156
Интимитизация снижает уровень официальности общения, делает его более
непринужденным. Слушатель лучше воспринимает обучающую информацию в ходе
неформального общения, усваивая ее на подсознательном уровне.
Эти три вышеперечисленных принципа в совокупности создают своеобразную
языковую системность – «язык подкастов».
Таким образом, являясь одним из самых распространенных форматов потребления
информации, характеризуясь жанровым разнообразием и свободным доступом на
платформы, как для слушателя, так и для создателя, подкасты быстро набирают
популярность в качестве образовательного средства в сфере обучения иностранному
языку.
Библиографический список
1.
Ступина Т.Л. Основы использования подкастинга в образовательном процессе:
методическое руководство / Т. Л. Ступина. –Иркутск: ИГЛУ, 2006. – c.22
2.
O‘Reilly T. What is Web 2.0: Design patterns and business models for the next generation
of software/ T. O‘Reilly // Communications & strategies. – 2007. – №. 1. – P. 17.
3.
Stanley G. Podcasting for ELT / G. Stanley // Teaching English. –2005.
INNOVATSION TEXNOLOGIYALARNI QO‘LLAB TIKUV BUYUMLARINI
LOYIHALASHNING AVTOMATLASHTIRILGAN SISTEMASIDA TEXNIK
VOSITALARDAN FOYDALANISH
Djalolova Dilafruz Fattoxovna
pedagogika fanlari nomzodi, dotsent
Buxoro muhandislik-texnologiya instituti
Аzimova Feruza Kamolovna
Stajyor-o‘qituvchi,
Buxoro muhandislik-texnologiya instituti
Annotatsiya
:
ushbu maqolada, innovatsion texnologiyalarni qo‘llab tikuv buyumlarini
loyihalashning avtomatlashtirilgan sistemasida texnik vositalardan foydalanish,
grafik
ma‘lumotlarni kiritish qurilmalari, tayyor andozalarni kiritish - andozalarni raqamlashtirish,
andozalarni tekshirish, tahrirlash va saqlash, grafik ma‘lumotlarni chiqarish qurilmalari
to‘g‘risida ma‘lumotlar berilgan.
Kalit so‘zlar:
grafik, chip, skaner, effect, display, fotoelement, fotokamera, navigatsiya,
funksiya, format, plotter, planshet.
Zamonaviy yengil sanoat ishlab chiqarishi yuqori sifatli mahsulotni olish maqsadida
konstruksiya ishlab chiqish aniqligini ta‘minlaydigan loyihalash jarayonini jadallashtirish va
ishlab chiqarish uchun yangi modellarni tayyorlashni talab qiladi. Hozirgi vaqtda tikuv
buyumlarni loyihalashda mavjud bo‗lgan jarayonlar ishlab chiqarishning zarur harakatchanligini
ta‘minlamaydi. Yangi modelni yaratishdan jarayon oqimiga o‗tishgacha bo‗lgan ish siklli uzoq
davom etadi. Modellarning tez-tez o‗zgarib turishi sharoitida loyihalash ishlari hajmining o‗sishi
vaqtni qisqartirish va loyihalash jarayonining sifatini yaxshilashning o‗ta jiddiy muammolarini
keltirib chiqaradi. Zamonaviy avtomatlashtirish vositalar ishlab chiqarishning loyihalash va
texnologik tayyorgarligini, uskunalarni loyihalash va jarayonlarni boshqarish, shuningdek,
korxonaning butun ishlab chiqarish faoliyatini yagona kompleksga bog‗lash imkonini beradi.
Kompyuterlarni istalgan sohada ishlatish loyihalash jarayonini yanada rasmiylashtirish
yo‗nalishi bo‗yicha mavjud jarayonlar va ishlab chiqarish bosqichlarini ko‗rib chiqishni talab
qiladi. Loyihalash vazifalarining aksariyati hisoblash va grafik jarayonlarni birlashtiradi, chunki
asosiy loyihalash natijalari ko‗pincha grafik ko‗rinishida taqdim etiladi. Jadval tikish sanoatida
loyihalash ishlari umumiy hajmining 50-60 foizini tashkil etadi, ba‘zi hollarda 70-80 foizni
tashkil etadi. Kompyuter texnologiyalari va maxsus qo‗shimcha qurilmalardan foydalanish har
xil loyihalash darajalarida avtomatlashtirishga imkon beradi. Yengil sanoat sohasida kichik
157
kompyuterlar ma‘lumotni qayta ishlash uchun eng afzalroqdir. Foydalanuvchi va kompyuter
o‗rtasida ma‘lumot almashinuvi uchun quyidagi grafik kirish-chiqish moslamalari qo‗llaniladi:
yarim avtomatik kirish moslamasi - grafik ma‘lumot uchun kodlovchi, shuningdek chip yoki
raqamlashtiruvchi deb ham ataladi; grafik ma‘lumotni chiqarish moslamasi - chizish mashinasi
deb ham ataladigan plotter; grafik display [1].
Grafik ma‘lumotlarni kiritish qurilmalari.
Grafik ma‘lumotni o‗qish moslamalari yoki
kirish moslamalari avtomatik va yarim avtomatik rejimlarda ishlaydi.
Grafikli ma‘lumotlarni
kiritish uchun avtomatik qurilmalar (GKQ) qog‗ozga bosilgan chiziqlar va belgilar izini,
qog‗ozni, plyonkalarni yoki boshqa vositalarni raqamli kompyuter kodiga aylantiradi. Avtomatik
GKQlar skanerlash va kuzatish prinsipi asosida ishlaydi. Skanerlash asboblarida chizilgan
maydon skanerlash nurlari chiziqni kesib o‗tgan nuqtalarning koordinatalarini o‗rnatgan holda
chiziq bo‗ylab skanerdan o‗tkaziladi. Kuzatuv qurilmalarda ishchi organlari kontur bo‗ylab
harakatlanadigan chiziqni kuzatadi, tasodifiy tushish holatida chiziqlarning eng yaqin nuqtalarini
qidirish orqali davom etishni taxmin qiladi. Ikkala turdagi qurilma uchun ham fotoelektrik
effektdan foydalanish keng tarqalgan. Ikkala holat ham nisbatan oddiy raqamlarni kodlash uchun
qo‗llaniladi.
Grafik ma‘lumotni yarim avtomatik ravishda kiritish moslamalari keng tarqalgan. Bu
odamning chizilgan elementlarni tanib olish jarayonida ishtirok etishi bilan izohlanadi.
Displeylarga grafik ma‘lumotlarni kiritish yorug‗lik qalamini, ekranning harakatlanishini
boshqaruvchi koordinatali potensiometrlarning grafik planshetini (digitayzer) yoki ma‘lumot
kiritish uchun boshqa ishchi organ yordamida amalga oshirilishi mumkin. Eng ko‗p
ishlatiladigan nurli qalam. U fotoelement va ekrandagi nurli nuqta orqali fotoelementga
yorug‗likni qaratadigan optik sistemadan iborat. Elektron nurli naychasining nurlari har qanday
vaqtda ekranning ma‘lum bir nuqtasida joylashganligi sababli, qalamni ko‗rsatadigan tasvir
elementini aniq aniqlash mumkin. SHu tarzda tanlangan tasvir elementini siljitish, burish,
o‗chirish va hokazo mumkin. Nurli qalam grafik tasvirni tezda o‗zgartirish va tahrirlash imkonini
beradi. Kamroq tez-tez, u o‗z yo‗lini kuzatib, rasm chizish uchun ishlatiladi.
1-rasm. Grafik planshetlarning turlari
Raqamlashning eskirgan usuli (andozalarni elektron shaklga o‗tkazish) yangi, yanada
samaraliroq, foto raqamlashtiruvchisi, masalan, Gemini Photo Digitizer (Djemini Foto
Digitayzer) bilan almashtirilmoqda. Sistemadan foydalanib, andozalar keyinchalik tahrirlash va
boshqa sistemalariga eksport qilish imkoniyatiga ega bo‗lgan raqamli kamera yordamida
raqamlashtiriladi.Bu vaqtni sezilarli darajada qisqartiradi va andozalarni kiritish aniqligini
oshiradi [2].
Tayyor andozalarni kiritish - andozalarni raqamlashtirish.
Andozalarni ekranda
joylashtirish va kompyuterda bosish. Fotokamera avtomatik ravishda kompyuterga andozalarni
yuboradi. Olingan fotosurat avtomatik ravishda qayta ishlanadi, andozalar aniqlash
(raqamlashtirish) jarayoni bir necha soniya davom etadi. Sistema birinchi marta o‗rnatilganda
oddiy kalibrlash jarayoni bir marta amalga oshiriladi. Chiziqning maksimal og‗ish xatosi 0,7
mm.
Andozalarni tekshirish va tahrirlash.
Konturlarni aylanish funksiyasi natijalarni tez va oson ko‗rishga yordam beradi. Agar
kerak bo‗lsa, perimetrning segmentlari yoki kesimlarini o‗lchash, ichki elementlarni yoki
chiziqlar shaklini tekshiradi va sozlaydi. Raqamlashdan keyin biron bir elementni qo‗shish yoki
olib tashlash, detallar spetsifikatsiyasini joylashtirish mumkin. Masshtablash va navigatsiya
158
funksiyasi maxsus kattalashtiruvchi bilan birgalikda operatsiyani iloji boricha sodda va samarali
qiladi.
2-rasm. Foto digitayzerda ishlash.
Andozalarni saqlash
. Andozalarni bevosita loyihalashning avtomatlashgan sistemasida
(LAS) saqlang. Qaysi LASda, rasm raqamlashtiruvchisi unga mos kelishi muhim emas.
GeminiPhotoDigitizer (Djemini Foto Digitayzer) saqlash variantlarini (faylni saqlash yo‗li,
format va boshqalar) eslab qoladi. Qo‗lda andozalarni yaratish jarayonida (yoki ularni kiritishga
tayyorlashda) ichki elementlarni markalash uchun ba‘zi oddiy qoidalarga amal qilish kerak. Bu
kompyuterga kirgandan keyin andozalarni qo‗lda sozlashni oldini oladi.
GeminiPhotoDigitizer (Djemini Foto Digitayzer) da andoza elementlari avtomatik
ravishda o‗qiladi: andozaning konturini aniqlash; chiziqlarni Beze egri chiziqlariga yuqori
aniqlikda o‗tkazish; nazorat chiziqlari yordamida burchaklarni va belgilarni aniqlash; har xil
turdagi kertiklarni tanib olish (chizilgan yoki kesilgan); ichki nuqtalarni va ichki chiziqlarni
aniqlash [3].
3-rasm. GeminiPhotoDigitizerda andoza elementlarni tanib olish
Grafik ma‘lumotlarni chiqarish qurilmalari
. Kompyuter yordamida loyihalash
sistemalarida elektromexanik chizish mashinalari yoki plotterlar eng ko‗p ishlatiladi. Plotterlar
raqamli nazorat qilinadigan qurilmalardir. Ular ikki turga bo‗linadi: planshetli va rulonli.
Planshetli plotterida yozuv birligi har qanday turdagi va formatdagi chizish vositasi joylashgan
qo‗zg‗almas planshetga nisbatan ikkita o‗zaro perpendikulyar yo‗nalishda harakat qiladi.
Rulonli plotterlarda yozuv birligi faqat gorizontal yo‗nalishda harakat qiladi va qo‗rg‗oshin
baraban qog‗ozni vertikal ravishda siljitadi. Ushbu turdagi grafik quruvchilarning afzalligi
shundaki, uzunligini deyarli cheklanmagan.
4-rasm.Turli markali plotterlar. 5-rasm. Loyihalovchining ish joyi.
Foydalanilgan adabiyotlar
159
1.Djalolova D.F., Саидова Х.Х. Дифференциация в обучении информатике в системе
профессионально-технического образования. Дифференциация в обучении информатике в
системе профессионально-технического образования. «Техническое регулирование в
едином экономическом пространстве» Сборник статей VII Всероссийской научно-
практической конференции с международным участием. 20 мая 2020 г. Екатеринбург. С.
168-172.
2. Джалолова Д.Ф. Техника олий ўқув юртлари таълим жараѐнида дастурий воситалардан
фойдаланиш-нинг назарий таҳлили. Ўзбекистонда илмий-амалий тадқиқотлар
мавзусидаги конференция материаллари. №20. 30 сентябр. Тошкент-2020 й. 33-36 б.
3. Djalolova D.F., Jalolov F.F. Organization of experimental work to develop independent and
creative abilities of students in general professional disciplines. Наманган муҳандислик-
технология институти илмий-техника журнали. ISSN 2181-8622. Vol 5-Issue (3) 2020. 215-
223 б. www.nammti.uz
OLIY TA‘LIMDA KOMMUNIKATSION TEXNOLOGIYALAR: AHAMIYATI VA
FOYDALARI
Dusbayeva Nazira Narimanovna
Jizzax Politexnika Instituti
Annotatsiya:
Ushbu maqolada jahon tajribasiga muvofiq telekommunikatsiya
texnologiyalarini oliy o'quv yurtlariga joriy etish masalalari muhokama qilinadi. Yangi
texnologiyalarning ijobiy ta'siri va ba'zi salbiy tomonlari tasvirlangan
Kalit so`zlar
:
texnologiya; telekommunikatsiya; masofaviy ta'lim.
O‗quv jarayoniga aloqa va axborot texnologiyalarining joriy etilishi butun dunyo boshdan
kechirayotgan koronavirus pandemiyasi sharoitida rivojlanishga qo‗shimcha turtki bo‗ldi.
O'zgargan turmush sharoiti o'qitishning yangi shakllari va usullarini shakllantirishga olib keldi.
Ta'limning an'anaviy shakli zudlik bilan masofaviy ta'limga o'tdi.
O‗zbekiston ta‘lim tizimiga axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish
masalasi anchadan beri muhokama qilinib kelinmoqda. Bu borada qator me‘yoriy-huquqiy
hujjatlar, xususan, Prezidentning 2019-yil 11-iyuldagi ―Oliy va o‗rta maxsus ta‘lim tizimida
boshqaruvning yangi tamoyillarini joriy etish chora-tadbirlari to‗g‗risida‖gi PQ-4391-son qarori
qabul qilindi. Oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligining asosiy vazifalaridan biri etib belgilangan
―ta‘lim jarayonini xalqaro amaliyotga muvofiq tashkil etish, ta‘limning yangi pedagogik
texnologiyalari va o‗qitish usullarini joriy etish, ta‘limning zamonaviy shakllari va axborot-
kommunikatsiya texnologiyalari vositalarini joriy etgan holda o‗quv jarayonini sifat jihatidan
yangilash‖[1].
Koronavirus pandemiyasi sharoyitida Prezident Shavkat Mirziyoyev raisligida raqamli
iqtisodiyot va elektron hukumatni keng joriy etish, shuningdek, elektron hukumat tizimini
rivojlantirish masalalari boʻyicha videoselektor yigʻilishi boʻlib oʻtdi.
Albatta, epidemiologik vaziyat taqozosi bilan oliy ta‘lim muassasalarida masofaviy
ta‘limga o‗tish ham davr talabidir. Hech kimga sir emaski, o'qituvchilarning aksariyati an'anaviy
ta'lim shaklida tayyorlangan, ular standart dasturlardan aniq tashkil etilgan ma'lumotlarni olishga
odatlangan, zamonaviy yoshlar esa, umuman olganda, Internetdan tasodifiy ma'lumot olishadi,
shuning uchun zamonaviy ta'limning an'anaviy va masofaviy shakllarini uyg'unlashtirgan holda
ta'limni birlashtirish va tartibga solish zarur[2].
Respublikamizning koʻpgina oliy oʻquv yurtlari samarali masofaviy taʼlim uchun mavjud
imkoniyatlarni qayta koʻrib chiqish va takomillashtirishga toʻgʻri keldi, bu esa asta-sekin
yaxshilana boshladi. O‗qituvchi va talabalarga ko‗rsatmalar berildi, elektron platformalar bilan
ishlashni o‗rgatish uchun zarur materiallar yaratildi.
Masofaviy ta'lim ingliz tilidan MOODLE ta'lim platformasi orqali amalga oshirildi.
Modulli ob'ektga yo'naltirilgan dinamik o'quv muhiti, bu ham o'qituvchilar, ham talabalar uchun
