Ota-ona liderligining farzand tarbiyasidagi axamiyati

CC BY f
409-412
61
5
Поделиться
Абдуаксатова, М., & Босимов, Б. (2022). Ota-ona liderligining farzand tarbiyasidagi axamiyati. Современные инновационные исследования актуальные проблемы и развитие тенденции: решения и перспективы, 1(1), 409–412. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/zitdmrt/article/view/5133
Мехрибону Абдуаксатова, Oʻzbekiston Milliy universitetining Jizzax filiali

Psixologiy fakulteti magistranti

Бобур Босимов, Oʻzbekiston Milliy unversitetining Jizzax filiali

Psixologiya kafedrasi magistranti 

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Ushbu maqola hozirgi kunda dolzarb bo`lib keladigan ota-onadagi rahbarlik sfatlarini yoritib berishga qaratilgan. Shuningdek, muvaffaqiyatli lider, farzand tarbiyalashning oʼziga xos xususiyatlarini hamda bu jarayonda ota-onalarning majburiyatlarini tahlil qiladi

Похожие статьи


background image

409

(12)

(13)

(14)

Итак, для функции

получена краевая задача (9)-(

Пусть она имеет решение

при некоторой функции (т) .Тогда в тождестве (8) остается

Отсюда заключаем: для того, чтобы выполнялось соотношение (6) при связях (1)-(3) и
любом управлении

достаточно

=

(15)

Итак, установлена

Tеорема: Для того, чтобы имело место тождество (6) при связях (1)-(3) достаточно, чтобы
существовало решение краевой задачи (9)-

.

При этом функции К(т) и

в (6) определяются решением этой задачи по связям (12)-

(15).

ЛИТЕРАТУРЫ:

1.

Бутковский А.Г. теория оптимального управления системами с распределѐнными

параметрами. М., 1965г.

2.

Красовский Н.Н. Теория управления движением. 1968.

3.

Иванов А.П., Кирин Н.Е., методом наблюдения линейных возмущаемых систем.

Дифференциальные уравнения. 1974. Т. 10. №5.

4.

Исраилов И., Кирин М.Е., Рустамов М.Д. Задачи ….. процесса нагрева. ……

Вопросы вычислительной и прикладной математики Ташкент. 1988, вып 84, - 166с.

5.

Задача наблюдаемости процесса диффузии. Молодой ученный.

Ежегодный научный журнал М.,№19(78) 2-ноябр.2014
6. М.Рустамов. Нуқтада иссиқлик ўзгаришини ўлчаш натижасида берилган

нуқтадаги иссиқлик ўзгаришини аниқлаш усули.Cамду конференция 2019-йил декабр.

7.

М.Рустамов. Распределения температуры в однородной пластинке.IX-

Международная научно-практическая интернет-конференция. Актуальные научные
иcследования современном мире. 26-27 января 2016 г. выпуск-9 часть 6 Переяслав –
Хмельницкий.

8. М.Рустамов. Задача восстановления изменение температури по косвенным

наблюдениям. Международный Центр науч. сотруд-Наука и просвещение‘ г. Пенза 2019 г.
15-декабр.


OTA-ONA LIDERLIGINING FARZAND TARBIYASIDAGI AXAMIYATI

Abduaxatova Mehribonu Toʻlqinjon qizi

Oʻzbekiston Milliy universitetining Jizzax filiali

«Psixologiya» fakulteti magistranti

Bosimov Bobur Ismatilla oʻgʻli

Oʻzbekiston Milliy unversitetining Jizzax filiali

«Psixologiya» kafedrasi magistranti


background image

410

Аnnotatsiya:

Ushbu maqola hozirgi kunda dolzarb bo`lib keladigan ota-onadagi rahbarlik

sfatlarini yoritib berishga qaratilgan. Shuningdek, muvaffaqiyatli lider, farzand tarbiyalashning
oʼziga xos xususiyatlarini hamda bu jarayonda ota-onalarning majburiyatlarini tahlil qiladi.

Kalit soʻzlar

: rahbar, lider, yetakchi, ota-ona liderligi, liderlik psixologiyasi.

Jamiyat - bu insonlar majmuidir. Uning taraqqiyoti va ma‘naviy salohiyati ko‘p jixatdan

ana shu insonlar o‘rtasida yuzaga keladigan o‘zaro munosabatlarning tabiatiga, ular amalga
oshiradigan murakkab ijtimoiy xamkorlik faoliyatining mazmuniga bog‘liq. Har bir inson
jamiyatda yashar ekan, u unda o‘ziga xos o‘rin va mustaqil mavqe egallashga intiladi, binobarin,
u o‘ziga xos intilish, layoqat va faollik namunalarini namoyish qiladi.Oila ijtimoiylashuvning
bosh institut bo‘lib, u orqali bola asosiy ijtimoiy bilimlarni ma‘naviy ko‘nikma va malakalarni
egallaydi, ma‘lum qadriyat va ideallarni qabul qiladiki, bular unga jamiyatda yashash uchun
zarur bo‘ladi. Shuni ham e‘tiborga olishimiz kerakki, aynan ana shu oilada bola shaxsida
liderlikning ilk kurtaklari shakillana boshlaydi. Albatta bu birinchi navbatda ota-onalarning
yetakchiligiga, oilada ularning roli to‘g‘ri belgilanishiga, irsiyatga, oilaviy muxitga va boshqa
shu kabi holatlarga bog‘liq ravishda bolalarda turli xil ko‘rinishlarda nomoyon bo‘ladi. Har bir
lider yoki boshliq o‘zicha individual va qaytarilmasdir. Buning boisi har bir boshliq o`z ish
faoliyatini, boshqaruv faoliyatini o‘ziga xos tarzda tashkil etishidadir. Jamiyatimizda ―rahbar‖,
―lider‖, ―yetakchi‖, ―sardor‖ kabi tushunchalar mavjud. Aslida ularning barchasi majoziy nuqtai
nazardan bir maʼnoni anglatadi hamda bir maqsad yoʼlida xizmat qiladi. Shuning uchun rahbar
va lider tushunchalari oʼrtasida katta tafovutni aniqlash mushkul. Ularning vazifasi ham,
masʼuliyati ham, xususiyatlari ham bir xil demakdir.[4] Lider hech qachon yolg‘iz bo‘lmaydi, u
doimo guruh a‘zolari orasida bo‘ladi, u shu guruh a‘zolarini u yoki bu harakatlarga chorlaydi.
Chunki lider guruh a‘zolarining psixologiyasi, ularning kayfiyatlari, intilishlari, qiziqishlarini
hammadan ham yaxshi biladi va ular ichida eng tashabbuskorligidir. Lider sifatlari ichida yaxshi
va yomonlari ham bo‘lishi mumkin, lekin guruh liderga ergashadi, uni ibrat sifatida tanqidsiz
qabul qiladi va shuning uchun ham barcha ishlariga ergashib ko‘rsatmalariga ega bo‘ladi. Har
qanday lider obro‘ga ega bo‘ladi. Obro‘lilik shaxsning shunday xususiyatiki, u boshqa
shaxslarga ham hissiy-emotsional, ham irodaviy ta‘sir ko‘rsata olish qobilyatiga egadir.[2]
Liderlik- bu shaxs yoki shaxslar guruhining izdoshlariga yoki tashkilotning boshqa a‘zolariga
ta‘sir o‘tkazish va ularga rahbarlik qilish qobilyati. Yetakchilik asosli va ba‘zan qiyin qaror
qabul qilishni, aniq tasavvur yaratish va ifodalashni, erishish mumkin bo‘lgan maqsadlarni
belgilashni va izdoshlarni ushbu maqsadga erishish uchun zarur bo‘lgan bilim va vositalar bilan
ta‘minlashni o‘z ichiga oladi.Liderlar- jamiyatning aksariyat jabhalarida biznesdan tortib
siyosatgacha, mintaqagacha, jamoat tashkilotlarigacha dolzarb va talab qilinadi. Samarali rahbar
quyidagi xususiyatlarga ega bo‘lishi lozim: O‘ziga ishonch, kuchliboshqaruv va muloqot
qobilyati, ijodiy va innovatsionfikrlas, muvaffaqiyatsizlikka qarshi qat‘iyatlilik, tavakkal qilishga
tayyorlik,o‘zgarishlarga ochiqlik, inqiroz davrida tekislik va reaktivlik.[6]

Albatta ushbu xususiyatlarga ega bo‘lgan yetuk, lider shaxsni tarbiyalashda bola hayotida

ota-onaning roli ham juda kattadir. Ota-ona tarbiya jarayonida farzandga qo‘llaydigan usullari,
vositalari, primsplari bola kelajagini belgilab berishi muqarrardir. Shu sababli har bir ota-ona
farzand tarbiyasida to‘g‘ri yo‘nalish va uslublarni qo‘llay olsagina, bola o‘ziga ishongan,
mustaql fikriga ega, dunyoqarashi keng, atrofidagilarni o‘ziga ergashtira oladigan yetuk – lider
shaxs bo‘lib voyaga yetadi. Agar bola aniq tashkilotchilik qobiliyatiga ega bo'lsa, u etakchiga
aylanishi mumkin. Bunday odamlar mas'uliyatdan qo'rqmaydi, bunday bolalarning ixtiyoriy
doirasi maktab yoshida etarlicha rivojlangan. Rahbar bolani har doim ham hamma ham yaxshi
ko'rmaydi, lekin shunga qaramay, ular uni tinglashadi, hurmat qilishadi va qaysidir ma'noda
undan qo'rqishadi. Har qanday jamiyatda, shu jumladan maktab sinfida ham odamlar bir necha
guruhlarga bo'linadi, ularning har birining o'z etakchisi bor. Shunga qaramay, sinfda asosiy
bo'lgan umumiy rahbar bor. Bunday bola ko'p harakat qilmasdan, ko'pchilikning fikriga ta'sir
qilishi mumkin.[3]


background image

411

Ota-onalarning yetakchiligi bolalarning xulq-atvori, sog‘ligi,ta‘limi, insoniy odob-axloqi,

ijtimoiy va atrof muxit ongini tarbiyalashda juda muxim omil hisoblanadi. Shuning uchun ota-
onalar farzandlarning qiziqishini tushunish va ularga mos ravishda yo‘l-yo‘riq ko‘rsatish katta
mas‘uliyatdir. Jamiyatimizda har tomonlama barkamol, lider shaxsni tarbiyalash uchun ota-
onalar quyidagi ko‘rsatmalarga amal qilishlari lozim:

1.

Ishonch

Ota-onalar va ularning farzandlari o‘rtasidagi yaxshi munosabatlar ota-onalar rahbariyatining

birinchi talabidir. Ota-onalar Har doim o‘z farzandlarini tinglashlari va ularning his tuyg‘ularini
tushunishlari kerak. Ota-onalar so‘zlarga emas, balki o‘zlarining his-tuyg‘ulariga ko‘proq e‘tibor
qaratishlari kerak. O‘zaro hurmat, eng muhimi, ishonchni saqlashdir. Ota-ona har doim o‘z
va‘dalarini bajarishlari kerak, chunki bu kichik narsa bolalarni baxtli va hatto sadoqatli qiladi.

2.

Motiv va ilhom bering

Ota-onalar har doim o‘z farzandlarini yaxshi natija talab qilmasdan rag‘batlantirishlari va

ilhomlantirishlari kerak. Ular bolalarning qiziqishlariga ko‘proq e‘tibor berishlari kerak. Ota-
onalar farzandlarini qo‘llab-quvvatlashlari va shunga mos ravishta yo‘l-yo‘riq ko‘rsatishlari
kerak.

Va

eng

muximi,

bolangizda

yetakchilik

xususiyatlarini

shakillantirishdir.

Farzandlaringizni ilhomlantirish uchun ularga ilhomlantiruvchi hikoyalarni aytib bering va har
doim o‘rnak bo‘ling. Ularning ijodiy fikrlashlashlariga, ishlashlariga, yangi narsalarni
qilishlariga imkon bering.

3.

Samarali aloqa

Ota-onalar farzandlarini o‘z fikrlarini bildirishlariga undashlari kerak, shunda bolalar hamma

narsani erkin his qilishlari mumkin. Farzandingizning fikriga qo‘shilmasangiz ham, avvalo, unga
o‘z nuqtai nazaringizni aytib, muloyimlik bilan tushunishga imkon bering. Suhbat oxirigacha
ochiq bo‘lishi kerak. Har doim farzandingiz bilan yaqin bo‘ling va har bir voqeani baham
ko‘ring. Ota-ona noto‘g‘ri harakatlar qilganda yoki ayibdor bo‘lsa, o‘z xatolarini tan olishlari
kerak. Bunday holatlarda bolalar ota-onalarini yonida o‘zlarini erkin his qila oladi.

4.

Axloqiy qadriyatlarni ta‘minlash

Asosan, bolalar atrofda ko‘rgan narsalarini o‘rganadilar. Demak, halollik, hurmat, mehr-

oqibat, rahim-shavqat kabi axloqiy qadriyatlarni o‘rgatishdan oldin, birinchi ota-ona bu
fazilatlarga ega bo‘lishi lozim. Bu katta ta‘sir ko‘rsatadi, aks holda faqat so‘zlar hech qanday
natija bermaydi. Ota-onalar farzandining do‘stlariga ham e‘tibor berishlari lozim. Chunki yaxshi
do‘stlar har bir insonning hayotida katta axamiyatga ega.

5.

Vaqtni sifatli oʻtkazish

Biror kishi bilan vaqt o‘tkazsangiz, bu sizning energiyangizni baham ko‘rishingizni

anglatadi. Ota-onalar farzandlari bilan ko‘proq ijtimoiy tarmoqlarda muloqot qilishlaridan ko‘ra
sifatli vaqt o‘tkazishlari kerak. Har kuni ular ertalabki mashqlar va kechki ovqatni birga qilish
kabi vaqtlarini belgilashlari kerak.

6.

Sevgi va qat‘iyatlilik o‘rtasidagi muvozanat

Hech shubha yo‘qki, har bir ota-ona o‘z farzandini yaxshi ko‘radi va agar kerak bo‘lsa jazo

ham beradi. Ammo bu ikkisi o‘rtasida muvozanatni yaratish juda qiyin ish. Lekin bu bolaning
kelajagini shakillantirish uchun talab qilinadi. Shuning uchun ota-onalar farzandlarining har bir
faoliyatidan yaxshi xabardor bo‘lishi kerak. Ota-onalar o‘zlarining xatti-harakatlarini qachon va
qayerda ko‘rsatishni bilishlari kerak.[1]

Farzandingizga o'z kamchiliklarini to'ldirishga ruxsat bering. Bolalikda potentsial rahbarlar

velosipeddan yiqilish, tengdoshlari bilan jang qilish, burun va tizzalarini sindirish tajribasiga ega
bo'lishi kerak. Ular o'z muammolarini hal qilishdan, bolalik qiyinchiliklarini yengishdan
qo'rqmasliklari kerak. Agar siz zudlik bilan vaziyatga qo'shilsangiz, himoya o'rnidan tursangiz,
asabiy taranglik tufayli xavotirlansangiz, huquqbuzarlarning ota -onalari bilan muomala
qilsangiz, o'z muammosini boshqalarning yelkasiga yuklash odat bo'lib qoladi ... Va agar odam
o'z xatti -harakatlarining oqibatlari uchun javobgarlikni o'z zimmasiga ololmasa, u boshqalarning
xatti -harakatlari uchun javobgar bo'la olmaydi. Xo'sh, qanday qilib unga katta ish ishonib
topshirilishi mumkin? Aql va tanqidiy fikrlashni rivojlantiring. Ko'p miqdordagi bilim va tahlil


background image

412

qilish va xulosa chiqarish qobiliyatini shakillantirish lozim. Lider voqealarni tahlil qila oladi,
sabab-oqibat munosabatlarini ko'radi va to'g'ri bashorat qila oladi.

Albatta‘‘ Yurtimiz kelajagi yoshlar qo‘lida degan gap‘‘ bejizga emas. Ana shu yosh

avlodni tarbiyalashda esa jamiyatimizning asosiy bir bo‘g‘ini bo‘lgan oilalarimizda oilaviy
muxitni yaxshilash, ota-onalarning bolalar tarbiyasini to‘g‘ri tashkil qila olishi va hozirgi
globallashgan zamonda jamiyatimizda har bir ota-ona shaxsida psixologik bilimlarni yetarli
darajada bo‘lishi katta axamiyatga egadir.

Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:

1.

Hаyitov O., Djаlаlovа S. Boshqaruv psixologiyasi Toshkent 2008;

2.

B.M.Umarov. Psixologiya Toshkent 2012;

3.

O.Hasanboyeva. Oila pedagogikasi. Toshkent 2007;

4.

Robin Sharma. Muvaffaqiyatning 200 siri. Toshkent, 2017;

5.

Murotmusayev .K.B.―Boshqаruv psixologiyasi: rаhbаr vа lider tаmoyillаri‖ .

International scientific journal «global science and innovations 2021: Central Asia» Nur-Sultan,
Kazakhstan, june 2021;

6.

Https:\\zarnevs.uz.

ГЕНДЕРНАЯ ПСИХОЛОГИЯ: НЕКОТОРЫЕ ПРОБЛЕМЫ И ПЕРСПЕКТИВЫ

Устин Павел Николаевич

кандидат психологических наук

Казанский федеральный университет

Лутфуллаева Фарангиз Нуриддиновна

студентка 2 курса

Санаев Алишер Комилжонович

ассистент кафедры Межфакультетские дисциплинны

Джизакский филиал Национального университета

Узбекистана имени Мирзо Улугбека


Аннотация.

В современной психологической науке гендерное направление

активно развивается. Тем не менее, до сих пор существует ряд фундаментальных
проблем в определении теоретико-методологических основ гендерной психологии. В
статье предлагается точка зрения, согласно которой гендерная теория является
неоднородной и существует, по крайней мере, три подхода к определению гендера: гендер
как биодетерминированная категория, гендер как социально-биологическая категория и
гендер

как

социально-культурная

категория.

Отмечается

необходимость

интегративного подхода к изучению проблем пола/гендера, предлагается использование
понятия «пологендерная система», дается его определение.

Ключевые слова

: гендер, гендерная теория, гендерная психология, история

психологии, интегративный подход, пологендерная проблематика, пологендерная
система.

Гендерная психология - это современная активно развивающаяся область науки.

Сегодня во многих странах, в том числе в России, созданы центры гендерных
исследований, соответствующие факультеты и кафедры в крупных университетах,
регулярно проходят конференции по гендерной тематике, издаются многочисленные
научные работы. Все это свидетельствует о чрезвычайной актуальности гендерной
проблематики. В странах Запада гендерная психология начала развиваться во второй
половине XX в., в то время как в России - на несколько десятилетий позже. Сегодня
публикуется множество работ по различным аспектам гендерной психологии, но до
настоящего времени существует несколько фундаментальных проблем в определении
теоретико-методологических основ гендерной психологии, которые нуждаются в
осмыслении и решении. В данной статье мы остановимся на некоторых наиболее важных

Библиографические ссылки

Hayitov О., Djalalova S. Boshqaruv psixologiyasi Toshkent 2008;

B.M.Umarov. Psixologiya Toshkent 2012;

O.Hasanboyeva. Oila pedagogikasi. Toshkent 2007;

Robin Sharma. Muvaffaqiyatning 200 siri. Toshkent, 2017;

Murotmusayev .K.B.“Boshqaruv psixologiyasi: rahbar va lider tamoyillari” . International scientific journal «global science and innovations 2021: Central Asia» Nur-Sultan, Kazakhstan, june 2021;

Https:zamevs.uz.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов