Soglom oilaviy munosabatlar psixologik himoya sifatida

CC BY f
476-478
151
14
Поделиться
Абдуразоков, Н., & Абдужалилов, М. (2022). Soglom oilaviy munosabatlar psixologik himoya sifatida. Современные инновационные исследования актуальные проблемы и развитие тенденции: решения и перспективы, 1(1), 476–478. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/zitdmrt/article/view/5198
Низомиддин Абдуразоков, O‘zbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali

Psixologiya kafedrasi stajyor-oqituvchisi

Махмудмирзо Абдужалилов, O‘zbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali

Psixologiya fakulteti talabasi

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Maqolada oilaning jamiyatdagi psixologik ta‘siri, ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy, madaniy, etnik omillarga bogliq ekanligi, shuningdek, oilaviy ajrimlar soglom oilaviy munosabat shakllanishining asosiy tahdidi ekanligi ta‘kidlanadi. Oilaviy soglom munosabatlarga kirishishda ruhiy tarbiya, yosh avlodni oilaviy qadriyatlarga hurmat ruhida rivojlantirish dolzarb ekanligi, oilaviy nizolarning tahlil holati keltiriladi.

Похожие статьи


background image

476

- O‗quv-tarbiya muassasalari, ota-onalar va jamoatchilik hamkorligini amaliy jihatdan

yuqori saviyada olib borishga erishish;

- Talaba-yoshlarning go‗zallikni his ettirish ko‗nikmalarini tarkib toptirish orqali

ma‘naviy muhofaza qila olish imkonini yaratish omilidir.

Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:

1.

Sh. M. Mirziyoyev. Qonun ustuvorligi va inson mafaatlarini ta‘minlash-yurt

taraqqiyoti va xalq farovoligining garovi. O‗zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul
qilinganligining 24 yilligiga bag‗ishlangan tantanali marosimdagi ma‘ruza. 24-bet. Toshkent-
―O‗zbekiston‖-2017

2.

Daryo.uz

3.

B.Umarov. Shaxs axborot-psixologik xavfsizligining psixologik imkoniyatlari. The

light of islam, 4-son 2019 yil. 4-bet

4.

Abdurazzoqov. N.K. ―O‗smirlarda axborot-psixologik xavfsizlikni ta‘minlashning

ijtimoiy-psixologik imkoniyatlari‖- Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and
social sciences- 2021.15-iyun. 433.bet.

5.

https://uz.tierient.com

6.

Samarov R. Axborot xavfsizligining nazariy va metodologik asoslari. T.:

―Akademiya‖, 2010.


SOG‗LOM OILAVIY MUNOSABATLAR PSIXOLOGIK HIMOYA SIFATIDA

Abdurazzoqov Nizomiddin Karimqul o‗g‗li

O‗zbekiston Milliy universitetining Jizzax Filiali

―Psixologiya‖ kafedrasi stajyor-o‗qituvchisi

Abdujalilov Mahmudmirzo Botir o‗g‗li

O‗zbekiston Milliy universitetining Jizzax Filiali

―Psixologiya‖ fakulteti talabasi

Annotatsiya:

Maqolada oilaning jamiyatdagi psixologik ta‘siri, ijtimoiy-iqtisodiy,

siyosiy, madaniy, etnik omillarga bog‗liq ekanligi, shuningdek, oilaviy ajrimlar sog‗lom oilaviy
munosabat

shakllanishining

asosiy

tahdidi

ekanligi

ta‘kidlanadi. Oilaviy sog‗lom

munosabatlarga kirishishda ruhiy tarbiya, yosh avlodni oilaviy qadriyatlarga hurmat ruhida
rivojlantirish dolzarb ekanligi, oilaviy nizolarning tahlil holati keltiriladi.

Kalit so‗zlar:

Oila, sog‗lom oilaviy munosabat, psixologik himoya, sog‗lom turmush

tarzi, nikoh ajrimlari.

Har qanday jamiyatning ma‘naviy negizi-oila. Davlatning rivojlanishida oilaning

mustahkam bo‗lishi bevosita oilaning ijtimoiy rolining muhim ekanligidan dalolatdir. Sog‗lom
oilaviy munosabatlarning shakllanishi avvalo, jamiyatning ijtimoiy tartibini belgilovchi asosiy
omillardan biridir. Oilada shaxs voyaga yetadi, ongi, fikri, dunyoqarashi shakllanadi, hamda
inson o‗zini faqat oilada baxtli tinch-totuv maskan sifatida qabul qiladi.

Mamlakatimizda ham oilalarning ijtimoiy muommolarini yechish, farovonlikni

ta‘minlash orqali moddiy-ma‘naviy qo‗llab-quvvatlash bilan ularning psixologik himoya
qilishimiz ham mumkin bo‗ladi. Xususan Yoshlarga oid davlat siyosatida ham ―Oilaviy hayotga
oid muammolar, psixologik-pedagogik, huquqiy va boshqa masalalar yuzasidan maslahatlar
berish tizimini rivojlantirish‖ [1] alohida qayd etib o‗tilgani bejiz emas.

Oiladagi sog‗lom munosabatlarda shaxsning qoniqish darjasiga ham bog‗liqdir va bu

muayyan darajada oilaning vazifalari bajarilishiga bog‗liq. ―Insoniyat taraqqiyotining hozirgi


background image

477

bosqichida bugungi zamon oilasining asosiy vazifalari qatorida quyidagilami sanab o‗tish
mumkin:

- Iqtisodiy,
- Reproduktiv,
- Tarbiyaviy,
- Rekreativ,
-Kommunikativ,
- Regulyativ (boshqaruv),
-Felitsitologik kabilar.‖ [2]

Oilaviy munosabatlarning teng va o‗zaro tushunishga asoslangan holda olib borilishi

yosh avlodga to‗g‗ri samarali yetkazib berish qiyinchiliklar uchrab turibdi.
―Bugungi yoshlarimiz esa yuqorida bayon etilganidek, 12—13 yoshlarida jinsiy balog‗atga
yetadilar va aksariyat hollarda oradan 7—8 yil o‗tgandan so‗ng, ya‘ni qizlar 19—20 yoshda,
yigitlar esa 21—22 yoshda oila quradilar. Bu vaqtda esa ular na iqtisodiy jihatdan, na ijtimoiy
jihatdan va na psixologik jihatdan oilaviy hayotga tayyor bo‗ladilar.‖ [3]

Oila hamjihatlikda yashashi o‗zaro hurmat qaror topmog‗ lozim, lekin hozirgi paytga

kelib nikoh ajrimlari soni 2021-yilda Respublikamizda 39 000 dan ortiq oilaviy ajrimlar qayd
etildi. ―Respublika ―Oila‖ ilmiy-amaliy markazi tomonidan nikoh ajrimlarining sabablari
o‗rganilganda, aksariyat holatlarda bu birinchi o‗rinda er-xotinlarning o‗zaro
kelishmovchiliklari, fe‘l-atvorning bir-biriga mos kelmasliklari, rashk, xiyonat, kelin bilan
qaynona va boshqa yaqin qarindoshlarning chiqishmasliklari, erkakning zararli odatlarga berilib
ketishi (ichkilikka, giyohvand moddalarga va shu kabi), moddiy qiyinchiliklar (asosan erning
ishlamasligi, mustaqil oilani boshqara olmasligi), qudalarning to‗ydan keyin o‗zaro kelishmay
qolishlari, erning daraksiz ketib qolishi kabilar qayd etiladi.‖ [3] ―Fargʻona viloyatida oilalarning
buzilish sabablari oʻrganib chiqilganda, 647 ta holatda farzandsizlik, 46 tasida xiyonat,
170 tasida uzoq

vaqt

birga

yashamaslik,

2

698 tasida

oilaviy

kelishmovchiliklar,

311 tasida uchinchi shaxsning oilaviy munosabatlarga aralashuvi va qolgan holatlarda
yoshlarimizning oila qurishga tayyor emasligi, sogʻligʻiga eʼtiborsizlik, yigitlarning oilani
boshqarishni, roʻzgʻorni moddiy taʼminlash, farzandlarni maʼnan hamda jismonan sogʻlom qilib
tarbiyalashni oʻz burchlari, deb bilmasliklari, qizlarning esa uy bekasi, onalik vazifasini
tushunmasligi, aksariyat hollarda qaynona va kelin oʻrtasidagi mojarolar tufayli yuzaga
kelayotganligi maʼlum boʻldi.‖ [4]

Oilaviy munosabatlardagi ziddiyatlarga internet tarmog‗i va boshqa shu kabi omillar

shuningdek yosh avlodni tarbiyalashda shunday qiyinchiliklar paydo bo‗lmoqda. ―Mafkuraviy-
siyosiy ziddiyatlar ta‘siri ko‘lami kengayib yosh avlodni ham o‘z domiga tortib bormoqda. Biror
siyosiy tuzilma yoxud birlashma tashkilot , davlat haqida turli vositalar orqali o‘zgartirishga
intilish avj olmoqda. Internetda keng tarqalayotgan videoo‗yinlarning ayrimlari, kinolar,
multfilmlardagi obrazlar hamda o‗zi ham shu qahromonga o‗xshashga uning harakatlarini
takrorlashga intiladi.‖ [5]

Oilaviy hayotda shaxs o‗zini daxlsiz his qilishiga katta to‗siqlar paydo bo‘lmoqda, bu

turli ijtumoiy tarmoqlar, internet saytlari orqali yot g‗oyalar tarqalib quyidagi omillarda
namoyaon bo‗lib boryapti.
-tug‘ilishning kamayishi,
-ajralishlar sonining ko‘payishi,
-ajralishlar salbiy oqibatining kishilar hayotiga ta‘sirchanligini ortib borishi,
-nikohsiz oilalarning ko‗payishi
va boshqa qator salbiy hodisalar yuz bera boshladi.

―Oilaviy munasabatlarning asosiy mazmun mohiyatini tibbiyot psixologiyasi va sog‗lom

turmush tarzi asoslarida atroflicha fikr yuritilgan bo‗lib, .... G. Selyening strees va adaptatsiya
sindromi haqidagi, Z. Freydning psixosomatik tibbiyot va psixoanalitik ta‘limotlarga,
shuningdek, salomatlikka nisbatan neogippokratik qarash, ... rivojlanib bormoqda.‖[6]


background image

478

Oilaviy munosabatlarning me‘yoriy sog‗lom munosabatlarning o‗rnatilishi himoya

mexanizmlariga bog‗liq. Himoya mexanizmi - bu shaxsdagi psixik buzilishining oldini olish
vositasi. Biroq, himoya mexanizmlari bir xil emas. Bir tomondan ular barqarorlashadi, ya'ni
odamning o'zi bilan munosabatlarini o'rnatadi, boshqa tomondan tashqi dunyo bilan
munosabatlarni buzishi mumkin.
Mudofaa mexanizmlari - bu psixologik strategiyalar bo'lib, ular yordamida odam
umidsizlik, ziddiyat, xavotir va stress kabi salbiy holatlarning oldini oladi yoki kamaytiradi.

Oilaviy hayot islom dinida ham muqaddas sanalib barcha yo‗l va ko‗rsatmalar

berilgan.

―barcha zamonlar va makonlarda insoniyatga ikki dunyo saodat yo‗lini ko‗rsatib

beruvchi dini — Islom orqali oilaviy hayotning mukammal ta‘limotlarini joriy qildi. Ushbu
ta‘limotlarga ixlos bilan amal qilganlar oilaviy baxt nashidasini surib keldilar va
kelmoqdalar.‖[7]

Oila va undagi munosabatlar hamisha tashqi psixologik ta‘sirida bo‗ladi. Hozirgi vaqtda

oilalarda sog‗lom psixologik muhit yaratishda quyidagi psixologik himoya choralarini
ko‗rishimiz mumkin:

-

sog‗lom turmush tarzi, jismoniy faollik orqali tashkil qilish;

-

boy tarixiy an‘analarimiz, qadriyatlarimizga asoslangan milliy tarbiyaviy;

-

intellektual avlodni tarbiyalashda internet madaniyatni, axborot iste‘moli madaniyatini

oilaviy munosabatlarda;

-

psixogigyena, nazorat orqali;

-

yoshlarni axborot-psixologik immunitetini rivojlantirish.

Shaxsning salbiy his-tuyg'ulari bilan kurashish va shaxsning o'zini o'zi qadrlashini saqlab

qolishi oilada sog‗lom muhitning paydo bo‗lishida juda muhim ahamiyatga ega hisoblanadi.

―Oilaviy farovonlik omillarini tahlil qilish turli jins, yosh, ijtimoiy va kasbiy

mansublikdagi odamlarning psixologik omillarning to'liq ro'yxatini tanlashga urinish
muvaffaqiyatsiz bo'lishi mumkinligiga olib keladi.

Shu sababli, biz oilaviy farovonlikning eng muhim omillarini quyida sanab o‗tishimiz

mumkin:

1. Er-xotinlarning (umuman oila a'zolari) psixologik muvofiqligi;
2. Oilani yaratadigan odamlar ehtiyojlar majmuasini qondirishga intilishadi

Nikohdagi muvaffaqiyatsizlik ko'p jihatdan sherik tanlashda xatolar bilan belgilanadi:

tanlangan kishi aslida shaxsiy xususiyatlarga ega emas yoki uning psixofiziologik xususiyatlari,
qarashlari va qadriyatlarining uyg'unligi. Er va xotinning tarbiyaning turli siyosiy, madaniy,
diniy qarashlarini aks ettiruvchi biologik va axloqiy omillar nuqtai nazaridan bir-biriga mos
kelishi, juda muhimdir.

Foydalanilgan adabiyotlar ro‗yxati:

1.

Yoshlarga oid davlat siyosati. Qonunchilik palatasi tomonidan 2016-yil

12-avgustda qabul qilingan Senat tomonidan 2016-yil 24-avgustda ma‘qullangan. 24-modda;

2.

G.B. Shoumarov, I.O. Haydarov,N.A. Sog‗inov; G‗.B. Oila psixologiyasi: Akad. litsey

va kasb-hunar kollejlari o‗quvchilari uchun darslik Т.: «Sharq», 2015. 296 b.;

3. V.M.Karimova. Oila psixologiyasi: Darslik. Pedagogika oliygohlari talabalari uchun //

Muallif: - T.: ―Fan va texnologiya‖, 2008. - 170 b.;

4.

https://yuz.uz/uz/news/mamlakatimiz-uchun-bitta-ajrim-ham-kop;

5. Abdurazzoqov. N.K. ―O‘smirlarda axborot-psixologik xavfsizlikni ta‘minlashning

ijtimoiy-psixologik imkoniyatlari.

oriental renaissance: innovative, educational, natural and

social sciences June 2021. 433-bet;

6. R. Arziqulov. Sog‗lom turmush tarzi asoslari ( Valeologiya) ―O‗zbekiston milliy

ensiklopediyasi‖ Toshkent-2009;

7. Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf Baxtiyor oila-Toshkent. ―Hilol nashr‖,

2013.-504 b;

Библиографические ссылки

Yoshlarga oid davlat siyosati. Qonunchilik palatasi tomonidan 2016-yil 12-avgustda qabul qilingan Senat tomonidan 2016-yil 24-avgustda ma’qullangan. 24-modda;

G.B. Shoumarov, I.O. Haydarov,N.A. Sog‘inov; G‘.B. Oila psixologiyasi: Akad. litsey va kasb-hunar koilejlari o‘quvchilari uchun darslik T.: «Sharq», 2015. 296 b.;

V.M.Karimova. Oila psixologiyasi: Darslik. Pedagogika oliygohlari talabalari uchun // Muallif: - T.: “Fan va texnologiya”, 2008. - 170 b.;

https://vuz.uz/uz/news/mamlakatimiz-uchun-bitta-airim-ham-kop;

Abdurazzoqov. N.K. “O’smirlarda axborot-psixologik xavfsizlikni ta'minlashning ijtimoiy-psixologik imkoniyatlari. oriental renaissance: innovative, educational, natural and social sciences June 2021.433-bet;

R. Arziqulov. Sog‘lom turmush tarzi asoslari ( Valeologiya) “O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi” Toshkent-2009;

Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf Baxtiyor oila-Toshkent. “Hilol nashr”, 2013.-504 b;

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов