ЖУРНАЛ КАРДИОРЕСПИРАТОРНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ | JOURNAL OF CARDIORESPIRATORY RESEARCH
№3 | 2021
9
УДК 614.8.067.2.616.12-008.46
Исмаилов Жамшид Абдураимович
Ассистент кафедры внутренних
болезней ФПДО Самаркандского
Государственного медицинского института
Самарканд, Узбекистан
Ахророва Зарина Валерьевна
Ассистент кафедры внутренних
болезней ФПДО Самаркандского
Государственного медицинского института
Самарканд, Узбекистан
Журакулов Фазлиддин Норманович
Ассистент кафедры внутренних болезней
Термезского филиала ТМА
Термез, Узбекистан
Шойимардонов Олим Эгаммуродович
Ассистент кафедры внутренних болезней
Термезского филиала ТМА
Термез, Узбекистан
ОСОБЕННОСТИ ЛЕЧЕНИЯ ХРОНИЧЕСКОЙ СЕРДЕЧНОЙ НЕДОСТАТОЧНОСТИ У ПАЦИЕНТОВ С
ХРОНИЧЕСКОЙ ОБСТРУКТИВНОЙ БОЛЕЗНЬЮ ЛЕГКИХ
For citation:
Ismailov J.A., Axrorova Z.V., Jurakulov F.N., Shoyimardonov O.Y. Features of treatment of chf in patients with chronic obstructive
pulmonary disease. Journal of cardiorespiratory research. 2021, vol 2, issue 3, pp.9-13
http://dx.doi.org/10.26739/2181-0974-2021-3-1
АННОТАЦИЯ
В настоящее время, основываясь на большинстве исследований, статистические отчеты, полученные во время скрининговых тестов с
использованием спирометрии, показывают, что уровень суррогатной хронической обструктивной болезни легких (ХОБЛ) значительно
превышает фактическую распространенность легкой, а не тяжелой и средней тяжести. У 474 пациентов старше 40 лет, обратившихся в
клинику с другими жалобами, спирометрия выявила ХОБЛ у 10,3% людей. ХОБЛ часто ассоциируется с ХСН в клинической практике.
Обе болезни характеризуются высокой заболеваемостью и смертностью. Таким пациентам необходим комплексный подход для
объективного выявления обоих заболеваний на ранней стадии. Необходимы дополнительные исследования для получения новой
информации о патогенезе и ведении пациентов с ХОБЛ и ХСН, которые улучшают ожидаемую продолжительность жизни, а также
позволят этим пациентам жить дольше.
Ключевые слова:
хроническая обструктивная болезнь легких, хроническая сердечная недостаточность, лечение, ингаляционные
кортикостероиды, бета-адреноблокаторы, β2-агонисты.
Ismailov Jamshid Abduraimovich
Assistant of the Department of Internal Medicine,
Faculty of Postgraduate Education,
Samarkand State Medical Institute,
Samarkand, Uzbekistan
Akhrorova Zarina Valerevna
Assistant of the Department of Internal Medicina,
Faculty of Postgraduate Education,
Samarkand State Medical Institute,
Samarkand, Uzbekistan
Jurakulov Fazliddin Normanovich
Assistant of the Department of Internal Medicina of
ЖУРНАЛ КАРДИОРЕСПИРАТОРНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ | JOURNAL OF CARDIORESPIRATORY RESEARCH
№3 | 2021
10
the Termez branch of TMA,
Termez, Uzbekistan
Shoyimardonov Olim Egammurodovich
Assistant of the Department of Internal Medicina of
the Termez branch of TMA,
Termez, Uzbekistan
FEATURES OF TREATMENT OF CHF IN PATIENTS WITH CHRONIC OBSTRUCTIVE PULMONARY DISEASE
ANNOTATION
Currently, based on most studies, statistical reports obtained during screening tests using spirometry show that the level of chronic obstructive
pulmonary disease (COPD) significantly exceeds the actual prevalence of mild, rather than severe and moderate severity. In 474 patients over 40
years old who came to the clinic with other complaints, spirometry revealed COPD in 10.3% of people. COPD is often associated with CHF in
clinical practice. Both diseases are characterized by high morbidity and mortality. Such patients require a comprehensive approach to objectively
detect both diseases at an early stage. Additional research is needed to provide new information on the pathogenesis and management of patients
with COPD and CHF, which will improve life expectancy as well as allow these patients to live longer.
Keywords:
chronic obstructive pulmonary disease, chronic heart failure, treatment, inhaled corticosteroids, beta-blockers, β2-agonists.
Ismailov Jamshid Abduraimovich
Samarqand davlat tibbiyot instituti DKTF ichki
kasalliklar kafedrasi assistenti,
Samarqand, O`zbekiston
Axrorova ZarinaValerevna
Samarqand davlat tibbiyot instituti DKTF ichki
kasalliklar kafedrasi assistenti,
Samarqand, O`zbekiston
Juraqulov Fazliddin Normanovich
TTA Termez filiali ichki kasalliklar kafedrasi assistenti,
Termez, O`zbekiston
Shoyimardonov Olim Egammurodovich
TTA Termez filiali ichki kasalliklar kafedrasi assistenti
Termez, O`zbekiston
O‘PKANING SURURUNKALI OBSTRUKTIV KASALLIGI BILAN OG‘RIGAN BEMORLARDA SYUYENI
DAVOLASHNING O‘ZIGA XOS XUSUSIYATLARI
ANNOTATSIYA
Hozirgi kunda ko‘pgina tadqiqotlarga asosan, spirometriya yordamida skrining tekshiruvlari paytida olingan statistik hisobotlar bilan taqqoslaganda
o‘pkaning sururunkali obstruktiv kasalligi (O‘SOK) ning og‘ir va o‘rta og‘ir darajasiga qaraganda yengil darajasi haqiqiy tarqalishidan sezilarli
darajada oshib ketgan. Klinikaga boshqa shikoyatlar bilan kelgan 40 yoshdan oshgan 474 bemorda spirometriya 10,3% odamlarda O‘SOK ni
aniqlandi. O‘SOK ko‘pincha klinik amaliyotda SYuYe bilan bog‘liq. Ushbu ikkala kasallik yuqori darajada kasallanish va o‘lim ko‘rsatkichlari
bilan ajralib turadi. Bunday bemorlar ikkala kasallikni ham erta bosqichda ob’ektiv aniqlash uchun kompleks yondashuvni talab qiladi. O‘SOK va
SYuYe bilan kasallangan bemorlarning patogenezi va olib borish bo‘yicha yangi ma’lumotlarni taqdim etish uchun qo‘shimcha tadqiqotlar
o‘tkazish kerak, bu hayotni yaxshilash, shuningdek ushbu bemorlarning uzoq vaqt yashashiga imkon beradi.
Kalit so‘zlar:
o‘pkaning surunkali obstruktiv kasalligi, surunkali yurak yetishmovchiligi, davolash, ingalyatsion kortikosteroidlar, betta
adrenoblokatorlar, β2-agonistlar.
Hozirgi kunda O‘SOKning oldini olish mumkin va davolanadigan
kasallik sifatida qaralmoqda. Surunkali obstruktiv o‘pka kasalligi - bu
bemorlarda
kasallikning
og‘irligini
aniqlay
oladigan
o‘pka
tashqarisidagi sezilarli ko‘rinishga ega bo‘lgan oldini olinadigan va
davolanadigan kasallik. U doimiy ravishda havo oqimining
chegaralanishi bilan tavsiflanadi. Odatda kasallik o‘sib boradi va
o‘pkada surunkali yallig‘lanishni keltirib chiqaradigan zarrachalar yoki
gazlarning patogen ta’siriga bog‘liq.
Epidemiologik tadqiqotlar natijalariga ko‘ra o‘pka funktsiyasining
bosqichma-bosqich pasayishi yurak-qon tomirlari o‘limining asosiy
yurak-qon tomir xavf omillari kabi kuchli ekanligi aniqlandi. Tashqi
nafas fa’oliyatini o‘rganish natijalariga ko‘ra 35-60 yoshdagi o‘rtacha
5887 nafar sigaret chekadiganlar o‘rtacha bronxial obstruktsiyaga ega
ekanligi niqlandi. Ularning barchasida birinchi sekunddagi jadal
chiqarilgan nafas hajmi (1JChNH) ning 10% ga kamayishi, majburiy
ekspiratuar hajmning 10% ga kamayishi umumiy o‘limni 14% ga,
yurak-qon tomir kasalliklari natijasidagi o‘limini 28% ga va yurak
tomirlari kasalligi xavfini 20 % ga oshirdi [18]. O‘SOK bilan og‘rigan
bemorlarda YuIK rivojlanish xavfi O‘SOK bo‘lmagan odamlarga
qaraganda 2-3 baravar yuqori [16].
Surunkali yurak etishmovchiligi (SYuYe) - bu patofiziologik
sindrom, bu yurak-qon tomir tizimining u yoki bu kasalligi natijasida
yoki boshqa etiologik sabablar ta’siri ostida yurakning bo‘shashish yoki
qisqarish qobiliyatining buzilishi kuzatiladi, bu neyrogumoral
tizimlarning (renin-angiotenzin-aldasteron sistemasining (RAAS),
simpato-buyrak usti tizimi, natriyuretik peptid tizimi, kininkallikrein
tizimi) muvozanati bilan birga keladi. Qon tomirlarining torayishi va
suyuqlikni ushlab turishi, bu yurak va boshqa organlarning keyingi
funktsiyalarining buzilishiga olib keladi, shuningdek, tanadagi organlar
va to‘qimalarni qon va kislorod bilan ta’minlash ularning metabolik
ehtiyojlariga mos kelmasligi.
Zamonaviy diagnostika va terapevtik usullardan foydalanish,
so‘nggi 30 yil ichida SYuYe bilan og‘rigan bemorlarni diagnostikasi va
davolash bo‘yicha aniq algoritm bemorlarning omon qolish darajasini
oshirishga va yurak etishmovchiligi bo‘lgan bemorlarni kasalxonaga
yotqizish chastotasini kamaytirishga imkon berdi.
O‘SOK bilan og‘rigan bemorlarda SYuYeni davolashga
yondashuvlar surunkali yurak yetishmovchiligining klinik tavsiyalarga
asoslanishi kerak, chunki O‘SOK mavjudligida SYuYeni boshqacha
davolash kerakligi isbotlanmagan [23,24,25]. β-adrenoblokatorlar
surunkali yurak etishmovchiligi bo‘lgan bemorlarda simptomlarni va
hayot sifatini yaxshilasa ham, ular ko‘pincha O‘SOK bilan og‘rigan
bemorlarda β
2
-agonistlarning bronxodilatator ta’sirini kamaytirish va
bronxospazmning xavfi oshirishi tufayli buyurilmaydi [9, 19]. Cochrane
meta-analiziga asosan O‘SOK va SYuYe bilan kasallangan
bemorlardagi tekshirishlarda selektiv β
1
-adrenoblokatorlar tayinlash
atigi 35% bemorlarda xavfsizligini isbotlagan. NICE va Evropa
Kardiologiya Jamiyati (EKJ) tavsiyalariga ko‘ra O‘SOK bilan
ЖУРНАЛ КАРДИОРЕСПИРАТОРНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ | JOURNAL OF CARDIORESPIRATORY RESEARCH
№3 | 2021
11
kasallangan bemorlarga metoprolol, bisoprolol, nebivolol kabi
kardioselektiv β-adrenoblokatorlar qarshi ko‘rsatma emas [27, 28].
Tadqiqot shuni ko‘rsatadiki, o‘rta va og‘ir bronxial obstruktsiya va
SYuYe bilan og‘rigan bemorlarda bisoprolol va karvedilol bilan
davolash o‘pka faoliyatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatgan [12]. Yurak
etishmovchiligini davolash uchun selektiv β
1
-adrenoblokatorlarni
tayinlashning O‘SOK bilan og‘rigan bemorlarni davolashda, hatto
jiddiy obstruktsiyada ham yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan xavflardan
ustundir. Dori-darmonlarni bosqichma-bosqich kam-kam miqdorda
past dozalarda tayinlash tavsiya etiladi. O‘pka funktsiyasining biroz
yomonlashishi selektiv β-adrenoblokatorlarni to‘xtatish uchun
ko‘rsatma bo‘lmasligi kerak. Shifokorlar O‘SOKning qo‘zish davrida,
bemorning nafas olish qiyinlashganda, β-adrenoblokatorlarni davom
ettirishni istamaydilar [7].
Ingalyatsion glyukokortikosteroidlar
O‘SOK etiologik omillar ta’siri ostida nafas yo‘llarining funktsiyasi
buziladi va o‘pkada qolgan havo miqdori saqlanib qoladi - nafas olish
tizimi uchun “tuzoq” deb ataladi, bu asosan kasallikning klinik
ko‘rinishlarini belgilaydi [13]. O‘SOK bemorlarini davolash uchun
ishlatiladigan preparatlar, dinamik giperinflyatsiyani samarali bartaraf
etish kerak va bu talab uzoq muddatli ta’sir qiluvchi zamonaviy
ingalyatsion bronxodilatatorlar (antikolinergik preparatlar va β
2
-
agonistlar) [18] bilan javob beradi. Ingalyatsion glyukokortikosteroidlar
O‘SOK
bemorlarida
kombinatsiyalashgan
terapiya
tarkibida
davolashda o‘z o‘rnini ega bronxial giperreaktivlikda, chiqarilayotgan
havoda azot oksidi yuqori darajada bo‘lganda va eozinofilili balg‘amida
samarali qo‘llaniladi (>3%) [8]. O‘SOK davolash uchun dori-
darmonlarni tanlashda surunkali yurak etishmovchiligi bilan birgalikda
quyidagilar bo‘lishi kerak nafas olish dorilarining xavfsizligi haqida
ishonchli ma’lumot yurak-qon tomir xavfi bilan bog‘liq.
Angiotensin konvertatsiya qiluvchi ferment ingibitorlari
Statinlar, AKQF ingibitorlari (angiotensin konvertatsiya qiluvchi
ferment ingibitorlari) va ARB (angiotensin II retseptorlari blokatorlari)
bilan davolash O‘SOKli bemorlarda kasallik va o‘limni kamaytirishi
mumkin [17, 14]. Mancini va boshqalarning tadqiqotlariga ko‘ra
statinlar, AKQF ingibitorlari va / yoki ARB muomala qilingan O‘SOKli
bemorlarni kasalxonaga yotqizilish xavfini kamaytiradi. Darhaqiqat, β-
adrenoblokatorlar mutloq qarshi ko‘rsatma bo‘lgan bemorlarda AKQF
ingibitorlari va ARBlari bemorlar hayot sifatini yaxshilash usuli bo‘lishi
mumkin [12]. Shuningdek antigipertansiv dori tanlashda, O‘SOK ARB
II preparatlari bemorlarga umumiy asoslarda berilishi kerak. Bundan
tashqari, ARB II preparatlarining ta’siri O‘SOK da o‘pka arteriyasida
bosimning pasayishi, kislorod saturatsiyasining va jismoniy faoliyat
darajasining ortishi bilan bog‘liq dalillar mavjud [16].
Shu bilan birga, AKQF ingibitorlari O‘SOK bilan kasallanga
bemorlarning hayot sifatini sezilarli darajada buzadigan bir yo‘tal
ekanligini va ba’zi hollarda noto‘g‘ri ravishda o‘pka kasallikning
kuchayishi sifatida qabul qilinishini unutmaslik kerak. Shu bilanbirga,
yo‘tal AKQF guruhidan har qanday dori bilan davolash paytida
rivojlanishi mumkin. Ulardan ba’zilari AKQF yuqorida aytib o‘tilgan
yon ta’siriga kamroq sabab bo‘lganligi haqidagi ma’lumotlar qarama-
qarshidir [6]. AKQF ingibitorlari preparatlarini qabul qilish va yo‘talni
rivojlantirish o‘rtasidagi munosabatni isbotlash qiyin muammo bo‘lib
qolmoqda. Bundan tashqari, ayrim hollarda, yo‘tal AKQF ingibitorlari
(bronxial astma, pnevmoniya, surunkali bronxit, laringit, yuqori nafas
yo‘llarining infektsiyalari, o‘pkasil, chap qorincha yetishmovchiligi,
o‘pkasaratoni, mitral stenoz, o‘pka tromboemboliyasi, chekish) bilan
bog‘liq bo‘lmagan sabablarga sababli bo‘lishi mumkin.
AKQF ingibitorlari tufayli yo‘talni aniqlashda diagnostika
qiyinchiliklari, shuningdek, kechasi tez-tez paydo bo‘lishi va ba’zan
gorizontal holatda kuchayishi bilan bog‘liq. Yurak yetishmovchiligi
bo‘lgan bemorlarda bu hodisalar ba’zan paroksizmal tungi nafas
qisilishi namoyon bo‘lishidan ajralib turish qiyin. Hozirgi vaqtda yo‘tal
rivojlanishi bilan AKQF ingibitorlari bekor qilish kerakligi haqidagi
savolga aniq javob yo‘q. Angiyotensin II retseptorlari blokatorlari
ushbu vaziyatda AKQF ingibitorlari mumkin bo‘lgan muqobil bo‘lsa-
da, bemorlarning ushbu toifadagi AKQF ingibitorlari afzalliklari
isbotlanmagan.
Kasalliklarida kaltsiy antagonistlari
Hozirgi vaqtda O‘SOK bilan birgalikda yurak qon-tomir
kasalliklarida kaltsiy antagonistlari guruhidagi dori-darmonlarni
qo‘llash istiqbollari ta’kidlangan. Yurak ishemik kasalligi bilan
og‘rigan bemorlarda kaltsiy antagonistlarining periferik vazodilatatorlar
sifatida ta’siri gemodinamika va miokardiyal qisqaruvchanlikni
yaxshilashga yordam beradi. Shuni ta’kidlash kerakki, ushbu dorilar
guruhi vakillarining ta’siri ostida bronxial passivlik yomonlashmaydi.
Bundan tashqari, [5, 6, 10] bir qator ma’lumotlariga ko‘ra, ushbu
toifadagi bemorlarda kaltsiy antagonistlarini qo‘llashda o‘pkaning
hayotiy sig‘imi, daqiqali hajmi yaxshilanadi va o‘pka arteriyasida qon
bosimi kamayadi. Shunday qilib, D. A. Yahontov va boshq. AG va
O‘SOK bemorlar anamnezida amlodipinni davolashga qo‘shilishi
tashqi nafas funktsiyasining ko‘rsatkichlarining aniq ijobiy dinamikasi
bilan birga bo‘lganligini ko‘rsatdi. Olingan natijalar amlodipin va uning
to‘g‘ridan-to‘g‘ri bronxodilatator ta’siri ostida qon aylanishining kichik
doirasining gemodinamikasini yaxshilash bilan bog‘liq.
O‘SOK yurak yetishmovchiligining tez-tez uchrashining sababi
o‘pka arteriyasi gipertenziyasi bo‘lib hisoblanadi, amlodipinni qabul
qilish fonida O‘SOK va o‘pka arteriyasi gipertenziyasi bo‘lgan
bemorlarda proBNP darajasini o‘lchash bo‘yicha tadqiqotlar
o‘tkazilgan [3, 4, 9]. Ish natijalariga ko‘ra, proBNP 1297±912 dan
554±5 PG/ml ga kaltsiy kanal blokatorlari bilan davolanishdan so‘ng
sezilarli pasayish kuzatildi, bu tadqiqot O‘SOK da vazodilatatorlari
bilan davolanishning mumkin bo‘lgan afzalliklarini tasdiqladi.
Aldosteron retseptorlari blokatorlari
O‘SOK kasalliklarida o‘pka arteriyasi gipertenziyasi va surunkali
o‘pkali
yurak
paydo
bo‘lishida
renin-angiotensin-aldosteron
sistemasining (RAAS) ahamiyati va roli haqida ko‘plab ma’lumot
mavjud. O‘pka – bronx tizimining zararlanishidan kelib chiqadigan
gipoksemiya natijasida o‘pka arteriyasi gipertenziyasi rivojlanadi va
neyrogormonlarning o‘zgarishiga vositachilik qiladi. RAAS tarkibiy
qismlarining faolligida sezilarli o‘sish vazokonstriksiyaga olib keladi va
shuning uchun o‘pka arteriyasida bosimning oshishiga olib keladi.
Yuqori darajadagi aldosteron bilan silliq mushak hujayralarining
qisqarishi,
gipertrofiya
va
miokard
fibrozining
rivojlanishi,
vazokonstriksiya va qon – tomirlarda aylanayotgan qon hajmining
ortishiga ko‘maklashadi. Shunday qilib, bular surunkali o‘pkali yurak
shakllanishiga olib keladigan mexanizmlarni ishga tushiradilar
[7,8,9,23]. Shuning uchun aldosteron retseptorlari antagonistlari ya’ni
spironolaktonning O‘SOK fonida surunkali o‘pkali yurak kuzatilgan
bemorlarni davolash uchun tavsiya etiladi. Uning qo‘llanishi o‘pka
to‘qimalarning hujayra tuzilmalarida kaliy to‘planishiga olib keladi,
ulardan atriy va xlor ionlarining kirib kelishiga to‘sqinlik qiladi, bu
bronxlar va qon aylanishining kichik tomirlarining dilatatsiyasiga
yordam beradi. Bundan tashqari, hujayra ichidagi elektrolit sifatida
kaliy o‘pkaning degidratsiyasini oldini oladi va pnevmoskleroz va o‘pka
emfizemasining rivojlanishiga to‘sqinlik qiladi.
Aldosteronning ortiqcha miqdori O‘SOK kasalliklarida yuqori qon
bosimi va obstruktiv uyqu apnoe sindromi o‘rtasidagi munosabatlarda
patofizyologik rol o‘ynaydi [1, 2, 7]. Xususan, semiz bemorlarda
o‘tkazilgan tadqiqot natijalariga ko‘ra, aldosteronning yuqori darajasi
normosteniklarga nisbatan aniqlanadi [9,10]. Semizlikning rivojlanishi
aldosteronning miqdori ortishiga olib keladi, deb taxmin qilinadi ushbu
odamlarning AG ga moyilligi keltirib chiqaradi, bu esa O‘SOK
kasalliklarida obstruktiv uyqu apnoe sindromi olib keladi [10, 11].
Shunday qilib, O‘SOK da yurak qon – tomir tizimi kuzatiladigan
o‘zgarishlarni davolashda, endotelial disfunktsiyani rivojlanishiga
to‘sqinlik qiluvchi aldosteron retseptorlari blokatorlaridan foydalanish
tavsiya etiladi, bu qon tomir tonusini normallashtirishga va miokard
faoliyatini tiklashga yordam beradi.
Statinlar
O‘SOK da yallig‘lanishga qarshi terapiya muammosi to‘liq hal
etilmagan. Shu munosabat bilan, bunday bemorlarda tizimli
yallig‘lanish reaktsiyasiga ta’sir ko‘rsatadigan yangi dori guruhlarini
qidirish davom etmoqda. So‘nggi yillarda O‘SOK da statinlarning
yallig‘lanishga qarshi xususiyati haqida ayrim ma’lumot olindi.
Ularning samaradorligi yirik xalqaro tadqiqotlarda o‘rganildi [12, 13]
natijada, O‘SOK uchun statinlardan foydalanish fonida yanada qulay
bo‘ladi, deb topildi – patologik jarayonning progressiyaning darajasi,
gospitalizatsiya soni, bunday bemorlarning yurak-qon tomir tizimi
ЖУРНАЛ КАРДИОРЕСПИРАТОРНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ | JOURNAL OF CARDIORESPIRATORY RESEARCH
№3 | 2021
12
asoratlari va nafas yetishmovchiligi darajasi kamayadi. Bundan
tashqari,
statin
terapiyasi
O‘SOK
kasalliklarida
o‘pka arteriyasi bosimining pasayishi bilan bog‘liq ehtimol mahalliy
azot oksidi sintezining ortishi bilan bog‘liqdir.
Ushbu kuzatishlar, statinlarning boshqa mumkin bo‘lgan potensial
ta’siri natijasida O‘SOK uchun qo‘shimcha davolash sifatida ushbu
guruhdagi dorilarning muhim salohiyati haqida kontseptsiya paydo
bo‘ldi. Shunday qilib, kuzatuvishlarining yaqinda o‘tkazilgan meta-
tahlilida statinlardan foydalanish O‘SOK da yurak qon tomir tizimi
tomonidan kuzatiladigan asoratlarning sezilarli darajada kamayishi
bilan bog‘liqligini ko‘rsatdi [6, 16]. O‘SOK da statinlar foydalanish
asosiy kasallik qo‘zishi va tibbiyot muassalariga murojatlar sonini
kamayishiga olib keladi [3, 24, 26].
Nashr etilgan ishlarning aksariyati retrospektiv tadqiqotlarga xos
bo‘lgan
metodologik
kamchiliklarni
qayd
etganligi
sababli,
statinlarning O‘SOK ning klinik jihatdan ahamiyatli natijalariga
ta’sirini baholash bo‘yicha istiqbolli tadqiqotlar o‘tkazish zaruriyati
mavjud.
Antitrombotik preparatlarni
So‘nggi yillar davomida yurak qon tomir tizimi kasalliklarini
davolash va oldini olishda erishilgan yutuqlar asosan turli xil
antitrombotik preparatlarni qo’llash bilan bog’liq. Hozirgi vaqtda
antiagregantlarning tayinlanishi aterotrombozning klinik ko’rinishlarini
davolashning majburiy
aloqasi
hisoblanadi.
Bugungi
kunda
Asetilsalitsil kislotasi ko’plab nazorat ostida tadqiqotlar va meta-
tahlillarda klinik samaradorligi va xavfsizligi tasdiqlangan eng keng
tarqalgan antiagregant bo’lib qolmoqda. So’nggi yillarda tavsiyalarga
ko’ra, kichik dozalarda buyuriladi, bu ham farmakologik, ham klinik
nuqtai nazardan oqlanadi. Uzoq muddatli davolanish uchun past dozada
asetilsalitsil kislotasi qo‘llash o‘rta yoki yuqori darajada samarali deb
hisoblanadi. 75-325 mg kundalik dozasida taxminan 50% gacha
asetilsalitsil kislotasining tayinlanishi ST segmentini ko‘tarmasdan
o‘lim ehtimolini va o‘tkir koronar sindrom xavfini kamaytiradi [5, 8].
Shuni esda tutish kerakki, O‘SOK da asetilsalitsil kislotasi
bronxoobstruktsiyani keltirib chiqarishi mumkin, bu siklooksigenazni
bloklaydi va araxidon kislotasining metabolizmini leykotrienlarning
hosil bo‘lishiga yo‘naltiradi [22].
Diuretik preparatni qo‘llash ushbu bemorlarda baholanishi kerak
bo‘lgan yana bir muhim jihatdir, chunki qovuzloqga ta’sir qiluvchi
diuretiklarning yuqori dozalari kompensator mexanizm sifatida
gipoventiliyatsiya bilan metabolik alkalozni keltirib chiqarishi mumkin,
bu esa o‘z navbatida giperkapniyani yomonlashtirishi mumkin [4, 15].
β
2
-agonistlar
Ingalyatsion β
2
-agonistlar O‘SOK ni davolashda asosiy dori
vositalaridan hisoblanadi. Shu bilan birga, ular yurak-qon tomir
kasalliklari bo‘lgan, ayniqsa SYuYe bilan og‘rigan bemorlarda salbiy
ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Ingalyatsion β
2
-agonistlar qabul qilgan
SYuYe bilan kasallangan bemorlarda o‘lim xavfi va takroriy
gospitalizatsiya oshganligi aniqlandi, bu og‘ir SYuYe bilan og‘rigan
bemorlarni qatiy nazotatda kuzatib borish zarurligini ko‘rsatishi
mumkin [3, 5]. Peroral β
2
-agonistlar dozasini va ishlatish davomiyligini
kamaytirish kerak. Shu bilan birga, O‘SOK va SYuYe bilan og‘rigan
bemorlarni baholash bo‘yicha o‘tkazilgan tadqiqotda β
2
-agonistlar
O‘SOK uchun tez-tez ishlatiladigan dori vositasi bo‘lib, undan keyin
ingalyatsion kortikosteroidlar va M-xolinoklar eng ko‘p qo‘llaniladi [2,
9].
Bundan tashqari, yuqori dozada glyukokortikosteroidlarni (GKS)
uzoq vaqt parenteral qo‘llash SYuYe bilan og‘rigan bemorlarda
suyuqlikni
ushlab
turishiga
va
SYuYe
dekompensatsiyasini
rivojlanishiga olib kelishi mumkin. Ingalyatsion kortikosteroiddan
foydalanish bu kabi nojo‘ya ta’sirlar xavfini kamaytiradi [15]. Bundan
tashqari, ingalyatsion flutikazon va prednisoloni C-reaktiv oqsil
kontsentratsiyasi o‘rganish 50 va 63% bir pasayganligini ko‘rsatdi va
O‘SOK bilan kasallanganlarda yurak-qon tomir tizimi tomonidan
o‘zgarishlarning pasayishi bilan tavsiflanadi.
4-Fosfodiesteraz ingibitorini
4-Fosfodiesteraz ingibitorini keng qamrovli yallig‘lanishga qarshi
faoliyati bilan (4-FEI)-yangi samarali dori-darmonlarni yaratish
bo‘yicha tadqiqotlar boshlandi, ammo farmakologik bozorga kirishga
muvaffaq bo‘lgan ushbu guruhning yagona vakili faqat daksas
(roflumilast) edi. 4-FEI ingibitorlarining asosiy ta’siri, hujayra ichidagi
siklik adenozin monofosfat parchalanishini oldini olish orqali
yallig‘lanishni bartaraf qilishdir. 4-FEI roflumilast allaqachon ayrim
mamlakatlarda foydalanish uchun tasdiqlangan. Ushbu preparat
to‘g‘ridan-to‘g‘ri bronxolitik faoliyatga ega bo‘lmasa-da, salmeterol
yoki tiotropiyani olgan bemorlarda hali ham OFV1 ning sezilarli
o‘sishiga olib keladi. Bu kompleks O‘SOK davolashda roflumilast joriy
etish ba’zi darajada bronxoobstruktiv jarayonining progressiyaning
muammolarni hal mumkin deb xisoblanadi.
Shuni esda tutish kerakki, 4-FEI ingalyatsion dorilarga qaraganda
ko‘proq nojo‘ya ta’sirga ega. Ularning eng tez-tez uchraydigan turlari
ko‘ngil aynish, ishtahaning buzilishi, qorin og‘rig‘i, diareya, uyqu
buzilishi va bosh og‘rig‘i. Roflumilastni qo‘llashda nazorat qilinadigan
tadqiqotlarda
bemorlarning
tana
vaznining
to‘liq
yo‘qolishi
kuzatilmadi, ammo yurak-qon tomir tizimi tomonidan hech qanday
nojo‘ya holatlar kuzatilmadi [1, 11].
GOLD eksperimentlariga ko‘ra, bugungi kunda Yurak qon tomir
tizimi kasalliklari bilan birga O‘SOK davolashda eng xavfsiz
antiholinergik dorilar va ingalyatsion kortikosteroidlar hisoblanadi.
β– adrenoblokatorlar
Surinkali yurak yetishmovchiligi bilan asoratlangan O‘SOK
bemorni davolashda β– adrenoblokatorlarni tanlashdagi eng kata
muammolardan biri bu kasallarlarda uchraydigan bronxospazm
xisoblanadi. Buning sababi shundaki, ularning tayinlanishi faqat β1-
adrenoreseptorlarni emas, balki ularning antianginal va antigipertansiv
ta’siriga olib keladi, shuningdek, β2-adrenoreseptorlar o‘rta va kichik
bronxlarning spazmiga olib keladi [2, 8]. Yuqori selektiv BAB
(bisoprolol, metoprolol, nebivolol) klinik amaliyotiga kiritilgandan
so‘ng, ushbu dorilar guruhini tayinlashda cheklov aniq emas.
Ayrim tadqiqot natijalariga ko‘ra, yuqori selektiv BAB yordamida
O‘SOK SYuYe bilan asoratlanganda yurak-qon tomir asoratlari xavfi
kamayadi. Bundan tashqari, uzoq muddatli BAB qabul qabul qilish
bemorlarning hayotiy sifatini yaxshilaydi va O‘SOK bilan og‘rigan
bemorlarning kasallik qo‘zishi xavfini kamaytiradi. Shunday qilib,
O‘SOK II–IV bosqichida ((n = 3 464) bo‘lgan bemorlarda yuqori
selektiv BABdan foydalanish 2 yil davomida xurujlar oralig‘ini sezilarli
darajada kamaytiradi [8, 9]. Tadqiqotlarda O‘SOK va miokard infarkti
(mi) bo‘lgan bemorlarga 7 yil davomida (n = 4 086) BABni tayinlash
barcha sabablarga ko‘ra o‘lim darajasining pasayishiga olib kelgan [5].
Yuqori selektivlik va qo‘shimcha vazodilatatsiya xususiyatlariga ega
bo‘lgan nebivololning III avlodi paydo bo‘lganda O‘SOK kasalliklarida
SYuYe ni davolash imkoniyatlari sezilarli darajada kengaydi. Shunday
qilib, O‘SOK va arterial gipertenziya (AG) bo‘lgan bemorlarda kuniga
5 mg dozasida nebivolol qo‘llanilganda endotelial funktsiya yaxshilandi
va o‘pka arteriyada bosim sezilarli darajada kamaydi [6].
Shuni aloxida ta’kidlash kerakki, hozirgi vaqtda bronxial
obstruktsiya
mavjudligida
ushbu
guruh
dori-darmonlaridan
foydalanishning to‘liq xavfsizligini ko‘rsatadigan etarli ma’lumot yo‘q
va ularning maqsadi bemor uchun qo‘shimcha spirometrik tekshirishlar
va xavfni baholashni talab qiladi.
Hozirgi vaqtda O‘SOK va kardiovaskulyar patologiya o‘rtasida
bevosita assotsiativ aloqaning mavjudligini ko‘rsatadigan ko‘plab
tadqiqotlar chop etilgan. Davolash usullarini tanlashda an’anaviy tarzda
yurak qon – tomir tizimi kasalliklarini davolashda ishlatiladigan dorilar
O‘SOK ning rivojlanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkinligini va
O‘SOK ni davolashni tasavvur qilish qiyin bo‘lgan ayrim dori-
darmonlarni ko‘pincha yurak-qon tomir tizimiga salbiy ta‘sir ko‘rsatishi
esda tutilishi kerak. Dori-darmonlarni davolashning qiyinchiliklari
O‘SOK ni va birgalikda yurak-qon tomir patologiyasini davolashda
o‘zaro yondashuvlardan iborat. Shu bilan birga, so‘nggi bir necha yil
davomida olib borilgan tadqiqotlar nafas tizimi va yurak-qon tomir
patologiyasini davolash g‘oyasini sezilarli darajada kengaytirdi.
Ma’lum dori vositalarining ta’sirining yangi mexanizmlari ham
aniqlandi.
Shunday qilib, O‘SOK ko‘pincha klinik amaliyotda SYuYe bilan
bog‘liq. Ushbu ikkala kasallik yuqori darajada kasallanish va o‘lim
ko‘rsatkichlari bilan ajralib turadi. Bunday bemorlar ikkala kasallikni
ham erta bosqichda ob’ektiv aniqlash uchun kompleks yondashuvni
talab qiladi. O‘SOK va SYuYe bilan kasallangan bemorlarning
patogenezi va olib borish bo‘yicha yangi ma’lumotlarni taqdim etish
ЖУРНАЛ КАРДИОРЕСПИРАТОРНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ | JOURNAL OF CARDIORESPIRATORY RESEARCH
№3 | 2021
13
uchun qo‘shimcha tadqiqotlar o‘tkazish kerak, bu hayotni yaxshilash,
shuningdek ushbu bemorlarning uzoq vaqt yashashiga imkon beradi.
Список литературы/ References/ Iqtiboslar
1.
Aвдеев С.Н. Хроническая обструктивная болезнь легких как системное заболевание // Хроническая обструктивная болезнь легких.
М.: Атмосфера, 2008. С.131–149,
2.
Агабабян И. Р. Влияние каптоприла на течение хронической сердечной недостаточности //Worldscience: problemsandinnovations.
– 2017. – С. 180-182.
3.
Агабабян И. Р. и др. Изучение состояния кардиоваскулярной системы при ХОБЛ //Достижения науки и образования. – 2019. – №.
10 (51).
4.
Агабабян И. Р., Искандарова Ф. И., Мухтаров С. Н. Роль маркеров воспаления жировой ткани как основной фактор в развитии
артериальной гипертензии у больных метаболическим синдромом //Theprioritiesoftheworldscience: experimentsandscientificdebate.
– 2019. – С. 25-30.
5.
Агабабян И. Р., Исмаилов Ж. А., Рузиева А. А. Хроническая сердечная недостаточность у молодых пациентов с ожирением на
фоне хронической обструктивной болезни легких //Достижения науки и образования. – 2020. – №. 3 (57).
6.
Агабабян И. Р., Садыкова Ш. Ш., Рузиева А. А. Оценка состояния больных, перенесших инфаркт миокарда, осложненный
хронической сердечной недостаточностью на фоне приема кардиопротекторов //Достижения науки и образования. – 2020. – №. 2
(56).
7.
Аралов Н. Р. и др. Диагностическая значимость IL-8 и IL-12 при различных формах интерстициальной болезни легких //Вестник
врача. – Т. 2018.- С. 14-17.
8.
Будневский А. В., Перцев А. В., Чернов А. В. Методы диагности и профилактики пациентов с ХОБЛ в амбулатороно-
поликлинических условиях //Прикладные информационные аспекты медицины. – 2015. – Т. 18. – №. 6. – С. 52-56
9.
Визель А. А., Визель И. Ю., Амиров Н. Б. Хроническая обструктивная болезнь легких (ХОБЛ). Перемены как повод для
обсуждения //Вестник современной клинической медицины. – 2015. – Т. 8. – №. 1.
10.
Григорьева Н. Ю., Королева М. Е. Выбор оптимального блокатора ренин-ангиотензин-альдостероновой системы у больных с
сочетанием артериальной гипертонии и хронической обструктивной болезни легких //Кардиология. – 2018. – Т. 58. – №. 8. – С.
50-57
11.
Григорьева Н. Ю., Королева М. Е., Кузякина Е. С. Возможности современной антигипертензивной терапии в лечении
артериальной гипертензии у больных с хронической обструктивной болезнью легких //РМЖ. – 2020. – Т. 28. – №. 3. – С. 14-17.].
12.
Евдокимов В. В. и др. Эффективность и безопасность применения бронходилататоров в терапии хронической сердечной
недостаточности ишемического генеза в сочетании с хронической обструктивной болезнью легких //ConsiliumMedicum. – 2019. –
Т. 21. – №.3
13.
Задионченко В. С. и др. Артериальная гипертензия и хроническая обструктивная болезнь легких-проблемы выбора терапии
//Журнал Лечащий Врач. – 2018. – №. 7-2012 (10). – С. 77
14.
Зиядуллаев Ш. Х. и др. Роль некоторых регуляторных цитокинов в иммунопатогенезе экзогенных аллергических альвеолитов
//Здобуткиклінічної i експериментальноїмедицини. – 2017. – №. 1. – С. 38-41.
15.
Киняйкин М.Ф., Суханова Г.И., Удовиченко И.А., Кондрашова Е.А. Миокардиальные повреждения у больных хронической
обструктивной болезнью легких // Пульмонология. 2008. № 5. С.71–74
16.
Колсанов А. В. и др. Эффективность применения количественного анализа данных компьютерной томографии легких у больных
хронической обструктивной болезнью легких //Вестник рентгенологии и радиологии. – 2017. – Т. 98. – №. 1. – С. 17-22.
17.
Кузнецова Т.А., Киняйкин М.Ф., Буякова Е.Д. и др. Динамика гуморальных факторов естественной резистентности у больных
хроническими обструктивными болезнями легких под влиянием иммунокоррекции // Цитокины и воспаление. 2007. № 4. С.59–
62.,
18.
Курлянская Е.К., Атрощенко Е.С., Геворкян Т.Т., Денисевич Т.Л. Аспирин в структуре антиагрегантной терапии
сердечно-сосудистых заболеваний. Медицинские новости. 2007; 8: 46–48.
19.
Мухамедова М. Г. и др. Предикторная значимость ЭХОКГ и определение концентрации мозгового натрийуретического пептида
у пациентов пожилого возраста с хронической сердечной недостаточностью ишемического генеза с сохранной систолической
функцией левого желудочка //Наука и инновации-современные концепции. – 2019. – С. 80-82.
20.
Оганов Р. Г. и др. Коморбидная патология в клинической практике. Алгоритмы диагностики и лечения //Кардиоваскулярная
терапия и профилактика. – 2019. – Т. 18. – №. 1
21.
Просоленко К. А. Провоспалительный статус при неалкогольной жировой болезни печени и ее коморбидности с артериальной
гипертензией //Украинский терапевтический журнал. – 2019. – №. 4. – С. 57-62.
22.
Синопальников А. И., Воробьев А. В. Эпидемиология ХОБЛ: современное состояние актуальной проблемы //Пульмонология. –
2020. – №. 6. – С. 78-86.
23.
Чесникова А. И. и др. Оценка влияния хронической бронхообструкции и фибрилляции предсердий на структурно-
функциональные параметры сердца у коморбидных больных с хронической сердечной недостаточностью //Российский
кардиологический журнал. – 2020. – №. 2.
24.
Чучалин А. Г. Хроническая обструктивная болезнь легких и сопутствующие заболевания //Пульмонология. – 2020. – №. 2. – С. 5-
14
25.
Eleonora T. Et al. Роль иммуновоспалительных реакций в патогенезе клинических вариантов ишемической болезни сердца
//Журнал критических обзоров. – 2020. – Т. 7. – №. 1. – С. 189-191.
26.
Herych P.R., Iatsyshyn R.I. Treatment and prevention of combined cardio-respiratory pathology in exacerbation of
chronic obstructive pulmonary disease (new approach). Lik. Sprava. 2014; (7–8): 38–46 (inUkrainian)
27.
Joppa P., Petrasova D., Stancak B., Tkacova R. Systemic inflammation in patients with COPD and pulmonary hypertension // Chest. 2006.
Vol. 130. P. 326–333.
28.
Sulianto
H.
Pengaruhekstrakdaun
strawberry
(fragariavesca
l)
terhadapaktivitasspesifikkatalase
(ec
1.11.
1.6)
darahdanparutikusspraguedawley yang diinduksihipoksia: дис. – UniversitasTarumanagara, 2020.
