Компетенциявий ёндошувда креативлик концепцияси

CC BY f
61-62
26
5
Поделиться
Азимов, Ю. . (2022). Компетенциявий ёндошувда креативлик концепцияси. Современные инновационные исследования актуальные проблемы и развитие тенденции: решения и перспективы, 1(1), 61–62. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/zitdmrt/article/view/5138
Юсуфжон Азимов, Ўзбекистон Миллий университетининг Жиззах филиали

иқтисодиѐт кафедраси катта ўқитувчиси 

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Мақола компетенциявий ѐндошувнинг ўқитиш жараѐнидаги турли жиҳатлари, уни амалга оширишдаги тадқиқ этилиши зарур бўлган муаммолари кўриб чиқилган.

Похожие статьи


background image

61

КОМПЕТЕНЦИЯВИЙ ЁНДОШУВДА КРЕАТИВЛИК КОНЦЕПЦИЯСИ

Азимов Юсуфжон

Ўзбекистон Миллий университетининг Жиззах филиали

иқтисодиѐт кафедраси катта ўқитувчиси

Аннотация:

Мақола компетенциявий ѐндошувнинг ўқитиш жараѐнидаги турли

жиҳатлари, уни амалга оширишдаги тадқиқ этилиши зарур бўлган муаммолари кўриб
чиқилган.

Калит сўзлар:

компетентлик, компетенциявий ѐндошув, креатив, таълим, таълим

жараѐни, ўқувчилар.

Ҳозирги инновацион ривожланиш даврида физика дарсларида таълим мазмунини

ноанъанавий такомиллаштиришда, ўсмирлик даврининг хусусиятларини ҳисобга олиш
алоҳида аҳамиятга эга. Ўсмирлик даврида, ѐшларнинг дунѐқараши, ўзини англаши,
эътиқоди, нуқтаи назари, баҳолаш ва ҳакозолар шаклланадиган давр ҳисобланади.
Аксарият психологларнинг хулосаларига кўра, ўсмирларнинг кўпчилиги камтарлик,
мағрурлик, қатъиятлилик, меҳрибонлик, дилкашлик, самимийлик, адолатлилик каби
маънавий-аҳлоқий тушунчаларни тўғри англайдилар. Юқоридагиларни умумлаштирган
ҳолда шундай хулосага келиш мумкин, ўсмирнинг ўз-ўзини англай билиши, яъни ўз-ўзига
баҳо бериш майли ва истаги; ўзини бошқа шахслар билан таққослаши; фикрларини эркин,
очиқ, мазмунли ифодалаши; ўзгаларнинг фикрини эшита олиши ва муроса қила олиши
уларда ноанъанавий таълим методикасини жорий этиш заруратини келтириб чиқаради.

А.Н.Алқарованинг

таъкидлашича

―Ўқувчиларнинг

амалий

кўникмаларини

фаоллаштириш вазиятларини ташкил этишда, уларнинг ѐш хусусиятлари билан бир
қаторда, гендер хусусиятларини ҳисобга олиш зарурлиги келтирилган. Масалан, қиз
болалар уйда ҳам, мактабда ҳам бирдай фаол бўлсалар, ўғил болалар уйда, кўча-кўйда
фаоллик кўрсатганлари ҳолда таълим жараѐнида сокин ҳаракатланадилар, шунингдек,
улар бажаридиган фаолият турларида ҳам муайян фарқлар мавжуд. Технология
дарсларида қизлар алоҳида меҳнат турлари билан, ўғил болалар эса, уларнинг гендер
хусусиятларидан келиб чиққан ҳолда, алоҳида меҳнат турлари билан шуғулланадилар.
Ўғил ва қиз болаларнинг гендер хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда технология таълим
жараѐнида уларнинг амалий кўникмаларини фаоллаштиришда ўзига хос ѐндошувни
қўллаш лозим‖- деб фикр билдирган[1].

О.Д.Никитин илмий тадқиқот ишида ―Креатив фикрлаш субъект фаолиятига

ҳозиргача номаълум бўлган мақсад сари янги йўлни очишни назарда тутади. Бу йўл олдин
таниш бўлган занжирдан йиғилган бўлиб, янги элементлардан тўқилган бўлиши мумкин.
Креатив фикрлаш интелектуал зўриқишларни унда жамлаш ва муаммога қаратилиши
назарда тутилади. Шунингдек у, субъект фаолиятида маълум касбий билим ва
тажрибанинг мавжудлигини ҳам ҳисобга олади. Ҳозирги замон менежментида креатив
ҳатти-ҳаракатнинг маълум тизими юзага келган:
1.

Тайѐргарлик

. Маълумотлар тўплаш, фактлар таҳлили, кўрсаткичларни таққослаш ва

бошқалар. Одатда бу босқич таҳлилий процедураларнинг шаклини олади.
2.

Жамлаш

. Муаммога, алоҳида фактларга, фактлар тизимига ақлий кучни жамлаш.

Фрустрация ҳодисасининг юзага келиши, яъни ақлий қийинчилик. Қийинчилик
тўсиқларини енгиб ўтишга интилиш, фаолликнинг пасайиши ва кўтарилиши,
мушакларнинг зўриқиши ва сусайиши. Натижада – ғоялар оқими юзага келиши.
3.Ғоялар инкубацияси. Ақлий жамланиш жараѐнида юзага келган барча ғоялар, онг ости
сезгисига берилади. У ерда уларнинг методологик асосланган гурухланиши ҳосил бўлади.
дастлаб шахсий цензура бу ғояларни ахлоқий ва қадриятлар тестидан ўтказади, кейин эса
психиканинг юқори қаватларига ўтказади.


background image

62

4.

Ўтган ҳолатларнинг сачраши

. Эркин давр бўйича (пасайиш ва кўтарилиш билан)

ғояларни қайта ишлаш жараѐни, фикрлар сачраши сифатида баҳоланади.
5.

Таҳлил ва синтез

. Мантиқий таҳлил даражасида креатив фикрлаш натижаларини тадқиқ

этиш.

Юқорида таклиф қилинган креатив фикрлаш схемасидан юзага келган ҳар қандай

муаммони ечишда, фикрлаш фаолиятини ташкил этиш учун модел сифатида фойдаланиш
мумкин‖ – деган фикрни келтиради[1].

В.П.Зинченко билим ва ахборотларни бир-бирига қарама-қарши қўяди: ―Ахборот

инсониятнинг бўғзигача келди. ―Швед столи шаклидаги билим‖ (Э.Фром ибораси) бўйича
қурилган аксарият таълим ҳам ушбу тақдирдан қочиб қутула олмади, ҳар қадам ва қаторда
ахборотга эгалик ва ихтидорлиликни ҳаққоний тушунишнинг ноъаниқлиги юзага
келмоқда. Улар орасидаги қирралар, ахборот ва билим орасидаги қирралар каби ювилиб
кетмоқда. Шунга қарамасдан, бундай қирралар мавжудлигича қолмоқда. Тажрибали
педагог фикрловчи ва асосланувчи ўқувчини тез англовчи ва ҳамма нарсани билувчи
ўқувчидан ажрата олади. Энг хавфлиси: ўқувчининг эслаб қолганини билим деб қабул
қилингани кўзбўямачиликдир. Бундай кўзбўямачилик педагогика ва психологияда
ҳалигача янгилигича қолмоқда‖ – деб таъкидлаган.

Рус олимларининг фикрига қўшилган ҳолда, шуни алоҳида таъкидлашимиз керакки,

дарс жараѐнида ўқитувчи иштирокида муаммоли вазиятни юзага келтирилиб, мазкур
муаммо ўқувчиларнинг мустақил фаолияти натижасида замонавий билимларни сифатли
эгаллашларига имкон берадиган ўқув машғулоти жараѐнини ташкил этиш назарда
тутилади. Муаммоли ўқитишнинг самараси – ўқув материалини муаммолаштириш,
ўқувчиларнинг билиш фаолиятини фаоллаштириш, машғулот жараѐнини ўйин, ўрганиш
фаолияти билан уйғунлаштириш, ўқитувчи томонидан муаммоли методлардан ўз ўрнида
фойдаланиш кўникмасига эга бўлиш, муаммоли саволларни тузиш ва мантиқий кетма-
кетликда ўқувчиларга етказиш каби омилларга боғлиқ бўлади.

Таҳлил натижаларига таяниб компетенциявий ѐндошув асосида креатив фиклашни

ривожлантириш ўқувчилар эгаллаган билимларидан муаммоли вазиятларда унумли
фойдалана олиш, таълим муаммоларини еча билиш, мустақил изланишга ўргатиш,
ижодий тажрибага эга бўлиш ва уни ривожлантириш, вазифаларни таҳлил қилиш каби
имкониятларни очиб беради. Бу ўз навбатида ўқув-таълим машғулотларининг сифати ва
самарадорлиги ошишига олиб келади.

Фойдаланилган адабиѐтлар рўйхати:

1. А.Э.Федоров, С.Е.Метелев, А.А.Соловьев, Е.В.Шлякова Компетентностный подход в
образовательном процессе. Монография. Омск, 2012.-с.58
2. Ж.Э.Ўсаров Ўқувчиларда физика фанига оид умумий компетенцияларни
шакллантиришда амалиѐтга йўналтирилганлик масалалардан фойдаланиш./Таълим, фан ва
инновация. Маънавий-маърифий, илмий-услубий журнал. №4. 2017. – 6 б.
3. Зеер Э.Ф. Компетентностный подход к модернизации профессионалного образования.
/Зеер Э.Ф., Сыманюк Э.Э. – Высшее образование в России. – 2005. - №4.-с.23-30.
4. Қ.Т.Суяров Ўқувчиларнинг физикадан олган экспериментал билими, ўқуви ва
кўникмасини текширишнинг даражалари ва уларни амалда қўллаш./ Таълим, фан ва
инновация. Маънавий-маърифий, илмий-услубий журнал. №3. 2016. – 82 б.
5. Ш.М.Содиқова, Ш.О.Отожонов, М.Қурбонов. Физикани чуқур ўрганадиган академик
лицейларда ―Махсус курс‖ фанларини ўқитишнинг долзарб масалалари./ Таълим, фан ва
инновация. Маънавий-маърифий, илмий-услубий журнал. №3. 2015. – 23 б.

КРЕАТИВ КОМПЕТЕНЦИЯВИЙЛИКНИ ШАКЛЛАНТИРИШ МОДЕЛИНИ

САМАРАЛИ ИШЛАТИШ ШАРТ-ШАРОИТЛАРИ

Азимов Юсуфжон

Ўзбекистон Миллий университетининг Жиззах филиали

иқтисодиѐт кафедраси катта ўқитувчиси

Библиографические ссылки

А.Э.Фсдоров, С.Е.Метелев, А.А.Соловьев, Е.В.Шлякова Компетентностный подход в образовательном процессе. Монография. Омск, 2012.-с.58

Ж.Э.Усаров Укувчиларда физика фанига оид умумий компстснцияларни шакллантиришда амалиётга йуналтирилганлик масалалардан фойдаланиш./Таълим, фан ва инновация. Маънавий-маърифий, илмий-услубий журнал. №4. 2017. - 6 б.

Зеер Э.Ф. Компетентностный подход к модернизации профессионалного образования. /Зеер Э.Ф., Сыманюк Э.Э. - Высшее образование в России. - 2005. - №4.-с.23-30.

К-Т.Суяров Укувчиларнинг физикадан олган эксперимснтал билими, укуви ва куникмасини тскширишнинг даражалари ва уларни амалда куллаш./ Таълим, фан ва инновация. Маънавий-маърифий, илмий-услубий журнал. №3. 2016. - 82 б.

Ш.М.Содикова, Ш.О.Отожонов, М.Курбонов. Физикани чукур урганадиган академик лицейларда “Махсус курс” фанларини укитишнинг долзарб масалалари./ Таълим, фан ва инновация. Маънавий-маърифий, илмий-услубий журнал. №3. 2015. - 23 б.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов