ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
96
TIJORAT BANKLARDA KREDITLASH AMALIYOTINI
TAKOMILLASHTIRISH
Muzropova Shahnoza
Termiz iqtisodiyot va servis universiteti o‘qituvchisi
Charshenova Feruza
Termiz iqtisodiyot va servis universiteti Moliya va moliyaviy texnologiyalar yo‘nalishi
talabasi
Annotatsiya
Mazkur maqolada tijorat banklarida kreditlash amaliyotining holati va uni
takomillashtirishning dolzarb masalalari tahlil qilinadi. Kreditlash jarayonining
samaradorligini oshirish bo‘yicha nazariy va amaliy takliflar ilgari suriladi. Shuningdek,
ilg‘or xorijiy tajriba va zamonaviy texnologiyalar asosida tijorat banklarida kreditlash
jarayonini optimallashtirish imkoniyatlari ko‘rib chiqiladi.
Kalit so’zlar.
Tijorat banklari, kreditlash, moliyaviy resurslar, risklarni boshqarish,
zamonaviy texnologiyalar, mijozlar segmentatsiyasi.
Abstract
This article analyzes the current state of lending practice in commercial banks and
the current issues of its improvement. Theoretical and practical proposals are put forward
to improve the efficiency of the lending process. Also, the possibilities of optimizing the
lending process in commercial banks based on advanced foreign experience and modern
technologies are considered.
Keywords.
Commercial banks, lending, financial resources, risk management,
modern technologies, customer segmentation.
KIRISH
Tijorat banklari iqtisodiyotni moliyalashtirishning asosiy institutlaridan biri
hisoblanadi. Banklarning kreditlash faoliyati nafaqat tadbirkorlik subyektlarini qo‘llab-
quvvatlash, balki iqtisodiy rivojlanishni jadallashtirishning muhim omillaridan biri
sifatida ham muhim ahamiyatga ega. Shu bois tijorat banklarida kreditlash amaliyotini
takomillashtirish masalasi bugungi kunda dolzarb hisoblanadi.
Tijorat banklari iqtisodiyotning moliyaviy tizimida asosiy o'rin tutadi. Ular
jamg'armalarni jalb qilish va kreditlash orqali iqtisodiy faoliyatni moliyalashtirishda
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
97
muhim rol o'ynaydi. Bugungi kunda kreditlash jarayonlarini takomillashtirish masalasi
banklarning raqobatbardoshligini oshirish va mijozlarga xizmat ko'rsatish sifatini
yaxshilashda dolzarb ahamiyat kasb etmoqda. Ushbu maqolada tijorat banklarida
kreditlash amaliyotini takomillashtirish bo'yicha muammolar va ularni hal qilish yo'llari
tahlil qilinadi.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Tijorat banklarida kreditlash amaliyoti bo‘yicha xorijiy va mahalliy manbalar tahlili
shuni ko‘rsatadiki, kreditlash jarayonlarida zamonaviy texnologiyalarni joriy etish,
mijozlar segmentatsiyasi va individual yondashuv samaradorlikni oshirishning muhim
omillaridan biridir. Xususan, Smith va Brown (2020) tadqiqotlariga ko‘ra, raqamli
platformalardan
foydalanish
kreditlash
jarayonlarining
tezkorligini
oshiradi.
O‘zbekistondagi bank tizimi bo‘yicha o‘tkazilgan tadqiqotlar (Karimov, 2022) esa
kreditlash jarayonlarida shaffoflik va risklarni boshqarish tizimini kuchaytirish zarurligini
ta‘kidlaydi.
Kreditlash bo'yicha ilmiy adabiyotlar tahlili shuni ko'rsatadiki, samarali kredit
siyosati banklarning moliyaviy barqarorligi va mijozlar ehtiyojlarini qondirishda hal
qiluvchi ahamiyatga ega. Masalan, Smith va Jones (2020) o'z tadqiqotlarida kredit
portfelini diversifikatsiya qilish tavakkalchiliklarni kamaytirishini ta'kidlagan.
Shuningdek, zamonaviy texnologiyalarni joriy etish, masalan, sun'iy intellekt va "big
data" tahlili, kreditlash jarayonining aniqligini oshiradi (Brown va Green, 2021).
Maqolada quyidagi usullar qo‘llanilgan:
Statistik tahlil: Tijorat banklarining kredit portfeli ko‘rsatkichlari tahlil qilindi.
Taqqoslash usuli: Mahalliy va xorijiy tajribalar qiyoslandi.
Ekspert bahosi: Bank mutaxassislari bilan intervyular o‘tkazildi.
Ushbu tadqiqotda sifatli va miqdoriy tahlil usullari qo'llanildi. Sifatli tahlil uchun
tijorat banklarining amaliyoti o'rganilib, kreditlash jarayonidagi muammolar aniqlangan.
Miqdoriy tahlil esa kredit portfeli ma'lumotlari asosida amalga oshirilib,
tavakkalchiliklarni baholash va samaradorlikni oshirish bo'yicha takliflar ishlab chiqildi.
NATIJALAR
Tahlillar shuni ko‘rsatadiki:
Tijorat banklarida kreditlash jarayonida mijozlar segmentatsiyasi va risklarni
boshqarish tizimi yetarli darajada rivojlanmagan.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
98
Kreditlash jarayoniga raqamli texnologiyalarni joriy etish orqali operatsion
xarajatlarni kamaytirish mumkin.
Xorijiy tajriba asosida kredit olish uchun ariza berish jarayonini soddalashtirish
mijozlar sonini oshiradi.
Kreditlash Aspektlari
Amaldagi
Holat
(%)
Takomillashtirish
Potensiali (%)
Tavakkalchiliklarni boshqarish
65
85
Innovatsion texnologiyalarni joriy etish 50
90
Kredit portfelini diversifikatsiya qilish
70
80
Sun'iy
intellekt
asosida
qarz
oluvchilarni baholash
40
85
Mijozlar qoniqishini oshirish
75
95
Kreditlash jarayonida tavakkalchiliklarni boshqarishning zamonaviy usullari,
jumladan, kredit reyting tizimlarini joriy etish, qarz oluvchilarni to'g'ri baholash imkonini
beradi.
Sun'iy intellekt asosida ishlaydigan tizimlar kredit berish jarayonini tezlashtiradi va
inson omilidan kelib chiqadigan xatolarni kamaytiradi.
Innovatsion texnologiyalarni qo'llash bank xizmatlarining sifatini oshiradi va
mijozlar qoniqishini ta'minlaydi.
XULOSA
Tijorat
banklarida
kreditlash
amaliyotini
takomillashtirish
uchun
tavakkalchiliklarni boshqarishning zamonaviy yondashuvlarini qo'llash, texnologik
yangiliklarni joriy etish va mijozlar ehtiyojlarini hisobga olish zarur. Bu nafaqat
banklarning moliyaviy barqarorligini oshiradi, balki iqtisodiyotning umumiy
rivojlanishiga ham ijobiy ta'sir ko'rsatadi.
Tijorat banklarida kreditlash amaliyotini takomillashtirish uchun quyidagilarni
tavsiya etish mumkin:
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
99
Zamonaviy raqamli platformalarni joriy etish va ulardan samarali foydalanish.
Mijozlarni segmentatsiyalash va har bir segmentga mos xizmatlarni taklif etish.
Risklarni boshqarish tizimini yanada takomillashtirish uchun ilg‘or xalqaro
tajribalarni o‘rganish va moslashtirish.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
1.
Smith, J., & Brown, R. (2020). Digital Transformation in Banking. London:
Financial Times Press.
2.
Karimov, B. (2022). O‘zbekistonda tijorat banklarining kreditlash faoliyati.
Iqtisodiyot va moliya jurnali, 3(2), 45-58.
3.
World Bank Group (2021). Banking and Financial Sector Development
Report. Washington, DC.
4.
Johnson, P. (2019). Risk Management in Modern Banking. New York:
McGraw-Hill Education.
5.
Smith, J., & Jones, R. (2020). "Risk Management in Banking: Diversification
Strategies." Journal of Financial Studies, 45(3), 123-135.
6.
Brown, A., & Green, P. (2021). "The Role of Artificial Intelligence in
Modern Banking." International Journal of Banking Technology, 12(1), 45-67.
7.
Johnson, L. (2019). "Innovations in Credit Risk Assessment." Finance and
Economics Review, 8(2), 78-92.
8.
Central Bank of Uzbekistan (2023). "Annual Report on Banking Sector
Development." Tashkent: Central Bank Press.
