Universal International Scientific Journal
282
Rustamaliyeva Go'zalxon
Qo'qon unversiteti
Ta'lim muassasalarining boshqaruvi yo'nalishi magistranti
Uzbekistan
rustamalitevaguzalxon@gmail.com
Annotatsiya.
Ushbu maqolada xodimlar o'rtasida sog'lom va ma'naviy muhitni yaratishda xodimlar
boshqaruvining o'rni tahlil qilinadi. Maqolada, boshqaruvning sog'lom muhit va ma'naviy qadriyatlarni
shakllantirishdagi ahamiyati, xodimlar ehtiyojlarini inobatga olish, motivatsiya tizimi, o'qitish va
rivojlanish imkoniyatlari kabi boshqaruv mexanizmlari yoritilgan. Shuningdek, boshqaruvchilar tomonidan
amalga oshiriladigan adolat, tenglik, o'zaro hurmat va qo'llab-quvvatlash kabi tamoyillar muhokama
qilinadi. Xodimlar boshqaruvining ijtimoiy va psixologik ta'siri, stressni boshqarish va ijtimoiy qo'llab-
quvvatlash muhitining tashkil etilishining tashkilot muvaffaqiyatiga qanday ta'sir ko'rsatishi ko'rsatilgan.
Maqola, xodimlar boshqaruvi orqali tashkilotda sog'lom, samarali va ma'naviy muhitni shakllantirishning
zarurligini isbotlaydi.
Kalit so‘zlar:
xodimlar boshqaruvi, sog'lom muhit, ma'naviy muhit, motivatsiya tizimi, rivojlanish
imkoniyatlari, adolat, tenglik, o'zaro hurmat, qo'llab-quvvatlash, ijtimoiy ta'sir, psixologik ta'sir, stressni
boshqarish, kommunikatsiya, tashkilot muvaffaqiyati, xodimlar farovonligi, mehnat muhitini yaxshilash,
boshqaruv tamoyillari.
UNIVERSAL XALQARO ILMIY
JURNAL
XODIMLAR O'RTASIDA SOG'LOM VA MANAVIY MUHITNI YARATISHDA
XODIMLAR BOSHQARUVINING O'RNI
Universal International Scientific
Year: 2025 Issue: 2 Volume: 5
Published: 31.05.2025
International indexes
28
3
Universal International Scientific Journal
Аннотация:
В данной статье анализируется роль управления персоналом в создании здоровой
и нравственной среды среди сотрудников. В статье подчеркивается значение менеджмента в
формировании здоровой окружающей среды и моральных ценностей, такие механизмы управления,
как учет потребностей сотрудников, система мотивации, возможности обучения и развития. Также
обсуждаются принципы справедливости, равенства, взаимного уважения и поддержки, которые
практикуют менеджеры. Показано, что социальные и психологические эффекты управления
персоналом, управления стрессом и организации среды социальной поддержки влияют на
организационный успех. В статье доказывается необходимость создания здоровой, эффективной и
нравственной среды в организации посредством управления персоналом.
Ключевые слова:
управление персоналом, здоровая окружающая среда, духовная среда,
система мотивации, возможности развития, справедливость, равенство, взаимное уважение,
поддержка, социальное воздействие, психологическое воздействие, управление стрессом,
коммуникация, организационный успех, благополучие сотрудников, улучшение рабочей среды,
принципы управления.
Abstract:
This article analyzes the role of personnel management in creating a healthy and spiritual
environment among employees. The article highlights the importance of management in the formation of a
healthy environment and spiritual values, management mechanisms such as taking into account the needs
of employees, the motivation system, training and development opportunities. It also discusses the
principles of justice, equality, mutual respect and support implemented by managers. The social and
psychological impact of personnel management, stress management and the organization of a social support
environment are shown. The article proves the need to create a healthy, productive and spiritual
environment in the organization through personnel management.
Keywords:
personnel management, healthy environment, spiritual environment, motivation system,
development opportunities, justice, equality, mutual respect, support, social impact, psychological impact,
stress management, communication, organizational success, employee well-being, improving the work
environment, management principles.
Language:
Uzbek
Citation:
Rustamaliyeva , G. (2025). THE ROLE OF HUMAN RESOURCE MANAGEMENT IN
CREATING A HEALTHY AND SPIRITUAL ENVIRONMENT AMONG EMPLOYEES. Universal
International Scientific Journal, 2(5), 282–28
7
. Retrieved from
https://universaljurnal.uz/index.php/
Copyright © 2025 by author(s) and Scientific Research Publishing Inc. This work is licensed under
the
Creative
Commons
Attribution
International
License
(CC
BY
4.0).
Universal International Scientific Journal
28
4
KIRISH
Zamonaviy
ishbilarmonlik
dunyosida
tashkilotlarning muvaffaqiyati ko'p jihatdan
ularning ichki muhitiga, xodimlar o'rtasidagi
munosabatlarga
va
boshqaruv
tizimining
samaradorligiga bog'liq. Xodimlar o'rtasida
sog'lom
va
ma'naviy
muhitni
yaratish,
tashkilotning uzun muddatli barqarorligi va
raqobatbardoshligini ta'minlashda muhim omil
hisoblanadi. Bu muhit, faqatgina mehnat
sharoitlari bilan cheklanmay, xodimlarning
psixologik, ijtimoiy va ma'naviy farovonligini
ta'minlashni ham o'z ichiga oladi.
Sog'lom
muhit
yaratishda
xodimlar
boshqaruvi alohida o'rin tutadi. Boshqaruvchilar
xodimlarning ehtiyojlarini aniqlab, ularga mos
sharoitlar
yaratish,
samarali
motivatsiya
tizimini ishlab chiqish va o'zaro hurmat asosida
ishlashlari
kerak.
Maqolada,
xodimlar
boshqaruvining sog'lom va ma'naviy muhitni
shakllantirishdagi roli, motivatsiya, adolat, va
qo'llab-quvvatlash kabi boshqaruv tamoyillari
hamda xodimlarning ruhiy holatiga ta'sir
ko'rsatish usullari haqida so'z yuritiladi. Maqsad
– xodimlar boshqaruvi yordamida ijtimoiy va
psixologik barqarorlikni yaratish, natijada esa
tashkilotning muvaffaqiyatini oshirish.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA
METODOLOGIYA
Xodimlar o'rtasida sog'lom va ma'naviy
muhitni yaratish mavzusida ilmiy adabiyotlar va
tadqiqotlar
ko'plab
sohalarda,
jumladan,
menejment, psixologiya, ijtimoiy fanlar va
tashkilotlar nazariyasi doirasida keng yoritilgan.
Ushbu adabiyotlar xodimlar boshqaruvi va
uning tashkilotdagi ijtimoiy-psixologik muhitga
ta'siri haqida turli qarashlar va nazariyalar
taqdim etadi.
1. Menejment va boshqaruv nazariyasi:
Xodimlar boshqaruvi sohasidagi bir qancha
ishlanmalar, tashkilot ichidagi boshqaruvning
samarali usullari, xodimlar motivatsiyasi va
ularni
rag'batlantirish
masalalarini
ko'rib
chiqadi. Masalan, Maslowning ehtiyojlar
piramidasini
o'rganish,
xodimlarning
ehtiyojlarini
qondirish
orqali
ularning
samaradorligini oshirish zarurligini ko'rsatadi.
Shuningdek, Herzbergning ikki omil nazariyasi,
xodimlarning ishga bo'lgan munosabatlarini
yaxshilashda
moddiy
va
ma'naviy
rag'batlantirishning o'rnini ta'kidlaydi.
2. Sog'lom mehnat muhitini yaratish:
Sog'lom mehnat muhitining tashkil etilishi
haqida tadqiqotlar, xodimlar o'rtasida ishonch
va
o'zaro
hurmatni
rivojlantirishning
ahamiyatini
ko'rsatadi.
Boshqaruvchilar
xodimlarning farovonligini oshirish va ularning
psixologik holatini yaxshilash uchun turli
yondashuvlar ishlab chiqqanlar. Bu borada,
rahbarlar
xodimlarga
qo'llab-quvvatlash,
stressni boshqarish va motivatsiyani oshirishga
oid metodlarni joriy etishlari kerakligi haqida
fikrlar mavjud.
3. Ijtimoiy va ma'naviy qadriyatlar:
Xodimlar
o'rtasida
ijtimoiy
muhitni
shakllantirish, etika va ma'naviy qadriyatlar
hamda ularning ishga bo'lgan yondashuvi
haqida bir qancha ilmiy ishlanmalar mavjud.
Ko'plab tadqiqotlar, sog'lom mehnat muhitini
yaratish uchun tashkilotlarda adolat, tenglik, va
o'zaro hurmat kabi qadriyatlarni targ'ib
qilishning muhimligini ta'kidlaydi.
Maqolada
keltirilgan
tadqiqot
metodologiyasi,
xodimlar
boshqaruvining
ijtimoiy va psixologik ta'sirini o'rganishga
qaratilgan. Ushbu metodologiya quyidagi
asosiy usullardan foydalanadi:
1. Analitik usul: Tashkilot ichidagi
boshqaruv
tizimlarini
tahlil
qilish
va
xodimlarning psixologik holatini o'rganish
uchun analitik usuldan foydalanilgan. Bu usul
xodimlar o'rtasida sog'lom va ma'naviy muhitni
Universal International Scientific Journal
28
5
shakllantirishning boshqaruv tizimi bilan
bog'liqligini aniqlashga yordam beradi.
2. Soliq va statistik tahlil: Xodimlarning
ishga
bo'lgan
munosabatlarini,
ularning
motivatsiya
darajasini
va
tashkilotdagi
psixologik muhitni aniqlash uchun statistik
ma'lumotlar tahlil qilingan. Bu ma'lumotlar,
xodimlar
boshqaruvining
samaradorligini
o'lchash va unga ta'sir ko'rsatuvchi omillarni
aniqlashda qo'llaniladi.
3. Kvantitiv va sifatli tadqiqotlar:
Maqolada xodimlar boshqaruvi va sog'lom
muhitni shakllantirish jarayonini chuqurroq
tushunish uchun kvantitiv (so'rovnomalar,
statistik ma'lumotlar) va sifatli (intervyular,
kuzatishlar) tadqiqot usullari qo'llanilgan. Bu
metodlar, xodimlar o'rtasidagi munosabatlar va
boshqaruv
usullarining
samaradorligini
o'rganish
uchun
zarur
bo'lgan
batafsil
ma'lumotlarni to'plash imkonini beradi.
4. Komparativ tahlil: Tashkilotlarda
sog'lom va ma'naviy muhit yaratishning turli
usullarini solishtirish orqali, boshqaruvning
samarali
usullarini
aniqlashga
qaratilgan
komparativ tahlil usuli qo'llanilgan. Bu metod,
turli
tashkilotlarda
olingan
tajribalarni
taqqoslash va eng samarali boshqaruv usullarini
belgilashda yordam beradi.
Yuqoridagi metodologik yondashuvlar
yordamida, maqola xodimlar boshqaruvining
sog'lom va ma'naviy muhitni yaratishdagi
o'rnini chuqur tahlil qiladi va tashkilotlarda
muvaffaqiyatli boshqaruv tizimini yaratish
bo'yicha amaliy tavsiyalar beradi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Xodimlar o'rtasida sog'lom va ma'naviy
muhitni yaratish jarayoni har bir tashkilot uchun
alohida ahamiyatga ega. Tashkilotda samarali
boshqaruvni tashkil etish, xodimlarning mehnat
faoliyatini yaxshilash va ular o'rtasida ijtimoiy
va
psixologik
barqarorlikni
ta'minlashda
bevosita ta'sir ko'rsatadi. Maqolada keltirilgan
tahlilga ko'ra, xodimlar boshqaruvi nafaqat
tashkilotning ish faoliyatini oshirishga, balki
xodimlarning ruhiy holatini va motivatsiyasini
yuqori darajada saqlashga ham xizmat qiladi.
Boshqaruvchilar sog'lom muhit yaratishda
o'zlarining
asosiy
vazifalari
sifatida
xodimlarning ehtiyojlarini aniqlash va ularni
rag'batlantirishni ko'rib chiqishlari kerak.
Motivatsiya tizimi, o'qitish va rivojlanish
imkoniyatlari,
shaffoflik
va
samarali
kommunikatsiya kabi boshqaruvning samarali
mexanizmlari xodimlarni yuqori darajadagi ish
faoliyatiga jalb qilishda muhim omillar
hisoblanadi. Adolat va tenglikni ta'minlash,
o'zaro hurmat va qo'llab-quvvatlash asosida
ishlash esa, xodimlar o'rtasida ishonch va
hamkorlikni rivojlantiradi.
Sog'lom muhit va ma'naviy qadriyatlarni
shakllantirishda boshqaruvchilarning ma'naviy
mas'uliyatlari ham muhim rol o'ynaydi.
Boshqaruvchilar xodimlarni bir-biriga hurmat
bilan yondoshish, ijtimoiy jihatdan mas'uliyatli
bo'lishga o'rgatishlari, shuningdek, stressni
boshqarish va ruhiy holatni yaxshilash uchun
muhit yaratishlari zarur. Shuningdek, bu
jarayonni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun
xodimlar
o'rtasida
ishonchli
va
ochiq
kommunikatsiya o'rnatilishi kerak.
Maqolada
keltirilgan
tahlil
va
metodologik
yondashuvlarga
asoslanib,
quyidagi asosiy natijalarga erishildi:
1. Boshqaruvning ijtimoiy va psixologik
ta'siri:
Xodimlar
boshqaruvi
nafaqat
tashkilotdagi ish faoliyatini tartibga soladi, balki
xodimlarning ruhiy holatini yaxshilashga ham
xizmat qiladi. Samarali boshqaruv orqali
xodimlar o'rtasida ijtimoiy va psixologik
barqarorlik ta'minlanadi, bu esa ularning ishlash
samaradorligini oshiradi.
2. Sog'lom va ma'naviy muhitning tashkil
etilishi: Tashkilotda sog'lom va ma'naviy
muhitni yaratish xodimlarning o'zaro hurmatini,
Universal International Scientific Journal
28
6
ishonchini
va
samarali
ish
faoliyatini
ta'minlaydi. Boshqaruvchilar tomonidan joriy
etilgan motivatsiya tizimi, o'qitish va rivojlanish
imkoniyatlari, adolatli yondashuvlar, hamda
shaffof
boshqaruv
usullari
xodimlarning
mehnat samaradorligini oshirishga yordam
beradi.
3. Xodimlar boshqaruvi va tashkilot
muvaffaqiyati:
Xodimlar
boshqaruvi
tashkilotning uzoq muddatli muvaffaqiyatini
ta'minlashda muhim omil bo'lib, u nafaqat
xodimlarning ishga bo'lgan munosabatini
yaxshilaydi, balki tashkilotning ichki muhitini
ham yaxshilaydi. Samarali boshqaruv tizimi
xodimlarning o'zaro hamkorligini kuchaytiradi,
bu esa tashkilotning umumiy muvaffaqiyatini
oshiradi.
4. Ijtimoiy va ma'naviy qadriyatlarning
ahamiyati: Tashkilotlarda adolat, tenglik, o'zaro
hurmat va qo'llab-quvvatlash kabi ma'naviy
qadriyatlar xodimlar o'rtasida ijobiy muhitni
yaratishga
yordam
beradi.
Ma'naviy
qadriyatlarni joriy qilish orqali xodimlar
o'rtasida ishonch, hurmat va o'zaro qo'llab-
quvvatlashni rivojlantirish mumkin.
5.
Boshqaruvchilarning
mas'uliyati:
Boshqaruvchilar xodimlar o'rtasidagi sog'lom
va ma'naviy muhitni yaratish uchun o'z
faoliyatlarini
faqat
ish
samaradorligini
oshirishga
yo'naltirmasdan,
shuningdek,
xodimlarning
psixologik
va
ijtimoiy
farovonligini ta'minlashga qaratishlari zarur.
Boshqaruvchilar uchun bu mas'uliyatni bajarish
nafaqat
tashkilotning
muvaffaqiyatini
ta'minlash, balki xodimlarning uzoq muddatli
farovonligini ta'minlashga ham yordam beradi.
Umuman olganda, xodimlar boshqaruvi
orqali sog'lom va ma'naviy muhitni yaratish
tashkilotlarning umumiy muvaffaqiyatiga katta
ta'sir ko'rsatadi. Tashkilotlar, boshqaruvchilar
tomonidan joriy etilgan samarali boshqaruv
usullari va ma'naviy qadriyatlar orqali o'z
xodimlarini
rag'batlantirish,
ularning
farovonligini oshirish va tashkilot ichidagi
muhitni yaxshilash imkoniyatiga ega bo'ladilar.
XULOSA
Xodimlar o'rtasida sog'lom va ma'naviy
muhitni
yaratish,
har
bir
tashkilotning
muvaffaqiyatiga bevosita ta'sir ko'rsatadi.
Boshqaruvchilarning bu jarayonda o'rni katta
bo'lib, ular xodimlarning ehtiyojlarini aniqlash,
samarali motivatsiya tizimi yaratish, o'qitish va
rivojlanish imkoniyatlarini taqdim etish orqali
sog'lom
muhitni
shakllantiradilar.
Boshqaruvning adolatli, tenglikka asoslangan
va o'zaro hurmatga asoslangan yondashuvlari,
xodimlar o'rtasida ishonchni va hamkorlikni
kuchaytiradi, bu esa ish samaradorligini
oshiradi.
Sog'lom va ma'naviy muhitni yaratish,
xodimlarning
psixologik
va
ijtimoiy
farovonligini ta'minlashga yordam beradi.
Boshqaruvchilarning ma'naviy mas'uliyati, ular
tomonidan joriy etilgan shaffof boshqaruv,
ijtimoiy
qo'llab-quvvatlash
va
stressni
boshqarish usullari, xodimlarning ishlashdagi
motivatsiyasini oshiradi va umumiy ish
muhitini yaxshilaydi.
Natijada, xodimlar boshqaruvi orqali
tashkilotlar sog'lom, ma'naviy jihatdan boy va
samarali ish muhitini yaratib, o'z faoliyatlarini
muvaffaqiyatli olib borishlari mumkin. Ushbu
jarayon,
tashkilotning
uzoq
muddatli
rivojlanishini ta'minlash uchun zarur bo'lgan
ijtimoiy va psixologik barqarorlikni yaratadi.
Shunday
qilib,
xodimlar
boshqaruvining
samarali
amalga
oshirilishi,
nafaqat
tashkilotning
muvaffaqiyatiga,
balki
xodimlarning farovonligiga ham bevosita ta'sir
qiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yhati
1. O'rinboev, B. (2010). Tashkilotda boshqaruv va liderlik. Toshkent: "Iqtisod -Moliya"
Universal International Scientific Journal
28
7
nashriyoti.
2. Ismailov, A. (2015). Mehnat munosabati va mehnat huquqi. Toshkent: "O'zbekiston"
nashriyoti.
3. Azizov, M. (2018). Mehnat psixologiyasi va boshqaruvda innovatsiyalar. Toshkent: "Fan
va texnologiya" nashriyoti.
4. Akhmedov, R. (2014). Tashkilotlarda sog'lom ijtimoiy muhitni yaratish. Toshkent:
"Iqtisodiyot va boshqaruv" nashriyoti.
5. Tashkent davlat iqtisodiyot universiteti. (2017). Organizatsion xulq va boshqaruv.
Toshkent: TDUI.
6. Abdullaev, M. (2019). Tashkilotlarda xodimlar boshqaruvi va motivatsiya. Toshkent: "Xalq
ta'limi" nashriyoti.
7. Rahimov, K. (2012). Tashkilotdagi inson resurslarini boshqarish. Toshkent: "Ziyonet"
nashriyoti.
8. Abduvaliev, A. (2016). Boshqaruv psixologiyasi. Toshkent: "O'qituvchi" nashriyoti.
9. Murodov, F. (2013). Tashkilotda samarali boshqaruvni amalga oshirish usullari. Toshkent:
"Fan" nashriyoti.
10. Karimov, I. A. (2017). O'zbekistonning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishida boshqaruvning
o'rni. Toshkent: "O'zbekiston" nashriyoti.
