46
YANGI O'ZBEKISTON ILMIY
TADQIQOTLAR JURNALI
www.in-academy.uz
2-JILD, 1-SON (YOʻITJ)
YAPONIYA IQTISODIYOTIDA SUNIY INTELLEKT BILAN
BOG`LIQ INNOVATSIYALAR VA INVESTITSIYALAR.
Xazratova Shohsanam Xasanboy qizi
Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti
1-kurs magistranti, E-mail: x.shohsanam92@gmail.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.14637160
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Qabul qilindi: 3-yanvar 2025 yil
Ma’qullandi: 5-yanvar 2025 yil
Nashr qilindi: 13-yanvar 2025 yil
Ushbu maqola Yaponiya iqtisodiyotida sun'iy
intellekt texnologiyalarining tobora ortib borish
ahamiyatini va uning iqtisodiy o'sishga ta'sirini
o'rganadi. Maqolada Yaponiyaning sun`iy intellekt
sohasidagi innovatsion yutuqlari, jumladan,
robototexnika, avtonom transport vositalari,
tibbiyot va moliyaviy texnologiyalar sohalaridagi
taraqqiyoti tahlil qilinadi. Bundan tashqari,
maqolada Yaponiya hukumati va xususiy sektor
tomonidan sun`iy intellek sohasiga qilinayotgan
investitsiyalar miqdori va ularning taqsimoti ko'rib
chiqiladi. Tahlil davomida davlatning qo'llab-
quvvatlash siyosati, xususiy sektorning faol
ishtiroki va mavjud challenjelar, jumladan,
malakali kadrlar yetishmasligi va ma'lumotlarga
kirish masalalari muhokama qilinadi. Maqola
Yaponiya
iqtisodiyotida
sun`iy
intellektning
rivojlanishi
istiqbollarini
va
uning
global
raqobatbardoshlikka ta'sirini baholaydi.
Sun`iy intellekt, robototexnika,
innovatsiya,
texnologiya,
avtomatlashtirish, ish o`rni.
Yaponiya shahar samaradorligini oshirish uchun sun'iy intellekt asosida ishlaydigan aqlli
shaharlarni faol rivojlantirdi. AI Yaponiyaning sog'liqni saqlash sohasida, xususan, diagnostika
qo'llab-quvvatlash tizimlari va bemorlarni boshqarishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Yaponiya
ishlab chiqarish sanoati sifat nazorati va prognozli texnik xizmat ko'rsatish uchun sun'iy
intellektdan foydalanmoqda.
YAPONIYA SUN'IY INTELLEKTI.
Al aqlli shaharlar, yirik korxonalar, sog'liqni saqlash, ishlab chiqarish, moliya, ko'ngilochar va
transport kabi turli sohalarda qo'llanilib, yashash va ishlash tarzimizni tubdan o'zgartiradi.
Yaponiyaning Al bozori tez o'sishni boshdan kechirmoqda, turli sohalarda Al
texnologiyalariga talab ortib bormoqda. 2024 yilga va undan keyingi yillarda Yaponiya Al
bozori kelajakda rivojlanishi kutilmoqda, xususan, aqlli shaharlar, sog'liqni saqlash, ishlab
chiqarish va moliya kabi sohalarda Al qabul qilinishi sezilarli darajada kengayishi
kutilmoqda.IDC ma'lumotlariga ko'ra, Yaponiyaning Al tizimlari bozori yiliga 35,5% o'sish
sur'ati bilan taxminan 4,5 milliard dollarni tashkil etdi. Al tizimlari bozorining o'sishi keng
ko'lamli kompaniyalar raqamli transformatsiyaga (DX) kirishganligi va de-fakto
47
YANGI O'ZBEKISTON ILMIY
TADQIQOTLAR JURNALI
www.in-academy.uz
2-JILD, 1-SON (YOʻITJ)
texnologiyalarning bir qismi bo'lgan Al-dan tobora ko'proq foydalana boshlagani bilan
bog'liq.Yaponiya Ichki ishlar va kommunikatsiyalar vazirligi (MIC) Yaponiyaning Al tizimlari
bozori 2027 yilga kelib taxminan 7,3 milliard dollargacha o'sishini bashorat qilmoqda. Al
ilovasining asosiy sohalariga kelsak, aqlli shaharlar, sog'liqni saqlash, ishlab chiqarish va
moliya asosiy sohalardir. Yaponiya shahar samaradorligini oshirish uchun Al-powered aqlli
shaharlarni faol rivojlantirdi. Al Yaponiyaning sog'liqni saqlash sohasida, xususan, diagnostika
qo'llab-quvvatlash tizimlari va bemorlarni boshqarishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Yaponiya
ishlab chiqarish sanoati sifat nazorati va prognozli texnik xizmat ko'rsatish uchun Al-dan
foydalanmoqda. Ushbu ilovalar ishlab chiqarish samaradorligini oshirishi va xarajatlarni
kamaytirishi kutilmoqda. Moliyaviy sektorda Al Fin Tech ilovalariga katta e'tibor berib,
risklarni boshqarish va firibgarlikni aniqlash uchun ishlatiladi. Al aqlli shaharlar, yirik
korxonalar, sog'liqni saqlash, ishlab chiqarish, moliya, ko'ngilochar va transport kabi turli
sohalarda qo'llanilib, yashash va ishlash tarzimizni tubdan o'zgartiradi. Yaponiyaning Al
bozori tez o'sishni boshdan kechirmoqda, turli sohalarda Al texnologiyalariga talab ortib
bormoqda.2024 yilga va undan keyingi yillarda Yaponiya Al bozori kelajakda rivojlanishi
kutilmoqda, xususan, aqlli shaharlar, sog'liqni saqlash, ishlab chiqarish va moliya kabi
sohalarda Al qabul qilinishi sezilarli darajada kengayishi kutilmoqda. IDC ma'lumotlariga
ko'ra, Yaponiyaning Al tizimlari bozori yiliga 35,5% o'sish sur'ati bilan taxminan 4,5 milliard
dollarni tashkil etdi. Al tizimlari bozorining o'sishi keng ko'lamli kompaniyalar raqamli
transformatsiyaga (DX) kirishganligi va de-fakto texnologiyalarning bir qismi bo'lgan Al-dan
tobora ko'proq foydalana boshlagani bilan bog'liq. Yaponiya Ichki ishlar va
kommunikatsiyalar vazirligi (MIC) Yaponiyaning Al tizimlari bozori 2027 yilga kelib taxminan
7,3 milliard dollargacha o'sishini bashorat qilmoqda.Al ilovasining asosiy sohalariga kelsak,
aqlli shaharlar, sog'liqni saqlash, ishlab chiqarish va moliya asosiy hisoblanadi. Al ilovasining
asosiy sohalariga kelsak, aqlli shaharlar, sog'liqni saqlash, ishlab chiqarish va moliya asosiy
sohalardir. Yaponiya shahar samaradorligini oshirish uchun Al-powered aqlli shaharlarni faol
rivojlantirdi. Al Yaponiyaning sog'liqni saqlash sohasida, xususan, diagnostika qo'llab-
quvvatlash tizimlari va bemorlarni boshqarishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Yaponiya ishlab
chiqarish sanoati sifat nazorati va prognozli texnik xizmat ko'rsatish uchun Al-dan
foydalanmoqda. Ushbu ilovalar ishlab chiqarish samaradorligini oshirishi va xarajatlarni
kamaytirishi kutilmoqda. Moliyaviy sektorda Al Fin Tech ilovalariga katta e'tibor berib,
risklarni boshqarish va firibgarlikni aniqlash uchun ishlatiladi.Yaponiya bozorida bozorning
uzluksiz o'sishi kutilmoqda va AQSh firmalari uchun ko'plab biznes imkoniyatlari mavjud,
boshqa tomondan, Yaponiyaning Al bozorida dasturiy ta'minot sohasida raqobat
kuchaymoqda. AQSh kompaniyalari uchun mahalliy yapon firmalari bilan hamkorlik qilish
orqali Yaponiya bozoriga moslashtirilgan Al yechimlarini taklif qilish imkoniyatlari mavjud,
chunki ko'plab yapon IT-firmalari Yaponiyada Al-dan foydalanishni kengaytirish uchun ilg'or
va ilg'or texnologiyalarga ega AQSh IT-firmalari bilan hamkorlik qilishga intilmoqda. Yaponiya
aholining qarishi va ish kuchining kamayishini hal qilish uchun sun'iy intellektga (Al)
murojaat qildi. Bu xorijiy startaplar va kichik va o'rta korxonalar (KO'B) bilan hamkorlikning
kuchayishiga olib keldi va Shveytsariya kompaniyalari uchun yangi imkoniyatlar yaratdi.
Shveytsariya bizneslariga Yaponiyada ushbu istiqbollarni o'rganishda yordam berish uchun
Shveytsariya Biznes Hub Japan Al Industry Report ni tayyorladi. Sun'iy intellektning (AI)
qo'llanilishi, ayniqsa rivojlangan mamlakatlarda muhim texnologik taraqqiyotdir. Bu kelgusi
yillarda global Al daromadlarining sezilarli darajada oshishida yaqqol namoyon bo'ladi.
Maʼlumotlarni tahlil qilish va hisob-kitoblar, tavsiyalar va muqobil yechimlarni ishlab
chiqarish uchun mashina intellekti va insonga oʻxshash fikrlash imkoniyatlaridan
foydalanadigan Al texnologiyasi Yaponiyada keyingi avlod oʻsishi va rivojlanishini
taʼminlashda katta qiziqish uygʻotadi. Al Yaponiya hukumati "Jamiyat 5.0" ni shakllantirishda
hal qiluvchi rol o'ynashiga ishonadigan asosiy komponent bo'lib, kibermakon va jismoniy
makonning yaqinroq integratsiyasi bilan ajralib turadigan kelajakdagi jamiyat. Alga bo'lgan
48
YANGI O'ZBEKISTON ILMIY
TADQIQOTLAR JURNALI
www.in-academy.uz
2-JILD, 1-SON (YOʻITJ)
qiziqish ortib bordi.Ish kuchi unumdorligi: Al va avtomatlashtirish texnologiyalari ishchi
kuchining imkoniyatlarini oshirmoqda. Ular takrorlanuvchi vazifalarni bajarishi mumkin, bu
esa inson ishchilariga o'z ishlarining yanada murakkab va ijodiy jihatlariga e'tibor qaratish
imkonini beradi. Bu qisqarib borayotgan ishchi kuchining samaradorlikka ta'sirini
yumshatishga yordam beradi.Qishloq xo'jaligi: Yaponiya Al va avtomatlashtirishdan
foydalanmoqda ishchi kuchi etishmasligini bartaraf etish uchun qishloq xo'jaligi. Ekinlarni
boshqarishni optimallashtirish va qishloq xo‘jaligi mahsuldorligini oshirish uchun al-quvvatli
dronlar, robotlar va sensorlardan foydalanilmoqda.Global raqobatbardoshlik: Yaponiyaning
Alga sarmoyasi texnologiya uning global raqobatbardoshligini oshiradi. Bu mamlakatni
xalqaro hamkorlik va investitsiyalarni jalb qiluvchi tadqiqot, ishlab chiqish va qo'llash
bo'yicha yetakchi o'rinni egallaydi. Hayot sifati: Alning turli xildagi integratsiyasi kundalik
hayotning jabhalari, shu jumladan sog'liqni saqlash, transport va aqlli shaharlar Yaponiya
fuqarolari uchun umumiy hayot sifatini oshirishi mumkin. Barqarorlik: Al atrof-muhitni
muhofaza qilishga yordam beradi ,resurslardan foydalanishni optimallashtirish, chiqindilarni
kamaytirish va barqaror amaliyotlarni qo‘llab-quvvatlash orqali Yaponiyaning yanada
barqaror kelajak maqsadlariga mos keladigan muammolar. Ijtimoiy qiyinchiliklar: Al juda ko'p
taklif qiladi imtiyozlar, uning keng tarqalgan qabul qilinishi, shuningdek, ish joyini
almashtirish, shaxsiy hayot va axloqiy Al foydalanish bilan bog'liq tashvishlarni o'z ichiga
olgan ijtimoiy muammolarni ham keltirib chiqaradi. Yaponiya Alni qamrab olgan holda bu
qiyinchiliklarni engishi kerakXorijiy tashkilotlar bilan hamkorlikda innovatsiyalar: Yaponiya
Al innovatsiyalarini jadallashtirish va texnologik taraqqiyotning oldingi saflarida qolish uchun
xalqaro hamkorlik muhimligini tan oladi. Hamkorlik va hamkorlikni rivojlantirish uchun
mamlakat xorijiy startaplar, kichik va o'rta korxonalar (KO'B) va texnologiya gigantlari bilan
faol hamkorlik qilmoqda. Innovatsiyalarga bunday ochiq yondashuv Yaponiyaning Al
ekotizimiga va jahon texnologik hamjamiyatiga ko‘p foyda keltirdi.Al tadqiqot va rivojlantirish
markazlari: Yaponiya xorijiy universitetlar va ilmiy muassasalar bilan hamkorlikda Al
tadqiqot va ishlanma markazlarini tashkil etdi. Ushbu markazlar ilg'or loyihalar ustida ishlash
uchun butun dunyodagi eng yaxshi Al iste'dodlarini birlashtiradi. Masalan, RIKEN ilg'or
razvedka loyihasi markazi MITning Kompyuter fanlari va sun'iy intellekt laboratoriyasi bilan
Al tadqiqoti chegaralarini kengaytirish uchun hamkorlik qiladi.Boshlang'ich inkubatsiya
dasturlari: Yaponiya hukumati va xususiy sektori Al boʻyicha ixtisoslashgan xorijiy
startaplarni qoʻllab-quvvatlovchi inkubatsiya dasturlarini yoʻlga qoʻydi. Ushbu dasturlar
moliyalashtirish, murabbiylik va Yaponiyaning Al bozoriga kirishni ta'minlaydi. Ushbu
tashabbuslar orqali startaplar tarbiyalanuvchi muhitda rivojlanish va Yaponiyaning Al
landshaftiga hissa qo‘shish imkoniyatiga ega.Investitsiyalar va venchur kapitali: Yaponiyaning
texnologik gigantlari va venchur kapitali firmalari xorijiy Al startaplari va KOʻB korxonalariga
faol sarmoya kiritmoqda, nafaqat istiqbolli korxonalarga kapital kiritadi.Ochiq innovatsion
tashabbuslar: Yaponiya ochiq innovatsiyalar kontseptsiyasini qabul qildi, bu erda mahalliy
kompaniyalar va tadqiqot institutlari xorijiy sub'ektlar bilan faol hamkorlik qilishga
intilmoqda. Ushbu yondashuv Al innovatsiyalarini oldinga siljitish uchun bilim, tajriba va
resurslar almashishni rag'batlantiradi. Hukumat tomonidan qo'llab-quvvatlanadigan dastur
va tashabbuslar yapon va xorijiy texnologiya kompaniyalari o'rtasidagi o'zaro kelishuvni
osonlashtiradi va hamkorlik uchun qulay zamin yaratadi.Al hamkorlikdagi muvaffaqiyat
hikoyalari:Muvaffaqiyatli voqealardan biri Yaponiya avtomobil ishlab chiqaruvchisi Toyota va
Amerika texnologiya giganti NVIDIA o'rtasidagi hamkorlikdir. Toyota o'z o'zidan
boshqariladigan avtomobillarni faol ravishda rivojlantirmoqda va ular ilg'or Al
texnologiyasiga ehtiyoj borligini tan oldilar. Ular NVIDIA bilan hamkorlik qilib, ikkinchisining
Al hisoblash platformasini avtonom avtomobil tizimlariga integratsiyalashgan. Bu hamkorlik
Toyota avtonom haydash imkoniyatlarini sezilarli darajada oshirdi.
49
YANGI O'ZBEKISTON ILMIY
TADQIQOTLAR JURNALI
www.in-academy.uz
2-JILD, 1-SON (YOʻITJ)
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ROʻYXATI:
1. Buckley, R. C. (2012). Sustainable tourism: research and reality. Annals of Tourism
Research, Vol. 39(2), p. 528-546.
2. Fukamachi, K. (2016). Sustainability of terraced paddy fields in traditional Satoyama
landscapes
of
Japan.
J.Environ.
Manage.,
Vol.
202,
p.
543–549.
https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2016.11.061
3. Imagawa, R. and Harrison, B. (2021). The Current State of Ecotourism in Japan. Japanese J.
Policy Cult., Vol. 29, p. 43–63. http://id.nii.ac.jp/1648/00012855/
4. Musayeva, S. I., & Mengliyeva, S. S. (2022). Kursantlarning madaniyatlararo rivojlantirish.
5. Musayeva, S. I. (2023). PRINCIPLES OF DEVELOPMENT OF CADETS'INTERCULTURAL
COMMUNICATION COMPETENCE THROUGH ENGLISH LANGUAGE TEACHING. PEDAGOGICAL
SCIENCES AND TEACHING METHODS, 2(22), 46-50.
6. Jansson, J. and Mikkola, E. (2017). Ecotourism in Japan. Stakeholders’ roles in the
revitalisation of rural communities through ecotourism. Gothenburg University.
Foydalanilgan internet saytlari:
1.https://www.sphericalinsights.com/blogs/japan-s-artificial-intelligence-ai-revolution
2.https://www.trade.gov/market-intelligence/japan-generative-artificial-intelligence
3.https://www.rvo.nl/sites/default/files/2020/12/Artificial-Intelligence-in-Japan-final-
IAN.pdf
1.
