ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2020
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
20
сто
были
затронуты
в
обращениях
.
Государственные
органы
,
должностные
лица
,
в
свою
очередь
,
должны
своевременно
реагировать
на
предложения
,
указан
-
ные
недоработки
и
недостатки
в
деятельности
своих
работников
,
что
способствовало
бы
их
своевременно
-
му
устранению
и
недопущению
в
дальнейшем
.
Список
литературы
:
1.
Третьяков
И
.
А
.
Место
конституционного
права
на
обращения
в
системе
основных
прав
и
свобод
че
-
ловека
и
гражданина
//
Юрист
–
Правовед
. 2010.
№
2. -
С
. 14 - 18;
Подъячев
К
.
В
.
Модернизация
института
об
-
ращений
граждан
и
возможности
повышения
эффек
-
тивности
взаимодействия
общества
и
власти
в
России
//
Бизнес
.
Общество
.
Власть
. 2008. -
№
3. -
С
. 20 - 27.
2.
Латифов
А
.
Парламентский
контроль
в
Узбеки
-
стане
//
Право
и
политика
.2002.-
№
5.-
С
.33.
3.
Права
человека
:
учебник
для
вузов
/
отв
.
ред
.
Е
.
А
.
Лукашева
. -
М
., 2002. -
С
. 95;
Матузов
Н
.
И
.
Акту
-
альные
проблемы
теории
права
. -
Саратов
, 2003. -
С
.
263.
4.
СПС
«
Консультант
Плюс
».
Версия
от
13.05.2019.
5.
Информационный
бюллетень
.
Межпарламент
-
ская
Ассамблея
государств
-
участников
Содружества
Независимых
Государств
. 2005. - N 35 (
часть
1). -
С
.
242 – 262.
6.
1
Информационный
бюллетень
.
Межпарламент
-
ская
Ассамблея
государств
-
участников
Содружества
Независимых
Государств
. 2005. - N 35 (
часть
1). -
С
.
242 – 262.
7.
Чичерин
Б
.
Н
.
О
народном
представительстве
.
М
., 1999.
С
.54.
8.
Кабашов
С
.
Ю
.
Организация
работы
с
обраще
-
ниями
граждан
в
истории
России
.
М
., 2010.
С
. 160.
9.
Бычкова
Е
.
И
.
Обращения
граждан
и
право
-
творческая
инициатива
граждан
как
формы
участия
населения
в
осуществлении
местного
самоуправле
-
ния
.
С
.3.
10.
Попов
И
.
Е
.
Институт
права
граждан
на
обра
-
щения
в
органы
власти
:
проблемы
понятия
и
принци
-
пиальные
особенности
//
Вестник
ЮУрГу
. 2009.
№
6.
С
91.
11.
Миронов
М
.
А
.
Обращение
граждан
как
консти
-
туционно
–
правовой
институт
.
С
.128.
12.
Закон
Республики
Казахстан
от
12
января
2007
г
.
№
221-III «
О
порядке
рассмотрения
обращений
фи
-
зических
и
юридических
лиц
» [
Электронный
ресурс
]
URL: http://www.pavlodar.com/zakon/?dok=03358&all=al
13.
Саидов
А
.
Х
.
В
правовой
путь
в
третье
тысяче
-
летие
:
концепция
судебно
-
правовой
реформы
в
Узбе
-
кистане
//
Хукук
-
Право
-LAW. 2000.
№
1. -
С
.16.
14.
Закон
Республики
Узбекистан
от
11
сентября
2017
г
. «
Об
обращениях
физических
и
юридических
лиц
15.
Из
годового
отчета
Народной
приёмная
Прези
-
дента
Республики
Узбекистан
по
Ташкентской
обла
-
сти
.
16.
Слово
о
науке
.
Кн
. 1.
М
., 1976.
С
. 104.
А
.
Эранов
,
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
ҳузуридаги
Давлат
хизматини
ривожлантириш
агентлиги
Департамент
мудири
ўринбосари
НАТИЖАДОРЛИК
–
ДАВЛАТ
ХИЗМАТЧИЛАРИ
ФАОЛИЯТИНИНГ
БОШ
МЕЗОНИ
“
Натижадорлик
ҳаммамиз
учун
бош
талаб
,
асосий
мезонга
айланмоқда
.
Бу
борада
2020
йил
барчамиз
учун
алоҳида
синов
ва
масъулият
йили
бўлади
”[1]
Шавкат
Миромонович
Мирзиёев
Аннотация
:
мазкур
мақолада
давлат
хизматчилари
фаолиятини
баҳолашнинг
зарурати
кўрсатиб
берилган
,
хорижий
мамлакатлар
тажрибаси
таҳлил
қилинган
.
Таҳлил
натижаларига
кўра
давлат
хизматчилари
фаолиятини
баҳолашни
самарали
ташкил
этиш
юзасидан
тегишли
мезонлар
ишлаб
чиқилган
.
Калит
сўзлар
:
давлат
хизмати
,
хизматчи
,
самарадорлик
кўрсаткичлари
,
баҳолаш
мезонлари
,
натижадорлик
.
Аннотация
:
в
данной
статье
показана
необходи
-
мость
оценки
деятельности
государственных
служа
-
щих
,
проанализирован
опыт
зарубежных
стран
.
На
основании
результатов
исследования
разработаны
соответствующие
критерии
по
эффективной
организа
-
ции
оценки
деятельности
государственных
служащих
.
Ключевые
слова
:
государственная
служба
,
слу
-
жащий
,
показатели
эффективности
,
критерии
оценки
,
результативность
.
Abstract
: this article shows the need to evaluate the
activities of civil servants, analyzes the experience of for-
eign countries. Based on the results of the study, appro-
priate criteria for the effective organization of evaluation of
civil servants ' activities have been developed.
Key words
: civil service, employee, performance indi-
cators, evaluation criteria, performance.
Давлат
бошқарувининг
сифати
ва
халқ
фаровонлиги
ўртасида
бевосита
боғлиқлик
мавжуд
бўлиб
,
бошқарув
самарадорлиги
қанчалик
юқори
бўлса
,
халқ
фаровонлиги
шунчалик
яхши
бўлишига
эришилади
.
Давлатлар
ўртасида
кескин
рақобат
юзага
келган
ҳозирги
даврда
тезкорлик
билан
ўзгариб
бораётган
янги
шароитларга
мослашувчан
,
олдига
қўйилган
масалаларни
тезкор
ва
сифатли
ҳал
этишга
қодир
давлат
хизмати
аппаратини
ташкил
этиш
ҳамда
ушбу
борада
муваффақиятга
эришиш
муайян
давлатнинг
халқаро
майдондаги
рақобатбардошлигини
белгилаб
беради
.
Яъни
,
давлат
хизматчиларининг
самарадорлиги
ва
натижадорлиги
давлат
олдида
турган
стратегик
вазифаларни
ўз
вақтида
амалга
ошириш
имконини
бериши
керак
.
Айнан
шу
мақсадда
Ўзбекистонда
давлат
хизмати
фаолияти
самарадорлигини
оширишга
қаратилган
кенг
кўламли
ислоҳотлар
амалга
оширилмоқда
.
Хусусан
,
давлат
хизмати
аппарати
сезиларли
даражада
оширилди
,
давлат
хизматчиларининг
ижтимоий
ҳимоясини
кучайтиришга
қаратилган
бир
қатор
чора
-
тадбирлар
амалга
оширилди
.
Шу
билан
бирга
,
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2020
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
21
-
давлат
органлари
ва
ташкилотлари
ходимларининг
иш
самарадорлигини
белгиловчи
мезонларнинг
мавжуд
эмаслиги
;
-
улар
фаолиятини
баҳолашнинг
аниқ
механизмларининг
йўқлиги
;
-
давлат
хизматчилари
жавобгарлик
доирасининг
аниқ
чегараларини
белгиловчи
эришилиши
лозим
бўлган
кўрсаткичларнинг
ишлаб
чиқилмаганлиги
;
давлат
хизматчиларини
лавозим
бўйича
ўстириш
,
рағбатлантириш
ва
интизомий
жавобгарликка
тортишнинг
комплекс
баҳолаш
тизимига
асосланмаганлиги
давлат
хизматчиларини
натижадорликка
йўналтириш
имконини
бермаяпти
.
Юқоридаги
қайд
қилинган
тизимли
муаммоларнинг
мавжудлиги
давлат
хизмати
аппарати
имкониятларининг
тўлиқ
сафарбар
этилмаслигига
ҳамда
давлат
хизматчиларининг
самарадорлиги
талаб
даражасида
бўлмаслигига
олиб
келмоқда
.
Ушбу
борада
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Шавкат
Миромонович
Мирзиёев
ўзининг
Олий
Мажлисга
Мурожаатномасида
давлат
бошқарувида
самарадорликни
ошириш
мақсадида
давлат
хизматчилари
фаолиятини
холисона
баҳолаш
бўйича
самарали
тизим
жорий
этиш
зарурлиги
ҳамда
натижадорлик
ҳаммамиз
учун
бош
талаб
,
асосий
мезон
эканлиги
ни
алоҳида
таъкидлади
.
Давлат
Раҳбарининг
давлат
хизматчилари
фаолияти
самарадорлигини
тубдан
ошириш
борасидаги
сиёсий
иродасини
амалга
ошириш
мақсадида
“
Давлат
фуқаролик
хизмати
тўғрисида
”
ги
Ўзбекистон
Республикаси
Қонуни
билан
давлат
фуқаролик
хизматчилари
фаолияти
самарадорлигини
баҳолаш
тизимини
жорий
этиш
мақсадга
мувофиқ
.
Хусусан
,
қонун
нормаси
билан
давлат
хизматчиларининг
самарадорлигини
ва
натижадорлигини
баҳолаш
имконини
берадиган
энг
муҳим
самарадорлик
кўрсаткичлари
(KPI – key
performance indicators)
асосида
баҳолаш
тизимини
жорий
этиш
таклиф
этилади
.
Мазкур
тизимга
кўра
ҳар
бир
давлат
хизматчиси
фаолиятининг
ҳисобот
даврида
эришиши
лозим
бўлган
самарадорлик
кўрсаткичлари
белгиланади
ҳамда
мазкур
кўрсатикичларга
эришиш
даражасига
кўра
ходим
фаолияти
объектив
баҳоланади
.
Баҳолаш
тизимини
унификациялаштириш
ҳамда
давлат
органлари
ва
ташкилотлари
самарадорлигининг
ягона
ўлчовларини
яратиш
учун
“
намунали
”,
“
аъло
”,
“
яхши
”,
“
қониқарли
”,
“
паст
даражада
”,
“
қониқарсиз
”
каби
баҳо
турларини
белгилаш
мақсадга
мувофиқ
.
Ўз
навбатида
давлат
хизматчилари
фаолиятини
баҳолаш
натижаларидан
манфаатдорлигини
ошириш
мақсадида
уларга
қуйидаги
чоралардан
бирини
қўллаш
мумкин
:
–
шахсий
устамалар
тўлаш
;
–
лавозимда
ўстириш
;
–
малака
даражасини
навбатдан
ташқари
бериш
;
–
номоддий
тусдаги
рағбатлантириш
;
–
малака
ошириш
;
–
ротация
;
–
берилган
интизомий
жазо
чорасини
олиб
ташлаш
;
–
эгаллаб
турган
лавозимга
муносиблиги
юзасидан
аттестация
ўтказиш
;
–
интизомий
жазо
чоралари
;
–
давлат
органининг
қарори
билан
белгиланадиган
бошқа
чоралар
.
Қонун
нормасига
давлат
хизматчилари
фаолияти
самарадорлигини
баҳолаб
бориш
бўйича
умумий
қоидаларни
киритиш
,
мазкур
норма
асосида
барча
давлат
фуқаролик
хизмати
ташкилотларида
самарадорликни
баҳолаш
тизимлари
жорий
этилишига
асос
бўлиб
хизмат
қилади
.
Қайд
қилиш
лозим
-
ки
,
самарадорликни
баҳолаш
тизимлари
аксарият
ривожланган
давлатларда
жорий
этилган
ҳамда
амалда
давлат
хизматчилари
самарадорлигини
оширишга
хизмат
қилмоқда
.
Хусусан
,
Иқтисодий
ҳамкорлик
ва
тараққиёт
ташкилотига
аъзо
аксарият
давлатларда
(
АҚШ
,
Франция
,
Австрия
,
Япония
,
Корея
ва
бошқалар
)
самарадорликни
баҳолаш
тизимлари
жорий
этилган
ҳамда
давлат
хизматчилари
самарадорлигини
оширишда
ижобий
натижаларга
эришилмоқда
.
Жумладан
,
АҚШ
Президент
Администрацияси
административ
бюджет
бошқармаси
(The Office of
Management and Budget) –
бюджет
маблағларидан
самарали
фойдаланиш
принципи
бўйича
давлат
органларини
баҳолайди
[2].
Жанубий
Кореяда
Ҳукумат
фаолияти
самарадорлигини
баҳолаш
бўйича
қўмита
(Government
Performance Evaluation Committee - GPEC)
ташкил
этилган
[3].
Малайзия
самарадорлик
ва
натижадорликни
бошқариш
агентлиги
(Performance Management and
Delivery Unit – PEMANDU) –
Малайзия
Бош
вазири
маъмуриятининг
идораси
,
унинг
асосий
вазифаси
кўрсаткичлар
тизими
орқали
давлат
дастурлари
самарадорлигини
баҳолаш
тизими
ҳисобланади
[4].
Бирлашган
Араб
Амирлигида
Келажак
ва
ҳукумат
ишлари
бўйича
вазирлик
(Ministr
у
of Cabinet Affairs and
Future) – Vision 2021
дастури
мақсадларига
эришиш
доирасида
амирлик
ва
давлат
идоралари
кесимида
мониторингини
юритади
[5].
Сингапурда
Иқтисодий
ривожланиш
давлат
қўмитаси
(EDB)
инвестицияларни
жалб
қилиш
ва
ялпи
ички
маҳсулотнинг
ўсиши
учун
маъсул
бўлиб
ҳисобланади
.
Давлат
хизматчиларини
баҳолаш
борасида
аксарият
хорижий
давлатлар
томонидан
давлат
органлари
ва
ташкилотлари
фаолиятида
энг
муҳим
самарадорлик
кўрсаткичлари
(
ЭМСК
, KPI)
тизими
жорий
этилган
.
Хусусан
,
энг
муҳим
самарадорлик
кўрсаткичлари
–
давлат
фуқаролик
хизматчилари
томонидан
функционал
мажбуриятлари
ва
топшириқларни
ижро
этилишининг
самарадорлиги
ва
натижадорлигини
баҳолаш
учун
қўлланиладиган
ва
миқдоран
ўлчаш
мумкин
бўлган
баҳолаш
индикаторидир
.
Шу
билан
бирга
,
давлат
хизматчиси
фаолиятидаги
ҳар
қандай
кўрсаткич
ЭМСК
бўлиб
ҳисобланмайди
.
Яъни
,
ЭМСК
бир
қатор
қуйидаги
талабларга
жавоб
бериши
керак
:
аниқ
,
прогоноз
қилинаётган
натижа
ва
кутилаётган
ижобий
ўзгаришлар
аниқ
белгиланиши
;
ўлчанадиган
,
кўрсаткичларни
ҳисоблашнинг
муайян
шартли
бирликларида
ўлчаш
мумкинлиги
;
эришиш
мумкинлиги
,
прогноз
қилинаётган
параметрлар
мавжуд
ресурс
ва
ваколатлар
билан
мувофиқ
бўлиши
;
вақт
чегарасининг
мавжудлиги
,
эришишнинг
аниқ
муддатлари
белгиланиши
;
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2020
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
22
компетентлиги
,
ЭМСК
давлат
фуқаролик
хизматчисининг
жавобгарлиги
доирасида
бўлиши
;
давлат
ташкилотининг
стратегик
мақсадларига
эришишга
йўналтирилганлиги
.
Шу
билан
бирга
,
мамлакатимизда
ЭМСКни
амалиётда
татбиқ
этишда
ҳал
этилиши
лозим
бўлган
бир
қатор
муаммолар
мавжуд
:
ЭМСКни
жорий
этиш
ва
ҳисоблаш
бўйича
норматив
-
ҳуқуқий
асослари
мавжуд
эмас
;
ягона
электрон
ҳужжат
айланиш
тизимининг
мавжуд
эмас
;
мукофотлаш
тизимининг
KPI
тизимига
мослаштирилмаган
;
ўрта
бўғин
раҳбарларида
стратегик
режалаштириш
бўйича
тажриба
ва
билимларнинг
етарли
эмас
;
давлат
ташкилотларида
оғзаки
ва
навбатдан
ташқари
топшириқларнинг
мавжудлиги
;
давлат
органининг
бутун
вертикали
бўйлаб
ўзаро
боғлиқ
вазифалар
занжирининг
мавжуд
эмас
.
Мазкур
муаммоларни
ҳал
этиш
учун
авваламбор
давлат
органлари
ва
ташкилотлари
,
шу
жумладан
,
уларнинг
давлат
хизматчилари
фаолияти
самарадорлигини
баҳолаш
тизимини
жорий
этиш
бўйича
ягона
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжат
қабул
қилиниши
мақсадга
мувофиқ
.
Шунингдек
,
давлатнинг
олдига
қўйилган
стратегик
вазифаларни
амалга
ошириш
бўйича
энг
юқорида
мансабдор
шахслардан
энг
қуйидаги
давлат
фуқаролик
хизматчисигача
эришилиши
лозим
бўлган
индикатор
ва
вазифаларни
белгилашни
кўзда
тутувчи
занжир
услуби
жорий
этиш
мазкур
борада
ижобий
самара
беради
.
Жумладан
,
мазкур
услуб
давлат
органининг
миссияси
ва
стратегиясидан
келиб
чиқиб
,
вазифаларни
раҳбар
,
унинг
ўринбосарлари
,
таркибий
тузилмалар
раҳбарлари
ҳамда
мутахассисларга
босқичма
-
босқич
тушириб
боришни
назарда
тутади
.
Яъни
,
давлат
органининг
стратегик
вазифаларига
эришишида
ўзининг
ҳар
бир
давлат
хизматчиси
қўшаётган
ҳиссасани
ўлчаш
ва
баҳолаш
имкони
яратилади
.
Бундан
ташқари
,
давлат
органлари
ва
ташкилотлари
фаолиятини
баҳолаш
бўйича
ягона
мезонлар
ва
тегишли
давлат
органларининг
ваколатлари
белгилаш
улар
фаолиятини
ягона
ёндашув
баҳолаш
ва
рейтингини
шакллантириш
имконини
беради
.
Хусусан
,
хорижий
давлатларнинг
тажрибаси
ҳамда
Ўзбекистондаги
давлат
хизмати
соҳаси
ривожининг
ҳозирги
ҳолатидан
келиб
чиқиб
,
давлат
органлари
ва
ташкилотлари
фаолиятини
баҳолаш
бўйича
қуйидаги
мезонлар
ва
ваколатли
органларни
белгилаш
таклиф
этилади
:
1.
Стратегик
мақсад
ва
вазифаларини
ўз
вақтида
ва
сифатли
ижро
этиш
–
Иқтисодий
таррақиёт
ва
камбағалликни
қисқартириш
вазирлиги
;
2.
Жисмоний
ва
юридик
шахсларнинг
мурожаатларини
ўз
вақтида
,
тўлиқ
кўриб
чиқилишини
таъминлаш
,
давлат
хизматларининг
тури
ва
сифатини
ошириш
–
Халқ
қабулхонаси
,
Адлия
вазирлиги
;
3.
Давлат
органи
фаолиятига
ахборот
-
коммуникация
технологияларини
кенг
жорий
этиш
–
Ахборот
технологиялари
ва
коммуникацияларини
ривожлантириш
вазирлиги
;
4.
Давлат
органлари
ва
ташкилотларида
инсон
ресурсларини
барқарор
ривожлантириш
–
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
ҳузуридаги
Давлат
хизматини
ривожлантириш
агентлиги
.
Баҳолаш
якунлари
бўйича
ягона
рейтингни
шакллантириш
ва
жараённи
холис
бўлишини
таъминлаш
мақсадида
юқорида
қайд
қилинган
органлар
томонидан
шакллантирилган
рейтинглар
асосида
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
ҳузуридаги
Давлат
хизматини
ривожлантириш
агентлиги
томонидан
умумий
рейтинг
шакллантириш
,
оммавий
ахборот
воситалари
орқали
эълон
қилиш
ҳамда
кўрсаткичлар
паст
бўлган
йўналишлар
бўйича
зарурий
чоралар
белгилаш
тўғрисида
тегишли
давлат
органларига
тавсия
ва
кўрсатмалар
бериш
тизимини
жорий
этиш
лозим
.
Барча
жараёнларни
холис
амалга
ошириш
ва
инсон
омилини
камайтириш
учун
давлат
органлари
ва
ташкилотлари
фаолиятини
баҳолаш
бўйича
ягона
электрон
платформа
яратиш
лозим
.
Ўйлаймизки
,
давлат
органлари
ва
ташкилотлари
,
шу
жумладан
,
давлат
хизматчилари
фаолиятида
баҳолаш
тизимининг
амалда
жорий
этилиши
шак
-
шубҳасиз
уларнинг
самарадорлиги
ва
натижадорлигининг
ошишига
хизмат
қилади
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Шавкат
Мирзиёевнинг
2020
йил
25
январдаги
Олий
Мажлисга
Мурожаатномаси
. uza.uz. 25.01.2020
2. www.whitehouse.gov/omb/
3. www.kdevelopedia.org
4. www.pemandu.org
5. u.ae/en/about-the-uae/the-uae-government/the-
uae-cabinet