Qishloq xo‗jalik maxsulotlari samarali logistikasini tashkil etish algoritmi tahlili

CC BY f
46
6
Поделиться
Абдукаюмов, Ш. (2022). Qishloq xo‗jalik maxsulotlari samarali logistikasini tashkil etish algoritmi tahlili. Современные инновационные исследования актуальные проблемы и развитие тенденции: решения и перспективы, 1(1). извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/zitdmrt/article/view/5231
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Mazkur tezisda bugungi kunda qishloq xo’jalik mahsulotlarini eksport qilish, ulardan qulay yo ’I bilan foydalanish va samarali logistikasi algortimlari ustida so ’z yuritiladi.

Похожие статьи


background image

130

MVC моделини амалга оширишдаги фарқлардан ташқари, фреймворклар

фойдаланувчи интерфейсларини яратиш учун компонентларнинг бойлиги, фунционаллиги,
босқичма-босқич амалга ошириш имконияти, архитектуранинг қулайлиги ва бошқа
хусусиятлари билан ҳам фарқланади. Масалан, агар биз Google Material UX ѐрдамида оддий
бир саҳифали веб-сайт яратмоқчи бўлсак, Angular фреймворк танлашимиз аниқдир. Мавжуд
лойиҳага фреймворкни босқичма-босқич киритиш зарурати туғилса, Vue.js-га эътибор
беришимиз мақсадга мувофиқдир. Агар лойиҳа узоқ муддатли қўллаш ва ривожлантириш
талаб қиладиган мураккаб веб-илова бўлса, Emberни ишлатиш яхши ечимдир. Бундан
ташқари, бир вақтнинг ўзида бир нечта фреймворклардан фойдаланиш ҳам мақбул десак
хато қилмаймиз. Масалан, интерфейсларни яратишда кучли восита сифатида React
фреймворкидан фойдаланиш мумкин. Мураккаб масалаларни ечишга мўлжалланган ва
сунъий интеллект қўлланиладиган веб-иловаларни ишлаб чиқишда Django [3], Flasк аби
фреймворклар қулай ҳисобланади.

Таҳлил қилинган фреймворклар, веб-технологиялар асосида тиббиѐт муассасаси

ахборот тизимини ишлаб чиқиш учун Django фреймворки танланди. Ахборот тизимининг
маълумотлар базаси PostgreSQLда лойиҳаланди, маълумотларни қайта ишлаш учун
функциялар ишлаб чиқилди. Ахборот тизимини ишлаб чиқишда Django фреймворкининг
қулайликларидан самарали фойдаланилди.

Фойдаланилган адабиѐтлар

1.

Krasner G. E. et al. A description of the model-view-controller user interface paradigm in

the smalltalk-80 system //Journal of object oriented programming. – 1988. – Т. 1. – №. 3. – С.
2649.
2.

https://vincent-nguyen8931.medium.com/mvc-vs-mvvm-mvp-hmvc-and-mva-

4afec3a2cab3

3.

https://www.djangoproject.com/

QISHLOQ XO‗JALIK MAXSULOTLARI SAMARALI LOGISTIKASINI

TASHKIL ETISH ALGORITMI TAHLILI

Abduqayumov Shohruh

O‘zbekiston Milliy universitetining Jizzax filiali magistranti

Annotatsiya: Mazkur tezisda bugungi kunda qishloq xo‘jalik mahsulotlarini eksport qilish,
ulardan qulay yo‘l bilan foydalanish va samarali logistikasi algortimlari ustida so‘z yuritiladi.

Kalit soʻzlar:

qishloq xo‘jalik mahsulotlari, algoritmlari, samarali logistika, eksport

tizimlari, o‘zagroeksport, ishlab chiqarish konsepsiyasi.

Qishloq xo‗jalik mahsulotlarini export qilishning samarali tizimini tashkil

qilish

Qishloq xo‗jaligi mahsulotlarini export qilayotganda bir qator muammolar kelib chiqadi,

minglab fermerlar, dehqon va fermer xo‘jaliklari yetishtiradigan qishloq xo‘jalik mahsulotlarini
kam hajmda yetishtirish. Shuning uchun mahsulotlarni harid qilish muammosi.

O‗zagroeksport tominidan eksport shartnomalarini tuzish uchun tavsiya etilgan narxlar

ancha shartli. Qishloq xo‘jalik mahsulotlari narxlarini aniq aniqlash va tuzatish qiyin. Ular doimiy
o‘zgaruvchan omillarga bog‘liq, jumladan:

yetkazib berishning mavsumiyligi;

boshqa mamlakatlardan ushbu turdagi qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini iste‘mol
qiluvchi hududni to‘ldirishdan;


background image

131

yetkazib berilayotgan hududdan bir xil sabzavotlar Moskvada turli narxlarda
bo‘lishi mumkin, yoki, ehtimol

Umuman olganda, ―O‘zagroeksport‖ tomonidan taklif qilingan narxlar talab va taklifning tijorat
emas, balki eksportni rivojini oshirish uchun vosita bo‘lishi mumkin emas.
Qishloq xo‘jalik mahsulotlarini eksport qilish imkoniyatlarini dehqonlar, ulgurji tashkilotlar,
birjalar va banklar ishtiroki, barcha idoralar eksport bilan shug‘ullanuvchi va yagona axborot
makonida, qishloq xo‘jaligi bilan bog‘liq, sa‘y-harakatlarini birlashtirish zarur.

Ishlab-

chiqarishni tashkil etishning an‘anaviy va logistik konsepsiyalari

-

ishlab-chiqarishni tashkil etishning logistic konsepsiyasi quyidagi asosiy holatlarni

o‘z ichiga oladi;

-

ortiqcha zahiralardan voz kechish;

-

asosiy va transport-ombor operatsiyalarini ishlab-chiqarishdan voz kechish;

-

iste‘molchi buyurtmasi bo‘lmagan mahsulotlarni ishlab-chiqarishdan voz kechish;

-

xo‘jalik ichidagi noratsional tashishlarni yo‘q qilish; -

yetkazib beruvchilani

hamkorlarga aylantirish.

Logistikadan farqli o‘laroq ishlab-chiqarishni tashkil etishning an‘anaviy konsepsiyasi

quyidagilardan iborat:

mahsulotlarni iloji boricha yirik partiyalarda ishlab chiqish;

«har ehtimolga qarshi» moddiy resurslarning maksimal kata zaxirasiga ega bo‘lish;

Mahsulot talab va taklifdan ko‘p bo‘lsa, hech ikkilanmasdan aytish mumkinki, bozor
konyukturasini hisobga olib ishlab-chiqarilgan mahsulot to‘liq sotiladi. Shuning uchun asosiy
ishlab chiqarish fondlari maksimal yuklash ustuvorlikga ega bo‘ladi. Shu bilan birga ishlab
chiqarilgan partiya qancha yirik bo‘lsa mahsulot birligining tan narxi shuncha kam bo‘ladi.
Mahsulotni sotish birinchi darajali muammo bo‘lmaydi.

Bozorga istemolchi «diktaturasi» kelishi bilan vaziyat o‘zgaradi. Raqobat sharoitida ishlab

chiqarilgan mahsulotni sotish vazifasi birinchi o‘ringa chiqadi. Bozor talabini muntazam emasligi
va oldindan bilib bo‘lmasligi sharoitida katta zaxiralar yaratish va saqlash maqsadga muvofiq
emasdir. Shu bilan birga, ishlab chiqaruvchi bitta buyurtmani ham qo‘yib yubormaydi. Bundan,
paydo bo‘lgan talabga tez javob qaytara oladigan, egiluvchan ishlan chiqarish quvvatlariga ehtiyoj
paydo bo‘ladi.

Qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini yetkazish algoritmi

Hozirgi kunda qishloq xo‘jalik mahsulotlarini bir viloyatdan boshqa bir viloyatga yoki

davlatga yetkazib berish mexanizmi unchalik rivojlanmagan, buni rivoji uchun biror algoritm
asosida ish olib borilishi lozim.

Qishloq xo‘jalik mahsulotlarini yetkazish algoritmini tuzib chiqish uchun bizga dasturiy

vosita kerak bo‘ladi, bunda biz python dasturlash tili va Django fremworkidan foydalanamiz.
Hozirgi kunda Python dasturlash tili va Django fremworki imkoniyatlari kengayib bormoqda,
bugungi kunga kelib ko‘plab kompaniyalar bu dasturlash tilidan samarali logistakalarda ishlab
kelmoqda. Qishloq xo‘jalik mahsulotlarini yetkazib berish algoritmini tuzishning qisqacha
mazmuni.

RSA algoritmi

- RSA nomi algoritmni yaratuvchilari familiyalarining birinchi harflaridan

olingan (Rivest, Shamir va Adleman). RSA algoritmi modul arifmetikasining darajaga ko‘tarish
amalidan foydalanishga asoslangan [20].

RSA algoritmida ochiq va shaxsiy kalitlar juftini generasiya qilish uchun ikkita katta

uzunlikdagi

va

sonlari tanlanadi va ularning ko‘paytmasi hisoblanadi:

=

. Shundan

so‘ng (

) = (

− 1)

(

− 1) bilan o‘zaro tub bo‘lgan,

soni tanlanadi ((

) funksiya ma‘nosi

quyida keltirilgan). Shundan so‘ng (

) modulda

sonining teskarisi hisoblanadi va u

ga teng

bo‘ladi. Shundan so‘ng, ikkita tub sonlarning (

va

) ko‘paytmasi

va

d

= 1

od

(

) shartni

qanoatlantiruvchi

va

sonlari mavjud. Shundan so‘ng,

va

lar esdan chiqariladi (o‘chirib


background image

132

tashlanadi). Bu yerda,

modul hisoblanib, (

,

) ochiq kalit juftini va

maxfiy kalitni tashkil

etadi. RSA algoritmida shifrlash va deshifrlash modul bo‘yicha darajaga oshirish asosida
bajariladi. RSA algoritmida shifrlash uchun

xabarni son ko‘rinishida ifodalash talab etiladi va

modul bo‘yicha

darajaga ko‘tariladi, ya‘ni

=

od

.

S ni deshifrlash uchun uni

modul bo‘yicha shaxsiy kalit

darajaga ko‘tarish talab etiladi:

=

od

.

Boshqacha aytganda RSA algoritmida xabar ochiq kalit bilan shifrlansa va shaxsiy kalit

bilan deshifrlansa,

=

od

=

d

od

tenglik to‘g‘riligini isbotlash zarur.

Eyler teoremasi. Agar

haqiqiqatdan

bilan o‘zaro tub bo‘lsa,

(

)

= 1

od

bo‘ladi. Bu

yerda, (

) – funksiya,

dan kichik va u bilan o‘zaro tub bo‘lgan sonlar miqdorini ko‘rsatadi. Agar

soni tub bo‘lsa, (

) =

− 1 bo‘ladi. Shuning uchun

d

= 1

od

(

) = 1

od

(

− 1)(

1) tenglik kabi yozish mumkin. Mazkur tenglikning to‘liq shakli aslida

d

= 1

od

(

) +

(

) ga

teng. Ya‘ni,

d

ko‘paytmani (

) ga bo‘lganda

tadan tegib, bir qoldiq qolgan. Shuning uchun

ushbu tenglikni quyidagicha yozish mumkin:

d

− 1 =

(

).

Ushbu tengliklardan, RSA algoritmining to‘g‘ri ishlashini tasdiqlash mumkin:

=

d

=

(

d

−1)+1

=

d

−1

=

(

)

=

1

=

od

.

Aytaylik, RSA algoritmida ma‘lumotni shifrlash va deshifrlash amallarini tanlab olingan

(

= 11 va

= 3) ―katta‖ sonlar ustida amalga oshirish talab qilinsin. Mazkur holda modul

=

= 33 ga teng bo‘ladi va (

) = (

− 1)(

− 1) = 20 ga teng bo‘ladi. U holda shifrlash uchun zarur

bo‘lgan daraja e ni (

= 3) ga teng deb olish mumkin. Sababi, 3 soni (

) = 20 bilan o‘zaro tubdir.

Shundan so‘ng, Evklidning kengaytirilgan algoritmi asosida deshifrlash kaliti ( = 7 ) aniqlanadi.
Ya‘ni,

d

= 3

7 = 1

od

20. U holda A tomonning ochiq kalit jufti (

,

) = (33,3) va shaxsiy

kaliti esa

= 7 ga teng.

Shundan so‘ng, A tomon o‘zining ochiq kalitini barchaga uzatadi. Biroq, shaxsiy kalitini

maxfiy saqlaydi.

Faraz qilaylik, B tomon A tomonga

= 15 ma‘lumotni shifrlab yubormoqchi. Buning

uchun B tomon A tomonning ochiq kaliti juftini (

,

) = (33,3) oladi va shifrmatnni quyidagicha

hisoblaydi:

=

od

= 15

3

= 3375 = 9

od

33

va uni A tomonga yuboradi.
A tomon

= 9 shifrmatnni deshifrlash uchun shaxsiy kalit

= 7 dan foydalanadi:

=

od

= 97 = 4782969 = 144938

33 + 15 = 15

od

33

Agar RSA algoritmida kichik tub sonlardan (

va

uchun) foydalanilgan taqdirda,

hujumchi ochik bo‘lgan

ni osonlik bilan ikkita tub sonning ko‘paytmasi ko‘rinishida yozishi

mumkin. Shundan so‘ng, ochiq kalitning ikkinchi qism

dan foydalangan holda, shaxsiy kalit

ni hisoblay oladi. Shuning uchun RSA algoritmidan amalda foydalanish uchun tanlanuvchi tub
sonlar uzunligi kamida 2048 bit bo‘lishi talab etiladi. Bundan tashqari, RSA algoritmini buzish
faqat faktorlash muammosiga bog‘liqligi isbotlanmagan. Boshqacha aytganda, RSA algoritmini
buzishning faktorlash muammosini yechishdan tashqari biror usuli aniqlanmagan.

Xulosa qilib aytadigan bo‗lsak, qishloq xo‘jalik mahsulotlarnisamarali logistikasini ishlab

chiqish uchun eksport qilishning yo‘lga qo‘yish lozim. Fermer va fermer xo‘jaliklariga kengroq
ko‘lamda imkoniyatlar berilishi kerak. Transport va yetkazib berish yo‘llarini oson va qulay
usullarda tashkil etish lozim.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. Аникин Б.А.

Логистика: Учеб.пособие. М.: Инфра М. 2000 г.


background image

133

2. Миротин Л.Б., Сергеев В.И. Основи логистики. Учебное пособие. Москва, ―Инфра-М‖,
1999 г.

MA'LUMOTLAR BAZALARINING – BIZNESNI TASHIL ETISH VA

SAMARADORLIGINI OSHIRISHDAGI ROLI

Abdukarimov Abdumanap

Oʻzbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali dotsenti, texnika fanlari nomzodi

Rashidov Abror Ro‘zimurod o‘g‘li Oʻzbekiston Milliy

universiteti Jizzax filiali stajyor-tadqiqotchisi

Библиографические ссылки

Аникин Б.А. Логистика: Учсб.пособис. М.: Инфра М. 2000 г.

Миротин Л.Б., Сергеев В.И. Основи логистики. Учебное пособие. Москва, “Инфра-М”, 1999 г.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов