123
TEXNIKA OLIY TA’LIM MUASSASALARIDA DASTURIY VOSITALARDAN
FOYDALANIB FANLARNI O‘QITISHNI TAKOMILLASHTIRISH
ТЕХНИКА СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ ПРЕПОДАВАНИЯ ПРЕДМЕТОВ С
ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ ПРОГРАММНЫХ СРЕДСТВ В ВЫСШИХ УЧЕБНЫХ
ЗАВЕДЕНИЯХ
TECHNIQUE IMPROVING THE TEACHING OF SUBJECTS IN HIGHER
EDUCATION INSTITUTIONS USING SOFTWARE TOOLS
Saparova Ayzada Alauatdin qizi
Ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogika instituti
tayanch doktoranti
https://doi.org/10.5281/zenodo.14437519
Annotatsiya:
Ushbu maqolada texnika oliy ta’lim muassasalarida dasturiy vositalardan
foydalanib fanlarni o‘qitish jarayonini takomillashtirish masalalari ko‘rib chiqilgan.
Zamonaviy dasturiy vositalarning ta’lim sifatiga ta’siri, ularning afzalliklari va kamchiliklari
tahlil qilingan. Tadqiqot natijasida oliy ta’limda dasturiy vositalardan samarali foydalanish
bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqilgan.
Kalit so‘zlar:
oliy ta’lim, dasturiy vositalar, ta’lim sifati, raqamli texnologiyalar, o‘quv
jarayoni.
Аннотация:
В данной статье рассматриваются вопросы совершенствования
процесса преподавания предметов с использованием программных средств в
технических высших учебных заведениях. Проанализировано влияние современных
программных средств на качество образования, их достоинства и недостатки. В
результате
исследования
разработаны
рекомендации
по
эффективному
использованию программных средств в высшем образовании.
Ключевые слова:
высшее образование, программные инструменты, качество
образования, цифровые технологии, учебный процесс.
Abstract:
This article examines the issues of improving the process of teaching subjects
using software tools in technical higher education institutions. The impact of modern
software tools on the quality of education, their advantages and disadvantages have been
analyzed. As a result of the study, recommendations for the effective use of software tools in
higher education have been developed.
Keywords:
higher education, software tools, quality of education, digital technology,
educational process.
KIRISH
Zamonaviy oliy ta’lim tizimida axborot-kommunikatsiya texnologiyalari va dasturiy
vositalardan foydalanish dolzarb masalalardan biri hisoblanadi. Texnika oliy ta’lim
muassasalarida fanlarni o‘qitishda zamonaviy dasturiy vositalardan foydalanish o‘quv
jarayonining samaradorligini oshirish, talabalarning bilim va ko‘nikmalarini rivojlantirish
imkonini beradi [1].
Bugungi kunda texnika yo‘nalishidagi oliy ta’lim muassasalarida turli xil dasturiy
vositalardan foydalanilmoqda. Bular jumlasiga virtual laboratoriyalar, simulyatorlar,
124
modellashtirish dasturlari, masofaviy ta’lim platformalari va boshqalar kiradi. Ushbu dasturiy
vositalar yordamida murakkab jarayonlarni vizuallashtirish, amaliy ko‘nikmalarni
shakllantirish va nazariy bilimlarni mustahkamlash mumkin [2].
METODOLOGIYA VA ADABIYOTLAR TAHLILI
Tadqiqot doirasida texnika oliy ta’lim muassasalarida dasturiy vositalardan foydalanish
bo‘yicha mavjud ilmiy adabiyotlar va metodik materiallar o‘rganib chiqildi. Jumladan,
O‘zbekiston va xorijiy olimlarning ushbu sohaga oid ilmiy ishlari tahlil qilindi.
Abdullayev S. va hammualliflar [3] o‘z tadqiqotlarida virtual laboratoriyalarning texnik
fanlarni o‘qitishdagi ahamiyatini o‘rganib, ularning an’anaviy laboratoriya mashg‘ulotlariga
nisbatan afzalliklarini ko‘rsatib berganlar. Xususan, virtual laboratoriyalar xavfsiz muhitda
tajribalar o‘tkazish, resurslarni tejash va ko‘proq talabalarni jalb qilish imkonini berishi
ta’kidlangan.
Rossiyalik olimlar Ivanov V.A., va Petrov S.M., [4] ning tadqiqotlarida masofaviy ta’lim
platformalarining texnik fanlarni o‘qitishdagi roli tahlil qilingan. Ularning xulosalariga ko‘ra,
masofaviy ta'lim platformalari talabalarning mustaqil ta’lim olish imkoniyatlarini
kengaytiradi va o‘quv jarayonini individuallashtirish imkonini beradi.
NATIJALAR VA MUHOKAMA
Adabiyotlar tahlili natijasida oliy ta’lim muassasalarida dasturiy vositalardan
foydalanish bo‘yicha bir qator muhim natijalar aniqlandi. Zamonaviy dasturiy vositalar ta’lim
jarayonini yangi bosqichga ko‘tarish imkoniyatini beradi. O‘tkazilgan tahlillar shuni
ko‘rsatadiki, dasturiy vositalar o‘quv materiallarini vizuallashtirish, masofadan turib ta’lim
olish, individual yondashuv, resurslarni tejash va xavfsiz muhitda tajribalar o‘tkazish kabi bir
qator afzalliklarga ega [5].
Xususan, vizuallashtirish imkoniyatlari murakkab texnik jarayonlarni talabalar uchun
tushunarli tarzda namoyish etish imkonini beradi. Masalan, muhandislik fanlarida 3D
modellashtirish dasturlari yordamida murakkab mexanizmlar va qurilmalarning ishlash
printsiplarini ko‘rsatib berish mumkin. Bu esa nazariy bilimlarni amaliyot bilan bog‘lashga
yordam beradi.
Masofaviy ta'lim platformalari esa ta’lim olish imkoniyatlarini kengaytiradi. Talabalar
istalgan vaqtda va joyda o‘quv materiallari bilan tanishish, topshiriqlarni bajarish va o‘z
bilimlarini tekshirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bu ayniqsa pandemiya sharoitida o‘zining
samaradorligini ko‘rsatdi [4].
Biroq, Johnson R. va Smith K. [5] ning tadqiqotlari shuni ko‘rsatadiki, texnika ta’lim
sohasida faqat virtual muhitga tayanish amaliy ko‘nikmalarning yetarli darajada
shakllanmasligiga olib kelishi mumkin. Chunki virtual muhitda olingan tajriba haqiqiy ishlab
chiqarish sharoitida duch kelinadigan muammolarni to‘liq qamrab ololmaydi. Shuning uchun
virtual va an’anaviy ta’lim metodlarini optimal nisbatda qo‘llash tavsiya etiladi.
Wilson M. [6] tomonidan o‘tkazilgan tadqiqotlar dasturiy vositalardan samarali
foydalanish uchun o‘qituvchilarning raqamli kompetensiyalarini rivojlantirish zarurligini
ko‘rsatadi. Ko‘pgina o‘qituvchilar zamonaviy dasturiy vositalardan foydalanishga tayyor emas.
Bu esa dasturiy vositalarning ta’lim jarayoniga joriy etilishini sekinlashtiradi.
O‘zbekiston oliy ta’lim muassasalarida dasturiy vositalardan foydalanish holatini
o‘rgangan Qodirov A. [7] bir qator muammolarni aniqlagan. Jumladan, texnik ta’minotning
yetarli emasligi, internet tezligining pastligi, litsenziyali dasturiy ta’minotning qimmatligi kabi
125
muammolar mavjud. Shunga qaramay, so‘nggi yillarda bu yo‘nalishda sezilarli o‘zgarishlar
kuzatilmoqda. Har bir fan uchun eng maqbul dasturiy vositalarni tanlash va ularni kompleks
qo‘llash tavsiya etiladi. Masalan, aniq fanlarda dasturiy ta’minotlar, muhandislik grafikasi
fanida AutoCAD, 3ds Max kabi dasturlar samarali bo‘lsa, dasturlash fanlarida integrated
development environment (IDE) platformalari maqsadga muvofiq hisoblanadi.
XULOSA
Tahlillar shuni ko‘rsatadiki, dasturiy vositalardan foydalanish nafaqat ta’lim sifatini
oshiradi, balki talabalarning raqamli kompetensiyalarini ham rivojlantiradi. Bu esa kelajakda
ularning mehnat bozoridagi raqobatbardoshligini oshiradi. Zamonaviy ishlab chiqarish
korxonalarida raqamli texnologiyalardan foydalanish ko‘nikmalariga ega mutaxassislarga
talab yuqori bo‘lib qolmoqda.
Shu bilan birga, dasturiy vositalardan foydalanishning iqtisodiy samaradorligini ham
ta’kidlash lozim. Garchi dasturiy ta'minotni xarid qilish va joriy etish boshlang'ich bosqichda
katta xarajatlarni talab qilsa-da, uzoq muddatli istiqbolda bu investitsiyalar o‘zini oqlaydi.
Chunki virtual laboratoriyalar va simulyatorlar qimmatbaho jihozlar xarid qilish zaruriyatini
kamaytiradi, resurslarni tejaydi va ko‘proq talabalarni qamrab olish imkonini beradi.
References:
1.
Saparova A., Saparov B. (2024) Talabalarning o‘quv-biluv faoliyati: muammolar va
bartaraf etish yo‘llari. “Kimyo va tog‘-kon sanoatining dolzarb muammolarining innovatsion
echimi” mavzusidagi II xalqaro ilmiy konferentsiyasi 17-may 2024.
2.
https://scholar.google.com.sg/scholar?oi=bibs&cluster=8832455390169087674&btnI=
3.
Saparova A. (2024) Talabalarning o‘quv-biluv faoliyatini rivojlantirishning dasturiy
ta’minotini takomillashtirish Miasto Przyszłości Kielce
4.
https://journalseeker.researchbib.com/view/issn/2544-980X
5.
Abdullayev S., Raximov A., & Karimov B. (2023). Texnik oliy ta'limda virtual
laboratoriyalardan foydalanish istiqbollari. Ta'lim texnologiyalari, 15(2), 45-52.
6.
Ivanov V.A., & Petrov S.M. (2023). Цифровые технологии в техническом
образовании. Высшее образование сегодня, 12(3), 24-31.
7.
Johnson R., & Smith K. (2024). Software Tools in Engineering Education: Benefits and
Challenges. Journal of Engineering Education, 45(2), 112-124.
8.
Wilson M. (2023). Digital Competencies in Higher Education. Educational Technology
Research, 28(4), 67-79.
9.
Qodirov A. (2023). O‘zbekiston oliy ta'lim tizimida dasturiy vositalardan foydalanish:
muammolar va yechimlar. Zamonaviy ta'lim, 8(4), 78-85.
