108
F.SCOTT FITSJERALDNING “BUYUK GETSBI” ASARIDA RAMZ ORQALI
AMERIKA ORZUSI MIFOLOGIYASINING TANQIDIY TAHLILI
Turayeva Xurshida Toxirovna
BuxDPI, “Ingliz tili va adabiyoti” kafedrasi katta o‘qituvchisi
Email: uqituvchi1009@gmail.com
Tel: +998 900800402
https://orcid.org/0000-0001-6901-4222
https://doi.org/10.5281/zenodo.14791906
Annotatsiya
F. Skott Fitsjeraldning "Buyuk Getsbi" asari XX asrning eng muhim adabiy asarlaridan
biri bo‘lib, Amerika jamiyatining orzulari va idealistik qadriyatlarini tanqidiy tarzda yoritadi.
Romaning asosiy qahramoni Jay Getsbi, o‘zining hayotini boylik va yuqori ijtimoiy mavqe
orqali o‘zgartirishga intiladi, lekin bu orzu oxir-oqibatda muvaffaqiyatsizlik va fojia bilan
yakunlanadi. “Buyuk Getsbi”da Amerika Orzusi, o‘zining chiroyli ko‘rinishiga qaramay, aslida
ko‘plab noxush va illyuziyali elementlarni o‘z ichiga oladi.
Kalit so‘zlar:
roman, madaniyat, Jaz davri, muvaffaqiyat, Amerika orzusi.
Kirish
F. Skott Fitsjeraldning “Buyuk Getsbi” romani, 1920-yillar Amerikasi va uning ijtimoiy,
iqtisodiy va madaniy holatini tasvirlaydi. Bu davr Amerika Orzusining yuqori cho‘qqisiga
chiqish davri edi: yangi boylik, yangi imkoniyatlar, ammo ular orasida hayotning xiralashgan
va yirik salbiy tomonlari ham mavjud edi. “Buyuk Getsbi”da Amerika Orzusi ko‘rsatilgan,
ammo romanda uning illuziyalari va xatoliklari ochib beriladi. Getsbi, idealistik orzularni
amalga oshirish uchun kurashmoqda, ammo uning yutug‘i o‘rniga fojiali yakunlarga olib
keladi.
Romanning asosiy mavzularidan biri, “Amerika Orzusi”ga bo‘lgan tanqidiy
yondashuvdir. Bu orzu, odatda, individual erkinlik va muvaffaqiyatga erishishni anglatadi,
ammo Fitsjerald bu tushunchani salbiy va beqaror jihatlarini ko'rsatib, haqiqiy jamiyatdagi
yirik to‘siqlarga ishora qiladi. U shuningdek, Amerika jamiyatining materialistik qaramligi va
sinfiy ierarxiyasini ochib beradi.
Amerika Orzusi, birinchi navbatda, haqiqatan ham o‘zining eng yaxshi versiyasiga
erishish uchun barcha kishilarga teng imkoniyatlar berilishiga ishonadi. 19-asrning oxiri va
20-asrning boshlarida, industrializmning rivojlanishi va yangi iqtisodiy imkoniyatlar
ommaviy fikrda bu orzuga ishonchni yanada kuchaytirdi. Amerika Orzusi, o‘z navbatida,
o‘zligidan erkin bo‘lish, moliyaviy mustahkamlikka erishish, o‘z yo‘nalishini tanlashni
anglatadi.
Biroq, Fitsjeraldning “Buyuk Getsbi” romani orqali Amerika Orzusi o‘zining illyuziyalari
va chiroyli ko‘rinishi bilan birga, ko‘plab murakkab va noxush jihatlar bilan ham ifodalanadi.
Romandagi Getsbi obraziga asoslanib, Amerika Orzusi faqatgina orzu sifatida qoladi, uni
amalga oshirish esa oson emas.
Jay Getsbi, romanning markaziy qahramoni, Amerika Orzusining eng yorqin
misollaridan biridir. U kambag‘allikdan kelib chiqqan holda, boylik, nufuz va Daisy Buchanan
(orzu qahramoni)ga ega bo‘lish uchun o‘z hayotini butunlay o‘zgartiradi. Getsbi, o‘z orzusining
amali bo‘lishi uchun ko‘plab yomon yo‘llarni tanlaydi, lekin u har doim o‘zining maqsadiga
erishishga intiladi.
109
Fitsjeraldning maqsadi Getsbi orqali Amerika Orzusining mukammallikka bo‘lgan
intilishiga ishora qilishdir. Getsbi, o‘zining orzulari uchun oxirgi nafasigacha kurashadi, ammo
oxir-oqibat u o‘zining orzulari orqali o‘zini yo‘qotadi. Getsbi, o‘zining idealistik tasavvurlarini
amalga oshirish uchun qilgan harakatlari bilan haqiqatan ham Amerikadagi orzu va
muvaffaqiyatning illuzorligini namoyon etadi. Bu romanda Getsbi orzulari nafaqat asosiy
hayotiy maqsad sifatida, balki uning barcha shaxsiy xatoliklari va zaifliklarini ochib beradi.
Getsbining o‘z orzulariga erishishdagi kurashlari va fojiali yakuni, Amerika Orzusi
haqida salbiy fikrni ilgari suradi. Bu orzu, axirda, mukammallikka olib bormaydi, balki insonni
tashvish va iztirobga soladi. Getsbining fojiasi, Amerika Orzusining tarkibidagi noxush,
tartibsiz va haqiqatan ham ba’zan yengilmas bo‘lgan qiyinchiliklarni ta’kidlaydi.
Daisy Buchanan va uning turmush o‘rtog‘i Tom, romanning yuqori sinfini va
materialistik qadriyatlarini ifodalaydi. Daisy o‘zining boy va nufuzli oilasidan kelib chiqqan,
yaxshi ta’lim olgan va yuqori ijtimoiy sinfdagi bir ayol. Getsbi esa, faqatgina boylik to‘plash
orqali o‘z orzulariga erishmoqchi bo‘lgan yigit. Daisy va Getsbi o‘rtasidagi munosabatlar,
Amerika Orzusi tushunchasini gender va sinf nuqtai nazaridan tekshiradi. Daisy va Getsbi
o‘rtasidagi munosabatlar, orzularni amalga oshirishdagi ijtimoiy to‘siqlarni va sinfiy
chegaralarni ko‘rsatadi.
Getsbi, o‘zining orzusidagi Daisy bilan birga bo‘lishni xohlagan bo‘lsa-da, uning uchun bu
orzu faqatgina materialistik boylik orqali amalga oshiriladi. Biroq, Daisy, o‘zining oilaviy
mavqeini va sinfini saqlab qolish maqsadida, Getsbi bilan bo‘lishni istamaydi. Bu, o‘z
navbatida, Amerika Orzusi haqidagi fikrni yanada tanqidiy qiladi: orzu faqatgina materialistik
boylik va yuqori ijtimoiy mavqe orqali amalga oshiriladi, ammo aslida insonlarning o'zaro
munosabatlari va haqiqiy sevgisi bu tizimda cheklangan.
Romandagi oxirgi fojia — Getsbi o‘zining orzusiga erishish uchun qilgan barcha
harakatlari, unga faqat fojiali natijalar olib keladi. U orzularining mukammalligi va mukammal
imkoniyatlarini orzu qilgan edi, ammo oxir-oqibatda bu orzular faqat iztirob va xatoliklarga
olib keladi. Getsbi, o‘zining orzusidagi baxtni topa olmaydi, va bu romandagi fojia Amerika
Orzusining beqarorligini ko‘rsatadi. Getsbi o‘zining orzularini amalga oshirish uchun hayotini
xavf ostiga qo‘yadi, va oxir-oqibatda o‘z hayotini yo‘qotadi.
Getsbining fojiasi, Amerika Orzusining illuzionligi va uning amalga oshirilishidagi
muammolarni ko‘rsatadi. Orzu faqatgina ajoyib bir ideal sifatida ko‘rsatilgan, lekin uning
amalga oshirilishi ko‘plab ijtimoiy, iqtisodiy va shaxsiy to‘siqlarga duch keladi. Getsbi uchun
Amerika Orzusi, nihoyat, o‘zining fojiali oqibatlariga olib keladi.
Xulosa
“Buyuk Getsbi”da Amerika Orzusi va uning ifodalanishi, orzularni amalga oshirishning
noxush va beqaror tomonlarini ochib beradi. Getsbi, Amerika Orzusining yorqin, mukammal
tasvirini amalga oshirish uchun o‘z hayotini tiklagan bo‘lsa-da, uni amalga oshirishda yuzaga
keladigan murakkabliklar va ijtimoiy to‘siqlar unga oxir-oqibatda fojia keltiradi. Fitsjerald,
Amerika Orzusining illuzionligini va uning orqasida yotgan salbiy jihatlarni ta’kidlaydi. Getsbi
va uning orzulari orqali, roman nafaqat Amerika Orzusining mukammallikni
qidirayotganligini, balki uning amalga oshirish yo‘lidagi beqarorligini ham ko‘rsatadi.
Amerika Orzusi — bu har bir insonning o‘z mehnati va orzulari orqali muvaffaqiyatga
erishishi g‘oyasiga asoslanadi. Biroq, romanda bu orzu o‘zining materialistik va sinfiy
cheklovlari bilan ko‘rsatilgan. Getsbi va uning orzulari orqali, Fitsjerald Amerika jamiyatining
110
illuzion tasvirlarini ochib beradi va orzularni amalga oshirishda yuzaga keladigan
muammolarni ta'kidlaydi.
Getsbi, o‘zining idealistik orzularini amalga oshirishga intilgan bo‘lsa-da, oxir-oqibatda
bu orzular unga baxt keltirmaydi, balki fojiali natijalarga olib keladi. Romandagi Daisy
Buchanan va Tom Buchanan obrazlari orqali, Amerika Orzusi va uning ijtimoiy va sinfiy
muammolari yoritiladi. Daisy, Getsbi uchun orzu bo‘lsa-da, uning orzulari faqatgina boylik va
ijtimoiy mavqe orqali amalga oshiriladi, va u haqiqatan ham o'zining yuqori sinfdagi mavqeini
saqlab qolishga intiladi.
Romaning oxiridagi fojia, Amerika Orzusining ideal va haqiqat o‘rtasidagi katta tafovutni
ko‘rsatadi. Getsbi, o‘zining orzusiga erishish uchun qilgan barcha sa’y-harakatlariga qaramay,
orzu oxir-oqibatda amalga oshmaydi. Bu, Amerika Orzusining beqarorligini va uning salbiy
tomonlarini ochib beradi.
References:
1.
, p. 16, "Echoes of the Jazz Age".
2.
Turaeva, K., and A. Zarinabonu. "Interpretation Of Woman Image in Modern Uzbek
Literature (Based on Utkir Khashimov’s Book “Between Two Doors”)."
Eurasian Research
Bulletin
4 (2022): 42-44.
3.
Turayeva, X. T., and M. A. Kholmurodova. "Advantages and Disadvantages of Digital
Technologies in Language Teaching."
Eurasian Journal of Learning and Academic Teaching
5
(2022): 16-18.
4.
Тураева, Хуршида. "Ўткир Ҳошимовнинг" Дунёнинг ишлари" асаридаги касаллик
турлари ва уларнинг лисоний таснифи."
ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz)
4.4
(2021).
5.
Turayeva X.T. MEANINGS OF THE WORK "THE KITE RUNNER" BY KHALED HOSSEINI //
Экономика и социум. 2018. №11 (54). URL: https://cyberleninka.ru/article/n/meanings-of-
the-work-the-kite-runner-by-khaled-hosseini (дата обращения: 10.10.2024).
