Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Journal home page:
https://inscience.uz/index.php/socinov/index
The concept of confiscation in criminal proceedings
Najmiddin POLVONOV
1
Academy of Law Enforcement Agencies of the Republic of Uzbekistan
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Article history:
Received April 2023
Received in revised form
15 May 2023
Accepted 25 May 2023
Available online
15 June 2023
This article analyzes the concept of the institution of
confiscation of property in criminal proceedings and its
features. The article reveals the essence of this concept through
the views expressed by scientists on the concept of confiscation
of property in criminal proceedings.
In the article, based on the views and ideas put forward by
scientists, the author
’
s definition of the institution of
confiscation of property in criminal proceedings has been
developed.
2181-
1415/©
2023 in Science LLC.
https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol4-iss4/S-pp194-200
This is an open access article under the Attribution 4.0 International
(CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)
Keywords:
confiscation,
special confiscation,
general confiscation,
criminal law,
criminal procedural law,
material law,
procedural law.
Жиноят процессида мусодара тушунчаси
АННОТАЦИЯ
Калит сўзлар:
мусодара,
махсус мусодара,
умумий мусодара,
жиноят ҳуқуқи,
жиноят
-
процессуал
ҳуқуқи
,
моддий ҳуқуқ,
процессуал ҳуқуқ.
Мазкур мақолада жиноят процессида мол
-
мулкни
мусодара қилиш институти тушунчаси ва унинг ўзига хос
жиҳатлари таҳлил этилган. Мақолада олимларнинг жиноят
процессида мол
-
мулкни мусодара қилиш тушунчаси
юзасидан илгари сурган қарашлари орқали ушбу
тушунчанинг мазмун
-
моҳияти очиб берилган. Шунингдек,
олимларнинг қарашлари ва илгари сурган ғояларидан
келиб чиққан ҳолда, жиноят процессида мол
-
мулкни
мусодара қилиш институтига нисбатан муаллифлик
таърифи ишлаб чиқилган.
1
Independent Researcher, Academy of Law Enforcement Agencies of the Republic of Uzbekistan.
E-mail: najmi_1101@mail.ru
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Special Issue
–
04 (2023) / ISSN 2181-1415
195
Понятие конфискации в уголовном процессе
АННОТАЦИЯ
Ключевые слова:
конфискация,
специальная конфискация,
общая конфискация,
уголовное право,
уголовно
-
процессуальное
право,
материальное право,
процессуальное право.
В данной статье анализируется понятие института
конфискации имущества в уголовном судопроизводстве и
его особенности. В статье раскрывается сущность данного
понятия через высказанные учеными взгляды на понятие
конфискации имущества в уголовном судопроизводстве.
В статье на основе взглядов и идей, выдвинутых
учеными, разработано авторское определение института
конфискации имущества в уголовном судопроизводстве.
Бизга маълумки, жиноят процессида шахснинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва
қонуний
манфаатларини ишончли ҳимоя қилиш, жиноят суд ишларини юритишда
унинг конституциявий ҳуқуқлари, шу жумладан, мулк ҳуқуқининг бузилиши
ҳамда чекланишига йўл қўймаслик муҳим масалалардан бири ҳисобланади. Чунки
барча мулк шаклларининг тенг ҳуқуқлилиги, яъни ҳуқуқий жиҳатдан бир хил
даражада муҳофаза этилишининг кафолатланиши конституциявий норма
сифатида белгилаб қўйилган [1].
Шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 65
-
моддасида
хусусий мулк бошқа мулк шакллари каби дахлсиз, мулкдор ўз мол
-
мулкидан
қонунда
назарда тутилган ҳоллардан ва тартибдан ташқари ҳамда суднинг
қарорига асосланмаган ҳолда маҳрум этилиши мумкин эмаслиги белгиланган.
Мазкур нормани таҳлил этадиган бўлсак, мулк эгаси ўз мулкидан фақат
қонунда
назарда тутилган асосларга кўра маҳрум этилиши мумкин. Яъни
мулкдорнинг мол
-
мулки национализация, мусодара ёки реквизиция қилиш орқали
олиб қўйилиши ҳамда унинг мулк ҳуқуқи
чекланиши мумкин. Бунда, мулкни олиб
қўйишнинг уч хил кўриниши берилган бўлса
-
да, биз фақат мол
-
мулкни олиб
қўйишнинг
мусодара шаклига тўхталиб ўтамиз.
Юридик адабиётларда “мусодара қилиш” атамаси бўйича ягона фикр мавжуд
эмас. Бу ушбу тушунчанинг турли хил ҳуқуқ соҳаларида ва турли маъноларда
қўлланилиши билан боғлиқ. Ўзбекистон Республикасининг амалдаги жиноят
-
процессуал қонунчилигида мол
-
мулкни мусодара қилиш тушунчасининг мазмун
-
моҳияти очиб берилмаган.
Бироқ, бир қанча олимлар ўз илмий ишларида
мазкур тушунчанинг
мазмунини назарий жиҳатдан тушунтиришга ҳаракат қилган.
Мусодара қилишнинг маъносини тушуниш учун унинг этимологик
маъносига мурожаат қиладиган бўлсак, “мусодара”, яъни “конфискация” атамаси
лотин тилидан келиб чиққан бўлиб, “мол
-
мулкни олиб кетиш”, деган маънони
билдиради. “Мусодара қилиш” пулни, мол
-
мулкни, ерни, ҳар қандай қимматбаҳо
нарсаларни давлат мулкига мажбуран олиб қўйишни англатади [2.
Б
. 243].
Ушбу
таърифни
таҳлил
этадиган
бўлсак
,
бизнинг
фикримизча
,
ушбу
тушунчада
мусодара
қилиш
учун
қуйидаги
хусусиятлар
жуда
муҳимдир
:
1)
ҳаракатнинг
мажбурий
хусусиятга
эга
эканлиги
;
2)
ҳаракатни
амалга
ошириш
натижасида
келиб
чиқадиган
оқибатлар
.
Бунда
амалга
ошириладиган
ҳаракат
бир
томондан
,
шахсни
мол
-
мулкка
эгалик
қилиш
имкониятидан
маҳрум
қилишдан
,
иккинчи
томондан
,
ушбу
мол
-
мулкни
давлат
мулкига
ўтказишдан
иборат
бўлган
икки
хил
оқибатларга
олиб
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Special Issue
–
04 (2023) / ISSN 2181-1415
196
келади
.
Бундай
ҳолда
,
мусодара
қилинган
мулк
эгасининг
қонуний
эгалигида
бўлган
-
бўлмагани
,
иккинчисининг
ушбу
мулкка
нисбатан
мулк
ҳуқуқига
эга
бўлганлиги
муҳим
эмас
.
Шу
билан
бирга
,
жиноят
-
процессуал
қонунчиликда
мусодара
тушунчаси
,
уни
қўллашнинг
процессуал
асослари
ва
тартиби
белгилаб
қўйилмаган
(
процессуал
қонунчиликда
ушбу
институтнинг
айрим
элементлари
мавжуд
).
Жиноят
-
процессуал
кодексининг
211-
моддасига
кўра
гумон
қилинувчига
,
айбланувчига
,
судланувчига
,
маҳкумга
тегишли
бўлган
жиноят
қуроллари
мусодара
қилиниши
керак
ва
улар
тегишли
муассасаларга
топширилади
ёки
йўқ
қилиб
юборилади
.
Жиноят
-
процессуал
кодексининг
289-
моддасида
эса
,
жабрланувчи
ва
бошқа
шахсларнинг
мол
-
мулкини
реквизиция
қилиш
ва
мусодара
этиш
тартиби
белгиланган
бўлиб
,
унга
кўра
хусусий
эгаликда
бўлиши
ман
қилинган
мол
-
мулк
иш
бўйича
ашёвий
далил
деб
эътироф
этилган
бўлса
,
мулкдор
тўғри
ёки
ғайриҳуқуқий
равишда
қўлга
киритганига
қараб
,
у
реквизиция
қилинади
ёки
мусодара
этилади
,
яъни
мол
-
мулк
ҳақини
тўлаш
ёки
тўламаслик
шарти
билан
суд
томонидан
бундай
мол
-
мулкка
эгалик
қилиш
,
ундан
фойдаланиш
ҳамда
уни
тасарруф
этиш
ҳуқуқига
эга
бўлган
тегишли
давлат
органига
ёки
юридик
шахсга
берилади
.
Бундан
ташқари
,
фуқаролик
соҳасидаги
қонунчилик
ҳужжатларида
мусодара
институтига
оид
айрим
нормалар
мавжуд
.
Фуқаролик
ҳуқуқида
мусодара
қилиш
институтига
мулк
ҳуқуқининг
мажбурий
бекор
қилиш
асосларидан
бири
сифатида
қаралади
.
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
кодексининг
204-
моддасига
кўра
,
қонунда
назарда
тутилган
ҳолларда
мол
-
мулк
суднинг
қарорига
мувофиқ
жиноят
ёки
ўзга
ҳуқуқбузарлик
қилганлик
учун
ҳақ
тўламасдан
мулкдордан
олиб
қўйилиши
мумкин
(
мусодара
) [3].
Мазкур
нормани
таҳлил
қилсак
,
мусодара
институти
ҳам
жиноят
-
процессуал
қонунчиликда
,
ҳам
маъмурий
ҳуқуқбузарликлар
тўғрисидаги
қонунчиликда
мавжуд
.
Бунда
мулкдордан
мулкни
олиб
қўйиш
учун
шахс
жиноят
ёки
маъмурий
ҳуқуқбузарлик
содир
этган
бўлиши
талаб
этилади
.
Мол
-
мулкни
мусодара
қилиш
фақат
суднинг
қарорига
асосан
амалга
ошириладиган
чора
ҳисобланади
.
Ўзбекистон
Республикаси
Маъмурий
жавобгарлик
тўғрисидаги
кодексининг
23-
моддасида
мусодара
қилиш
институти
маъмурий
жазо
турларидан
бири
сифатида
белгилаб
қўйилган
.
Маъмурий
ҳуқуқбузарликни
содир
этиш
қуроли
бўлган
ашёни
ёки
маъмурий
ҳуқуқбузарликнинг
бевосита
ашёсини
мусодара
қилиш
мазкур
ашёни
ҳақ
тўламасдан
мажбурий
тарзда
давлат
мулкига
ўтказишдан
иборат
бўлиб
,
ушбу
чора
жиноят
ишлари
бўйича
туман
(
шаҳар
)
суди
томонидан
қўлланилади
.
Ҳуқуқбузарнинг
шахсий
мулки
бўлмаган
ашё
мусодара
қилиниши
мумкин
эмас
.
Ушбу
қоида
муомаладан
чиқарилган
ашёларга
нисбатан
татбиқ
этилмайди
[4].
Шунингдек
,
Ўзбекистон
Республикаси
Ер
кодексининг
36-
моддасига
мувофиқ
мусодара
қилиш
чораси
ер
участкаларига
бўлган
мулк
ҳуқуқининг
бекор
қилиш
асосларидан
бири
ҳисобланади
.
Мулкдор
хусусий
мулк
бўлган
мол
-
мулкини
мусодара
қилиш
тўғрисидаги
қарор
устидан
суд
тартибида
шикоят
қилишга
ҳақли
[5].
Демак
,
мулкдор
мол
-
мулкининг
мусодара
қилинишидан
норози
бўлган
тақдирда
,
унда
суд
тартибида
шикоят
қилиш
ҳуқуқи
мавжуд
.
Юқоридагиларга
кўра
,
мусодара
институтининг
айрим
элементлари
жиноят
-
процессуал
,
фуқаролик
,
ер
,
божхона
,
маъмурий
ҳуқуқбузарликлар
ва
бошқа
қонунчилик
соҳаларида
мавжуд
экан
.
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Special Issue
–
04 (2023) / ISSN 2181-1415
197
Фикримиз
исботи
сифатида
эътироф
этиш
жоизки
,
айрим
муаллифлар
ҳам
мусодара
қилишни
назарда
тутадиган
соҳаларни
кўп
тармоқли
эканлигини
таъкидлаган
[6.
Б
. 13].
Шу
билан
бирга
,
мусодара
қилиш
турли
ҳуқуқ
соҳаларида
қўлланилса
ҳам
,
улар
бир
биридан
қўллаш
асосига
кўра
фарқ
қилади
.
Мисол
учун
,
фуқаролик
қонунчилигида
мулк
ҳуқуқини
бекор
қилиш
асосларидан
бири
сифатида
мусодара
қилишни
қўллаш
учун
жиноят
ёки
бошқа
ҳуқуқбузарлик
(
маъмурий
,
божхона
қонунчилигини
бузиш
)
содир
этилган
бўлиши
лозим
.
Ўзбекистон
Республикаси
Маъмурий
жавобгарлик
тўғрисидаги
кодексда
мусодара
қилишни
қўллаш
учун
асос
сифатида
маъмурий
ҳуқуқбузарлик
содир
этилган
бўлиши
лозим
.
Бундан
ташқари
,
мусодара
(
махсус
мусодара
)
тушунчаси
жиноят
ва
жиноят
-
процессуал
ҳуқуқи
назариячи
олимлари
[7.
Б
. 219]
томонидан
ҳам
кенг
қўлланилган
бўлиб
,
қуйида
уларни
батафсил
таҳлил
қиламиз
.
О
.
Никулочкиннинг
фикрига
кўра
,
мулкни
мусодара
қилишнинг
жиноий
-
процессуал
институти
бу
процессуал
нормаларнинг
ажралмас
тизими
бўлиб
,
унинг
функционал
йўналиши
айбланувчига
тегишли
бўлган
мол
-
мулк
жиноят
содир
этилиши
натижасида
олинганлигини
тасдиқловчи
ҳолатларни
аниқлаш
мақсадида
белгиланади
[8.
Б
. 8].
Мазкур
берилган
таърифни
таҳлил
этадиган
бўлсак
,
ушбу
олимнинг
мулкни
мусодара
қилиш
жиноят
процессининг
алоҳида
институти
эканлиги
ҳамда
мол
-
мулкни
мусодара
қилиш
учун
мол
-
мулк
жиноят
содир
этилиши
натижасида
олинган
бўлиши
лозимлиги
ҳақидаги
фикрларига
қўшилиш
мумкин
.
Шу
билан
бирга
,
унда
айрим
камчиликлар
ҳам
мавжудлигини
қайд
этиш
жоиз
.
Хусусан
,
ушбу
таърифда
мусодара
қилиниши
лозим
бўлган
мол
-
мулк
турлари
,
уларни
мусодара
қилиш
ҳуқуқига
эга
бўлган
субъектлар
аниқ
кўрсатиб
ўтилмаган
.
А
.
Пропостиннинг
фикрича
,
мусодара
қилиш
мажбурлаш
чоралари
ёки
мулкий
санкциялар
тўпламининг
бир
қисми
сифатида
давлат
томонидан
ҳуқуқий
шаклда
ўрнатиладиган
ва
амалга
ошириладиган
,
шахснинг
хоҳишидан
қатъи
назар
қўлланиладиган
,
мажбурий
бўлган
чорадир
[9.
Б
. 15].
Ушбу
таърифда
мусодара
қилишга
нисбатан
икки
хил
қараш
назарда
тутилганлигини
кўриш
мумкин
.
Биринчи
қараш
мусодаранинг
жазо
чораси
сифатида
эмас
,
балки
мажбурлов
чораси
(
ҳуқуқий
таъсир
чораси
)
сифатида
,
иккинчиси
эса
,
мулкий
санкция
(
жазо
чораси
)
сифатида
намоён
бўлади
.
Шу
билан
бирга
,
юқорида
берилган
таърифда
айрим
камчиликлар
борлигини
ҳам
қайд
этиш
жоиз
.
Жумладан
,
ушбу
таърифда
мусодара
қилиш
мақсади
,
мусодара
қилинадиган
мол
-
мулклар
ва
бошқа
предметлар
,
мусодарани
амалга
ошириш
ҳуқуқига
эга
бўлган
субъектлар
кўрсатиб
ўтилмаган
.
Айрим
муаллифлар
томонидан
мусодара
қилиш
давлатга
мол
-
мулкнинг
тақдирини
белгилаш
ҳуқуқини
берган
ҳолда
,
у
томонидан
мол
-
мулкни
мажбурий
равишда
бепул
олиб
қуйилиши
,
деб
таърифланади
[10.
Б
. 82].
Бундан
кўриниб
турибдики
,
мусодара
қилинган
мол
-
мулк
тақдири
давлат
томонидан
ҳал
этилади
.
В.
Данилов мусодара қилиш тушунчасига қуйидаги таърифни берган.
“Мулкни мусодара қилиш, айбланувчига ёки бошқа шахсга тегишли бўлган ҳамда у
ёки бу тарзда жиноят содир этиш билан боғлиқ бўлган мол
-
мулкни мажбурий ва
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Special Issue
–
04 (2023) / ISSN 2181-1415
198
бепул тарзда суд томонидан жазо тайинлаш билан бирга давлат мулкига
ўтказишдан иборат бўлган жиноий
-
ҳуқуқий характердаги жазо чораси
ҳисобланмайдиган, мажбурлов чорасидир [11
.
Б
. 2].
Ушбу
фикрни
таҳлил
этадиган
бўлсак
,
мусодара
қилиш
жазо
чораси
сифатида
эмас
,
балки
мажбурлов
чораси
тарзида
ифода
этилганлигини
кўриш
мумкин
.
Агарда
олим
мусодара
қилишни
процессуал
қонунчиликда
назарда
тутилган
мажбурлов
чоралари
сифатида
таҳлил
этган
бўлса
,
унинг
фикрига
қўшилиш
мумкин
.
Шу
билан
бирга
,
бу
ерда
қандай
тоифадаги
мол
-
мулклар
мусодара
қилиниши
мумкинлиги
,
мусодара
қилинган
мол
-
мулкларнинг
тақдири
ҳам
ҳал
этилган
.
Зеро
,
мазкур
таърифда
мол
-
мулкнинг
давлат
мулкига
ўтказилиши
баён
этилган
.
Бундан
ташқари
,
ушбу
берилган
таърифда
кимларнинг
мол
-
мулки
мусодара
қилиниши
лозимлиги
аниқ
кўрсатиб
ўтилмаган
.
Бунда
,
бошқа
шахслар
деганда
кимлар
назарда
тутилганлиги
очиб
берилмаган
.
Мусодара
қилиниши
мумкин
бўлган
мол
-
мулклар
ҳам
аниқ
кўрсатилмаганлиги
ушбу
берилган
таърифдаги
камчилик
ҳисобланади
.
В
.
Сверчков
мусодара
тўғрисида
қуйидагича
ёзади: “мусодара
қилиш
бу
жиноят
ва
жиноят
-
процессуал
ҳуқуқи
тамойилларига
ҳамда
суднинг
ҳукмига
мувофиқ
одамларни
жиноят
содир
этиш
орқали
моддий
бойлик
орттириш
имкониятидан
маҳрум
қилиш
мақсадида
“жиноий” мол
-
мулкни
давлат
даромадига
зўрлик
ишлатиш
орқали
бепул
олиб
қўйишдир” [12
.
Б
. 94].
Ушбу
таърифда
мусодарани
қўллаш
мақсадининг
қисман
ўз
ифодасини
топганлиги
мазкур
берилган
таърифнинг
ижобий
жиҳати
ҳисобланади
.
Сабаби,
юқоридаги фикрларда мусодаранинг мақсади берилмаган.
Ҳуқуқ
назариясида мол
-
мулкни мусодара қилишга нисбатан умумий ёки махсус
чоралар сифатида ёндашувлар мавжуд. Махсус жазо сифатида мол
-
мулкни мусодара
қилиш жазолар тизимида мавжуд бўлади. Илгари миллий қонунчилигимизда
мусодара қилиш жазоси мавжуд бўлиб, 2001 йил 29 августдаги Ўзбекистон
Республикасининг “Жиноий жазоларнинг либераллаштирилиши муносабати билан
Ўзбекистон Республикасининг Жиноят, Жиноят
-
процессуал кодекслари ҳамда
Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексига ўзгартишлар ва қўшимчалар
киритиш ҳақида”ги Қонуни билан жазо чораси сифатида чиқариб ташланган.
Умумий чора сифатида мол
-
мулкни мусодара қилиш, бизнинг қонунчилик
тизимимизда процессуал қонун нормалари билан белгиланган бўлиб, улар
ҳукмнинг
мулкий ундирувлар қисмида ўз аксини топган. Жиноят
-
процессуал
кодексининг 35
-
боби “Ҳукмнинг мулкий ундиришлар тўғрисидаги қисми
ижросини таъминлаш” деб номланади.
Бундан ташқари, айрим муаллифлар ўз илмий ишларида махсус мусодара
терминини қўллайдилар [13
.
Б
. 219].
Бунда
,
мол
-
мулкни
мусодара
қилиш
ҳамда
махсус
мусодара
тушунчалари
бир
хил
маънода
қўлланиладими
ёки
турли
хил
маънодами
,
деган
савол
юзага
келиши
мумкин
.
Шунга
кўра
,
айрим
олимларнинг
фикрларини
келтирган
ҳолда
ушбу
тушунчалар
ўртасидаги
нисбатни
таҳлил
этамиз
.
Н
.
Висков
ўз
илмий
ишларида
жиноят
процессида
махсус
мусодара
институтини
ўрганиб
,
унга
қуйидагича
таъриф
берган: “жиноят
иши
бўйича
махсус
мусодара
деганда
,
жиноят
содир
этиш
воситаларини
ва
қуролини
,
жиноят
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Special Issue
–
04 (2023) / ISSN 2181-1415
199
содир
этиш
натижасида
олинган
мол
-
мулкни
ишлатишдан
тушган
маблағларни
суд
ҳукми
асосида
давлат
даромадига
мажбурий
бепул
олиб
қўйишни
ёки
йўқ
қилиш
билан
боғлиқ
жараённи
назарда
тутади” [14
.
Б
. 47].
Мазкур
таърифдан
кўриниб
турибдики
,
махсус
мусодара
қилишда
мусодара
қилинадиган
объектлар
(
жиноят
содир
этиш
воситалари
,
жиноят
содир
этиш
қуроли
,
жиноят
содир
этиш
натижада
олинган
мол
-
мулк
ёки
уни
реализация
қилишдан
тушган
маблағлар
)
олдиндан
белгилаб
қўйилади
.
Ушбу
мол
-
мулклар
доирасини
олдиндан
кўрсатмасдан
туриб
махсус
мусодара
қилишни
аниқлаб
бўлмайди
.
Н
.
Висковнинг
фикрига
кўра
,
махсус
мусодара
ва
мол
-
мулкни
мусодара
қилишнинг
нисбати
ўртасида
қуйидаги
фарқлар
мавжуд
:
1)
махсус
мусодарада
шахснинг
ўзига
тегишли
бўлмаган
(
учинчи
шахслар
ихтиёрида
бўлган
)
нарсалар
ҳам
олиб
қўйилиши
мумкин
;
2)
махсус
мусодара
ҳар
доим
ҳам
содир
этилган
ҳуқуқбузарлик
учун
санкция
ҳисобланмайди
.
Бунда
махсус
мусодара
жазо
чораси
сифатида
эмас
,
балки
ҳуқуқий
таъсир
чораси
сифатида
қўлланилади
;
3)
махсус
мусодара
айрим
муомаладан
чиқарилган
предметларни
(
қурол
-
яроғлар
,
гиёҳвандлик
воситалари
ва
психотроп
моддалар
)
олиб
қўйишни
ҳам
ўз
ичига
олади
;
4)
умумий
мусодарада
мол
-
мулк
давлат
ихтиёрига
ўтказилса
,
махсус
мусодарада
мулк
давлат
ихтиёрига
ўтказилишидан
ташқари
,
олинган
мол
-
мулкни
йўқ
қилишни
ҳам
назарда
тутади
[14.
Б
. 47].
Юқоридаги
фикрларни
таҳлил
этадиган
бўлсак
,
чиндан
ҳам
махсус
мусодара
ҳамда
умумий
мусодара
қилиш
ўртасида
фарқлар
мавжудлигини
кўриш
мумкин
.
Бизнинг
фикримизча
,
иккала
тушунча
ўртасидаги
асосий
фарқ
уларнинг
жазо
чораси
ҳисобланиши
ёки
ҳисобланмаслигидадир
.
Чунки
махсус
мусодара
бошқа
ҳуқуқий
таъсир
чораси
сифатида
жиноят
натижасида
етказилган
зарарни
қоплаш
ёки
жиноят
натижасида
қўлга
киритилган
мол
-
мулкларни
реализация
қилишдан
олинган
даромадлар
олиб
қўйиш
учун
қўлланилади
.
Мол
-
мулкни
мусодара
қилиш
(
умумий
мусодара
)
эса
,
асосий
ёки
қўшимча
жазо
чораси
сифатида
қўлланилади
.
А.
Цветинович бошқа фикрни илгари суради. Унинг фикрига кўра, махсус
мусодара на жиноий жазо, на жиноий процессуал чора бўлиши мумкин эмас, лекин
жиноятни содир этишнинг мажбурий ҳуқуқий оқибатини бартараф этишда
жиноят содир этиш қуроли ва воситалари мусодара қилинганда қўлланиладиган
хавфсизлик чорасидир [15
.
Б
. 35].
О
.
А
.
Филипповнинг
фикрича
,
мусодара
қилишнинг
иккита
мустақил
тури
мавжуд
бўлиб
,
уларнинг
ҳар
бири
ўзига
хос
хусусиятларга
,
мақсад
ва
тайинлаш
учун
асосларга
эга
.
Яъни
:
–
жиноят
-
ҳуқуқий
характердаги
чора
(
агар
мусодара
жазо
вазифасини
бажарса
);
–
махсус
мусодара
ёки
хавфсизлик
чораси
(
айбланувчига
тегишли
мол
-
мулк
,
асбоб
-
ускуналар
,
жиноий
ҳаракатни
амалга
оширишнинг
бошқа
воситалари
олиб
қўйилганда
) [16.
Б
. 109].
Ушбу
фикрларни
таҳлил
этадиган
бўлсак
,
бу
ерда
ҳам
жазо
чораси
сифатидаги
мусодара
(
умумий
мусодара
),
ҳам
ҳуқуқий
таъсир
чораси
сифатидаги
мусодара
(
махсус
мусодара
)
тушунчалари
ёритилганлигини
кўриш
мумкин
.
Бунда
улар
бир
-
биридан
ўзига
хос
мақсадларга
эга
эканлиги
билан
ажралиб
туради
.
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Special Issue
–
04 (2023) / ISSN 2181-1415
200
ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ:
1.
Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 65
-
моддасида // Мазкур
янги таҳрирдаги Ўзбекистон Республикаси Конституцияси 2023 йил 30 апрель
куни ўтказилган Ўзбекистон Республикаси референдумида умумхалқ овоз бериш
орқали қабул қилинган.
2.
Васюкова
И.А
.
, Словарь иностранных слов. М.; 1999. С.326. См. также:
Словарь иностранных слов и выражений. М.: Олимп, 1997. С.243
-244.
3.
Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик кодекси // Ўзбекистон
Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 1996 й., 2
-
сонга илова.
4.
Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги
кодекси // Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси, 1995 й.,
3-
сон;
5.
Ўзбекистон Республикасининг “Хусусий мулкни ҳимоя қилиш ва
мулкдорлар ҳуқуқларининг кафолатлари тўғрисида”ги Қонуни // Ўзбекистон
Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2012 й., 39
-
сон, 446
-
модда.
6.
Кубов Р.Х. Виды конфискации имущества в российском законодательстве
// Российский следователь. 2007. № 24. С.13
-15.
7.
Таганцев Н.С, Русское уголовное право: Часть общая. Т.2. Тула: Автограф,
2001, С.219; Данилова С.И. Поправки к УК РФ: теперь конфискации можно не
бояться...//Закон. 2004. №6. С.62.
8.
Никулочкин Е.О. Обстоятельства,подтверждающие наличие подлежащих
конфискации денежных средств и имущества: уголовно
-
процессуальная природа,
особенности доказывания. Автореферат диссертации на соискание ученой степени
кандидата юридических наук // Челябинск –
2013. С. 8.
9.
Пропостин А. Конфискация имущества как мера борьбы с преступностью:
прошлое, настоящее, будущее. Автореферат диссертации на соискание ученой
степени кандидата юридических наук. Томск –
2010. С 15.
10.
Никулочкин Е.О., Баранов Ю.Н., Попова Т. В. Повышение эффективности
государственного и муниципального управления: опыт, проблемы, перспективы:
материалы восьмой Всерос. науч.
-
практ. конф. (Челябинск, 28 октября 2011 г.). –
Челябинск: Челябинский филиал РАНХиГС, 2011. –
С. 28–
34.
11.
Данилов М.В. Понятие и содержание иных мер уголовно
-
правового
характера // Право и жизнь. –
2015.
–
№ 7. –
С. 2.
12.
Сверчков В.В. Правовая природа конфискации имущества // Современная
юриспруденция. –
2016.
–
№ 8. –
С. 94.
13.
Таганцев Н.С. Русское уголовное право: Часть общая. Тула: Автограф.
2001. Т.1. С.219 и др.
14.
Висков Н.В. Специальная конфискация: юридическая природа, уголовно
-
правовые и уголовно
-
процессуальные средства обеспечения исполнения Дис. ...
канд. юрид. наук: –
Волгоград: РГБ, 2007. С 47.
15.
Пропостин А.А. Конфискация имущества: прошлое, настоящее, будущее:
монография. –
М.: Юрлитинформ, 2011. –
35 с.
16.
Филиппов О.А.
Уголовно
-
правовое регулирование конфискации
имущества в современной России // Юридическая практика. –
2014.
–
№ 6. –
С. 109.
