43
TURISTIK AGLOMERATSIYALAR RIVOJLANISHIDA EKOLOGIK
BARQARORLIKNI TA’MINLASH
i.f.d, professor.
Muxitdinov Xudayor Suyunovich
Iqtisodiyot va pedagogika universiteti
Toshev Nurbek Janon o‘g‘li
Qarshi davlat universiteti Turizm va marketing kafedrasi mustaqil tadqiqotchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14649594
Annotatsiya
: Ushbu maqolada Turistik aglomeratsiyalar rivojlanishida ekologik jihatlar
katta ahamiyatga ega. Atrof-muhitga zarar bermasdan turizmni rivojlantirish, tabiiy resurslarni
asrash va ekologik barqarorlikni ta’minlash zarur. Bu quyidagi yo‘nalishlarni o‘z ichiga oladi.
Keywords:
ekologik turizm, Tabiy hududlarni himoya qilish, tabiiy resurslar, ekologik
barqarorlikni ta’minlash.
Kirish:
Tadqiqotlari turistik aglomeratsiyalarda mas’uliyatli turizmni rivojlantirish,
turizm va ekologik barqarorlik o‘rtasidagi bog‘liqlikni o‘rganishga qaratilgan. U turizmning
atrof-muhitga salbiy ta’sirini kamaytirish va mahalliy jamoalar manfaatlarini himoya qilish
yo‘llarini tadqiq qilgan.
Martha Honey
ekologik turizm sohasida taniqli tadqiqotchilardan biri bo‘lib, u
aglomeratsion turistik hududlarda ekologik barqarorlikni qanday ta’minlash mumkinligi
haqida ilmiy tadqiqotlar olib borgan. Uning ishlari ekologik turizmning amaliy qo‘llanilishi va u
orqali hududlar qanday barqaror rivojlanishi mumkinligini o‘rganishga qaratilgan. Ekologik
turizm va mas’uliyatli turizm sohasidagi yеtakchi tadqiqotchilardan biri. U turizmning ijtimoiy,
ekologik va iqtisodiy ta’sirini o‘rganish, barqaror rivojlanishni qo‘llab-quvvatlash va turizmni
mahalliy jamoalar bilan uyg‘unlashtirish yo‘llarini tadqiq qiladi. Honeyning asarlari ekologik
turizmni rivojlantirishga qaratilgan va bu borada ko‘plab muhim kitoblar yaratgan. Martha
Honeyning kitoblari ekologik turizm, mas’uliyatli turizm va barqaror rivojlanish haqida chuqur
tahlillar beradi. U turizmning atrof-muhit va mahalliy jamoalarga ta’sirini o‘rganadi va bu
borada ko‘plab tavsiyalar beradi.
1. Turistik aglomeratsiyalar va ularning rivojlanishi
Turistik aglomeratsiyalar — bu turizm sohasidagi bir nechta xizmatlar va resurslarning
bir joyda jamlangan va bir-birini to‘ldirgan tizimi. Bu aglomeratsiyalar, odatda, shaharlar,
kurort hududlari yoki turistik mintaqalarda rivojlanadi va turistlar uchun qulay infratuzilma
yaratadi. Aglomeratsiyaning muvaffaqiyatli rivojlanishi nafaqat iqtisodiy o‘sishga, balki
ekologik barqarorlikni ta'minlashga ham bog‘liq. Turizm sohasining tez o‘sishi bilan birga,
ekologik barqarorlik muammosi ham dolzarb masalalardan biriga aylanmoqda.
2. Ekologik Barqarorlik Nima?
Ekologik barqarorlik — bu tabiiy resurslardan foydalanishni optimallashtirish va tabiiy
muhitni himoya qilish orqali kelajak avlodlar uchun ekosistemalarni saqlab qolishdir. Ekologik
barqarorlikni ta'minlashda asosiy maqsad, turizmni rivojlantirish jarayonida ekologik izlarni
kamaytirish, tabiiy resurslarni to‘g‘ri boshqarish va atrof-muhitni muhofaza qilishdir.
3. Turizm aglomeratsiyalarida ekologik barqarorlikka xavf tug‘diruvchi omillar
Turistik aglomeratsiyalar rivojlanishida ekologik barqarorlikka ta'sir qiluvchi ba'zi xavf
tug‘diruvchi omillar quyidagilardir:
44
Tabiiy resurslarning haddan tashqari ishlatilishi: Turizmni rivojlantirish uchun suv,
elektr energiyasi, tabiiy joylar va ekologik resurslar ortiqcha ishlatilishi mumkin, bu esa
ekologik muvozanatni buzadi.
Atrof-muhitning ifloslanishi: Turistik oqimning ortishi bilan birga, chiqindilar, havoning
ifloslanishi va akvatoriyalarning zaharlanishi kabi muammolar yuzaga keladi. Ayniqsa,
to‘planadigan chiqindilar va plastik materiallar, mintaqada ekologik muammo tug‘diradi.
Tadbirlar va qurilishlar: Yangi turizm inshootlarini qurish, mehmonxonalar va dam olish
markazlarini yaratish uchun tabiiy hududlarning kesilishi, o‘rmonlarning yo‘qolishi va suv
manbalarining kamayishiga olib kelishi mumkin.
4. Ekologik Barqarorlikni Ta’minlash Yo‘llari
Turistik aglomeratsiyalarda ekologik barqarorlikni ta'minlashda quyidagi asosiy yo‘llar
mavjud:
Barqaror turizmni rivojlantirish: Barqaror turizm tamoyillari asosida, turistlarga
ekologik toza va ijtimoiy mas'uliyatli xizmatlar taqdim etish zarur. Barqaror turizm — bu tabiiy
resurslardan ehtiyotkorlik bilan foydalanishni, atrof-muhitni himoya qilishni va madaniy
merosni saqlashni o‘z ichiga oladi.
XULOSA
Turistik aglomeratsiyalar rivojlanishida ekologik barqarorlikni ta'minlash juda muhim
ahamiyatga ega. Turizm sohasining ekologik izlari, tabiiy resurslarni haddan tashqari ishlatish
va atrof-muhitning ifloslanishi kabi muammolarni hal etishda barqaror turizmni rivojlantirish,
yashil texnologiyalarni joriy etish, ekologik sertifikatlash tizimlarini tashkil etish va tabiiy
resurslarni ehtiyotkorlik bilan boshqarish zarur. Bu jarayonlar nafaqat turizm
aglomeratsiyasining barqaror rivojlanishiga yordam beradi, balki atrof-muhitni asrab-
avaylashga ham hissa qo‘shadi. Shunday qilib, ekologik barqarorlik turizmning uzoq muddatli
va muvaffaqiyatli rivojlanishining asosiy omillaridan biridir.
References:
1.
O‘zbekiston Respublikasining “Turizm to‘g‘risida” qonuni 2019-yil 18-iyul, O‘RQ-549-
son O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning Oliy Majlisga
Murojaatnomasi. [20.12.2022].
2.
R.Butler. Tourism Area Life Cycle: Contemporary Tourism Reviews-2006. P.45-46
3.
D. Ioannides “Tourism in the Age of Globalisation” 2000. P.90-112
4.
Leiper N.Tourism system: an interdisciplinary perspective. Palmerston North, New
Zealand: Department of Management Systems, Business Studies Faculty, Massey University,
1990, 289 p
5.
Qodirov, F. "OPTIMIZATION OF TELECOMMUNICATIONS POWER SUPPLY SYSTEMS
BASED ON RELIABILITY CRITERIA." Science and innovation 2.A12 (2023): 15-20.
6.
F Qodirov. Aholiga tibbiy xizmatlar ko'rsatishning rivojlanishini iqtisodiy-matematik
modellashtirish. Scienceweb academic papers collection . 2023/1/1.
7.
F Qodirov. Zamonaviy to'lov tizimlari tahlili va elektron pul birliklari. Scienceweb
academic papers collection. 2023/1/1.
8.
Farrux Qodirov. Zamonaviy trenajyor va simulyatsiya qiluvchi dasturlarning hozirgi
kundagi ahamiyati. Scienceweb academic papers collection. 2023/1/1
45
9.
Farrux Qodirov. BUSINESS INNOVATION MODEL OF INCOME AND COSTS FROM THE
PROVISION OF MEDICAL SERVICES TO THE POPULATION. Scienceweb academic papers
collection. 2023/1/1
10.
Farrux Qodirov. ECONOMIC-MATHEMATICAL MODELING OF THE DEVELOPMENT OF
THE PROVISION OF MEDICAL SERVICES TO THE POPULATION. Scienceweb academic papers
collection. 2023/1/1
11.
Farrux Qodirov. THE PLACE OF ECONOMETRICAL MODELING OF HEALTHCARE
QUALITY IMPROVEMENT IN THE DIGITAL ECONOMY. Scienceweb academic papers collection.
2023/1/1
12.
Farrux Qodirov. DEVELOPMENT OF SCIENTIFIC AND TECHNOLOGICAL SYSTEM OF
MANAGEMENT OF INDUSTRIAL ENTERPRISES. Scienceweb academic papers collection.
2023/1/1
13.
Ergash o’g’li, Qodirov Farrux. "CREATION OF ELECTRONIC MEDICAL BASE WITH THE
HELP
OF
SOFTWARE
PACKAGES
FOR
MEDICAL
SERVICES
IN
THE
REGIONS." Conferencea (2022): 128-130.
14.
Ergash o’g’li, Qodirov Farrux. "IMPORTANCE OF KASH-HEALTH WEB PORTAL IN THE
DEVELOPMENT OF MEDICAL SERVICES IN THE REGIONS." Conferencea (2022): 80-83.
