83
SANOAT KORXONALARIDA INVESTITSION FAOLIYATINI
TAKOMILLASHTIRISHNING ILMIY-NAZARIY ASOSLARI
Raxmonqulova Gulira'no Murod qizi
Toshkent amaliy fanlar universiteti Bank va Moliya kafedrasi oʻqituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14683437
Sanoat korxonalarida investitsion faoliyatni takomillashtirish sanoatning umumiy
raqobatbardoshligini oshirish, milliy iqtisodiyotning barqaror rivojlanishini taʼminlash va
zamonaviy texnologiyalarni joriy qilish orqali amalga oshiriladi. Shu bois, investitsiya
faoliyatining har bir yoʻnalishi puxta rejalashtirilgan boʻlishi muhimdir. Sanoat korxonalarida
investitsion faoliyatni takomillashtirishning ilmiy-nazariy asoslari quyidagi muhim jihatlarni
o‘z ichiga oladi:
1. Investitsion faoliyatning mohiyati va ahamiyati- Investitsion faoliyat sanoat
korxonalarining iqtisodiy o‘sishini ta'minlash, raqobatbardoshligini oshirish va ishlab
chiqarish quvvatlarini modernizatsiya qilish maqsadida mablag‘larni kiritish jarayonidir.
Ahamiyati: Investitsiyalar sanoat korxonalarining texnologik yangilanishi, innovatsiyalarni
joriy etish va samaradorlikni oshirishga xizmat qiladi.
2. Ilmiy yondashuv Teoretik asoslar: Investitsiyalarni boshqarishning iqtisodiy
nazariyalari, jumladan, innovatsion rivojlanish, moliyaviy menejment va strategik
rejalashtirish kabi tushunchalarga asoslanadi.
3. Investitsion faoliyatning asosiy yo‘nalishlari Innovatsion mahsulotlar ishlab chiqarish
va yangi bozorlarni o‘zlashtirish. Resurslardan samarali foydalanish va ekologik xavfsizlikni
ta'minlash.
4. Investitsion faoliyatni takomillashtirish usullari Strategik rejalashtirish: Uzoq muddatli
maqsadlarni belgilash va ularga erishish uchun resurslarni taqsimlash. Risklarni boshqarish:
Investitsion loyihalar bilan bog‘liq xatarlarni aniqlash va minimallashtirish. Moliyalashtirish
manbalari: Ichki va tashqi investitsiya manbalarini jalb qilishning optimal usullarini qo‘llash.
Investitsion muhitni yaxshilash: Soliq va boshqa iqtisodiy imtiyozlarni joriy qilish orqali
investorlarni jalb qilish.
5. Zamonaviy tendensiyalar
Raqamlashtirish: Investitsion jarayonlarni avtomatlashtirish va axborot texnologiyalarini
keng qo‘llash. Yashil investitsiyalar: Atrof-muhitga zarar yetkazmaydigan texnologiyalarga
mablag‘ kiritish.
6. Natijadorlikni baholash Ko‘rsatkichlar: Rentabellik, investitsiya qaytaruvchanligi (ROI),
foyda normasi, va boshqa moliyaviy ko‘rsatkichlar. Monitoring va tahlil: Investitsion loyihalarni
amalga oshirish jarayonini nazorat qilish va uning iqtisodiy samaradorligini baholash.
7. Hukumat va sanoat siyosatining roli Regulyativ mexanizmlar: Soliq imtiyozlari,
subsidiyalar, va grantlar orqali investitsion muhitni yaxshilash. Davlat dasturlari: Innovatsion
va strategik sanoat loyihalarini qo‘llab-quvvatlash. Bu yondashuv sanoat korxonalari
investitsion faoliyatini takomillashtirishda ilmiy va amaliy yechimlar ishlab chiqishga xizmat
qiladi.
Sanoat korxonalarida investitsion faoliyatni takomillashtirishning oʻziga xos taraflari
quyidagicha talqin qilinishi mumkin(1-rasm)
84
1-rasm. Sanoat korxonalarida investitsion faoliyatni takomillashtirishning
imkoniyatlari
- Innovatsion texnologiyalarni joriy etish bu - Yangi texnologiyalarni joriy etish orqali
ishlab chiqarish samaradorligini oshirish. Texnik va texnologik modernizatsiya yordamida
mahsulot tannarxini pasaytirish. Energiya tejamkor texnologiyalarni qoʻllash orqali
xarajatlarni kamaytirish.
-Mahsulot sifatini oshirish bu-Investitsiya kiritish yoʻli bilan yangi mahsulotlarni ishlab
chiqarishni yoʻlga qoʻyish. Xalqaro sifat standartlariga mos keladigan mahsulot ishlab chiqarish.
- Bozor talabiga moslashish bu - Investitsiyalarni korxonaning ichki va tashqi bozordagi
raqobatbardoshligini oshirishga yoʻnaltirish. Eksport salohiyatini rivojlantirish orqali xorijiy
investitsiyalarni jalb qilish.
- Moliyaviy resurslarni boshqarish - Investitsiya loyihalarini rejalashtirishda moliyaviy
oqimlarni samarali boshqarish, tashqi va ichki investitsiyalarni jalb qilishda risklarni
minimallashtirish.
- Ishlab chiqarishni diversifikatsiya qilish bu - bir xil turdagi mahsulotga qaramlikni
kamaytirish uchun investitsiyalarni turli yoʻnalishlarga yoʻnaltirish, mahalliy va xalqaro
investorlarga qiziqarli boʻlgan yangi loyihalarni amalga oshirish.
- Davlat qoʻllab-quvvatlovi va imtiyozlaridan foydalanish - sanoat korxonalariga berilgan
soliq imtiyozlari va subsidiyalardan samarali foydalanish. davlat tomonidan
moliyalashtiriladigan investitsion dasturlarda ishtirok etish. Korxonaning ijtimoiy
javobgarligini oshirish orqali barqaror rivojlanishga hissa qoʻshish.
Korxonalarga investitsion faoliyatni oshirish bo‘yicha quyidagi xulosalarni taqdim etish
mumkin. Korxonalar investitsion faoliyatni samarali olib borish uchun uzoq muddatli strategik
rejalar ishlab chiqishi lozim. Rejalarda bozor talablari, raqobatbardoshlik omillari va moliyaviy
imkoniyatlar inobatga olinishi kerak. Korxona investitsiyalarni faqat zarur va rentabellikka ega
bo‘lgan loyihalarga yo‘naltirishi kerak. Buning uchun moliyaviy tahlil va monitoring tizimlari
joriy etilishi zarur.
Zamonaviy texnologiyalar va innovatsion yechimlarni joriy etish orqali korxonaning
ishlab chiqarish samaradorligi oshiriladi, bu esa investitsion jozibadorlikni kuchaytiradi.
85
Korxonalar xorijiy va mahalliy investitsiya manbalarini jalb qilish orqali o‘z faoliyatini
kengaytirishi mumkin. Shu bilan birga, eksport salohiyatini oshirish ham investitsiya
imkoniyatlarini kengaytiradi.
Korxonalar investitsion faoliyatni oshirish orqali o‘zining raqobatbardoshligini, moliyaviy
barqarorligini va bozor talablariga moslashuvchanligini kuchaytirishi mumkin. Bu esa nafaqat
korxona, balki mamlakat iqtisodiyoti uchun ham ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Shu sababli,
investitsion faoliyatni strategik va tizimli yondashuv asosida rivojlantirish zarur.
References:
1.
Allayeva G.J.Анализ взаимосвязи устойчивого развития отраслей топливно-
энергетического комплекса и роста валового внутреннего продукта / “Iqtisodiyot va
innovasion texnologiyalar” ilmiy elektron jurnali. 1/2018 (№ 00033), 10 bet
2.
Muratova Sh.N. Экономико-экологическое развитие топливно-энергетического
комплекса в условиях модернизации экономики. диссертации доктора философии (РhD)
по экономическим наукам 08.00.03/ Ташкент 2018-5
3.
S. Saidkarimova M.I.Состояние и перспективы развития нефтегазовой отрасли
Узбекистана/ Іnternаtіоnаl Scіentіfіc Jоurnаl “Іnternаukа”http://www.inter-nauka.com/
4.
Saitkamolov M.S. O‘zbekiston Respublikasi temip yo‘l tarmog‘ida investitsion faoliyat
samaradorligini oshirish/ Iqtisodiyot fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD) dapajasini olish
uchun yozilgan dissertatsiya 08.00.03/ Toshkent 2021 yil 5 bet,
5.
Muxitdinova K.A. O‘zbekiston Respublikasi sanoat korxonalari investitsion salohiyatini
oshirishning tashkiliy-iqtisodiy metodologiyasini takomillashtirish. Monografiya. “Iqtisod-
Moliya”, 2023. 185bet.
