Ta‘limda axborot texnologiyalarining o‗rni

CC BY f
161-164
321
35
Поделиться
Гузбеков, Д., & Сафаров, Ш. (2022). Ta‘limda axborot texnologiyalarining o‗rni. Современные инновационные исследования актуальные проблемы и развитие тенденции: решения и перспективы, 1(1), 161–164. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/zitdmrt/article/view/5279
Достон Гузбеков, Oʻzbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali

Fakultetlararo kafedrasi stajyor-o‗qituvchisi 

Шахзод Сафаров, Oʻzbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali

talabasi 

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Maqolada tnahalliy va xorijiy mualliflaming kelajakdagi mutaxassislarni tayyorlashda raqamli ta'lim resurslaridan foydalanish bo'yicha ilmiy tadqiqotlarining qiyosiy tahlillari keltirilgan. Maqolada о ‘quv materiallari raqamli (elektron) formatda taqdim etilishi mumkin bo'lgan о ‘quv jarayonida axborot resurslaridan foydalanishga katta e'tibor qaratiladi.

Похожие статьи


background image

161

4.

Генне О.В. Дистанционное обучение – новый шаг в развитии системы образования //

Защита информации. Конфидент. – 2004, - №3, - С.36-39.

5.

Dusbayeva, Nazira Narimanovna. "Ingliz tilida mintaqaviy lugatlarni o‘rganishning

ahamiyati."

Science and Education

3.2 (2022): 706-709.

6.

Madiyeva, Gavhar Abdulazimovna. "Ta‘limda yangi innovatsion modelni tatbiq qilishning

ahamiyati."

Science and Education

3.2 (2022): 777-780.

7.

Yakubov, Fazliddin Utaganovich. "Improving communicative language skills through role

playing activity."

Science and Education

3.2 (2022): 1006-1010.

8.

Shodiyev, M. B. (2022). The usage of web technologies as social network (Facebook) in

teaching a foreign language to adults.

Science and Education

,

3

(2), 973-977.

TA‘LIMDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARINING O‗RNI

G‗ozibekov Doston Shokir o‗g‗li

Oʻzbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali ―Fakultetlararo‖ kafedrasi stajyor-o‗qituvchisi

Safarov Shag‗zod Zokir oʻgʻli

Oʻzbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali talabasi

Annotatsiya:

Maqolada mahalliy va xorijiy mualliflarning kelajakdagi mutaxassislarni

tayyorlashda raqamli ta'lim resurslaridan foydalanish bo‗yicha ilmiy tadqiqotlarining qiyosiy
tahlillari keltirilgan. Maqolada o‗quv materiallari raqamli (elektron) formatda taqdim etilishi
mumkin bo'lgan o‗quv jarayonida axborot resurslaridan foydalanishga katta e'tibor qaratiladi.

Kalit so‗zlar:

raqamli ta'lim resurslari, axborot va kommunikatsiya texnologiyalari,

ta'limni axborotlashtirish.

Jamiyatning zamonaviy rivojlanish davri inson faoliyatining barcha sohalariga kirib

boradigan, jamiyatda axborot oqimining tarqalishini ta'minlaydigan, global axborot makonini
shakllantiradigan kompyuter texnologiyalarining kuchli ta'siri bilan tavsiflanadi. Ushbu
jarayonlarning ajralmas va muhim qismi ta'limni kompyuterlashtirishdir.

Barcha ta'lim tizimini hamma joyda axborotlashtirish sharoitida pedagog xodimlarning

axborot-kommunikatsiya kompetentligiga ahamiyati sezilarli darajada oshmoqda. Amaliyot
shuni ko‗rsatadiki, bugungi kunda AKTning yangi usullari va vositalarini joriy etish, ayniqsa,
maxsus fanlarni o‗qitishda ta'lim jarayonini takomillashtirish uchun barcha imkoniyatlar
mavjud. Ushbu texnologiyalar bo‗yicha o‗qituvchilarni tayyorlash zaruriyati katta ahamiyatga
ega.

Axborot bilan ishlashda umumiy ta'lim, umumiy madaniyat va kasbiy ko‗nikmalarni

rivojlantirish, talabalar bilan ishlash bo‗yicha kommunikativ ko‗nikmalar, elektron o'quv
nashrlarini loyihalashtirish qobiliyati bularning barchasi zamonaviy o'qituvchilarning axborot-
kommunikatsiya salohiyatining asosini tashkil etadi.

A. M. Ayulov o‗z ishida qayd etganidek, ta'lim-tarbiya jarayoniga an'anaviy

yondashuvlarda yuz berayotgan o‗zgarishlar elektron ta'lim fenomenini belgilaydi. AKT va
multimediyani rivojlantirish turli texnologiyalar va vositalar, ularning qobiliyatlari va
funktsiyalarini tezda kengaytirish, shuningdek, ta'lim jarayonida ularni qo'llash, geografiya,
madaniyat, yosh bilan bog‗liq har qanday chegaralarni bartaraf etish haqida gapiradi.

Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT) bo‗yicha oliy o‗quv yurtlari professor -

o‗qituvchilarining malaka darajasi barcha ta'lim sifatini oshirishning asosi hisoblanadi. Fanlarni
o‗quv-uslubiy qo‗llab - quvvatlash uchun AKT vositalaridan keng foydalanish ta'lim
jarayonining sifatini oshirishga imkon beradi. Universitet o‗qituvchilari tomonidan AKTdan
to‗g‗ri foydalanish talabalarning ijodiy salohiyatini shakllantirishga pedagogik ta'sirini sezilarli
darajada oshiradi, ularda muayyan darajadagi ilmiy madaniyatni tarbiyalash [2; 86].


background image

162

Raqamli elektron resurslardan foydalangan holda o‗qitishning yangi pedagogik

texnologiyalaridan biri pedagogikaning asosiy qonunlariga bo‗ysunadi va ta'limning an'anaviy
didaktik tamoyillarini o‗z ichiga oladi va o'quv muhitining yangi shartlari va mezonlari bilan
to‗ldiriladi.

Bu o‗quv materiallarining yanada xilma-xil va aniqroq ishlab chiqilganligiga ishonish

uchun asos bo‗lib xizmat qiladi.

Maxsus fanlarni o'qitishning eng istiqbolli vositasi raqamli

ta'lim resurslari degan xulosaga kelish mumkin.

Ushbu vositalar gipermatnli texnologiyalardan foydalanish kabi mavjud texnik

metodlarni emas, balki gipermatnli texnologiyalardan foydalanishni o‗z ichiga olgan turli xil
axborot texnologiyalariga asoslangan.

Misol uchun, T. N. Noskova, T. B. Pavlova, raqamli ta'lim resurslarining roli

talabalarning mustaqil darsdan tashqari ishi jarayonida ayniqsa aniqdir. O‗z- o‗zini ish bilan
ta'minlash uchun ishlab chiqilgan yangi ta'lim standartlari talabaga jami intizomga nisbatan
ancha vaqt beriladi. Talabalar tomonidan bilimlarni mustaqil o‗zlashtirish jarayoni, qoida
tariqasida, shaxsiy xususiyatga ega bo‗lishi va zamonaviy jamiyatda va o‗rganilayotgan
intizomda axborot jarayonlarining mazmunini aks ettiruvchi yangi axborot sharoitlarida yuzaga
kelishi kerak [1].

Har qanday ta'lim faoliyati turli axborot vositalari bilan ta'minlanishi mumkin. O

quv

q

o‘

llanmalarini tanlash masalasi ushbu intizom b

o‘

yicha

o‘

qitishning maqsad va vazifalari

mazmunini hisobga olgan holda hal etiladi. O

quv q

o‘

llanmalarini tanlash va birlashtirish uchun

quyidagi asoslar ajratilgan:

ta'lim maqsadlari va mazmuni uchun mablag

larning etarliligi darajasi;

tashkiliy shakllar va

o‘

qitish usullariga nisbatan mablag

larning etarliligi darajasi, ularni

amalga oshirishda samaradorlik darajasi;

talabalarning

o‘

quv materiallarini

o‘

zlashtirishning k

o‘

p

o‘

lchovli tamoyilini hisobga

olish;

ta'lim vositalarining ushbu bosqichda

o‘

rganilayotgan fan b

o‘

yicha ta'lim maqsadlari va

vazifalariga muvofiqligi darajasi;

ta'lim vositalarining samaradorligi darajasi [1].

Misol uchun, animatsiya elementlari bilan Slayd ma'ruzalarini qo'llash mumkin, bu esa

talabaga materialni yanada aniqroq

o‘

rganishga imkon beradi. Bundan tashqari, interaktiv

modellar va dinamik FLASH taqdimotlar bilan dars jarayoni yanada samarali b

o‘

ladi.

Yangi ta'lim standartlarini joriy etish bilan birga, faqat vaqt, kontent bilan qat'iy tartibga

solingan, shuningdek, ta'lim va ish dasturlariga mos keladigan elektron ta'lim resurslarini
yaratish va ulardan foydalanish zarur. Bunday standartlarni yaratish tajribali dasturchilar,
tuzatuvchilar, ilmiy maslahatchilar va, albatta, ushbu fanlardan o‗qituvchilar bo'lgan maxsus
tashkilotlarga topshirilishi kerak [2].

Barcha elektron ta'lim resurslari quyidagi guruhlarga bo‗linishi mumkin (toifalar):

o‗quv jarayonida ular bajaradigan vazifalar: muayyan intizom bo‗yicha o‗quv-uslubiy
majmua, o‗quv dasturi, ma'lumotnomalar, ma'ruza matnlari, test topshiriqlari, mustaqil
ishni bajarish bo‗yicha uslubiy ko'rsatmalar, ilmiy nashrlar to‗plami va boshqalar;

o‗rganilayotgan intizomning didaktik ta'minoti darajasi va darajasi: alohida fan, bo‗lim,
bo‗lim va boshqalar;

muayyan ta'lim resursidan foydalanadigan o‗quv jarayonining turiga qarab: ma'ruzalar,
masofaviy ta'lim yoki elektron ta'lim tizimini zarur o‗quv-uslubiy qo‗llab-quvvatlash va
boshqalar;

axborotni taqdim etish xarakteriga ko‗ra: multimedia mahsuloti, bosma o‗quv nashrining
elektron analogi va boshqalar;

interaktivlik darajasiga ko‗ra: faol, tavsiflovchi, aralash.

Raqamli ta'lim resurslarini ishlab chiqishda talabalarning o‗quv materiallarini yanada

muvaffaqiyatli o‗zlashtirishlari uchun yakuniy mahsulotning samaradorligi va sifatiga


background image

163

tushadigan muayyan talablarga javob berishi kerak. Raqamli ta'lim resurslarini ishlab chiqishda
didaktik, tashkiliy va texnik talablar aniqlanishi mumkin:

1.

Didaktik talablar:

ta'lim jarayonida raqamli resurslardan foydalanishning pedagogik maqsadga muvofiqligi;

raqamli resursning ilmiy mazmunining ma'lum bir darajasi, ya'ni ilmiy va ishonchli
ma'lumotlarning mavjudligi, ob'ektiv ilmiy faktlar;

barcha darajadagi talabalar uchun axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT) orqali
taqdim etilgan raqamli ta'lim resurslarining ochiqligi (bakalavriat, magistratura,
aspirantura);

muqobil manbalardan foydalanish orqali ta'limning axborot salohiyatini oshirish,
shuningdek, o‗quv ma'lumotlarini tarqatish va tuzish;

kollektiv ta'lim doirasida ta'limni individuallashtirish imkoniyatini amalga oshirish, ya'ni
o‗quvchilarning individual psixofizyologik, intellektual, motivatsion xususiyatlarini
hisobga olgan holda, o‗quvchilarning individual yo‗lini, murakkablik darajasini, ish
rejimini tanlash imkoniyati;

guruh va individual ta'lim shakllarini uning maqsadlariga, maqsadlariga, mazmuniga va
metodologiyasiga qarab birlashtirish imkoniyatini amalga oshirish;

2. Tashkiliy talablar:

intizomning o‗quv materiallari mazmunining mutaxassislik ta'lim standartlariga to‗liq
muvofiqligi;

o‗quv jarayonida AKTdan kompleks va ko‗p funksional foydalanishni ta'minlash
imkoniyati (ma'ruza, seminar, amaliy, laboratoriya mashg‗ulotlari, talabaning mustaqil
ishi, ilmiy-tadqiqot va darsdan tashqari faoliyatda), shuningdek ta'lim jarayonini
boshqarishda;

raqamli ta'lim resurslarining moslashuvchanligi darajasini oshirish, ta'lim standarti, o‗quv
rejalari o‗zgarganda unga muayyan o‗zgartish va qo‗shimchalar kiritish imkoniyati;

resursning vizual va tovush elementlarini tartibga solish va ifodalashda ifodalangan
raqamli ta'lim resursining muayyan estetik hissi va dizaynini ta'minlash;

raqamli ta'lim resurslari bilan ishlash bo‗yicha o‗z uslubiy tavsiyalarini yaratish;

universitetda yoki fakultetda ishlab chiquvchi (o‗qituvchi) va o‗quv jarayonining rahbari
sifatida o‗quv, ilmiy-tadqiqot va ta'lim ishlarini tashkil etish uchun vaqtni qisqartirish.

3. Texnik shartlar:

raqamli ta'lim resurslarining barqaror ishlashini ta'minlash;

elektron resurs foydalanuvchisi tomonidan va Internet tarmog‗ining tashqi ta'siridan
ruxsatsiz harakatlardan himoya qilish;

o‗quv ma'lumotlarini qayta ishlashning etarli tezligi (masalan, test topshiriqlarini yoki
laboratoriya ishlarini bajarishda);

raqamli ta'lim resurslari bilan ishlashning tarmoq usullarining imkoniyatlari;

Zamonaviy universitetda o‗qituvchilarning talabalar va talabalar bilan doimiy

hamkorligiga asoslangan o‗qitishning innovatsion usullarini ishlab chiqish imkoniyatini
ta'minlaydigan rivojlangan elektron ta'lim muhiti bo‗lishi kerak. Bu ish intizom o‗quv-uslubiy
kompleksi, samarali nazorat shakllari va aloqa turli usullarini qurish maxsus usullar bilan taqdim
etilishi kerak [3].

Elektron o‗quv kurslarini yaratish algoritmi bir necha teng darajada muhim va zarur

komponentlarga asoslangan bo‗lishi kerakligi bilan bog‗liq bo‗lgan I. K. Voitovichning
pozitsiyasi qiziqarli:

elektron (raqamli) shaklda taqdim etish uchun intizom yoki kurs mazmuni bo‗yicha
o‗quv materiallarini tanlash va ishlab chiqish;

didaktik va metodologik prinsiplar majmuasini hisobga olgan holda elektron o‗quv kursi
modelini aniqlash;

raqamli (elektron) kontent yaratilishi uchun maxsus vositalarni tanlash;

kontentni masofadan joylashtirish uchun platformani tanlash;


background image

164

o‗zaro hamkorlikning yangi turlarini rivojlantirish [4].

Shunday qilib, axborot texnologiyalari ta'lim tizimini to‗ldiruvchi vositalar emas, balki

yangi bilim tartibini va uning institutsional tuzilmalarini o‗rnatishning majburiyati hisoblanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1.

Аюлов А.М. Электронное обучение как новая парадигма в системе высшего

образования. - Вестник КарГУ. Серия педагогика – 2016 - №1 – С. 12-117.
2.

Арзуманова Н. В. Использование современных информационных технологий в

образовательном процессе. - Известия Российского государственного педагогического
университета им. А. И. Герцена – 2009 - № 113 – С. 86-90.
3.

Ахметова А. Г. Создание информационной образовательной среды Университета:

опыт и проблемы. - Вестник Университета – 2013 - №15 – С. 350-353.
4.

Бодайбоков Е. Ю. Актуальные проблемы и имеющийся опыт формирования

образовательных электронных ресурсов. - Вестник РУДН. Серия Информатизация
образования – 2017 - №1 – С. 89-93.


CHET TILLARINI O‘QITISH JARAYONIDA INNOVATSION

TEXNOLOGIYALARDAN FOYDALANISH ZARURATI

Ibragimova Shaxlo Zavkiyevna

TDIU akademik litseyi o‘qituvchisi

Annotatsiya:

Ushbu maqolada ta‘lim muassasalarida tahsil olayotgan o‘quvchilarning

chet tilidan olgan bilimlarini mustahkamlashda qo‘llaniladigan innovatsion texnologiyalarning
qo‘llash uslublari tahlil qilingan. Chet tilini turli metodlar bilan o'rgatish eng muhim
hodisalardan biri sifatida tahlil qiladi.

Kalit so‘zlar

:

Chet tili, axborot texnologiyasi, innovatsion texnologiya, texnologik

vositalar, usullar, metodlar

.

Hozirgi globallashuv davrda innovatsion ta‘lim texnologiyalari va ularning pedagogik

asoslari o‘rganilib, o‘quv jarayonida zamonaviy-interfaol o‘qitish usullaridan samarali
foydalanish yo‘llarini tadqiq etish bugungi kunning dolzarb muammolari biri bo‘lib qolmoqda.
Ta‘limga innovatsion yondashuvning ijtimoiy-pedagogik zaruriyati quyidagilar bilan o‘lchanadi:

1. Fan-texnika taraqqiyoti va ijtimoiy-iqtisodiy yangilanish uzluksiz ta‘lim tizimi,

xususan, ta'lim muassasalaridagi o‘quv jarayonini ilg‘or xorijiy tajribalarni o‘rganish, ta‘limdagi
innovatsion yondashuvlar va axborot texnologiyalaridan foydalangan holda takomillashtirish;

2. O‘quvchi-yoshlardagi ma‘lumotlilik darajasi, intelektual salohiyat, ijtimoiy faollik,

ijodkorlik ko‘nikmalarini rivojlantirishga xizmat qiluvchi shaxsga yo‘naltirilgan o‘qitishning
samarali tashkiliy shakllari, texnologiyalarini yaratish va amaliyotga tatbiq etish;

3. Pedagogik innovatsiyalarni o‘zlashtirish va uni tatbiq etishga nisbatan o‘qituvchining

kasbiy-innovatsion kompetentligini rivojlantirish zarurati.

Mamlakatimiz mustaqillikka erishgach, chet tillarini o‘rganishga bo‘lgan talab va

qiziqish oshdi. O‘quvchi-yoshlar uchun ko‘plab imkoniyatlar yaratib berildi. Ta‘lim jarayonida
zamonaviy axborot texnologiyalaridan unumli foydalanish hamda, ta‘lim jarayoniga zamonaviy
innavatsion texnologiyalarini olib kirish orqali ta‘lim sifati va samaradorligini oshirilmoqda.
Xususan, chet tilini o‘rganishda bunday axborot-kommunikatsion texnologiyalardan
foydalanishning bir qancha afzalliklari mavjud. Til o‘rganish va o‘qitishda innovatsion
texnologiyalar kata ahamiyatga ega. Texnologik vositalardan foydalanish chet tili o‘rganishning
har bir aspectida (reading, writing, listening, speaking) qo‘l keladi. Masalan, tinglab tushunish
uchun, albatta kompyuter, player, CD disklarsiz bu jarayonni amalga oshirish mumkin emas.
Tinglab tushunish til o‘rganishning eng muhim qismlaridan biridir. Bunda o‘quvchi bir vaqtning

Библиографические ссылки

Аюлов А.М. Электронное обучение как новая парадигма в системе высшего образования. - Вестник КарГУ. Серия педагогика - 2016 - №1 - С. 12-117.

Арзуманова Н. В. Использование современных информационных технологий в образовательном процессе. - Известия Российского государственного педагогического университета им. А. И. Герцена - 2009 - № 113 - С. 86-90.

Ахметова А. Г. Создание информационной образовательной среды Университета: опыт и проблемы. - Вестник Университета - 2013 - №15 - С. 350-353.

Бодайбоков Е. Ю. Актуальные проблемы и имеющийся опыт формирования образовательных электронных ресурсов. - Вестник РУДН. Серия Информатизация образования - 2017 - №1 - С. 89-93.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов