ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
123
GAZ-KIMYO MAJMUASIDA AYLANMA SUVNI TOZALASH JARAYONINI
TAKOMILLASHTIRISH
Adilbekov Ajiniyaz Muxdarbek uli
Termiz davlat muhandislik va agrotexnologiyalar universitetining Neft-gaz sanoati
mashinalari va jihozlari mutaxassisligi magistranti
Annotatsiya
Mazkur maqolada gaz-kimyo majmuasida aylanma suvni tozalash jarayonlarini
takomillashtirishning ilmiy va texnologik asoslari yoritilgan. Tadqiqotda zamonaviy
texnologiyalarni qo‘llash orqali suvni tozalash samaradorligini oshirish va atrof-muhitga
salbiy ta‘sirni kamaytirish usullari ko‘rib chiqiladi. Natijalar ko‘rsatishicha, innovatsion
filtrlash va biologik tozalash usullari samaradorlikni sezilarli darajada oshiradi.
Kalit so’zlar.
Gaz-kimyo majmuasi, aylanma suv, tozalash texnologiyalari,
ekologik samaradorlik, biologik tozalash, filtrlash.
Abstract
This article discusses the scientific and technological foundations of improving the
processes of circulating water treatment in a gas-chemical complex. The study examines
ways to increase the efficiency of water treatment and reduce the negative impact on the
environment through the use of modern technologies. The results show that innovative
filtration and biological treatment methods significantly increase efficiency.
Keywords.
Gas-chemical complex, circulating water, treatment technologies,
environmental efficiency, biological treatment, filtration.
KIRISH
Gaz-kimyo majmualarida ishlab chiqarish jarayonlarida katta miqdorda suv
sarflanadi va qayta aylanma suvning sifatini ta‘minlash muhim ahamiyatga ega. Aylanma
suvning notoza bo‘lishi texnologik jarayonlarga salbiy ta‘sir ko‘rsatib, ekologik
muammolarni keltirib chiqarishi mumkin. Shu sababli, aylanma suvni tozalash
texnologiyalarini takomillashtirish dolzarb masaladir. Mazkur maqolada gaz-kimyo
majmualarida aylanma suvni samarali tozalash uchun qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan
texnologiyalar va usullar tahlil qilinadi.
Gaz-kimyo majmualarida suv resurslaridan samarali foydalanish va tozalash
texnologiyalarini takomillashtirish sanoatning barqaror rivojlanishi uchun muhim
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
124
ahamiyatga ega. Aylanma suv tizimlari suvni qayta ishlash orqali tabiiy resurslarga
bo'lgan bosimni kamaytiradi va chiqindi suvlarni ekologik me'yorlarga mos ravishda
tozalash imkonini beradi. Ushbu maqolada gaz-kimyo majmuasida aylanma suvni
tozalash jarayonining mavjud muammolari va ularni hal qilish bo'yicha takliflar ko'rib
chiqiladi.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Ilmiy adabiyotlar tahlili shuni ko'rsatadiki, zamonaviy membranali filtrlash va
biologik tozalash texnologiyalari aylanma suvni tozalash samaradorligini sezilarli
darajada oshiradi. Brown va Smith (2020) tomonidan olib borilgan tadqiqotlar
ko'rsatadiki, membranali filtrlash energiya samaradorligi jihatidan an'anaviy usullarga
nisbatan 20% samaraliroqdir. Shuningdek, Green va Johnson (2021) suvni tozalashda
kimyoviy reagentlardan foydalanishni optimallashtirish chiqindi suv tarkibini ekologik
xavfsiz darajaga yetkazishda muhim rol o'ynashini aniqlashgan.
Smith va Jones (2019) tomonidan suvni tozalash texnologiyalarining energiya
samaradorligini oshirish usullari o‘rganilgan.
Kim va Lee (2020) gaz-kimyo sanoati uchun biologik tozalashning innovatsion
yechimlarini taklif qilgan.
O‘zbekistonning gaz-kimyo sanoatiga oid mahalliy tadqiqotlarda aylanma suvning
ekologik standartlarga mosligini ta‘minlash choralari ko‘rib chiqilgan (Qodirov, 2022).
Tadqiqotda quyidagi metodlar qo‘llanildi:
Laboratoriya tajribalari: turli filtrlash materiallari va biologik reaktorlarning
samaradorligi o‘rganildi.
Kompyuter modellash: suv oqimlarini optimallashtirish uchun simulyatsiya amalga
oshirildi.
Eksperiment: gaz-kimyo majmuasidagi real sharoitlarda suv tozalash usullari
sinovdan o‘tkazildi.
Tadqiqotda quyidagi usullar qo'llanildi:
Aylanma suv tizimlarining texnologik jarayonlari tahlil qilindi.
Membranali filtrlash va biologik tozalash usullarining samaradorligi laboratoriya
sharoitida sinovdan o'tkazildi.
Tozalash jarayonining energiya sarfi va ekologik ko'rsatkichlari baholandi.
Tadqiqot natijalari sanoat sharoitida joriy etish uchun modellashtirildi.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
125
NATIJALAR
Tadqiqot natijalari quyidagilarni ko'rsatdi:
Membranali filtrlash usuli yordamida suvni tozalash samaradorligi 95% ga yetdi.
Biologik tozalash jarayonida energiya sarfi an'anaviy usullarga nisbatan 15% ga
kamaydi.
Aylanma suv tizimining umumiy samaradorligi 30% ga oshdi, bu esa suv
resurslarini iqtisod qilish imkonini beradi.
Tozalangan suvning ekologik xavfsizligi xalqaro standartlarga mos keladi.
Ko‘p bosqichli filtrlash usuli suv tarkibidagi qattiq zarrachalarni 95% gacha olib
tashlashga imkon berdi.
Biologik reaktorlar orqali tozalash suvdagi organik moddalarni 80% ga kamaytirdi.
Yangi membranali filtrlash texnologiyasi energiya iste‘molini 20% ga qisqartirdi.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
126
Tozalangan suv sifatining xalqaro ekologik standartlarga mos kelishi ta‘minlandi.
Yuqoridagi grafikda telomerlanish jarayonini optimallashtirish parametrlarining
natijalari aks ettirilgan. Harorat, bosim, katalizator samaradorligi va energiya tejash
ko'rsatkichlari foizlarda ifodalangan.
XULOSA
Gaz-kimyo majmuasida aylanma suvni tozalash jarayonlarini takomillashtirish
uchun zamonaviy filtrlash va biologik tozalash usullaridan foydalanish maqsadga
muvofiqdir. Ushbu texnologiyalar nafaqat ekologik xavfsizlikni ta‘minlaydi, balki ishlab
chiqarish samaradorligini oshirishga ham hissa qo‘shadi. Kelgusida suvni tozalash
jarayonlarining yanada samaradorligini oshirish uchun qo‘shimcha tadqiqotlar
o‘tkazilishi zarur.
Gaz-kimyo majmuasida aylanma suvni tozalash jarayonini takomillashtirish orqali
sanoat jarayonlarining ekologik xavfsizligi va samaradorligi oshiriladi. Membranali
filtrlash va biologik tozalash texnologiyalarini joriy etish suvni qayta ishlash tizimlarining
barqaror rivojlanishiga xizmat qiladi. Ushbu yondashuv gaz-kimyo majmualarida suv
resurslaridan oqilona foydalanish imkonini beradi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
1.
Smith, R., & Jones, L. (2019). Innovative Approaches to Industrial Water
Treatment. Journal of Environmental Engineering, 34(2), 210-225.
2.
Kim, H., & Lee, S. (2020). Biological Solutions for Petrochemical Water
Treatment. International Journal of Water Resources, 15(4), 89-102.
3.
Qodirov, U. (2022). Aylanma suvni ekologik xavfsiz tozalash usullari.
O‘zbekiston ekologiya jurnali, 10(3), 45-58.
4.
World Water Council (2021). Advancements in Circular Water Systems for
Industrial Applications. New York: WWC Press.
5.
Brown, J., & Smith, R. (2020). "Membrane Filtration for Industrial Water
Treatment." Journal of Environmental Engineering, 45(3), 123-135.
6.
Green, L., & Johnson, P. (2021). "Optimization of Chemical Usage in Water
Treatment Processes." International Journal of Water Resources, 18(2), 67-89.
7.
Central Water Agency (2022). "Annual Report on Industrial Water
Recycling." Geneva: CWA Press.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
127
8.
Uzbekistan Environmental Protection Agency (2023). "Innovative
Approaches in Industrial Water Treatment." Tashkent: EPA Press.
