Способы развития обязательного государственного страхования военных служащих

CC BY f
45-48
138
7
Поделиться
Махмудов, Д. (2020). Способы развития обязательного государственного страхования военных служащих. Обзор законодательства Узбекистана, (1), 45–48. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/uzbek_law_review/article/view/333
Д Махмудов, Военно-технический институт Национальной гвардии

Старший преподаватель кафедры специальных ю.н.д.ф.н, доцент

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

В данной статье обосновываются предложения по приравнению всех действующих в нашей стране законов и нормативных актов, регулирующих обязательные государственные страховые отношения, к международным стандартам в области страхования.

Похожие статьи


background image

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА


2020

1

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА

45

Д

.

Р

.

Махмудов

,

Миллий

гвардия

Ҳарбий

-

техник

институти

Махсус

ҳуқуқий

фанлар

кафедраси

катта

ўқитувчиси

,

юридик

фанлар

бўйича

фалсафа

доктори

(PhD),

доцент

ҲАРБИЙ

ХИЗМАТЧИЛАРНИНГ

МАЖБУРИЙ

ДАВЛАТ

СУҒУРТАСИНИ

ТАШКИЛ

ЭТИШНИ

РИВОЖЛАНТИРИШ

ЙЎЛЛАРИ

Аннотация

:

мазкур

мақолада

бугунги

кунда

мамлакатимизда

амалда

бўлган

барча

давлат

мажбурий

суғурта

муносабатларини

тартибга

солувчи

қонун

ва

қонуности

ҳужжатларини

суғурта

соҳасидаги

ҳарқаро

нормаларга

тенглаштириш

таклифлари

асослантирилиб

берилган

.

Калит

сўзлар

:

суғурта

,

давлат

мажбурий

суғурта

,

ҳарбий

хизматчи

,

суғурталовчи

,

суғурта

қилдирувчи

,

суғурталанган

шахс

,

суғурта

тўлови

,

суғурта

мукофоти

,

суғурта

тўлови

ва

суғурта

атамалари

.

Аннотация

:

в

данной

статье

обосновываются

предложения

по

приравнению

всех

действующих

в

нашей

стране

законов

и

нормативных

актов

,

регулирующих

обязательные

государственные

страховые

отношения

,

к

международным

стандартам

в

области

страхования

.

Ключевые

слова

:

страхование

,

государственное

обязательное

страхование

,

военнослужащий

,

страховщик

,

застрахованный

,

застрахованное

лицо

,

страховая

премия

,

страховая

премия

,

страховая

премия

и

условия

страхования

.


Abstract:

this article substantiates the proposals to

equate all laws and regulations in force in our country that
regulate mandatory state insurance relations with
international insurance standards.

Keywords:

insurance, state compulsory insurance,

serviceman, insurer, insured, insured person, insurance
premium, insurance premium, insurance premium and
insurance conditions.

Бугунги

кунда

юртимизда

ижтимоий

йўналтирилган

бозор

иқтисодиётини

жадал

ривожлантириш

,

тадбиркорларга

кенг

йўл

очиб

бериш

сиёсати

қатъий

давом

эттирилмоқда

.

Айни

пайтда

,

ҳал

қилувчи

аҳамиятга

эга

бу

соҳани

ҳар

томонлама

қўллаб

-

қувватлаш

,

унинг

олдида

пайдо

бўладиган

тўсиқларни

бутунлай

олиб

ташлаш

масаласи

устувор

ва

кечиктириб

бўлмас

вазифалардан

бири

сифатида

эътироф

этилмоқда

.

Банк

,

лизинг

,

консалтинг

ва

бошқа

турдаги

бозор

хизматлари

билан

бир

қаторда

,

суғурта

ҳамда

мажбурий

давлат

суғурта

хизматлари

кўрсатиш

соҳасини

ривожлантириш

,

ҳеч

шубҳасиз

соҳани

фуқаролик

-

ҳуқуқий

тартибга

солишни

янада

такомил

-

лаштиришга

қаратилган

илмий

асосланган

таклиф

ва

тавсияларни

ишлаб

чиқишни

ҳамда

амалиётга

жорий

этишни

тақозо

этади

.

Зеро

,

суғурта

бозорининг

профессионал

иштирокчилари

томонидан

кўрсатиладиган

хизматлар

самарадорлигини

ошириш

нафақат

ихтиёрий

ва

мажбурий

суғуртада

балки

мажбурий

давлат

суғурта

муносабатларида

ҳам

беқиёсдир

.

Шу

ўринда

қайд

этиб

ўтиш

жоизки

, «

жамиятни

янгилаш

,

мамлакатни

модернизация

ва

ислоҳ

этишнинг

ҳуқуқий

базасини

ташкил

этувчи

«...

норматив

-

ҳуқуқий

ҳужжатларни

бир

тизимга

келтириш

»[1]

давр

талабидир

.

Зеро

,

бугунги

кунда

мамлакатимизда

суғурта

қонунчилигини

мустаҳкамлаш

ва

ижтимоий

адолатни

қарор

топтиришда

қонунчиликни

тизимлаштириш

муаммоси

қанчалик

тўғри

ҳал

қилганлиги

муҳим

ўрин

тутади

.

«

Қонунчиликни

мумкин

қадар

самарали

бўлиши

эса

қуйидаги

уч

жиҳатнинг

муштараклигини

,

яъни

:

қонунчиликнинг

тизимлилигини

(

ягона

тизим

ташкил

этишини

);

ички

зиддиятларсиз

мутаносиб

бўлишини

;

норматив

-

ҳуқуқий

ҳужжатларда

ортиқча

такрорланишларнинг

олдини

олишни

»[2]

талаб

этади

.

Бугунги

кунда

мамлакатимизда

суғурта

ташкилотлари

томонидан

юридик

ва

жисмоний

шахслар

учун

суғуртанинг

ихтиёрий

”,

мажбурий

ва

давлат

мажбурий

суғурта

турларини

бўйича

ёзма

шартнома

тузиш

орқали

амалга

ошириб

келинмоқда

.

Аввалги

тадқиқот

ишимизда

[3]

мамлакатимиз

ўз

мустақиллигини

қўлга

киритганидан

бўён

ихтиёрий

ва

мажбурий

суғурта

шартномаларини

кўрсатиш

соҳасида

қабул

қилинган

қонунлар

ва

50

га

яқин

қонуности

ҳужжатларини

тизимлаштириш

,

ягона

кодификациялашган

норматив

-

ҳуқуқий

ҳужжат

сифатида

Суғурта

кодекси

лойиҳасини

ишлаб

чиқиб

таклиф

илгари

сурилган

эди

.

Ушбу

таклифни

янада

қўллаб

қувватлаш

мақсадида

мамлакатимизда

давлат

мажбурий

суғурта

муносабатларини

тартибга

солувчи

қонун

ва

қонуности

норматив

-

ҳуқуқий

ҳужжатлар

контент

анализ

асосида

таҳлил

қилиниб

,

аввалги

парагрифда

норматив

-

ҳуқуқий

ҳужжатларда

мавжуд

номувофиқликларни

бартараф

этиш

мақсадида

Мажбурий

давлат

суғурта

тўғрисида

ги

Қонун

лойихасини

ишлаб

чиқиш

ва

амалиётга

тадбиқ

этиш

таклифи

илгари

сурилган

эди

.

Аммо

олиб

борилган

тадқиқотлар

жараёнида

суғурта

соҳасидаги

муносабатларни

тартибга

солиш

юзасидан

олиимлар

томонидан

турлича

таклифлар

илгари

сурилган

.

Жумладан

,

М

.

М

.

Нурматов

экологик

суғуртани

атрофлича

тартибга

солувчи

,

ихтиёрий

ва

мажбурий

эколгик

суғуртани

амалга

ошириш

тартибини

ва

аниқ

механизмини

белгилаб

берувчи

Экологик

суғурта

тўғрисида

ги

Низомни

қабул

қилиш

таклифини

илгари

сурган

[4].

К

.

Тўхтаев

эса

экологик

суғурта

қилиш

соҳасидаги

ижтимоий

муносабатларни

ҳуқуқий

тартибга

солувчи

,

унинг

мақсад

ва

вазифаларини

,

молиявий

таъминланиш

механизмларини

очиб

берувчи

Экологик

суғурта

тўғрисида

ги

яҳлит

қонун

лойиҳасини

қабул

қилишни

таклиф

этган

[5]

бўлса

,

Ҳ

.

Собиров

,

М

.

Аминжонова

[6]

Н

.

Абдуллаева

[7],

Д

.

Махмудов

[8]

ва

россиялик

ҳуқуқшунос

олим

Д

.

Ю

.

Благутин

[9]

ҳам

Республикада

суғурта

кодексини

яратиш

лозимлиги

ҳақидаги

фикрни

қўллаб

қувватлайдилар

.

Шу

ўринда

,

Х

.

Т

.

Одилқориевнинг

таъкидлашича

,

қонунчиликнинг

ички

тизимлилигини

таъминлашда

кодекслаштириш

алоҳида

ўрин

тутади

.

Маълумки

,

кодекс

муайян

ҳуқуқ

(

қонунчилик

)

соҳасидаги

норматив

мажмуани

(

массивини

)

ифодаловчи

,

жамловчи

қонундир

.

Кодекс

унга

киритилган

ҳуқуқий

нормаларнинг

мантиқий

боғлиқлиги

ҳамда

мутаносиблиги

,

ҳуқуқ

тармоғига

ва

қонунчилик

соҳасига

монанд

тизимли

жойлаштирилганлиги

билан

оддий

қонунлардан

устун

туради

.

Кодекс

яратиш

жараёнида

ҳуқуқ

(

қонунчилик

)

тармоғидаги

барча

ҳуқуқий

ҳужжатлар

ва

қоидалар

«

тафтишдан

»

ўтказилиб

,

янгидан

ислоҳ

қилинади

.

Кодекс

тузиш

орқали

тармоқдаги

ҳуқуқий

нормалар

,

турли


background image

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА

2020

1

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА

46

даражадаги

меъёрий

-

ҳуқуқий

ҳужжатлар

,

таҳлил

қилинади

,

қайта

ишланади

,

ихчамлаштирилади

ва

такомиллаштирилади

[10].

Қонунчиликни

тизимлаштиришнинг

асосий

шакли

(

воситаси

),

ҳуқуқ

(

қонунчилик

)

тармоғининг

ўзаги

,

бош

манбаи

ҳисобланмиш

кодекс

нафақат

тегишли

конституциявий

принципларни

ҳаётга

жорий

этилишига

йўл

очади

,

балки

соҳага

оид

ҳуқуқий

сиёсатни

,

қонунчиликни

ривожлантириш

йўналишларини

белгилаб

беради

[11].

Қонунчиликни

кодекслаштириш

эса

маълум

соҳадаги

амалдаги

норматив

-

ҳуқуқий

ҳужжатларни

тубдан

қайта

ишлаш

шакли

,

қонунчиликни

сифат

жиҳатдан

тартибга

келтириш

,

унинг

мувофиқлиги

ва

ихчамлиги

,

шунингдек

норматив

материаллар

йиғиндисини

тозалаш

,

эскирган

ва

ўзини

оқламаган

нормалардан

ўзини

халос

қилиш

усулидир

[12].

Ў

.

Х

.

Мухамедов

айтганидек

,

кодекслаштириш

демократик

ҳуқуқий

давлат

учун

катта

аҳамият

касб

этади

.

Чунки

кодекслаштирилган

ҳужжат

фақат

норматив

-

ҳуқуқий

ҳужжат

билан

ишлашни

осонлаштирибгина

қолмай

,

балки

бу

жараёнда

эскирган

нормалар

ҳамда

бугунги

кун

талабларига

жавоб

бермайдиган

нормаларга

чек

қўйади

,

бир

турдаги

ижтимоий

муносабатларни

тартибга

солувчи

нормалар

тизимини

жамлаган

кодекслаштирилган

ҳужжат

юзага

келади

,

охир

-

оқибатда

ҳуқуқий

тартибга

солишнинг

софлиги

таъминланади

.

У

ёки

бу

ҳуқуқ

тармоғини

тартибга

солувчи

нормаларни

тизимли

,

яхлит

ҳолда

билишга

имконият

туғилади

[13].

Зеро

,

қонунларнинг

кўплиги

,

уларнинг

тор

доирадаги

масалаларни

тартибга

солишга

қаратилганлиги

улардан

кутилаётган

самара

кам

бўлишига

олиб

келади

.

Ҳуқуқий

тизимни

ривожланиб

бориши

ва

тартибга

солиш

чуқурлашиб

бориши

давомида

бу

яққол

кўзга

ташланади

,

тор

доирадаги

масалалар

бўйича

алоҳида

номатив

-

ҳуқуқий

ҳужжатлар

чиқаравериш

,

ўз

навбатида

ҳуқуқий

ҳужжатлар

базасининг

кўпайиб

кетишига

олиб

келади

.

Демак

,

амалдаги

тартибга

солиш

давомида

ўзаро

номувофиқликлар

ҳамда

зиддиятларнинг

вужудга

келиш

эҳтимоли

ҳам

ортиб

боради

[14].

Бу

ўринда

тарихга

назар

солсак

, 1468

йилда

Венецианский

денгиз

суғурта

кодекси

қабул

қилинган

[15].

Бугунги

кунда

хорижий

давлатларнинг

суғурта

фаолиятидаги

қонунчилик

тажрибасида

кодекслаштириш

жараёни

амалга

оширилаётганини

кузатиш

мумкин

.

Жумладан

,

Францияда

«

Суғурта

тўғрисида

»

ги

кодекс

[16] (Code des Assurances; L322-

26-1-

модда

),

Украинада

Суғурта

кодекси

[17]

ҳамда

Беларусда

Суғурта

кодекси

[18]

амал

қилмоқда

.

Ушбу

кодекслар

мазкур

давлатларда

суғуртанинг

муайян

тури

бўйича

махсус

қонунлар

ўрнига

ягона

кодекслаштирилган

норматив

-

ҳуқуқий

ҳужжат

сифатида

суғурта

бозорини

тартибга

солмоқда

.

Суғурта

бозорида

етакчи

ўринни

эгаллаган

Францияда

суғурта

хизмати

фаолиятини

тартибга

солиш

махсус

Суғурта

кодекси

асосида

амалга

оширилиб

,

у

ҳаётни

суғурталаш

ва

автомобиль

суғуртасига

ихтисослашган

[19].

Айрим

МДҲ

давлатларида

суғуртанинг

алоҳида

турлари

бўйича

махсус

қонунлар

қабул

қилиш

жараёни

ҳам

кузатилмоқда

[20].

Назаримизда

,

мамлакатимизда

қабул

қилиш

таклифи

илгари

сурилаётган

суғурта

кодекси

келажакда

ихтиёрий

,

мажбурий

ва

давлат

мажбурий

суғурта

муносабатларини

,

суғурта

соҳасидаги

ҳалқаро

ҳуқуқий

нормаларни

шунингдек

,

суғурта

шартномаларининг

бандларида

кўрсатиб

ўтилган

талабларни

қасддан

ёҳуд

эҳтиётсизликдан

бажармаган

иштирокчиларнинг

фуқаролик

-

ҳуқуқий

жавобгарлик

масалалари

ёритилиш

назарда

тутилмоқда

.

Юқоридаги

таклифлардан

ташқари

,

мамлакатимизда

давлат

мажбурий

суғурта

муносабатларини

тартибга

солувчи

норматив

ҳуқуқий

ҳужжатларни

тизимлаштириш

лозим

.

Бунинг

учун

мамлакатимизда

амалда

бўлган

давлат

мажбурий

суғурта

муносабатларини

тартибга

солувчи

қонун

ва

қонуности

ҳужжатларини

тизимлаштириш

орқали

ягона

Мажбурий

давлат

суғурта

тўғрисида

ги

Қонун

лойихасини

ишлаб

чиқиш

тақозо

этмоқда

.

Жумладан

:

1.

Ўзбекистон

Республикасида

давлат

томонидан

мажбурий

суғурталанган

шахслар

,

буларга

:

оддий

аскарлар

ва

бошлиқлар

таркибига

кирувчи

шахслар

,

судялар

,

суд

экспертлари

,

кўмир

,

нефть

,

газ

қазиб

олиш

ва

гнология

разведка

ишлари

тизими

ходимлари

,

давлат

солиқ

органлари

ходимлари

,

ишлаб

чиқариш

соҳасида

хизмат

қиладиган

ходимларнинг

ҳаёт

ва

соғлиғини

суғурталашда

асос

бўлувчи

қонун

ва

қонуности

ҳужжатларида

кўрсатиб

ўтилган

суғурта

суммасининг

,

хизмат

даврида

ортирган

жароҳат

учун

тўлаб

бериладиган

суғурта

суммасининг

,

хизмат

даврида

ёҳуд

хизматдан

бўшаганидан

сўнг

ортирилган

ногиронлиги

учун

тўлаб

бериладиган

суғурта

суммасининг

миқдорларини

бир

тизимга

келтириш

шунингдек

,

суғурта

мукофоти

,

суғурта

тўлови

ҳамда

суғурталанган

шахс

тушунчаларига

берилган

таърифни

бирхиллаштириш

белгиланган

.

2.

Бугунги

кунда

мамлакатимизда

мажбурий

давлат

суғурта

муносабатларини

тартибга

солувчи

қонун

ва

қонуности

ҳужжатларида

суғурта

қилдирувчи

ташкилот

суғурталанган

шашс

учун

суғурталовчи

ташкилот

ҳисобига

мажбурий

давлат

суғурта

шартномасининг

бандларида

кўрсатилган

қоидалар

асосида

суғурта

суммасини

тўлаб

беради

.

Ушбу

суғурталовчи

ташкилот

учун

тўлаб

бериладиган

суғурта

суммасини

миқдори

амалдаги

қонун

ва

қонуности

ҳужжатларида

турлича

эканлигини

кўришимиз

мумкин

.

Бугунги

кунда

мамлакатимизда

ҳамма

ҳам

суғурталанган

шахслар

ушбу

мураккаб

тизимни

тўлақонли

тушуниб

етмасликлари

ҳамда

ушбу

ҳолатлар

бугунги

кунда

суғурта

амалиётида

бир

мунча

мураккабликларни

келтириб

чиқаётганлигини

инобатга

олиб

,

суғурта

суммасига

қуйидаги

мазмунда

таъриф

бериш

мақсадга

мувофиқдир

.

Жумладан

,

Суғурта

суммаси

суғурталанган

шахснинг

иш

(

хизмат

)

фаолияти

даврида

ёҳуд

нафақага

чиққан

(

хизматдан

бўшаганидан

)

сўнг

вафот

этган

тақдирда

ушбу

суғурталанган

шахснинг

охирги

эгаллаб

турган

лавозим

маошининг

10

йиллик

суғурта

йиғиндисига

тенг

суғурта

суммаси

ҳисобланади

”;

3.

Бугунги

кунда

мамлакатимизда

мажбурий

суғурта

муносабатларини

тартибга

солувчи

қонун

ва

қонуности

ҳужжатларида

ногиронликни

белгиловчи

қоидаларнинг

мазмуни

бир

ҳил

эмаслиги

,

шунингдек

,

1, 2

ва

3

гуруҳ

ногиронлигини

белгиловчи

фоизлар

ҳам

турли

кўринишда

эканлигини

,

ривожланган

Россия

Федерацияси

ва

Қирғизистон

Республикасининг

суғурта

муносабатларини

тартибга

солувчи

қонунларида

ҳамда

Беларссия

Республикасининг

Вазирлар

Маҳкамаси

томонидан

қабул

қилинган

Қарорларида

инсон

манфаатларини

ҳимоя

қилиш

ва

уларни

моддий

рағбатлантириш

асосий

мақсад

этиб

белгиланганлигини

ушбу

давлат

томонидан

тўлаб


background image

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА


2020

1

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА

47

бериладиган

суғурта

суммасининг

миқдоридан

билиш

мумкин

.

Юқорида

келтирилган

амалдаги

қонун

ва

қонуности

ҳужжатларининг

илмий

таҳлилларидан

ҳамда

ривожланган

давлатларнинг

тажрибаларидан

келиб

чиқиб

,

ногиронлик

учун

суғурта

суммасидан

бериладиган

суғурта

тўлов

фоизларини

қуйидаги

мазмунда

: “

Суғурта

қилинган

шахсга

ўз

хизмат

(

фаолият

)

вазифаларини

бажариш

даврида

ёҳуд

хизмат

(

фаолият

)

дан

бўшагандан

сўнг

ортирган

тан

жароҳатлари

(

шикастланиш

,

жароҳат

,

контузия

ва

ис

газидан

захарланиш

)

учун

ногиронлик

белгиланганда

:

1-

гуруҳ

ногиронлиги

учун

суғурта

суммасининг

80

фоиз

миқдорида

;

2-

гуруҳ

ногиронлиги

учун

суғурта

суммасининг

70

фоиз

миқдорида

;

3-

гуруҳ

ногиронлиги

учун

суғурта

суммасининг

60

фоиз

миқдорида

суғурта

тўлови

амалга

оширилади

деб

ёритиш

мақсадга

мувофиқдир

.

4.

Ўзбекистон

Республикаси

Вазирлар

Маҳкамасининг

1994

йил

26

январдаги

38-

сонли

Қарори

асосида

қабул

қилинган

Оддий

аскарлар

ва

бошлиқлар

таркибига

кирувчи

ҳарбий

хизматчилар

ва

ҳарбий

мажбуриятли

шахсларнинг

давлат

мажбурий

суғуртасини

ўтказиш

тартиби

тўғрисида

ги

Низомнинг

10 -

бандини

қуйидаги

мазмунда

баён

этиш

тавсия

этилади

:

яъни

Етказилган

тан

жароҳат

,

контузия

,

шикастланиш

ва

нурланишнинг

оғирлик

даражасини

аниқлаш

ҳарбий

тиббий

комисия

томонидан

тақдим

этилган

оғир

ёки

енгил

жароҳатланиш

,

контузия

,

ис

газидан

заҳарланиш

,

шикастланиш

ва

нурланишларнинг

рўйхати

асосида

амалга

оширилади

деб

ёритилиши

мақсадга

мувофиқ

бўлар

эди

.

3.

Ўзбекистон

Республикаси

Вазирлар

Маҳкамасининг

1994

йил

26

январдаги

Ҳарбий

хизматчилар

ва

ҳарбий

мажбуриятли

шахсларнинг

,

оддий

аскарлар

ҳамда

бошлиқлар

таркибига

кирувчи

шахсларнинг

давлат

мажбурий

шахсий

суғуртаси

тўғрисида

ги

38-

сонли

Қарори

асосида

қабул

қилинган

Оддий

аскарлар

ва

бошлиқлар

таркибига

кирувчи

ҳарбий

хизматчилар

ва

ҳарбий

мажбуриятли

шахсларнинг

давлат

мажбурий

суғуртасини

ўтказиш

тартиби

тўғрисида

ги

Низомнинг

иккичи

бўлими

10

бандини

ҳамда

Ўзбекистон

Республикаси

Миллий

гвардияси

Қўмондонинг

2019

йил

11

декабрь

кундаги

250-

сонли

буйруғининг

биринчи

боб

иккинчи

банд

бешинчи

хат

бошини

қуйидаги

мазмунда

яъни

,

Етказилган

тан

жароҳат

,

контузия

,

шикастланиш

ва

нурланишнинг

оғирлик

даражасини

аниқлаш

ҳарбий

тиббий

комисия

томонидан

тақдим

этилган

оғир

ёки

енгил

жароҳатланиш

,

контузия

,

ис

газидан

заҳарланиш

,

шикастланиш

ва

нурланишларнинг

рўйхати

асосида

амалга

оширилади

ёритиш

лозим

.

4.

Ўзбекистон

Республикаси

Фуқаролик

кодексининг

52-

бобига

«

Суғурта

шартномасини

ўзгартириш

асослари

»

деб

номланган

нормани

киритиш

зарур

.

Албатта

,

ушбу

моддани

ифодалашда

Фуқаролик

кодексининг

382-

моддаси

умумий

талабларини

ҳамда

суғурта

шартномасини

ўзгартириш

асослари

ва

тартибининг

ўзига

хос

хусусиятларини

инобатга

олиш

мақсадга

мувофиқ

.

Мазкур

модданинг

ифодаланиши

:

биринчидан

,

суғурта

соҳасидаги

фуқаровий

-

ҳуқуқий

муносабатларнинг

тўлиқ

тартибга

солинишига

;

иккинчидан

,

суғурта

шартномаларини

ўзгартириш

билан

боғлиқ

муаммоларнинг

олдини

олишга

;

учинчидан

,

суғурта

қилдирувчи

бўлган

юридик

ёки

жисмоний

шахсларга

суғурта

шартномасини

ўзгартириш

имконияти

яратилишига

олиб

келади

.

5.

Суғурта

кодекси

концепциясини

тайёрлаш

зарур

.

Бунинг

учун

суғурта

бозорида

муайян

муносабатларни

тартибга

солаётган

қонун

ҳужжатларини

тизимлаштириш

борасида

,

Д

.

В

.

Чухвичев

таъкидлаганидек

,

кодекслаштирилган

ҳужжатни

ишлаб

чиқиш

учун

тегишли

материалларни

танлаб

олиш

ва

улар

билан

танишиб

чиқиш

;

кодеклаштириш

лозим

бўлган

ҳуқуқ

нормалари

тизимни

аниқлаш

;

кодеклаштириш

лозим

бўлган

норматив

-

ҳуқуқий

ҳужжатларни

саралаш

;

тизимлаштирилаётган

ҳужжатлардан

норматив

-

ҳуқуқий

қоидаларни

ажратиш

;

бўшлиқларни

тўлдириш

;

кодекслаштирилаётган

норматив

-

ҳуқуқий

ҳужжат

лойиҳасини

тайёрлаш

ҳақида

расмий

қарор

қабул

қилиш

;

кодекс

шаклидаги

қонун

ҳужжатини

тайёрлаш

босқичи

;

кодекслашаётган

ҳужжатнинг

моддаларини

баён

этиш

;

кодекслаштирилаётган

ҳужжат

лойиҳасини

муҳокама

қилиш

,

қайта

ишлаш

ва

мувофиқлаштириш

;

кодекслаштириш

фаолиятини

тегишли

тартибда

методик

таъминлаш

;

кодекслаштириш

фаолиятини

амалга

оширишда

иштирок

этадиган

ходимларнинг

касбий

тайёргарлиги

,

профессионализмини

таъминлаш

ишларини

амалга

ошириш

каби

босқичларни

[21]

амалга

ошириш

лозим

.

Суғурта

қонунчилигини

кодекслаштириш

жараёни

босқичлари

ҳам

умумий

қонун

ижодкорлиги

жараёни

босқичларидан

келиб

чиқиб

белгиланиши

лозим

[22].

Умуман

,

суғурта

хизматлари

кўрсатишни

тартибга

солиб

турувчи

қонун

ҳужжатларини

тизимлаштириш

ҳуқуқий

ва

ижтимоий

-

иқтисодий

жиҳатдан

ҳам

муҳим

аҳамиятга

эга

бўлиб

,

уни

амалга

ошириш

давлат

ва

жамият

ҳаётининг

фаровонлигига

,

иқтисодиёт

тараққиётига

хизмат

қилади

.

Бошқача

айтганда

,

суғурта

қонунчилигини

тизимлаштириш

соҳада

қонунчилик

фаолиятини

тартибга

солишда

,

норматив

-

ҳуқуқий

базани

такомиллаштиришда

муҳим

омил

ҳисобланади

.

Шу

билан

бирга

,

давлат

органлари

ҳамда

суғурта

бозорининг

профессионал

иштирокчилари

томонидан

соҳага

оид

ҳуқуқ

нормаларини

тўғри

изоҳлаш

ва

қўллаш

вазифасини

бажаради

.

6.

Суғурта

бозорини

ривожлантириш

нафақат

миллий

,

балки

халқаро

доирада

ҳам

муҳим

аҳамият

касб

этади

.

Жумладан

,

бир

давлат

юридик

ва

жисмоний

шахсларининг

бошқа

давлат

ҳудудидаги

ижтимоий

-

иқтисодий

манфаатларини

,

шунингдек

йўловчиларнинг

ҳаёти

ва

соғлиқларини

ҳимоя

қилишда

суғуртанинг

ролини

ошириш

,

қолаверса

давлатларнинг

суғурта

тўғрисидаги

миллий

қонунларини

уйғунлаштириш

соҳасида

ҳамкорликни

ривожлантириш

бугунги

куннинг

долзарб

вазифаларидан

бири

ҳисобланади

.

Бунинг

учун

,

назаримизда

,

қуйидаги

ташкилий

-

ҳуқуқий

чора

-

тадбирларни

амалга

ошириш

лозим

:

биринчидан

,

халқаро

ташкилотлар

(

БМТ

,

БСТ

,

МДҲ

,

ШҲТ

кабилар

)

доирасида

давлат

мажбурий

суғурта

соҳасида

ҳамкорлик

тўғрисида

келишувларни

қабул

қилиш

;

иккинчидан

,

миллий

давлатлардаги

суғурта

бозори

профессионал

иштирокчилари

учун

тегишли

таклифларни

ҳамда

халқаро

даражада

тавсиявий

тусга

эга

бўлган

ҳужжатларни

ишлаб

чиқиш

мақсадида

,

Миллий

суғурта

бозорлари

профессионал

қатнашчилари

уюшмалари

ташкилоти

ёки

Бутунжаҳон

суғурта

ташкилотини

ташкил

этиш

;


background image

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА

2020

1

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА

48

учинчидан

,

намунавий

(

моделли

)

Суғурта

кодексини

ва

бошқа

суғурта

хизматларининг

муайян

турлари

бўйича

қонунларни

,

шунингдек

«

Миллий

суғурта

бозорлари

профессионал

иштирокчиларининг

касб

этикаси

тўғрисида

»

ги

кодексни

ишлаб

чиқиш

ва

қабул

қилиш

.

тўртинчидан

,

1994

йилда

Швецария

давлатида

ташкил

этилган

ва

хозирда

штаб

квартираси

Базел

шаҳрида

жойлашган

Ҳалқаро

суғурта

назоратини

амалга

ошириш

уюшмаси

(

Международная

ассоциация

страховых

надзоров

-

МАСН

(

англ

.

International Association of Insurance Supervisors,

IAIS

))

га

аъзо

бўлиш

[23].

Бу

азолик

мамлакатимизда

суғурта

бозорини

ривожлантиришга

,

суғурта

фаолиятини

ривожлантириш

юзасидан

қабул

қилинаётган

қонун

ва

қонуности

ҳужжатларини

ҳалқаро

суғурта

фаолиятини

назорат

қилиш

уюшмаси

томонидан

қабул

қилинаётган

нормаларга

тенглаштириш

,

ҳалқаро

суғурта

муносабатларини

сифат

жиҳатидан

кўтаришга

,

шунингдек

ривожланган

давлатларнинг

тажрибасига

суянишга

хизмат

қилади

.

Адабиётлар

рўйхати

:

1.

Каримов

И

.

А

.

Бизнинг

бош

мақсадимиз

жамиятни

демократлаштириш

ва

янгилаш

,

мамлакатни

модернизация

ва

ислоҳ

этишдир

//

Ўзбекистон

ҳалки

ҳеч

қачон

ҳеч

кимга

қарам

бўлмайди

.

Т

.13. –

Т

., 2005

й

.

Б

.181.

2.

Системность

законодательства

как

фактор

по

-

выщения

его

качества

//

Государство

и

право

. –

М

.,

2002. –

8. –

С

.5.

3.

Махмудов

Д

.

Р

.

Суғурта

бозорининг

профессионал

иштирокчилари

томонидан

кўрсатиладиган

хизматларни

фуқаролик

-

ҳуқуқий

тартибга

солиш

”.

Диссертация

иши

.

Т

.: 2018

й

. 53-

бет

.

4.

М

.

М

.

Нурматов

.

Ўзбекистон

экологик

сиёсатининг

иқтисодий

-

ҳуқуқий

механизмини

такомиллаштириш

. //

докторлик

дисс

.

автореферати

.2019

йил

. 32

б

.

5.

Тўхтаев

К

.

Экологик

суғуртанинг

ҳуқуқий

асослари

ва

уларни

такомиллаштириш

-

нинг

айрим

масалалари

.//

Олий

хўжалик

суди

ахборотномаси

. 2013

йил

12-

сон

.

6.

Аминжонова

.

М

.

А

.

Суғурта

шартномасида

тарафларнинг

мажбурияти

ва

жавобгарлиги

масалалари

//

номзод

.

дисс

.

автореферати

.

ТДЮИ

.

2019. 36-

б

.

7.

Абдуллаева

Н

.

Г

.

Страховое

право

.

Университет

мировой

экономики

и

дипломатии

//. –

Ташкент

, 2006.

8.

Махмудов

.

Д

.

Р

.

Суғурта

бозорининг

профессионал

иштирокчилари

томонидан

кўрсатиладиган

хизматларни

фуқаролик

-

ҳуқуқий

тартибга

солиш

//.

номзод

.

дисс

.

автореферати

.

ТДЮИ

.

2018. 8-

б

.

9.

Благутин

Д

.

Ю

.

Французский

режим

возмещения

ущерба

от

стихийных

бедствий

. //

Страховое

дело

.

2002.

10.

стр

-58.

10.

Одилқориев

Ҳ

.

Т

.

Конституция

ва

фуқаролик

жамияти

. –

Т

.: 2002

й

.–

Б

.268.

11.

Российская

правовая

политика

/

Под

.

ред

.

проф

.

Матузова

Н

.

И

.

и

проф

.

Малько

.

А

.

В

. –

М

., 2003. –

С

.197.;

Поленина

С

.

В

.,

Сильченко

Н

.

В

.

Научные

осно

-

вы

типологии

нормативно

-

правовых

актов

. –

М

., 1987.

С

.94-95.
12.

Общая

теория

государства

и

права

.

Академи

-

ческий

курс

в

3-

х

томах

.

Изд

. 2-

е

,

перераб

.

и

доп

.

Отв

.

ред

.

проф

.

Марченко

М

.

Н

. –

Т

.2. –

М

.:

Зерцало

. –

М

., 2001. –

С

.384.

13.

Муҳамедов

Ў

.

Ҳ

.

Қонун

ҳужжатларини

кодекслаштириш

. –

Т

.:

Ўзбекистон

Республикаси

Президенти

ҳузуридаги

Амалдаги

қонун

ҳужжатлари

мониторинги

институти

, 2007

й

. –

Б

.9-10.

14.

Муҳамедов

Ў

.

Ҳ

.

Ўша

манба

. –

Б

.15.

15.

Гомелля

В

.

Б

.

Основы

страхового

дела

М

:

СОМИНТЭК

,

г

.1998.

16. «

Всероссийский

Союз

Страховщиков

»

портал

. /

«Google»

поисковое

система

[

Электронный

ресурс

]:

Режим

доступа

: [DOC] Code des Assurances (France)

свободный

. –

Загл

.

с

экрана

. –

Яз

.

рус

.

17. «

Лига

закон

»

портал

. / «Google»

поисковое

система

[

Электронный

ресурс

]:

Режим

доступа

:

http://search.ligazakon. –

Загл

.

с

экрана

. –

Яз

.

рус

.

18. «

Стравита

»

портал

. / «Google»

поисковое

система

[

Электронный

ресурс

]:

Режим

доступа

:

Адрес

в

Интернет

: http://www.stravita.by/news/124.ht-ml.

Загл

.

с

экрана

. –

Яз

.

рус

.

19.

Благутин

Д

.

Ю

.

Ўша

манба

. –

С

.58.

20.

Изоҳ

:

Ушбу

қонунлар

«

Транспорт

воситалари

эгаларининг

фуқаролик

жавобгарлигини

мажбурий

суғурта

қилиш

тўғрисида

»,

«

Иш

берувчининг

жавобгарлигини

мажбурий

суғурталаш

тўғрисида

»

ги

кабиларда

намоён

бўлмоқда

.

Бундан

ташқари

,

РФда

«

Россия

Федерациясида

фуқароларни

тиббий

суғурталаш

тўғрисида

»

ги

, «

Россия

Федерациясида

суғурта

ишини

ташкил

этиш

тўғрисида

»

ги

,

Қозоғистон

Республикасида

«

Икки

томонлама

суғурта

қилиш

тўғрисида

»

ги

қонунлар

қабул

қилинган

.

21.

Чухвичев

Д

.

В

.

Законодательная

техника

. –

М

.:

«

Закон

и

право

», 2006. –

С

.220-223.

22.

Мухамедов

Ў

.

Ҳ

.

Қонун

ҳужжатларини

кодекслаштириш

. –

Т

.:

Ўзбекистон

Республикаси

Президенти

ҳузуридаги

Амалдаги

қонун

ҳужжатлари

мониторинги

институти

, 2007

й

. –

Б

.24.

23. https://ru.wikipedia.org.

Библиографические ссылки

Каримов И.А. Бизнинг бош мақсадимиз – жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислоҳ этишдир // Ўзбекистон ҳалки ҳеч қачон ҳеч кимга қарам бўлмайди. Т.13. – Т., 2005 й. – Б.181.

Системность законодательства как фактор по- выщения его качества // Государство и право. – М., 2002. – No 8. – С.5.

Махмудов профессионал кўрсатиладиган хизматларни фуқаролик-ҳуқуқий тартибга солиш”. Диссертация иши. Т.: 2018 й. 53-бет.

М.М.Нурматов. Ўзбекистон экологик сиёсатининг иқтисодий-ҳуқуқий механизмини такомиллаштириш. // докторлик дисс.автореферати.2019 йил. 32 б.

Тўхтаев К. Экологик суғуртанинг ҳуқуқий асослари ва уларни такомиллаштириш-нинг айрим масалалари.//Олий хўжалик суди ахборотномаси. 2013 йил 12-сон.

Аминжонова. М.А. Суғурта шартномасида тарафларнинг мажбурияти ва жавобгарлиги масалалари // номзод. дисс.автореферати. ТДЮИ. 2019. 36-б.

Абдуллаева Н.Г. Страховое право. Университет мировой экономики и дипломатии //. –Ташкент, 2006.

Махмудов. Д.Р . Суғурта бозорининг профессионал иштирокчилари томонидан кўрсатиладиган хизматларни фуқаролик-ҳуқуқий тартибга солиш //. номзод. дисс.автореферати. ТДЮИ. 2018. 8-б.

Благутин Д.Ю. Французский режим возмещения ущерба от стихийных бедствий. //Страховое дело. 2002. No10. стр-58.

Одилқориев Ҳ.Т. Конституция ва фуқаролик жамияти. – Т.: 2002 й.– Б.268.

Российская правовая политика / Под.ред.проф. Матузова Н.И. и проф. Малько. А.В. – М., 2003. – С.197.; Поленина С.В., Сильченко Н.В. Научные осно- вы типологии нормативно-правовых актов. – М., 1987. – С.94-95.

Общая теория государства и права. Академи- ческий курс в 3-х томах. Изд. 2-е, перераб. и доп. Отв.ред.проф. Марченко М.Н. – Т.2. – М.: Зерцало. – М., 2001. – С.384.

Муҳамедов Ў.Ҳ. Қонун ҳужжатларини кодекслаштириш. – Т.: Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Амалдаги қонун ҳужжатлари мониторинги институти, 2007 й. – Б.9-10.

Муҳамедов Ў.Ҳ. Ўша манба. – Б.15.

Гомелля В.Б.Основы страхового дела— М: СОМИНТЭК, г.1998.

«Всероссийский Союз Страховщиков» портал. / «Google» поисковое система [Электронный ресурс]: Режим доступа: [DOC] Code des Assurances (France) свободный. – Загл. с экрана. – Яз.рус.

«Лига закон» портал. / «Google» поисковое система [Электронный ресурс]: Режим доступа: http://search.ligazakon. – Загл. с экрана. – Яз.рус.

«Стравита» портал. / «Google» поисковое система [Электронный ресурс]: Режим доступа: Адрес в Интернет: http://www.stravita.by/news/124.ht-ml. – Загл. с экрана. – Яз.рус.

Благутин Д.Ю. Ўша манба. – С.58.

Изоҳ: Ушбу қонунлар «Транспорт воситалари эгаларининг фуқаролик жавобгарлигини мажбурий суғурта қилиш тўғрисида», «Иш берувчининг жавобгарлигини мажбурий суғурталаш тўғрисида»ги кабиларда намоён бўлмоқда. Бундан ташқари, РФда «Россия Федерациясида фуқароларни тиббий суғурталаш тўғрисида»ги, «Россия Федерациясида суғурта ишини ташкил этиш тўғрисида»ги, Қозоғистон Республикасида «Икки томонлама суғурта қилиш тўғрисида»ги қонунлар қабул қилинган.

Чухвичев Д.В. Законодательная техника. – М.: «Закон и право», 2006. – С.220-223.

Мухамедов Ў.Ҳ. Қонун ҳужжатларини кодекслаштириш. – Т.: Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Амалдаги қонун ҳужжатлари мониторинги институти, 2007 й. –Б.24.

https://ru.wikipedia.org.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов