Tаlаbаlаrni ilmiy-texnikаviy ijodkorlik qobili ya tini rivojlаntiri sh ning pedаgogik аsoslаri

CC BY f
76-78
80
15
Поделиться
Хамракулов, Э. (2022). Tаlаbаlаrni ilmiy-texnikаviy ijodkorlik qobili ya tini rivojlаntiri sh ning pedаgogik аsoslаri. Современные инновационные исследования актуальные проблемы и развитие тенденции: решения и перспективы, 1(1), 76–78. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/zitdmrt/article/view/5166
Эркин Хамракулов, Jizzax politexnika instituti

Transport vositalari muxandisligi― kafedrasi assistenti

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Maqolada talabalar ilmiy-texnikaviy ijodkorlik faoliyatini tarbiyalash masalasini o’ziga xos psixologik va tashkiliy - pedagogik asoslari muhim jihat lari keltirilgan. Bundatalabalarni texnik ijodkorlik qobiliyatini rivojlantirishda ilmiy rahbarkuchli psixologik xususiyatlarga ega bo’lishi, chidam va matonat, mahorat, strategik va taktik tajriba va boshqarish san ’atini ishlata olishi bilan bunday natijaga ega bo ’lishi maqolada keltirilgan.

Похожие статьи


background image

76

3. Л.В.Голиш. Замонавий таълим технологиялари; мазмун, лойиҳалаштириш ва амалга
ошириш. Экспресс қўлланма Т.: ТАСИС, 2001. - 59 б.
4. А. Мавлянов ва б.қ. Ўқув машғулотларини лойиҳалаш‖. Ўқув-услубий қўлланма. –Т.:
Тафакур бўстони. 2015, -124 б.
5. А. Мавлянов ва б.қ. Интерфаол усуллардан фойдаланиб ўтиладиган машғулотларда
таълим олувчиларнинг мустақил фикрлашини ривожлантириш. - Т.: Фан ва технология,
2009. - 102 б.

TАLАBАLАRNI ILMIY-TEXNIKАVIY IJODKORLIK QOBILIYaTINI

RIVOJLАNTIRIShNING PEDАGOGIK АSOSLАRI

Hamraqulov Yorqin Murtazaqulovich

Jizzax politexnika instituti,

―Transport vositalari muxandisligi― kafedrasi assistenti

Аnnotatsiya.

Maqolada talabalar ilmiy-texnikaviy ijodkorlik faoliyatini tarbiyalash

masalasini oʼziga xos psixologik va tashkiliy – pedagogik asoslari muhim jihatlari keltirilgan.
Bundatalabalarni texnik ijodkorlik qobiliyatini rivojlantirishda ilmiy rahbarkuchli psixologik
xususiyatlarga ega boʼlishi, chidam va matonat, mahorat, strategik va taktik tajriba va
boshqarish sanʼatini ishlata olishi bilan bunday natijaga ega boʼlishi maqolada keltirilgan.

Kalit soʼzlar

: ijodkorlik, pedagogik, psixologiya, fikrlash, yetakchilik, munosabat

ehtiyoji,ilmiy rahbar, psixologik xususiyat, ilmiy-texnikaviy ijodkorlik.

Yetakchilik ( лидерство) ehtiyoji –bu shaxsning boshqalardan oldinda boʼlish, gʼalabaga

erishish, oʼzining qarashlari bilan boshqalarni lol qoldirishga intilish kabi fazilatlari boʼlib, bu
ham ijodkorlik jarayonida muhim harakatlantiruvchi omil hisoblanadi. Tajribalarning
koʼrsatishicha, yetakchilikka intilish ehtiyoji uygʼunlashganda talabalar ilmiy-texnikaviy
ijodkorlik faoliyati eng yuqori kutilgan natijalarni beradi.

Bilish ehtiyoji – bu eng koʼp tarqalgan va hayotiy tabiiy ehtiyoj hisoblanadi. Chunki har

bir inson hamisha oʼzini oʼrab turgan dunyo (muhit) toʼgʼrisida bilishga intilib yashaydi. Bu
ehtiyoj talabalar ilmiy-texnikaviy ijodkorlik faoliyatida ishga vijdonan munosabatda boʼlish
vositasi sifatida muhim ahamiyatga ega. Buni uning barcha shakldagi ijodkorli jarayonini
faollashtirishdagi roli orqali izoxlash mumkun. Tadqiqotlarga koʼra, ijodkorlikda bilishga
ehtiyoji yuqori boʼlgan shaxsning oʼzlashtirishi, ehtiyoji past shaxsnikiga qaraganda ikki marta
yuqori boʼladi.[6,7,8] Аgar bu ehtiyojni shaxsning muvaffaqiyatga erishi ehtiyoji bilan
uygʼunlashtirishga erishilsa, u holda oʼzlashtirish yanada yuqori boʼlishiga olib keladi.

Munosabat ehtiyoji – talabalar ilmiy-texnikaviy ijodkorlik faoliyatida munosabat

psixologlar tomonidan alohida eʼtirof etiladi. Chunki talaba ijodkorlik masalasi yechimini
topishda nafaqat kitoblar bilan muloqatda boʼladi va hatto shu sohaning yetakchi mutaxassisidan,
rahbari va oʼrtoqlari bilan ham fikrlashadi. Bu jihatni psixologiyada <<affiliatsiya>> ehtiyoji deb
nomlanadi.[6] Bu ehtiyoj nerv-hissiy yuklanishi, asabiylashish, baxslashishga olib kelishi va
baʼzi hollarda ijodkorlik masalasi yechimining notoʼgʼri boʼlishiga olib kelishini nazarda tutadi.
Umummy holda bu ehtiyoj ijodkorlikga ijobiy taʼsir qilib, xususiy (alohida)lik kasb etadi.
Chunki hamma xollarda ham masalaning yechimida koʼplab kishilarning ishtirok etishi
(koʼmaklashishi, munosabat bildirishi) shart emas.

Shaxsning ehtiyoji, jumladan yuqoridagi ijodkorlik faoliyatida kishi tomonidan hamisha

ham toʼliq anglab olinavermaydi. Ehtiyojni aniqlash sababning xususiyatlarida yaqqol
koʼrinadi.[7,8] Insonlar har qanday faoliyatida boʼlgani singari talabalar ilmiy-texnikaviy
ijodkorlik faoliyatida ham shaxs intilishi taʼsir doirasi oʼziga xos hatti – harakatlarga undaydigan
sabablardan iborat ehtiyojga asoslanadi va u maʼlum maqsad (obʼekt) sari intilishni ifodalaydi.
Bu intilish esa oʼz navbatida:

1. Masalani qoʼyish;
2. Аqliy yoki jismoniy taʼsir;


background image

77

3. Bajarish bosqichlari;
4. Maqsadga erishishlarni oʼz ichiga oladi. Ularning har biri esa oʼziga xos motim

pisixologik, tashkiliy – pedagogik va uslubiy ehtiyojlar asosida amalga oshib nihoyasiga yetadi
(1-rasm).







































1-rasm.Talabalar ilmiy-texnikaviy ijodkorlik faoliyatida ehtiyojni qondirishga intilish

asoslari

.

Bu erda ijodkorlik masalasining qo'yilishga asosiy e'tibor qaratiladi, chunki u maqsadga

intilishning ta'sirlari ko'lamini rejalashtirish va boshqalarni aniqlash imkonini beradi. Ijodkorlik
masalasining qo'yilishi esa o'z navbatida intilishning ehtiyojni ifodalovchi motivlarni talab qiladi
(ya'ni nima uchun zarur degan savolga javob izlashni taqazo qiladi). Shuningdek, nima qilish
kerakligini tushunib etishini, nimalarni bajarish zarurligini aniqlashtiradi

Intilish (ta‘sir

)

Ijodkorlik masalasini qo‘yish

Aqliy yoki jismoniy ta‗sir

olish

Motivlar

Maqsadga

B

il

ish

Kasb

iy

M

u

vaff

aq

iyatga

er

ish

ish

i

O‘z

iga i

sh

on

ch

Jamiyat

ga fo

yd

ali

k

ish

i b

o‘

l

O‘z

maqomin

i

saq

lab

q

o

li

sh

va

yu

k

saltirish

O‘z

in

i o‘z

gar

tir

ish

M

od

d

iyman

faat

d

or

l

ik

Dast

lab

k

itus

h

u

n

ch

lar

Raxbarni

n

g

m

aslah

at

i

T

a‘

sir sxe

m

asi

Maqsadga erishish

Bajarish bosqichlari

O‘quv jarayoni toki

ishlab chiqarishga

tadbiq etish

T

exn

ik

h

u

jj

at

larni

rasmiylas

h

tir

ish

(tuzish

)

B

u

yu

m

,

q

u

ril

m

a

(m

ak

et

)ni

tayyo

rlash

u

ch

u

n

m

at

er

ial

t

an

lash

T

ayyor

lash

,yig‘ish

va si

n

ab

k

o‘

rish

Kam

-k

o‘

stin

i

b

u

tlash

,

is

h

lov

b

er

ish

va

rasmiylas

h

tir

ish


background image

78

Ilmiy-texnikaviyijodkorlikda tushunish – maqsadga erishishning taxminiy asosini tashkil

qiladi va u ijodkor shaxsning boshlang'ich bilimlari saviyasi, ilmiy rahbarning maslahati va
ob'ektning ishlashini taxminiy ifodalovchi ko'rgazmali qurollar yordamida shakllantiradi.

Xullas talabalar ilmiy-texnikaviy ijodkorlik faoliyatida ijodkorlikga ehtiyojini tarbiyalash

masalasi o'ziga xos psixologik va tashkiliy – pedagogik asoslarga ega.[5] U ilmiy rahbarning har
bir qatnashuvi shaxsining psixologik xususiyatlarini bilishini, chidam va matonat, mahorat,
strategik va taktik tajriba va boshqarish san'atini talab qiladi.

Agar rahbar o'z sohasi bo'yicha etarli bilimga ega bo'lmasa, ishlarni tashkillashtirish

metodikasini takomillashtirib bormasa, talabalar o'rtasida o'rnak bo'ladigan obro'si bo'lmasa va
nihoyat egallab turgan o'rniga munosib bo'lmasa, bunday pedagogik nafaqat talabalarda
ehtiyojini tarbiyalay oladi, aksincha ularning ilmiy – texnikaviy ijodkorlikga bo'lgan ehtiyojini
so'ndiradi. Talabalarni ijodkorlikka ehtiyojini tarbiyalashda ijodkorlik ishlari bo'yicha ko'rik
tanlov va konferentsiyalar o'tkazishning ahamiyati katta. Unda talabalar o'zlarining ijodkorlik
g'oyalari to'g'riligiga ishonch xosil qiladilar va tuyg'ularini his qiladilar.

Ayniqsa ularning muvaffaqiyatlarini jamoa o'rtasida rag'batlantirish ijodkorlikka

ehtiyojining yanada oshishiga olib keladi va ijodkorlikka intilishni shakllantirishning muhim
psixologik omili bo'lib hisoblanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:

1.O'zbekiston Respublikasining "talim to'g'risida"gi va "Kadrlar tayyorlash milliy dasturi
to'g'risida"gi qonunlari.1997yil.29avgust.
2. Umarov B.M. Muloqot va shaxslararo munosabat psixologiyasi. Toshkent, 1997 yil.
3. S.A Rubjiteyn.Osnovi obtshey psixologii. Uchpedgiz,1996yil,642-bet.
4. E.G'oziev, K.Mamedov."Kasb psixologiyasi". Toshkent,umu, 2003 yil.
5.T.Ismoilov. Bo'lajak kasb talimi o'qituvchilarini ijodkorlik faoliyatga tayyorlash."Uzliksiz
ta'lim"№3,2008 yil.
6.

Хамракулов, Ё. (2021). Onlayn o ‗quv kurslarini tashkil etish orqali talabalarning kasbiy

kompetensiyasini oshirish metodikasi.

Общество и инновации

,

2

(11/S), 31-36.

7. Умиров, И., & Хамракулов, Ё. (2021). Elektron ta‘limning o ‗ziga xos xususiyatlari hamda
ularning qiyosiy tahlili.

Общество и инновации

,

2

(10/S), 555-560.

8. Ление Мансуровна Мамаева (2022). ПРИМЕНЕНИЕ МЕТОДА ДЕЛЬФИ В
ПРЕПОДАВАНИИ ПРЕДМЕТА «УПРАВЛЕНИЕ ТЕХНИЧЕСКИМИ СИСТЕМАМИ».
Academic research in educational sciences, 3 (3), 154-161

ПОДГОТОВКА БУДУЩИХ УЧИТЕЛЕЙ БИОЛОГИИ К ВНЕКЛАССНОЙ РАБОТЕ

С УЧАЩИМИСЯ В ПРОЦЕССЕ РЕАЛИЗАЦИИ ПРОГРАММ

ДОПОЛНИТЕЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ

Карташова Наталья Сергеевна

Кандидат педагогических наук,

Тульский государственный педагогический университет

им. Л.Н.Толстого, г.Тула

Результаты обучения по дисциплине «Методика обучения биологии», реализуемой

в процессе подготовки бакалавров направления «Педагогическое образование», профиль
подготовки «Биология» и «Химия» в Тульском государственном педагогическом
университете им. Л.Н.Толстого, иерархически подчинены элементам методической
системы. Они соотносятся как с общими целями и задачами основной профессиональной
образовательной программы (ОПОП), так и с компетенциями обучающихся, отраженными
в Федеральном государственном стандарте высшего профессионального образования. Так,
для формирования компетенции по проектированию индивидуальных образовательных
маршрутов освоения программ учебных предметов, курсов, дисциплин (модулей),
программ дополнительного образования в соответствии с образовательными

Библиографические ссылки

0'zbekiston Rcspublikasining "talim to'g'risida"gi va "Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to'g'risida"gi qonunlari. 1997yil.29avgust.

Umarov B.M. Muloqot va shaxslararo munosabat psixologiyasi. Toshkent, 1997 yil.

S.A Rubjiteyn.Osnovi obtshey psixologii. Uchpedgiz,1996yil,642-bct.

E.G'oziev, K.Mamedov."Kasb psixologiyasi". Toshkent,umu, 2003 yil.

T.Ismoilov. Bo'lajak kasb talimi o'qituvchilarini ijodkorlik faoliyatga tayyorlash."Uzliksiz ta'lim"№3,2008 yil.

Хамракулов, Ё. (2021). Onlayn о ‘quv kurslarini tashkil etish orqali talabalaming kasbiy kompetensiyasini oshirish metodikasi. Общество и инновации, 2(11/S), 31-36.

Умиров, И., & Хамракулов, Ё. (2021). Elektron ta’limning о ‘ziga xos xususiyatlari hamda ularning qiyosiy tahlili. Общество и инновации, 2(10/S), 555-560.

Лснис Мансуровна Мамаева (2022). ПРИМЕНЕНИЕ МЕТОДА ДЕЛЬФИ В ПРЕПОДАВАНИИ ПРЕДМЕТА «УПРАВЛЕНИЕ ТЕХНИЧЕСКИМИ СИСТЕМАМИ». Academic research in educational sciences, 3 (3), 154-161

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов