76
KOMPYUTER BILAN TANISHUV BO‘LIMINI O‘QITISH METODIKASI
Poyonov Xusniddin Ortiqovich
SHDPI MI 4-kurs talabasi
Yaxiyaxonova Muxiba Maxmudjonovna
SHDPI katta o‘qituvchisi
Negmatova Sevinch Ergash qizi
Qarshi davlat texnika universiteti 3-kurs talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.16571174
Annotatsiya.
Ushbu maqolada raqamli ta’lim tizimida “Kompyuter bilan tanishuv”
bo‘limini o‘qitish metodikasi tahlil qilinadi. Zamonaviy ta’lim jarayonida kompyuter
savodxonligini shakllantirish muhim ahamiyat kasb etib, bunda interfaol va texnologik
yondashuvlardan foydalanish samaradorlikni oshiradi. Maqolada ushbu mavzuni o‘qitishda
gamifikatsiya, video darslar, virtual laboratoriyalar va Learning Management System (LMS)
tizimlaridan foydalanishning afzalliklari ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, o‘quvchilarning
kompyuter bilan ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirish maqsadida loyiha asosida o‘qitish
(Project-Based Learning) metodikasining ahamiyati yoritiladi. O‘quv jarayonining
samaradorligini oshirish uchun amaliy mashg‘ulotlarga e’tibor qaratish, vizual materiallardan
foydalanish va interfaol dars usullarini joriy etish taklif qilinadi. Maqola natijasida raqamli
ta’limda kompyuter bilan tanishuv bo‘limini o‘qitishda innovatsion yondashuvlarning
ahamiyati asoslab beriladi hamda zamonaviy pedagogik texnologiyalar yordamida o‘quv
jarayonining samaradorligini oshirish bo‘yicha tavsiyalar beriladi.
Kalit so‘zlar:
Raqamli ta’lim, kompyuter savodxonligi, interfaol ta’lim, gamifikatsiya,
virtual laboratoriya, video darslar, LMS tizimi, loyiha asosida o‘qitish, vizual materiallar, ta’lim
texnologiyalari.
KIRISH.
Zamonaviy ta'lim tizimida raqamli texnologiyalar tobora keng joriy etilib, o‘quv
jarayonining samaradorligini oshirishga xizmat qilmoqda. Ayniqsa, informatika va axborot
texnologiyalarini o‘qitishda “Kompyuter bilan tanishuv” bo‘limi muhim o‘rin tutadi. Ushbu
bo‘lim orqali o‘quvchilar kompyuterning asosiy tarkibiy qismlari, ularning vazifalari,
operatsion tizim bilan ishlash ko‘nikmalarini egallaydilar. Mazkur maqolada “Kompyuter bilan
tanishuv” bo‘limini raqamli ta’lim tizimida samarali o‘qitish metodikasi tahlil qilinadi. Bugungi
kunda interfaol dars usullari, multimedia vositalari va virtual laboratoriyalardan foydalanish
o‘quvchilar uchun yanada qulay muhit yaratmoqda. Shu sababli, dars jarayonida innovatsion
yondashuvlardan foydalanish dolzarb ahamiyat kasb etadi. Maqolada ushbu bo‘limni o‘qitish
jarayonida zamonaviy metodlardan foydalanish yo‘llari, ilg‘or tajribalar hamda samarali
natijalarga erishish usullari ko‘rib chiqiladi. Tadqiqot natijalari o‘qituvchilar va ta’lim sohasi
mutaxassislari uchun foydali bo‘lishi kutilmoqda.
Adabiyotlar tahlili
. Raqamli ta’lim tizimida "Kompyuter bilan tanishuv" bo‘limini o‘qitish
metodikasi bo‘yicha olib borilgan tadqiqotlar ta’lim jarayonida zamonaviy yondashuvlardan
foydalanish muhimligini ko‘rsatadi. Ushbu bo‘limni samarali o‘qitish uchun turli tadqiqotlarda
ilgari surilgan metod va vositalarni ko‘rib chiqamiz.
Jonassen, D. H.
tadqiqot ishida raqamli texnologiyalarning ta’limdagi roli, ayniqsa,
interaktiv vositalar orqali tushuncha shakllantirish masalalari ko‘rib chiqiladi. Jonassenning
fikriga ko‘ra, "Raqamli texnologiyalar o‘quvchilarga bilimlarni mustaqil o‘zlashtirish va
interfaol o‘rganish muhitini yaratishda yordam beradi" [Jonassen, 2006]. Bu yondashuv
77
"Kompyuter bilan tanishuv" bo‘limini o‘qitishda ham muhim hisoblanadi, chunki virtual
laboratoriyalar va simulyatsiyalar o‘quvchilar uchun samarali bilim olish imkonini yaratadi.[1]
Laurillardning izlanishlari shuni ko‘rsatadiki, "Ta’lim jarayoni samaradorligi zamonaviy
texnologiyalar va interfaol metodlardan foydalanish orqali oshadi" [Laurillard, 2013]. Ushbu
tadqiqotda raqamli vositalar yordamida o‘quvchilarni faol o‘rgatuvchi metodlarni qo‘llash
muhimligi ta’kidlangan. Bu "Kompyuter bilan tanishuv" bo‘limini o‘qitishda darslarning
vizuallashtirilishi va amaliy mashg‘ulotlar orqali o‘rgatilishiga urg‘u beradi.[2]
Sultonov o‘z tadqiqotida axborot texnologiyalarining o‘quv jarayonidagi o‘rnini keng
yoritadi: "Ta’lim jarayoniga raqamli texnologiyalarni kiritish o‘quvchilarning o‘zlashtirish
darajasini oshirish bilan birga, mustaqil ta’lim olish imkoniyatlarini kengaytiradi" [Sultonov,
2020]. Ushbu yondashuv "Kompyuter bilan tanishuv" bo‘limida amaliy mashg‘ulotlar va
masofaviy ta’lim imkoniyatlarini keng qo‘llash orqali natijadorlikni oshirishga asos bo‘ladi.[3]
Karimovning tadqiqotida zamonaviy interfaol metodlarning ta’lim o‘quvchilarning
fanlarga bo‘lgan qiziqishini oshirish bilan birga, ularning mustaqil fikrlash qobiliyatini
rivojlantirishga xizmat samaradorligiga ta’siri tahlil qilingan: "O‘qitish jarayonida innovatsion
yondashuvlar qiladi" [Karimov, 2018]. Bu "Kompyuter bilan tanishuv" bo‘limida
o‘quvchilarning eksperiment asosida bilim olishini rag‘batlantirish uchun qo‘llanilishi
mumkin.[4]
Kompyuter bilan tanishuv bo‘limini samarali o‘qitish uchun interfaol metodlardan
foydalanish juda muhimdir. Ushbu metodlar o‘quvchilarga o‘rganilayotgan mavzularni
amaliyotda qo‘llash imkoniyatini yaratadi. Masalan, kompyuterga oid dasturlarni o‘rgatishda
o‘quvchilarni ko‘rgazmali materiallar, taqdimotlar, videolar va amaliy mashg‘ulotlar bilan
tanishtirish zarur. Bunda o‘quvchilar kompyuterning ishlash prinsiplarini vizual ravishda
ko‘rishlari va ularga tushuncha hosil qilishlari mumkin. Shuningdek, o‘quvchilarga turli
interfaol o‘yinlar, mashqlar va testlar yordamida kompyuter bilan ishlashni o‘rganishga
ko‘maklashish lozim.
Zamonaviy ta'limda kompyuter texnologiyalaridan foydalanish imkoniyatlari kengaygan.
Masalan, o‘quvchilarga kompyuterda grafik dasturlar, ofis dasturlari, va internet resurslari
yordamida turli topshiriqlarni bajarishga imkon berish zarur. Bu o‘quvchilarning ijodkorlik va
tizimli fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. Shuningdek, turli onlayn
platformalarda o‘quvchilarning faoliyatini kuzatish va ularga zarur tavsiyalarni berish,
o‘qituvchining o‘quvchilarga bo‘lgan yondashuvini yanada samarali qiladi. Kompyuter bilan
tanishuv bo‘limini o‘qitishda o‘qituvchilar uchun bir nechta tavsiyalar mavjud. Birinchi
navbatda, o‘qituvchilar dars jarayonini rejalashtirishda turli metodik yondashuvlarni
qo‘llashlari kerak.
Guruhlarni tashkil qilish va mavzularni taqsimlash.
Guruhlar
Ekspert guruhlari uchun
mavzular
Aralash guruhlarda muhokama
qilinadigan asosiy jihatlar
1-guruh
Kompyuterning asosiy
qismlari (Hardware)
Protsessor, xotira, qattiq disk,
videokarta, ona plata va ularning
vazifalari
2-guruh
Dasturiy ta’minot (Software)
va operatsion tizimlar
Operatsion tizim turlari (Windows,
Linux, MacOS), ilovalar, dasturlar
78
3-guruh
Kompyuterning ishlash
tamoyillari
Dasturlash mantiqi, ma’lumotlar oqimi,
dasturiy ta’minot va apparat o‘zaro
aloqasi
4-guruh
Tarmoq va internet asoslari
Mahalliy va global tarmoqlar,
internetning ishlash tamoyillari, IP-
manzillar
5-guruh
Axborot xavfsizligi va
himoya choralar
Parollar, antivirus dasturlar, phishing
xurujlari, ma’lumotlarni himoya qilish
"Pazl" jarayoni – guruhlar o‘zgarishi
Bosqich
Harakatlar
1. Ekspert guruhlarida
o‘rganish
Har bir guruh o‘z mavzusini o‘rganadi, asosiy tushunchalar,
faktlar va misollarni yozib oladi.
2. Aralash guruhlarga
bo‘lish
Har bir ekspert guruhidan 1-2 kishi yangi guruhga o‘tadi,
natijada har bir guruhda barcha mavzular bo‘yicha
ekspertlar bo‘ladi.
3. Ekspertlar o‘z
mavzusini tushuntiradi
Har bir ekspert o‘z mavzusini yangi guruhdagi sheriklariga
tushuntiradi.
4. Guruhlar xulosa
chiqaradi
Guruhlar o‘zaro fikr almashib, umumiy xulosa tayyorlaydi va
doskaga yozadi.
5. Natijalarni taqdim
etish va baholash
Har bir guruh o‘z xulosasini sinfga taqdim etadi, o‘qituvchi
esa muhim jihatlarni izohlab, yakuniy xulosa chiqaradi.
Kutilayotgan natijalar.
✅
O‘quvchilar mustaqil o‘rganib, tushuntirish orqali bilimlarini mustahkamlaydi.
✅
O‘zaro
hamkorlik
va
jamoaviy
ishlash
ko‘nikmalari
rivojlanadi.
✅
Har bir o‘quvchi darsda
faol ishtirok
etadi, chunki har kimning o‘z mavzusini o‘rgatish
mas’uliyati bor.
Interfaol ta’lim metodini qo‘llash va qo‘llamaslik natijasini ko‘rsatish uchun quyidagi
mezonlar asosida taqqoslash mumkin:
O‘quvchilarning mavzuni tushunish darajasi
O‘quvchilarning darsga bo‘lgan qiziqishi
Axborotni eslab qolish darajasi
Faollik va ishtirok darajasi
Xulosa va takliflar
:Raqamli ta’lim tizimida “Kompyuter bilan tanishuv” bo‘limini o‘qitish
metodikasi zamonaviy va samarali yondashuvlarni talab qiladi. Ushbu mavzuni o‘qitishda
an’anaviy va interfaol metodlarning uyg‘unlashuvi o‘quvchilarning fanga bo‘lgan qiziqishini
oshirib, bilimlarni mustahkamlashga xizmat qiladi. Interfaol o‘yinlar, vizual materiallar va
amaliy mashg‘ulotlar orqali mavzuni tushuntirish o‘quvchilar tomonidan axborotni tez va
samarali qabul qilishiga yordam beradi. Shu bilan birga, o‘quvchilarning kompyuter
savodxonligini oshirish uchun virtual laboratoriyalar, simulyatsiyalar va interfaol
platformalardan foydalanish muhim ahamiyat kasb etadi.
Raqamli ta’lim muhitida ushbu mavzuni o‘qitish jarayonini yanada samarali tashkil etish
uchun quyidagi takliflarni ilgari surish mumkin:
79
1.
Interfaol va amaliy mashg‘ulotlarni keng joriy etish
– O‘quvchilarga nazariy bilimlarni
mustahkamlash uchun virtual laboratoriyalar va simulyatsiyalardan foydalanish tavsiya etiladi.
2.
Gamifikatsiya elementlaridan foydalanish
– O‘yinlashtirilgan topshiriqlar, testlar va
viktorinalar orqali dars jarayonini yanada qiziqarli va samarali qilish mumkin.
3.
Video darslar va animatsiyalardan foydalanish
– O‘quvchilarga mavzuni yaxshiroq
tushuntirish uchun vizual materiallardan foydalanish kerak.
4.
LMS (Learning Management System) tizimlaridan foydalanish
– Masofaviy ta’lim
jarayonini qo‘llab-quvvatlash va individual ta’lim yo‘nalishlarini shakllantirish maqsadida
maxsus platformalardan foydalanish lozim.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Жовлиева, Гульшаной. "DISTINCTIVE FEATURES OF TEACHING STUDENTS OF THE
PEDAGOGICAL INSTITUTE METHODS USED IN MATHEMATICS LESSONS."
Международный
мультидисциплинарный журнал исследований и разработок
1.3 (2025): 96-100.
2.
G. Jovliyeva, Boshlang'ich sinflarda matematika o'qitishda kompetensiyaviy yondashuv
usullari, Pedagogs, 2023/6, 8-10.
3.
Г.А. Жовлиева, Differensial tenglamalarga oid tushunchalarni o'qitishning o'ziga xosligi,
Belarus international scientific research conference, 2023/6, 2023/6.
4.
Gulshanoy Jovliyeva, Methodological-mathematical training of primary school teachers
and duties, Pedagogs, 2023/2, 166-168.
5.
Mirzayeva, Shahlo Ruzmat-qizi. "The importance of studying emotional intelligence in
medical students."
Journal of Innovation, Creativity and Art
(2023): 215-220
6.
Dilobar Kuchkarovna Xoshimova, Talabaning kreativ qobiliyatini shakllantirishda taʼlim
texnologiyalaridan foydalanish (Aniq fanlarni oʻqitish misolida), Xalq taʼlimi, 2024/2, 2024/2.
7.
Dilobar Kuchkarovna Xoshimova, Directional derivative anda gradient of a multivariable
function, International Conference on Innovations in Applied Sciences, Education anda
Humanities, 2024/1/26, 1-9.
8.
Khoshimova, D. "THE USING OF EDUCATIONAL TECHNOLOGIES IN TEACHING EXACT
SCIENCES AND FORMING THE STUDENT'S CREATIVE ABILITY."
Science and innovation
3.B1
(2024): 5-13.
9.
K.Z.Negmatova I.N.Roʻzimurodov, D.K.Xoshimova, Ehtimollik va statistika, 2024, 156.
10.
Khoshimova. D.K, Use of pedagogical technology in explanation of the Gauss-Jordan
method of soling the system of linear equations, WEB OF SCIENTIST, 2024/1, 50-54.
11.
Raxmatov, Sherqo‘Zi Olimovich. "masofaviy ta’lim dasturlarining ta’lim tizimida
afzalliklari va amaliy ahamiyati (moodle, scorm, tutor dasturlari misolida)."
Oriental
renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
1.11 (2021): 1263-1270.
12.
Gulnoza Raxmatov Sherqo'zi Olimovich, Berdiyeva, O’ZBEKISTON ELEKTRON SAVDO
TIZIMIDA MUAMMOLAR VA TAKLIFLAR, Science and innovation in the education system,
2024/4/8, 16-22.
13.
Gulnoza Raxmatov Sherqo'zi Olimovich, Berdiyeva, RAQAMLI IQTISODIYOTNING
MAQSAD VA VAZIFALARI VA UNING O'ZBEKISTONDA RIVOJLANISHI, Педагогика и
психология в современном мире: теоретические и практические исследования,
80
2024/4/8, 11-14.
14.
Gulnoza Raxmatov Sherqo'zi Olimovich, Berdiyeva, Raimbek Muzaffarov, ELЕKTRON
TIJORATNING AN'ANAVIY SAVDO TURLARI BILAN XARAKTERLI XUSUSIYATLARI,
Инновационные исследования в современном мире: теория и практика, 2024/4/8, 14-18.
15.
Raxmatov Sherqo'zi Akbar Kodirov, Ta'lim jarayonida bulutli texnalogiyalardan
foydalanishning samaradorligi, Pedagogis Internatsianal researcg, 2023/5/15, 69.
16.
Kodirov, Akbar, Gulzor Qamariddinova, and Shahnoza Eshmurodova. "O ‘ZBEKISTONDA
MILLIY TURIZM RIVOJLANISHINI SHAKLLANTIRUVCHI IQTISODIY VA MOLIYAVIY
OMILLARINI O ‘RGANISH."
YANGI O ‘ZBEKISTONDA MILLIY TURIZM ISTIQBOLLARI
1.01 (2024).
17.
Akbar Kodirov, Farangiz Kenjayeva, Marjona Yusupova, MAKTABLARDA RAQAMLI
TEXNOLOGIYALAR ASOSIDA ANIQ FAN MAVZULARINI OTISHDA ERISHILAYOTGAN YUTUQ VA
KAMCHILIKLAR, Инновационные исследования в современном мире: теория и практика,
2024, 49-52.
18.
Kodirov, Akbar Shuxratovich, and Muborak To‘Lqin Qizi Nomozova. "MASOFAVIY
TALIMDA RAQAMLI TEXNOLOGIYALARINING ISTIQBOLLI ASOSLARI."
Academic research in
educational sciences
4.CSPU Conference 1 (2023): 753-756.
19.
Kodirov, Akbar, Gulasal Ruziyeva, and Marjona Yusupova. "ELEKTRON QO ‘LLANMALAR
YARATISHDA AUTOPLAY DASTURIDAN FOYDALANISH VA IMKONIYATLARINI TA’LIM
TIZIMDA TALQIN ETISH."
Наука и технология в современном мире
3 (2024): 51-55.
20.
Shuxratovich, Kodirov Akbar. "KATTA MA’LUMOT BAZALARINI PARALLEL ISHLOV
BERISH USULLARINI VA MODELLARINI O’RGANISH."
Journal of new century innovations
43
(2023): 93-95.
