Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Journal home page:
https://inscience.uz/index.php/socinov/index
Development processes of modern civil society
institutions in New Uzbekistan
Ikramjon MASHARIPOV
Tashkent Financial Institute
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Article history:
Received December 2023
Received in revised form
15 December 2023
Accepted 20 January 2024
Available online
25 February 2024
The scientific article identifies the main stages of the
formation and development of modern institutions of civil
society in New Uzbekistan. The problems of expanding the
activities of civil society institutions and increasing their role
and importance in the process of forming democratic values in
our country have been studied. In particular, the author’s
analytical comments on the possibilities of their activation in
the liberalization of socio-political life have been formed.
2181-
1415/©
2024 in Science LLC.
https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol5-iss1-pp134-140
This is an open access article under the Attribution 4.0 International
(CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)
Keywords:
New Uzbekistan,
modern civil society,
civil society institutions,
democracy,
non-governmental
institutions,
political parties,
associations,
social layers,
parliamentary commission,
public fund.
Yangi
Oʻzbekistonda
zamonaviy fuqarolik jamiyati
institutlarining rivojlanish jarayonlari
ANNOTATSIYA
Kalit so‘zlar
:
Yangi Oʻzbekiston,
zamonaviy fuqarolik
jamiyati,
fuqarolik jamiyati
institutlari,
demokratiya,
nodavlat institutlari,
siyosiy partiyalar,
uyushmalar,
ijtimoiy qatlamlar,
parlament komissiyasi,
jamoat fondi.
Ushbu ilmiy maqolada Yangi
Oʻzbekistonda zamonaviy
fuqarolik
jamiyati
institutlarining
shakllanishi
va
rivojlanishining asosiy bosqichlari koʻrib chiqilgan. Fuqarolik
jamiyati institutlari faoliyatini yanada kengaytirish, yurtimizda
demokratik qadriyatlarning shakllanishi jarayonida ularning
roli va ahamiyatini oshirish muammolari oʻrganilgan. Jumladan,
ijtimoiy-siyosiy hayotni erkinlashtirishda ularni faollashtirish
imkoniyatlarini muallif tahliliy mulohazalari shakllantirilgan.
1
Associate Professor, Candidate of Political Sciences, Tashkent Financial Institute.
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Issue
–
5
№
1 (2024) / ISSN 2181-1415
135
Процессы
развития
современных
институтов
гражданского общества в Новом Узбекистане
АННОТАЦИЯ
Ключевые слова:
Новый Узбекистан,
современное гражданское
общество,
институты гражданского
общества,
демократия,
неправительственные
институты,
политические партии,
объединения,
социальные слои,
парламентская комиссия,
общественный фонд.
В научной статье определены основные этапы
становления и развития современных институтов
гражданского общества в Новом Узбекистане. Изучены
проблемы
расширения
деятельности
институтов
гражданского общества и повышения их роли и значения в
процессе формирования демократических ценностей в
нашей стране. В частности, сформированы аналитические
комментарии автора о возможностях их активизации в
либерализации общественно
-
политической жизни.
1991-yil 31-
avgustda dunyo xaritasida Oʻzbekiston Respublikasi mustaqil suveren
davlat sifatida paydo boʻldi. Mustaqillikning oʻtgan chorak asri davomida oʻziga xos milliy
davlatchilik shakllandi va fuqarolik jamiyatining unsurlari paydo boʻldi. Oʻtgan davr
ichida amalga oshirilgan islohotlar, ichki va tashqi siyosatda paydo boʻlgan muammolar
va ularning yechimlari natijasi oʻlaroq rivojlanishning oʻziga xos xususiyatga ega boʻlgan
milliy modeli tashkil topdi. Mustabidlik davri merosi, agrar munosabatlarning ustunligi,
rivojlangan davlatlar bilan toʻgʻridan
-
toʻgʻri kommunikatsiyaviy aloqalarning mavjud
emasligi, eski mafkuraning asoratlari, fuqarolik jamiyati qurish yoʻlidagi izlanishlar,
huquqiy davlatga oʻtish muammolari bir tomondan, mamlakat rivojlanishiga salbiy ta’sir
etgan boʻlsa, ikkinchi tomondan, qishloq hududlarida ishsizlik va kambagʻallik kabi
ijtimoiy illatlarni keltirib chiqargan boʻlsa, uchinchi tomondan, fuqarolik jamiyatini
rivojlantirish islohotlarini sustlashishiga sabab boʻldi.
Lekin, shunga qaramay, 2017-yildan boshlab mamlakat rivojlangan davlatlarga xos
rivojlanish yoʻliga oʻtdi, mamlakat har tomonlama dunyoga ochildi, jahon integratsiyasiga
qoʻshilishi tezlashdi, Markaziy Osiyo davlatlari bilan birodarlik va hamkorlik an'analarini
tikladi. Davlat va jamiyat qurilishi xalqaro tashkilotlar talablari va rivojlangan davlatlar
tajribasi asosida rivojlana boshladi. Shu davrda zamonaviy fuqarolik jamiyatining eng
asosiy prinsipi
–
inson erkinligi va huquqini ta'minlash davlat siyosatining ustuvor
yoʻnalishiga aylandi. Dunyoning eng rivojlangan davlatlar Oʻzbekistondagi tub
oʻzgarishlarni nafaqat e'tirof etdi, balki Oʻzbekiston bilan hamkorlik qila boshladi.
Qisqa davr ichida bu kabi rivojlanish Oʻzbekiston Respublikasiga Shavkat
Miromonovich Mirziyoyevning 2016-yil 4-dekabrda Prezident etib saylanishi va uning
“Xalq davlat idoralariga emas, davlat idoralari xalqqa xizmat qilishi kerak” degan prinsip
asosida islohotlarni amalga oshirilganligi bilan bogʻliqdir. Qisqa muddat ichida beqiyos
rivojlanishga erishildi, davlat hokimiyati organlari va jamiyatni modernizatsiyalashda
ana shu prinsip bu sohadagi islohotlarning asosiy oʻzagi sifatida namoyon boʻldi.
Aslida esa bu prinsip zamonaviy fuqarolik jamiyati institutlarini shakllantirish va
rivojlantirishning eng asosiy va bosh prinsipi edi.
Prezident Sh.M.
Mirziyoyev yangi Oʻzbekistonni shakllantirish islohotlari yoʻlini
oʻzbek xalqi bir necha asrlardan buyon orzu qilgan quyidagi oʻz dasturida ifodalab berdi:
“Barcha deputat va senatorlarga, ularning timsolida butun Oʻzbekiston xalqiga murojaat
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Issue
–
5
№
1 (2024) / ISSN 2181-1415
136
qilib aytmoqchiman: demokratik islohotlar yoʻli –
biz uchun yakka-yu yagona va eng
toʻgʻri yoʻldir”. Bu borada biz har kuni izlanishdamiz, xorijdagi ilgʻor tajribalarni chuqur
oʻrganib, hayotimizni, ish uslubimizni yangilashga harakat qilmoqdamiz. Biz yangi
Oʻzbekistonni xalqimiz bilan birgalikda barpo etamiz, degan ulugʻvor maqsadni oʻz
oldimizga qoʻyganmiz. Bu borada “Jamiyat –
islohotlar tashabbuskori” degan yangi gʻoya
kundalik faoliyatimizga tobora chuqur kirib bormoqda” Yangi Oʻzbekistonda zamonaviy
fuqarolik jamiyati institutlarini rivojlantirish jarayonlarini huquqiy jihatdan ta'minlashda
davlat xizmatlarining sifatini oshirish, oʻz faoliyati yuzasidan jamoatchilikka tizimli
ravishda ma’lumotlar taqdim etish masalalarida adliya organlari va muassasalarining roli
va mas'uliyati sezilarli ravishda oshmoqda. Davlat xizmatlarini koʻrsatish va intellektual
mulkning huquqiy himoyasi sohasida yagona davlat siyosatini amalga oshirishda tizim
imkoniyatlaridan oqilona foydalanish, ushbu sohalarda muvofiqlashgan faoliyatni
ta'minlash hamda mavjud ma'muriy tuzilmalarning yaxlit vertikal boshqaruvini
shakllantirish zarurati yuzaga kelmoqda. Bugungi kunda zamonaviy fuqarolik jamiyati
institutlarini rivojlanish tendensiyalari Yangi Oʻzbekiston poydevorini shakllantirish
jarayonlariga uzviy hamohang ravishda kechmoqda. Bunda mamlakatimiz oldida turgan
strategik vazifalar
–
xalqchil davlat, erkin fuqarolik jamiyati va demokratik qadriyatlarni
mustahkamlash kabi omillarni qamrab olgan kompleks va fundamental tadqiqotlarni olib
borish ilmiy jamoatchilik oldida turgan dolzarb vazifalardan biri boʻlib qolmoqda.
Yangi Oʻzbekistonda zamonaviy fuqarolik jamiyati institutlarini shakllantirish va
rivojlantirish islohotlari 2017-yildan boshlab jadallashdi. Albatta bunga mamlakat
Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev tashabbusi bilan “2017–
2021-
yillarda Oʻzbekiston
Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yoʻnalishi boʻyicha Harakatlar
strategiyasi” va 2022
-yil 28-yanvardagi PF
–
60-
son “2022–
2026-
yillarga moʻljallangan
Yangi Oʻzbekiston taraqqiyot strategiyasi toʻgʻrisida”gi, 2017
-yil 3-fevraldagi,
PF
–
4944-
son “Mahalla institutini yanada takomillashtirish chora
-
tadbirlari toʻgʻrisida”gi,
2018-yil 4-maydagi PF
–
5430-
son “Mamlakatni demokratik yangilash jarayonida
fuqarolik jamiyati institutlarining rolini tubdan oshirish chora-
tadbirlari toʻgʻrisida”gi,
2021-yil 4-martdagi PF
–6181 Farmoni bilan tasdiqlangan “2021–
2025-yillarda fuqarolik
jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi”gi hamda 2020
-yil 12-fevraldagi PF
–
5938-son
“Jamiyatda ijtimoiy
-
ma’naviy muhitni sogʻlomlashtirish, mahalla institutini yanada
qoʻllab
-quvvatlash hamda oila va xotin-qizlar bilan ishlash tizimini yangi darajaga olib
chiqish chora-
tadbirlari toʻgʻrisida”gi farmonlari, shuningdek sohaga oid boshqa
normativ-huquqiy hujjatlarda belgilangan vazifalarni amalga oshirishda hozirgi kunda bu
sohadagi
xorijiy tajribalarni yanada chuqurroq va kengroq oʻrganishni taqozo etmoqda.
Zamonaviy fuqarolik jamiyati nazariyasining rivojlanishi”. Hozirgi davr fuqarolik
jamiyati nazariyasiga AQSh siyosatshunos olimi B.Barber katta hissa qoʻshdi. U NNT –
“uchinchi sektor ijtimoiy sektordan oʻziga egalitarizm (tenglashtirish) va oʻzaro aynanlik
prinsiplarini, xususiy sektordan esa
–
ixtiyoriylik va shaxs suvereniteti prinsiplarini
tanlab oladi Uchinchi sektor ularning hammasini bir vaqtning oʻzida namoyon etgan
holda amalga oshiradi. Xuddi ana shu holat men jiddiy demokratik istiqbollar, deb atagan
tamoyillarni oʻzida ifodalaydi”
, degan fikrni ilgari suradi.
Nemis olimi V.Dettlning fikricha, “fuqarolik jamiyati gʻoyasi bozor va davlatga
qoʻshimcha boʻlgan tushunchadan boshqa narsa emas. Fuqarolik jamiyati gʻoyasi yangi
radikal siyosiy konsepsiyaning ifodalanishi boʻlib, u hech qachon davlat va bozor
tomonidan oʻrnatilgan kengliklarni inkor etgan emas, lekin, shu bilan birga, u bu
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Issue
–
5
№
1 (2024) / ISSN 2181-1415
137
kengliklar doirasidan chiqadi. Fuqarolik jamiyati konsepsiyasi oilada ham, shuningdek,
boshqa tashkilotlarda ham ular tomonidan bajarilgan rollarning sifatiga muvofiq holda
ular oʻrtasidagi oʻzaro tenglikni ta'minlay oladigan muvozanat boʻlishini talab etadi”.
XX asr nemis faylasufi va sotsiologi Y.Xabermasning fikricha, “ijtimoiy
-ommaviy
soha jamiyatning paydo boʻlishi, uni davlatdan ajralishi natijasi oʻlaroq shakllangan.
Fuqarolik jamiyati, oʻz navbatida, xususiy qonunlar va liberal bozor tomonidan
tuziladigan shaxsiy avtonomiya sohasi hisoblanadi”.
Hozirgi davr Gʻarb nazariyotchilari
zamonaviy fuqarolik jamiyati modelini quyidagi
institutlar va sohalardan iborat ekanligini e'tirof etishadi: birinchidan, plyuralizm:
ijtimoiy sohalarda, jamiyatda, undagi nodavlat notijorat tashkilotlarda (NNT), turli
ijtimoiy qatlam va guruhlarda plyuralizmning mavjudligi; ikkinchidan, hayot erkinligi:
turli ijtimoiy-madaniy va kommunikatsiya sohasidagi institutlar; uchinchidan, shaxsiy
hayot daxlsizligi: shaxsning rivojlanish shart-sharoitlarining mavjudligi, fuqarolarda
xulqiy fazilatlarni tanlash erkinligining mavjudligi; toʻrtinchidan, qonuniylik: fikrlar va
dunyoqarashlar turfaligini qonun doirasida kechishi maqsadida universal qonunlar qabul
qilish, insonning oʻz faoliyatida davlat organlari ta'siridagi mustaqilligi, uning iqtisodiy
munosabatlarda daxlsiz boʻla olish sharoitlarini mavjudligi. Mazkur omillar va
institutlarning birgalikdagi va uygʻunlikdagi oʻzaro ta’siri, bir
-birlarini taqozo etishi
zamonaviy fuqarolik jamiyatining rivojlanganligini anglatadi.
Yangi Oʻzbekistonda keng koʻlamda siyosiy, iqtisodiy va ma’naviy jabhalarda
islohotlarni avj oldirib yuborgan ekan, bu islohotlar negizini uch ming yillik davlatchilik
tariximiz, ma'naviy merosimiz va milliy mentalitetimiz xususiyatlarini asos qilib oldi va
uni ogʻishmay amalga oshira boshladi. Prezidentimiz Sh.M.
Mirziyoyevning asarlarida
yangi Oʻzbekistonda zamonaviy fuqarolik jamiyatini rivojlantirishga doir islohotlar keng
yoritib berilmoqda. Ijtimoiy siyosatning muhim vazifasi davlat va bozor manfaatlari
ishtirok etmaydigan, kishilar oʻzlarining mavjudligini fuqarolar sifatida anglab yetadigan,
oʻzlari va boshqalar uchun foydali ishlar bilan mashgʻul boʻladigan
mahalliy darajalarda
ular uchun kengliklar yaratishdan iboratdir. Shu bilan birga, fuqarolarning ma'lum qismi
tadbirkorlik ijtimoiy maqomiga erishishlari mumkin. Siyosatchilarning ustuvor vazifalari
ana shu kengliklarni yaratish, rivojlantirish va mustahkamlashdan iborat boʻlishi lozim.
Boshqacha aytganda, hukumat ijtimoiy majburiyatlarni tezlik bilan amalga oshirish
vositasiga aylanadi. Agar fuqarolik jamiyati gʻoyasi koʻproq ma'naviy xarakter kasb etsa,
u jamiyatni oʻzgarishlarga moyil boʻlgan konsepsiyalardan biriga aylanadi.
Bu gʻoya
asosan farovonlik davlatini oʻzgarishlarga qilishiga undaydi. Uning quyidagi muhim uchta
jihatlari mavjud:
–
rasmiy hukumat oʻzining muhimligini yoʻqotmaydi –
u har qachongidan ham yanada
muhimroq boʻlishi mumkin –
lekin, u oʻzining jamiyatdagi rolini qaytadan belgilab olishi
taqozo etiladi. Siyosatchilar fuqarolarning ijtimoiy faolliklarini inkor qilmasliklari, aksincha,
ularni har tomonlama qoʻllab
-
quvvatlashlari va ragʻbatlantirishlari lozim;
–
ijtimoiy sohada musobaqadoshlik unsurlari ham zaruriyatdir. Masalan,
jamiyatning ijtimoiy samaradorligini oshirish va ijtimoiy xizmat koʻrsatish kabilar uchun.
Bu ma’noda ijtimoiy almashuvlar ancha samaralik ravishda amalga oshishi mumkin;
–
sanoat va korporativ hayot ijtimoiylashuvi lozim.
Fuqarolik jamiyati hayot, jamiyat va mehnat tizilmalarini qaytadan oʻzgartirishni
tezlashtirishga moyilligi bilan ajralib turadi. Zamonaviy mehnat madaniyatini iqtisodiy
jihatlar bilan boyitish, shuningdek, mehnat sohasidagi muvaffaqiyatlar umuman butun
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Issue
–
5
№
1 (2024) / ISSN 2181-1415
138
jamiyat hayotidagi muvaffaqiyatlarga olib keladi. Lekin, fuqarolik jamiyati konsepsiyasi
oilada ham, shuningdek, boshqa tashkilotlarda ham ular tomonidan bajarilgan rollarning
sifatiga muvofiq holda ular oʻrtasidagi oʻzaro tenglikni ta'minlay oladigan muvozanat
boʻlishini talab etadi. Bu kabi jamiyatda erkaklar va ayollar muvaffaqiyatlarga erishishlari
uchun teng imkoniyatlarga ega boʻladilar.
Lekin, hozirgi davrda ham turli olimlar oʻrtasida zamonaviy fuqarolik jamiyatini
sharqda yoki gʻarbda, shimolda yoki janubda, shuningdek, uni turli mamlakatlarda har xil
shart-sharoitlarda shakllanishiga doir bahslar davom etmoqda. Shu bilan birga, fuqarolik
jamiyatining rivojlanishida demokratik qadriyatlar muhim oʻrin tutadimi yoki liberal
mafkura samaraliroqmi?, qabilidagi savollarga berilayotgan javoblarning ham bir-biridan
farqlanishi kuzatilmoqda. Keyingi oʻn yillikda “ikki xil talqinlar avj oldi: zamonaviy
fuqarolik jamiyati va diskursiv (voqelikni oʻzaro bogʻliqlikda va ketma
-ketlikda idrok
etishga asoslangan) etika nuqtai nazaridan baholashlar. Ulardan birinchisi klassik
liberalizm mavzusi bilan bogʻliq boʻlib, ular
–
“fuqarolik jamiyati” tushunchasi hozirgi
davrda shaxsiy hayot daxlsizligi huquqi, ijtimoiy hayot erkinligi (soʻz va uyushmalar
erkinligi), qonun oldida tenglik, mulkka boʻlgan
huquqlarni eslashga majbur etadi.
Ikkinchisi esa, bahs talab me’yorlarni ochiq muhokama qilishda barchaning teng ishtirok
etishiga alohida urgʻu beradi, shuningdek, ularning yechimini demokratiya prinsiplariga
havola qiladi.
Hozirgi davr siyosiy nazariyalarida liberalizm va demokratiya asoslarini bir-
birlariga qarama-
qarshi qoʻyuvchi
(qaytadan paydo boʻlgan) qarashlar ham mavjud.
Klassik liberalizm asoschilari himoyachilari “agar demokratiyaga xos boʻlgan
koʻpchilikning boshqaruvi va umumiy ishtirok etish jarayonlarida yetarli darajadagi
nazoratni amalga oshirish va hokimiyat faoliyatini cheklashlar yetishmay qolsa, u holda
mavjud erkinliklarga xavf tugʻiladi, shuning uchun ham, bu
–
yohud sarob, yoki undan-da
yomon boʻlgan holatdir”, degan fikrga moyillik kuchaydi. Toʻgʻridan toʻgʻri, yoki radikal
demokratiya tarafdorlari esa, oʻz oʻrnida, “liberal an'analar koʻpchilikning ishtirokiga
asoslangan demokratik jamiyatni barpo etish yoʻlidagi bosh toʻgʻonoq”, deb biladilar.
Mashhur siyosatshunoslardan Jin Koen va Endryu Aratolar esa
yuqorida koʻrsatilgan har
ikkala (liberal va demokratik) qarashlarni birlashtirishga harakat qilib, ularning toʻgʻriligi
bu nazariy qarashlarni konseptual va me'yoriy
jihatlardan oʻzaro mustahkam
aloqadorligiga bogʻliq, degan fikrga keldilar.
Oʻzbekistonda mustaqillik davrida milliy
davlatchilik shakllandi va fuqarolik jamiyati unsurlari paydo boʻldi. 2017
-yildan boshlab
Oʻzbekiston Respublikasi Prezident Sh.M.
Mirziyoyevning tashabbusi va uning
boshchiligida amalga oshirilgan islohotlar natijasi oʻlaroq mamlakat rivojlangan
davlatlarga xos rivojlanish yoʻliga oʻta boshladi, mamlakat dunyoga ochildi, uning jahon
integratsiyasiga qoʻshilish jarayoni tezlashdi, Markaziy Osiyo davlatlari bilan birodarlik
va hamkorlik an'analarini tiklandi.
2017
–
2022-yillarda davlat va jamiyat qurilishi xalqaro tashkilotlar talablari hamda
rivojlangan davlatlar tajribasi asosida rivojlana boshladi. Shu davrda zamonaviy
fuqarolik jamiyatining eng asosiy prinsipi
–
inson erkinligi va huquqini ta'minlash davlat
siyosatining ustuvor yoʻnalishiga aylandi. Jamiyat taraqqiyoti “Davlat
-jamiyat-
inson”
modelidan insonni qadrlashga asoslangan “inson
-jamiyat-
davlat” modeli asosida
rivojlanish
bosqichiga
oʻtildi.
Davlat
hokimiyati
organlari
va
jamiyatni
modernizatsiyalashda ana shu prinsip bu sohadagi islohotlarning asosiy oʻzagi sifatida
namoyon boʻldi. Mazkur model har tomonlama fuqarolik jamiyati institutlarini
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Issue
–
5
№
1 (2024) / ISSN 2181-1415
139
shakllantirish va rivojlantirishning eng asosiy va bosh prinsipi hisoblanadi.Mustaqillik
davrida shakllangan fuqarolik jamiyati islohotlari va bu sohadagi xorijiy tajribalarni
tatbiq etish natijasida takomillashib bormoqda. Bugun inson qadrini yuksaltirish va erkin
fuqarolik jamiyatini yanada rivojlantirish orqali xalqparvar davlat barpo etish strategik
maqsadga aylandi.
Prezident Sh.M.
Mirziyoev yangi Oʻzbekistonni shakllantirish islohotlari yoʻlini
oʻzbek xalqi bir necha asrlardan buyon orzu qilgan quyidagi oʻz dasturida ifodalab berdi:
“Barcha deputat va senatorlarga, ularning timsolida butun Oʻzbekiston xalqiga murojaat
qilib aytmoqchiman: demokratik islohotlar yoʻli –
biz uchun yakkayu yagona va eng
toʻgʻri yoʻldir. Bu borada biz har kuni izlanishdamiz, xorijdagi ilgʻor tajribalarni chuqur
oʻrganib, hayotimizni, ish uslubimizni yangilashga harakat qilmoqdamiz. Biz yangi
Oʻzbekistonni xalqimiz bilan birgalikda barpo etamiz, degan ulugʻvor maqsadni oʻz
oldimizga qoʻyganmiz. Bu borada “Jamiyat –
islohotlar tashabbuskori” degan yangi gʻoya
kundalik faoliyatimizga tobora chuqur kirib bormoqda “Yangi Oʻzbekistonda zamonaviy
fukarolik jamiyati institutlarini rivojlantirish jarayonlarini huquqiy jihatdan ta'minlashda
davlat xizmatlarining sifatini oshirish, oʻz faoliyati yuzasidan jamoatchilikka tizimli
ravishda ma'lumotlar taqdim etish masalalarida adliya organlari va muassasalarining roli
va mas'uliyati sezilarli ravishda oshmoqda. Davlat xizmatlarini koʻrsatish va intellektual
mulkning huquqiy himoyasi sohasida yagona davlat siyosatini amalga oshirishda tizim
imkoniyatlaridan oqilona foydalanish, ushbu sohalarda muvofiqlashgan faoliyatni
ta'minlash hamda mavjud ma'muriy tuzilmalarning yaxlit vertikal boshqaruvini
shakllantirish zarurati yuzaga kelmoqda. Bugungi kunda zamonaviy fuqarolik jamiyati
institutlarini rivojlanish tendensiyalari Yangi Oʻzbekiston poydevorini shakllantirish
jarayonlariga uzviy hamohang ravishda kechmoqda. Bunda mamlakatimiz oldida turgan
strategik vazifalar
–
xalqchil davlat, erkin fuqarolik jamiyati va demokratik qadriyatlarni
mustahkamlash kabi omillarni qamrab olgan kompleks va fundamental tadqiqotlarni olib
borish ilmiy jamoatchilik oldida turgan dolzarb vazifalardan biri boʻlib qolmoqda.
Yangi Oʻzbekistonda zamonaviy fuqarolik jamiyati institutlarini shakllantirish
va rivojlantirish islohotlari 2017 yildan boshlab jadallashdi. Albatta bunga
mamlakat Prezidenti Sh.M.
Mirziyoev tashabbusi bilan “2017–
2021-
yillarda Oʻzbekiston
Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yoʻnalishi boʻyicha Harakatlar
strategiyasi” va 2022
-yil 28-yanvardagi PF
–
60-
son “2022–
2026-
yillarga moʻljallangan
Yangi Oʻzbekiston taraqqiyot strategiyasi toʻgʻrisida”gi, 2017
-yil 3-fevraldagi,
PF
–
4944-
son “Mahalla institutini yanada takomillashtirish chora
-
tadbirlari toʻgʻrisida”gi,
2018-yil 4-maydagi PF
–
5430-
son “Mamlakatni demokratik yangilash jarayonida
fuqarolik jamiyati institutlarining rolini tubdan oshirish chora-
tadbirlari toʻgʻrisida”gi,
2021-yil 4-martdagi PF
–6181 Farmoni bilan tasdiqlangan “2021–
2025-yillarda fuqarolik
jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi”gi hamda 2020
-yil 12-fevraldagi PF
–
5938-son
“Jamiyatda ijtimoiy
-
ma'naviy muhitni sogʻlomlashtirish, mahalla institutini yanada
qoʻllab
-quvvatlash hamda oila va xotin-qizlar bilan ishlash tizimini yangi darajaga olib
chiqish chora-
tadbirlari toʻgʻrisida”gi farmonlari, shuningdek sohaga oid boshqa
normativ-huquqiy hujjatlarda belgilangan vazifalarni amalga oshirishda hozirgi kunda bu
sohadagi
xorijiy tajribalarni yanada chuquroq va kengroq oʻrganishni taqozo etmoqda.
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Issue
–
5
№
1 (2024) / ISSN 2181-1415
140
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI:
1.
Ш. Мирзиёев «Халқ давлат идораларига эмас, балки давлат органлари
халқимизга хизмат қилиши керак» 31.08.2017. https://kun.uz/news/2017/08/31.
2.
Ш.Мирзиёев
Олий
Мажлисга
Мурожаатномаси.
24.01.2020.
https://president.uz/uz/lists/view/3324.
3.
Barber B. R. Civil Society: Getting Beyond the Rhetoric. A Framework for
Political Understanding //Civic Engagement in the Atlantic Community. Bertelsmann
Foundation Publishes Gutersloh, 1999.-
Р
.5-6.
4.
Dettling W. The "Burgergesellshaft": Scope for Reforming the Welfare State?
//Civic Engagement in the Atlantic Community. Bertelsmann Foundation Publishes
Gutersloh, 1999.-
Р.3
-5.
5.
Habermas J. The structural transformation of the public sphere. An inguiry into a
category of bourgeois Society-Cambridge, 1989.-P.27-73
6.
Муқимжон
ҚИРҒИЗБОЕВ,
Ислоҳoтлaр
мувaффaқияти
сиёсий
пaртиялaрнинг eтуклик дaрaжaсига боғлиқ. Huquq va burch. № 10 сон 2019й.
7.
Masharipov.I.B. Forms and Technologies of Mutual Relations Between the State and
Civil Society Institutions International Journal of Development and Public Policy| e-ISSN:
2792-3991 | www.openaccessjournals.eu | Volume: 3 Issue: 3 in March -2023 .52-56.
8.
Masharipov I.B. Factors of development processes of socio-political bases of NGOS in
new Uzbekistan // International journal of Social Sciences & Interdisciplinary Research,
Volume: 13 Issue: 01 in January-2024. https://www.gejournal.net/index.php/IJSSIR.
9.
З
.
Хайитматов
.
Терроризм
ва
экстремизм
-
ёшлик
кушандаси
.
Oʻzbekistonda
ijtimoiy fanlar.
№3 сон
2017
й
.
Тошкент
.
Б
.35-40.
10.
Masharipov.I.B. Theoretical Foundations of the Development of Modern Civil
Society Institutions in a Democratic Legal State. INTERNATIONAL JOURNAL ON
ECONOMICS, FINANCE AND SUSTAINABLE.