21
YANGI O'ZBEKISTON ILMIY
TADQIQOTLAR JURNALI
www.in-academy.uz
2-JILD, 1-SON (YOʻITJ)
1991–2016 YILLARDA O‘ZBEKISTON
PROKURATURASINING HUQUQIY ASOSLARI VA KADRLAR
SIYOSATI
Sofoyeva Shahzoda Sirojovna,
BuDU mustaqil tadqiqotchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14619836
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Qabul qilindi: 3-yanvar 2025 yil
Ma’qullandi: 5-yanvar 2025 yil
Nashr qilindi: 8-yanvar 2025 yil
Mazkur maqola 1991–2016 yillar davomida
O‘zbekiston Respublikasida prokuratura tizimining
huquqiy
asoslari
va
kadrlar
siyosatining
shakllanishi va rivojlanishiga bag‘ishlangan. Unda
davlat mustaqillikka erishgach, prokuratura
organlarining vakolatlari, mas‘uliyatlari va
kadrlarni tayyorlash tizimi bo‘yicha amalga
oshirilgan islohotlar tahlil qilinadi. Shuningdek,
maqolada ushbu yillarda qabul qilingan qonun
hujjatlari, kadrlar siyosatining strategiyasi va
uning natijalari batafsil yoritilgan
prokuratura, huquqiy asoslar,
kadrlar
siyosati,
O‘zbekiston
Respublikasi, huquqiy islohotlar,
mustaqillik, 1991–2016 yillar.
1991 yilda O‘zbekiston Respublikasining mustaqillikka erishishi davlatning yangi huquqiy
tizimini shakllantirish jarayonini boshladi. Bu jarayonning muhim qismlaridan biri sifatida
prokuratura tizimi davlat boshqaruvi va qonun ustuvorligini ta‘minlashda alohida o‘rin tutdi.
Ushbu maqola prokuratura tizimining huquqiy asoslari, kadrlar siyosati va ularning 1991–
2016 yillar oralig‘ida olib borilgan islohotlar natijasida erishgan yutuqlarini o‘rganishga
qaratilgan.
Mustaqillikdan so‘ng qabul qilingan dastlabki qonunlar davlatning yangi huquqiy asoslarini
belgilab berdi. 1992 yil 8 yanvarda qabul qilingan “Prokuratura to‘g‘risida”gi qonun
prokuratura faoliyatining asosiy vazifalari va vakolatlarini mustahkamladi, ularning davlat
boshqaruvidagi o‘rnini aniq belgiladi[2].
1991–2016 yillarda prokuratura tizimi davlat organlari faoliyatining qonuniyligini nazorat
qilish, jinoyat ishlarini tergov qilish va fuqarolar huquqlarini himoya qilish kabi vazifalarni
bajarib keldi. Bu davrda prokuratura tizimining xalqaro standartlarga mos kelishini
ta’minlash maqsadida qator islohotlar amalga oshirildi.
2001 yilda “Prokuratura to‘g‘risida”gi qonunning yangi tahriri qabul qilindi. Bu qonun
prokuraturaning vakolatlarini kengaytirish, uning mustaqilligini mustahkamlash va faoliyatini
xalqaro standartlarga yaqinlashtirishga yo‘naltirildi.
Davlat mustaqillikka erishgan dastlabki yillarda prokuratura tizimi uchun malakali kadrlarni
yetishmovchiligi muhim muammolardan biri bo‘ldi. Sovet davridagi tayyorgarlik usullari
yangi siyosiy va huquqiy muhit talablariga javob bermas edi[1].
22
YANGI O'ZBEKISTON ILMIY
TADQIQOTLAR JURNALI
www.in-academy.uz
2-JILD, 1-SON (YOʻITJ)
1996 yilda tashkil etilgan Prokuratura xodimlarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish
markazi xodimlarning kasbiy bilimlarini oshirishga xizmat qildi. Ushbu markaz orqali
xodimlar zamonaviy huquqiy bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lishdi.
Toshkent Davlat Yuridik Universiteti prokuratura organlari uchun yuqori malakali
huquqshunoslarni tayyorlashda asosiy maskanga aylandi. Shuningdek, bu davrda xalqaro
tajribani o‘rganish va zamonaviy ta‘lim metodlarini joriy qilishga alohida e‘tibor qaratildi[3].
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti va hukumatining farmonlari asosida prokuratura tizimi
doimiy ravishda takomillashtirilib bordi. Islohotlarning asosiy yo‘nalishlari qatoriga kadrlar
siyosatini takomillashtirish, xalqaro hamkorlikni kengaytirish va huquqiy madaniyatni
oshirish kiradi.
Xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikda amalga oshirilgan dasturlar prokuratura tizimini
zamonaviylashtirishga yordam berdi. Jumladan, BMT va Yevropa Ittifoqi bilan birgalikda
qator loyihalar amalga oshirildi[4].
Prokuratura organlari mustaqillikni mustahkamlash va jamiyatda qonun ustuvorligini
ta‘minlashda asosiy institutlardan biri bo‘lib qolmoqda. Bu tizimning jamiyatdagi o‘rni nafaqat
qonunchilikni amalga oshirishda, balki fuqarolar huquqlarini himoya qilishda ham namoyon
bo‘ldi.
1991–2016 yillar oralig‘ida O‘zbekiston Respublikasi prokuratura tizimi huquqiy asoslarning
mustahkamlanishi va kadrlar siyosatining rivojlanishi orqali yangi bosqichga ko‘tarildi. Ushbu
tizimning xalqaro tajribaga moslashuvi, malakali kadrlarni tayyorlash hamda huquqiy
islohotlar orqali takomillashuvi nafaqat tizimning ichki samaradorligini oshirdi, balki
davlatning mustaqillikni mustahkamlashdagi rolini kuchaytirdi.
ADABIYOTLAR RO‘YXATI
1.
“Prokuratura to‘g‘risida”gi qonun (1992 yil, 2001 yilgi tahriri).
2.
Karimov, I.A. “O‘zbekiston: Milliy davlatchilikning asoslari”. Toshkent, 1997.
3.
Uralov, A.A. (2001). Prokuratura va uning funksiyalari: O‘zbekiston tajribasi.
Toshkent: O‘zbekiston huquqiy axborot markazi.
4.
Shaykhov, M. (2003). Prokuratura tizimi: O‘zbekiston va jahondagi amaliyot.
Toshkent: O‘zbekiston davlat yuridik universiteti nashriyoti.
