Snaryadning harakatini modellashtirishda yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan og‘ishlar (cheklanishlar, ehtimolliklar)

CC BY f
384-387
28
15
Поделиться
Усманов, С., & Аманова, Д. (2022). Snaryadning harakatini modellashtirishda yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan og‘ishlar (cheklanishlar, ehtimolliklar). Современные инновационные исследования актуальные проблемы и развитие тенденции: решения и перспективы, 1(1), 384–387. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/zitdmrt/article/view/5116
Салахдин Усманов, O'zbekiston milliy universiteti Jizzax filiali Kompyuter ilmlari

dasturlashtirish kafedrasi professori 

Дания Аманова, Zafarobod tuman 9-orta maktab

matematika oituvchisi

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Ushbu ma‘ruza tezisida ob‘yektning harakati parabolik bo‘lishini ta‘minlash uchun modellashtirishda yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan shartlanishlar tahlilqilingan.

Похожие статьи


background image

384

Рис. 2. Зависимость амплитуды звуковых волн, переданных лазерным лучом и

полученных инфракрасным излучателем от расстояния.

Итак, резюмируя вышеизложенное можно сделать вывод в том, что акустические

волны можно передать с помощью лазерных лучей даже через атмосферу на сравнительно
небольшие расстояния без особых искажений. Уменьшение громкости сигналов от
расстояния можно объяснить не плохой модуляцией выбранной экспериментальной
установки, а лишь неудобством передачи оптических волн через атмосферу. Для более
целостной и качественной передачи звуковых сигналов на расстояния целесообразно
передать модулированную несущую частоту через современные оптические волокна.
Данный опыт продемонстрирует возможность использования лазерных лучей в качестве
несущей волны при передаче, приеме, а также обработке сигналов.

Работа выполнена при финансовой поддержке совместного гранта Узбекистан-

Беларусь № ИЛ-432105684.

Список литературы:

1.

Ю.Г. Соколовская, Н.Б. Подымова, А.А. Карабутов. Лазерный оптико-

акустический метод количественной оценки пористости углепластиков на основе
измерения их акустического импеданса // Акустический журнал. 2020. Т. 66. № 1. С. 86-
94.

2.

Т.Р. Мурадян и др. Модуляция интенсивности отраженного рентгеновского

излучения и управление ее параметрами при наличии объемных акустических волн //
Известия НАН Армении. Физика. 2015. Т. 50. № 2. С. 269-275.


SNARYADNING HARAKATINI MODELLASHTIRISHDA YO‘L QO‘YILISHI

MUMKIN BO‘LGAN OG‘ISHLAR (CHEKLANISHLAR, EHTIMOLLIKLAR)

Usmanov SalaxdinAlikulovich

O‗zMU Jizzax filiali ―Kompyuter ilmlari va

dasturlashtirish‖ kafedrasi professori

Amanova Daniya Qudratovna

Zafarobod tuman 9-o‗rta maktab matematika o‗ituvchisi

Annotatsiya:

Ushbu ma‘ruza tezisida ob‘yektning harakati parabolik bo‘lishini

ta‘minlash uchun modellashtirishda yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan shartlanishlar tahlilqilingan.

Kalit so‗zlar:

Tortishish kuchi, tezlanish, snaryad, harakat, modellashtirish, moddiy

nuqta, quvvat, harakatiga qarshilik.

r

,

м


background image

385


Kichik teshikdan zarb bilan otilib chiqayotgan suv oqimidagi har bir tomchi o‘zining

xususiy yo‘li, ya‘ni o‘z

trayektoriyasi

bo‘ylab harakatlanadi. Agar xonada kichik buyumni xona

bo‘ylab otsangiz xuddi yuqoridagiga o‘xshash trayektoriyani ko‘rishingiz mumkin. Bunday
trayektoriya parabola deyiladi. Havoda harakatlanuvchi bunday ob‘yektlar

snaryadlar

deb

ataladi.

Misol uchun futbol koptogining trayektoriyasi parabolik ko‘rinishga ega, ammo

bumerang

1

ning havodagi harakati haqida nima deyish mumkin? Ob‘yektning harakati parabolik

bo‘lishini ta‘minlash uchun modellashtirishda bir nechta yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan
shartlanishlar mavjud va ular quyidagilar:

- snaryad – moddiy nuqta (zarracha);
- quvvat olmaydi;
- uning harakatiga havo qarshilik qilmaydi.

Snaryadning harakat tenglamasi.

Snaryad faqatgina bitta kuch, ya‘ni doimiy va

vertical pastga yo‘nalgan og‘irlik kuchi ta‘sirida ikki o‘lcham bo‘ylab harakatlanadi. Bu shuni
anglatadiki, snaryadning tezlanishi

g

(

m/s

2

) bo‘lib, vertical pastga yo‘nalgan va gorizontal

tezlanish mavjud emas. Biz doimiy tezlanish tenglamasidan foydalangan holda gorizontal va
vertical harakatlarning har birini alohida qarab chiqishimiz mumkin bo‘ladi.

Yuqorida ta‘kidlangan va ilgari surilayotgan goyalarni isbot qilish uchun tasavvur

qilamiz, koptok yerga nisbatan 60

o

burchak ostida, 20

m/s

tezlik bilan harakatlanmoqda (1-rasm).

Bu futbol topi, golf koptokchasi yoki kriket zarbasining dastlabki modeli bo‘lishi mumkin.

1-rasm

Rasmda ko'rsatilgan o'qlardan foydalanib, quyidagi tarkibiy qismlar:

Gorizontal

Vertikal

Boshlang‘ich holat

0

0

Tezlanish

a

x

=0

a

y

=-9,8

Boshlang‘ich vektorli tezlik

u

x

=20cos 60°=

=20

x0,5=10

u

y

=20 sin 60°=

=20

x

0,866=17,32

at

u

v

ifodadan ikki yo‘nalishda foydalanish, vektorli tezlikning quyidagi

komponentlarini beradi.

Vektorli trzlik

Gorizontal

Vertikal

1

Bumerang (ing. boomerang) — qadimiy otish quroli. Bukilgan yogʻochdan yasalgan, koʻpincha oʻroqsimon shaklda

boʻladi. Bumerang otilganda, aylanib, yana otuvchining oʻziga qaytib keladi.

https://uz.wikipedia.org/wiki/Bumerang


background image

386

a

x

=0

v

x

doimiy

v

x

=20 cos 60°

v

x

=10 (1)

v

y

=20 sin 60°- 9,8t

v

y

=17,32 - 9,8t

(2)

2

2

1

at

ut

s

ifodadan ikki yo‘nalishda foydalanish quyidagi holat komponentlarini

beradi.

Holat (vaziyat)

Gorizontal

Vertikal

x =(20 cos 60°)t

x

=10

t

(3)

y =(20 sin 60°)t - 4,9t

2

y=17,32t - 4,9t

2

(4)


Barcha natijalarni bitta jadvalda umumlashtirish mumkin.

Gorizontal harakat

Vertikal harakat

Boshlang‘ich holat (vziyat)

0

0

a

0

-9,8

u

u

x

=20 cos 60°=

10

u

y

=20 sin 60°=17,32

v

v

x

=10 (1)

v

y

=17,32 - 9,8t

(2)

r

x

=10

t

(3)

y=17,32t - 4,9t

2

(4)


Tezlik va holat (vaziyat) ga tegishli (1), (2), (3), va (4) tenglamalardan, koptokning

harakatiga oid bir nechta jihatlarni aniqlab olish mumkin bo‘ladi.

Koptokning maksimal balandligi.

Koptok maksimal

H

(metr) balandlikga yetganda

tezligining vertikal tashkil etuvchisi nolga teng bo‘ladi. Bu vaqtda koptokning tezligi avvalgidek
10 m/s va doimiy gorizontal tashkil etuvchiga ega bo‘ladi.

(2) tenglamadan quyidagi vertical tashkil etivchiga ega bo‘lamiz (2-rasm).

Eng yuqori
balandlikda:

t

v

y

8

,

9

32

,

17

t

8

,

9

32

,

17

0

767

,

1

8

.

9

32

,

17

t

2-rasm


Kaptokning maksimal balandligini toppish uchun, ushbu vaqtgato‘g‘ri keladigan

y

ning

qiymatini topishmizzarur bo‘ladi. Buning uchun (4) tenglamaga

t

ning qiymatini qo‘yamiz.

2

9

,

4

32

,

17

t

t

y

3

,

15

767

,

1

9

,

4

767

,

1

32

,

17

2

y

Demak koptokning maksimal balandligi - 15,3 мetr.

Koptokning parvoz (uchish) vaqti.

Koptok yerga qaytib tushganda, ya‘ni

y=0

bo‘lganda

parvoz nihoyasiga yetadi.

y=0

qiymatni (4) tenglamaga qo‘yamiz.

2

9

,

4

32

,

17

t

t

y

0

9

,

4

32

,

17

2

t

t

0

)

32

,

17

9

,

4

(

t

t

0

t

yoki

53

,

3

t

t = 0

– bu koptok yuqoriga otilgan vaqt, shuning uchun

t = 3,53

– bu koptok yerga qaytib

tushgan vaqt, demak parvoz vaqti

3,53 soniya

ni tashkil qiladi.


background image

387

Parvoz uzoqligi (masofasi).

Kaptok parvozining uzoqligi

R

metr – bu koptokning yerga

tushgancha bosib o‘tgan gorizontal masofasi.

R

– bu

y=0

bo‘lgandagi

x

ning qiymati (3-rasm).

3-rasm


(3) tenglamaga

t=3,53

ni qo‘yish bilan

R

ni topishimiz mumkin:

x = 10t

. Parvoz uzoqligi

(masofasi)

10 х 3,53 = 35,3 мetr

ni tashkil qiladi.

Snaryad bilan bog‘liq masalalarni yechishda har bir yo‘nalishni alohida qaraladi yoki

ikkalasini birgalikda vektorlar sifatida yozish mumkin bo‗ladi.

Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:

1.

Stephen Lee. An Introduction to Mathematics for Engineers. Hodder Education. Part

of Hachette Livre UK – 2014. P. 522.

2.

Аскаров, И. Б. (2017). Основные подходы и принципы подготовки будущих

педагогов профессионального обучения к исследовательской деятельности. Актуальные
научные исследования в современном мире, (2-6), 25-32.

3.

Xolbutayevich O. T. et al. Formation of informational educational environment

//Ilkogretim Online. – 2021. – Т. 20. – №. 4.

4.

Usmanov S. A. Features Implementing European Credit and Modular System at

Higher Education Institutions of Uzbekistan //Eastern European Scientific Journal. – 2019. – №.
1.

5.

Salahdin U., Kamoliddin Z. Conceptual aspects of the creation of competitive

education system in Uzbekistan //European science review. – 2016. – №. 11-12. – С. 117-119.

6.

Усманов С. А. Стратегии развития высшего инженерного образования в

Республике Узбекистан //Молодой ученый. – 2016. – №. 7-2. – С. 107-109.

7.

Daniyarovna H. S., Istamovich K. D., Ilhom U. The Contents of Students‘

Independent Education and Methods of Implementation //Psychology and Education Journal. –
2021. – Т. 58. – №. 2. – С. 1445-1456.

8.

Усманов С. А., Халилов А. Х. Модернизация высшего инженерного образования

в Узбекистане в контексте глобализации и интеграции //Подготовка профессиональных
управленческих кадров: опыт, проблемы, инновационные образовательные технологии. –
2015. – С. 158-163.

9.

ENGITEC: achieved results, outcomes and recommendations. Monograph.

Dnipropetrovsk "Driant" - 2015. 76-83 p.

7-METOKSIKUMARINNING SPEKTRAL-LUMINESTSENT XUSUSIYATLARIGA

KONSENTRATSIYANING TA‘SIRI

Библиографические ссылки

Stephen Lee. An Introduction to Mathematics for Engineers. Hodder Education. Part of Hachette Livre UK - 2014. P. 522.

Аскаров, И. Б. (2017). Основные подходы и принципы подготовки будущих педагогов профессионального обучения к исследовательской деятельности. Актуальные научные исследования в современном мире, (2-6), 25-32.

Xolbutayevich О. Т. et al. Formation of informational educational environment //Ilkogretim Online. - 2021. - T. 20. - №. 4.

Usmanov S. A. Features Implementing European Credit and Modular System at Higher Education Institutions of Uzbekistan //Eastern European Scientific Journal. - 2019. - №. 1.

Salahdin U., Kamoliddin Z. Conceptual aspects of the creation of competitive education system in Uzbekistan //European science review. -2016. -№. 11-12. - C. 117-119.

Усманов С. А. Стратегии развития высшего инженерного образования в Республике Узбекистан //Молодой ученый. - 2016. - №. 7-2. - С. 107-109.

Daniyarovna Н. S., Istamovich К. D., Ilhom U. The Contents of Students’ Independent Education and Methods of Implementation //Psychology and Education Journal. -2021.-T. 58.-№. 2.-C. 1445-1456.

Усманов С. А., Халилов A. X. Модернизация высшего инженерного образования в Узбекистане в контексте глобализации и интеграции //Подготовка профессиональных управленческих кадров: опыт, проблемы, инновационные образовательные технологии. -2015.-С. 158-163.

ENGITEC: achieved results, outcomes and recommendations. Monograph. Dnipropetrovsk "Driant" - 2015. 76-83 p.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов