144
“O‘zbekistonda yer resurslarini boshqarishning ustuvor yo‘nalishlari: muammo va yechimlar”
7. Qishloq xo‘jaligi “O‘zdavyerloyiha” davlat ilmiy-loyihalash
instituti ma’lumoti. 01.01.2023 yil.
9.
https://www.fao.org/interactive/state-of-food-security-nutrition/ru/
ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИК ЎСИМЛИКЛАРНИНГ КАСАЛЛИКЛАРИ
ВА ЗАРАРКУНАНДАЛАРИГА ҚАРШИ КИМЁВИЙ КУРАШ
УСУЛИ
Эргашев Б.Х
. – ассистент, Фарғона политехника инситути,
Рустамов Б.Н
. – магистрант, Фарғона Политехника Институти
Аннотация:
Мақолада
қишлоқ
хўжаликларида
ўсимликларнинг касалликлари ва зараркунандаларига қарши
кимёвий курашда қўлланиладиган турли хил конструкциядаги
пуркагичларнинг тахлили, классификацияси ва камчиликлари
тўғрисида хулосалар келтирилган.
Калит
сўзлар:
пуркагич,
ҳажм,
резервуар,
насос,
аралаштиргич, фильтр, шланг, тўзитгич, аппарат, вентилятор, уюрма,
редуктор, ўқ, кукун, норма, бункер, ричаг, гидравлик, цилиндр,
плунжер.
Қишлоқ
хўжалигининг
барча
соҳасидаги
ўсимлик
зараркунандалари ва касалликларига қарши курашиш, шунингдек
ғўза баргларини тўктириш мақсадида турли суюқ заҳарли
моддаларни
пуркайдиган
аппарат
ёки
машиналар
қўлланилади.Бундай аппарат ёки машиналар турига, заҳарли
эритмани катта босим билан жуда майда тўзитиш ҳисобига кам
нормада пуркайдиган аппарат киради. унда заҳарли суюқлик
катталиги 50-150 микрон, яъни оддий пуркашдагига нисбатан 3
марта кичик заррачаларни тўзитиб пуркалади.Пуркалган суюқлик
заррасининт ҳажми оддий пуркашдагидан 1560 марта кам бўлади,
заррачаларнинг ўсимлик баргларини қоплаш ва таъсир этиш сифати
яхшиланади.Пуркагичларнинг
резервуарини
тулдириш
сони
камайиб, иш унуми ошади. Кам ҳажмли пуркаш учун аэрозоль
мосламаларидан фойдаланилади. Аэрозоль генераторлари-минерал
мойлар, керосин ёки дизель ёнилғисида эритилган заҳарли
145
“O‘zbekistonda yer resurslarini boshqarishning ustuvor yo‘nalishlari: muammo va yechimlar”
химикатларни ҳавода жуда майда заррачаларга айлантириб, сунъий
туман(аэрозоль) ҳосил қилиб беради. Аэрозоль ҳосил қилинганда
заррачаларнинг диаметри оддий пуркаб дорилашдаги заррачалардан
деярли ўн марта кичик бўлади. Аэрозоль мосламаси, чангитгич-
пуркагич
машиналарига
ўрнатиб
ишлатилади.Пуркагичлар
экинларнинг тури, юриш, ҳаракатга келтириш, ишлаш ва бошқа
белгиларига кўра ҳар хил бўлади. Лекин ҳар қандай пуркагичнинг
асосий қисмлари резервуар, насос,аралаштиргич, фильтр, шланг ва
тўзитгич(пуркагич)лардан иборат бўлади.
Бочкали плунжерли пуркагичлар асосан боғ ва полиз
зараркунандаларига қарши дори пуркайдиган аппаратдир.Уни
аравага ўрнатиб, ғўзаларни дорилаш, поядаги зарпечакларга заҳар
пуркашда ҳам ишлатиш мумкин. Пуркагич 200л бочка, плунжерли
насос иборат бўлади. Вентиляторли токзор пуркагичлари, қатор
оралари 1.5-2.5м ли токзорларга дори пуркашда қўлланилади.
Вентиляторли
токзор
пуркагичлари
тракторларга
тиркаб
ишлатилади. Унинг асосий қисмлари иккита пневматик ғилдиракка
таянадиган рама, 1200 литрли резервуар, аралаштиргич, уюрма
насос, 16та тўзитгич учлик(форсунка), ўқ вентилятор ва тракторнинг
қувват олиш валидан ҳаракат узатадиган механизмлардан иборат.
Вентиляторли тиркама пуркагичлар боғ ва бошқа экинларнинг
касалликлари ҳамда зараркунандаларига қарши дори пуркашда
қўлланилади. Бу турдаги ОВТ мрркали пуркагич тракторга тиркаб
ишлатилади. Асосий қисмлар: икки ғилдиракли рамага ўрнатилган
1200л ли резервуар, ўқ вентиляторнинг ҳавони бир томонга
йўналтирадиган патрубка, пуркагич учликлар(форсунка), плунжерли
насос, аралаштиргич, фильтр, узоқдан бошқариш клапани ва
бошқалардан иборат. Барча механизмлар тракторнинг қувват олиш
валидан ҳаракатга келтирилади. Кам ҳажмли пуркашда суюқлик
тешигининг диаметри 1,0; 1.5; 2.0 мм ли, оддий пуркаш, яъни паст
концентрацияли дори пуркашда эса 3; 4; 5; ва 6 мм ли
учликлар(форсунка) ўрнатилади. Ўрнатма пуркагич-култиватори
маккажўхори ва бошқа чопиқ қилинадиган экинларнинг қатор
ораларини ишлаш билан бир вақтда тупроққа заҳарли
эритма(суюқлик) сепадиган комплекс агрегатдир. Ундан тупроқ
бетига суюқ минерал ўғит сепишда фойдаланиш мумкин.
Агрегатнинг пуркагич қисми тракторга ўрнатилган иккита резервуар,
шестерняли насос, фильтрлар ва тўзитгич учликлардан(форсунка)
146
“O‘zbekistonda yer resurslarini boshqarishning ustuvor yo‘nalishlari: muammo va yechimlar”
иборатдир. Елкага осиб ишлатиладиган пневматик пуркагичлар боғ
ва полиз зараркунандаларига қарши ва кичик участкалардаги
ғўзаларни танлаб дорилашда қўлланилади. Асосий қисмлари: 12л ли
резервуар, ҳаво насоси ва тўзитгич учликлардан(форсунка)
иборатдир. Елкага осиб ишлатиладиган диафрагмали пуркагичлар
кичик участкалардаги сабзавот ва бошқа экинлар касалликларига
қарши дори пуркайдиган аппаратдир. ОРД маркали пуркагичнинг
асосий қисмлари 13л. Ли резервуар, диафрагмали насос, ҳаво
қалпоғи(баллони), насосни қўлда ҳаракатга келтирадиган даста,
тўзитгич, фильтр ва бошқалардан иборатдир. Шулар билан бир
қаторда яна экинларнинг касалликлари ва зараркунандаларига қарши
кукун ҳолидаги заҳарли дориларни чангитиш аппаратлари ҳам
мавжуддир.
1
-расм
.
1-Бункер; 2-Аралаштиргич; 3-Шнек; 4-Тўзитгич; 5-
Вентилятор.
Ўрнатма универсал чангитгич, тезкор ва паст бўйли мева
дарахтларига кукунсимон дори чангитишда қўлланиладиган
аппаратдир. У қуйидагича ишлайди: 160 дмᶾ ҳажмли бункердаги (1)
аралаштиргич(2) дорини тўзитади, шнек(3) айланганда дори
бункернинг ўрта қисмидаги дарчадан вентилятор(5) га тушади ва
ҳаво оқими воситасида тўзитгич учлик(4) орқали чангитилади.
Траеторларнинг кетинги ўрнатиш механизмига ўрнатилиб, қувват
олиш валидан ҳаракатга келтирилади.
Қишлоқ хўжаликларининг турли соҳаларида қўлланиладиган
пуркагичлар ва чангитиш аппаратлари ҳозирги кунгача кенг
қўлланилади. Буларнинг умумий вазифалари, ўсимликларнинг
касалликлари ва уларга тушадиган зараркунандаларга қарши
курашишдан иборатдир. Лекин буларнинг ҳаммаси ҳам тўлиқ яхши
самара беради деб айта олмаймиз. Пуркаладиган ва чангитилаётган
147
“O‘zbekistonda yer resurslarini boshqarishning ustuvor yo‘nalishlari: muammo va yechimlar”
ҳар
хил
химиявий
моддаларнинг
барчаси
ўсимлик
ва
зараркунандаларга тўлиқ етиб бормайди. Маълум бир қисми ҳавода
қолса, яна бир қисми ерга тўкилади. Яна бир камчилиги
ўсимликларга бир хил тақсимланиб пуркалмайди. Асосан,
камчилиги пуркаш механизмларининг айланма қайтма ҳаракат
қилувчи механизмининг айланиш ва қайтиш циклидадир. Айланма
қайтма механизмни ҳаракатсиз сепадиган форсункали механизмга
айлантирилса мақсадга мувофиқ бўлади.
Фойдаланилган адабиётлар рўйхати
1. Александров А. В. Взаимное влияние местных гидравлических
сопротивлений. 1985,с 112-113.
2. Грабовский А.М. Исследование взаимного влияния местных
сопротивлений. Научные записки ОПИ, т 3,1975, с 35-38.
3.
Husanovich, E. B. (2022). Universal Drum Mill Throwing Somonli
and Beda Presses, Grain Products. Central Asian journal of theoretical &
applied sciences, 3(5), 226-231.
4.
Ergashev, B. H. (2022). Theoretical study of activity conveyor
driving. Scientific progress, 3(4), 1166-1170.
5. Ergashev, B., & Ruzaliyev, X. (2022). Metall listlarga ishlov beruvchi
valikli qurilma. Science and innovation, 1(A8), 108-112.
6. Axunboev, A., Muxamadsodikov, K., & Qoraboev, E. (2021). Drying
sludge in the drum. Barqarorlik va yetakchi tadqiqotlar onlayn ilmiy
jurnali, 1(5), 149-153.
7. Koraboev, E. (2022). Reliable performance and reasonable design of
drum dryer machine. Science and innovation, 1(A7), 575-581.
8. K. E. V. (2022). The most important solution for improving issues drum
dryers. International Journal of Advance Scientific Research, 2(11), 83-
89.
ЕРЛАРДАН ОҚИЛОНА ВА САМАРАЛИ
ФОЙДАЛАНИШНИНГ ИҚТИСОДИЙ САМАРАДОРЛИГИ
Исломов Ў.П.–
доцент, ТИҚХММИ МТУ,
Иноятова М.М.–
докторант, ТИҚХММИ МТУ
