Global dunyoda ilm-fan va ta‘limdagi innovatsion
rivojlanishning zamonaviy trendlari 15 dekabr, 2022 yil.
252
ZAMONAVIY
TASHKILOT
VA KORXONALARDA
KADRLAR
MENEJMENTINI
TASHKIL ETISH
XUSUSIYATLARI
SANGINOVA SABRINA,
Stars international university
2-bosqich talabasi,
sanginovasabrina17@gmail.com
Annotatsiya:
Ushbu maqolada zamonaviy tashkilot va korxonalarda kadrlar
menejmentini tashkil qilishning o‘ziga xos jihatlari ko‘rsatib berilgan. Maqolada
ko‘tarilgan muammoni yoritishga muallif bu boradagi ilg‘or chet el tajribasidan,
xususan, yapon tajribasidan kelib chiqqan holda yondashgan. Samarali kadrlar
menejmentining korxonalardagi innovatsion faollikni oshirishdagi roli tasvirlab
berilgan.
Kalit so‘zlar:
raqobatbardoshlik, kadrlar, boshqarish, innovatsiya.
Корхонадаги ҳар қандай бошқарув қарорининг сифатли ва муваффақият-
ли қабул қилиниши, ижро этилиши кадрлар менежменти тизимининг ташкил
этилганлик даражасига бевосита боғлиқ бўлади. Корхонада мавжуд кадрлар
имкониятидан тўлиқ ва самарали фойдаланиш унинг бозордаги рақобатбар-
дошлигини таъминлашда ниҳоят даражада муҳим аҳамият касб этади.
Табиийки, замонавий ташкилот ва корхоналарда, яъни инновациялар асо-
сида фаолият кўрсатадиган хўжалик юритувчи субъектларда кадрлар мене-
жменти тизими одатдаги корхоналардагига нисбатан бир қанча жиҳатлари
билан фарқланади, жумладан:
– замонавий ташкилот ва корхоналарда кадрларнинг интеллектуал фаолия-
ти ва инновацион фаоллигига катта эътибор қаратилади;
– замонавий ташкилот ва корхоналарда кадрларнинг ижодкорлиги ва ихти-
рочилигини қўллаб – қувватловчи эркин муҳитни яратишга алоҳида эътибор
қаратилади;
– замонавий ташкилот ва корхоналарда кадрларнинг ўз соҳасига чуқур их-
тисослашуви муҳим аҳамиятга эга;
– замонавий ташкилот ва корхоналарда кадрлардан кўпроқ техник билим
ва тажрибаларни билиш талаб этилади. Биз ушбу фарқли жиҳатларнинг ҳар
https://doi.org/10.47689/STARS.university-pp252-254
STARS International University
253
бирига қисқача тўхталиб ўтиш орқали замонавий ташкилот ва корхоналарда
кадрлар менежменти хусусиятларини тавсифлаб ўтмоқчимиз.
Дунёда таниқли компаниялар фаолиятини интеллектуал фаолият ва инно-
вацион фаолликка эга бўлмаган кадрларсиз тасаввур қилиб бўлмайди. Ком-
панияларда кадрлардаги бундай хусусиятларни ривожлантириш мақсадида
кўплаб воситалар қўлланилади. Масалан, Toyota компаниясининг ишлаб чиқа-
риш цехларида махсус ўйинлар зали мавжуд бўлиб, унда ишчи ходимлар бўш
вақтларида интеллектуал қобилиятларини оширишга қаратилган ўйинлар би-
лан банд бўлишади [1]. Диққатга сазовор томони шундаки, уларнинг бундай
интеллектуал ўйинларга бўлган интилишини мотивация қилиш тизими ҳам
яратилган бўлиб, ҳар ой ёки чорак сўнгида муайян интеллектуал ўйин ғолиб-
лари мукофотланиб борилади.
Шунингдек, бу каби компанияларда кадрларнинг интеллектуал фаолиятини
қўллаб-қувватлашга қаратилган бир неча йиллик тажриба шаклланган бўлиб,
унга кўра дунёда таниқли инновациялар учун интеллектуал мулк ҳуқуқларига
эга бўлган компанияларнинг мутахассисларини мунтазам таклиф этиш орқали
компаниянинг кадрлари учун семинар – тренинглар ўтказилиб туради. Маса-
лан, Япониянинг Sony компанияси биринчи E – book, яъни электрон китоблар-
ни яратиш орқали машҳур бўлганидан сўнг Хитойдаги кўплаб юқори техно-
логияларга асосланган компаниялар Sony мутахассисларини фаол равишда
таклиф эта бошлашди [2].
Замонавий ташкилот ва корхоналарда кадрларнинг инновацион фаоллигини
таъминлашга қаратилган воситалар ҳам қўлланилиб, булар жумласига Япония
компанияларидаги мунтазам такомиллашув жараёни (Кайзен) ва Ғарбий Евро-
па компанияларидаги сифат тўгаракларини мисол тариқасида киритиш мумкин.
Кайзен ва сифат тўгаракларининг амал қилиш механизми моҳиятан бир хил бў-
либ, иккаласида хам маҳсулот ва жараён сифати, самарадорлигини оширишда
кадрларнинг инновацион ғоялар билан фаол иштироки қўллаб-қувватланади.
Бугунги кунда АҚШ ва Ғарбий Европа компанияларида кадрларнинг ижод-
корлиги ва ихтирочилигини қўллаб – қувватловчи эркин муҳитни яратиш усту-
вор вазифалардан бири ҳисобланади. Бундай муҳитнинг яратилиши фақат на-
тижаларга асосланган бошқарувни, яъни MOB (Management By Objectives) ни
ўзида акс эттириб, у асосан компанияда юқори даражадаги профессионал-
ларнинг меҳнатидан фойдаланишни талаб қилади. Билимларга асосланган ме-
нежмент, яъни Knowledge Management тизими ўз олдига айнан шундай эркин
муҳитни яратиш орқали ишни ташкил этишни мақсад қилиб қўйган. АҚШнинг
Google компанияси бундай менежментнинг инноваторларидан бири бўлиб, де-
ярли барча кадрлари учун эркин муҳитни яратиш орқали компания томонидан
яратиладиган ҳар қандай маҳсулот ёки хизматга ижодкорлик ва ихтирочилик
нуқтаи-назаридан ёндашишни талаб қилади.
Замонавий ташкилот ва корхоналарда корпоратив стратегия билан бирга
функционал ва бизнес стратегияларининг ҳам мукаммал даражада ривожлан-
ганлиги улардаги кадрлардан ўз соҳасини чуқур билишини талаб этади. Маса-
лан, Япониядаги деярли барча бренд компанияларнинг кадрлари ўзига тегишли
соҳалар бўйича чуқур ихтисослашган. Бундай ихтисослашувнинг яна бир аҳа-
миятли томони шундаки, инқирозли вазиятларда юқори профессионаллар мав-
жуд компанияларда янги менежмент усулларини қўллаш жараёни ҳар томон-
Global dunyoda ilm-fan va ta‘limdagi innovatsion
rivojlanishning zamonaviy trendlari 15 dekabr, 2022 yil.
254
лама осон кечади. Масалан, Nissan компаниясини инқирозли вазиятдан халос
этиш мақсадида Карлос Гон томонидан яратилган кросс-функционал жамоалар
компанияда чуқур ихтисослашувга эга мутахассисларнинг ўзаро ҳамкорлигини
таъминлаш орқалигина муваффақиятли натижаларни қўлга кирита олди.
Замонавий ташкилот ва корхоналарда инновацион стратегиянинг асосини
R&D (тадқикот ва ривожланиш) стратегияси ташкил этади. R&D кўпроқ техник
ва технологик йўналишдаги структура бўлганлиги учун ҳам ушбу компания-
ларнинг кадрларидан кўпроқ техник билимларни билиш талаб этилади. Маса-
лан, япон юқори технологик компанияларида ишлаб чиқаришнинг технологик
жараёнида фаолият кўрсатмаган мутахассис келажакда менежер бўлиш им-
кониятини қўлдан чиқаради.
Бугунги кунда Ўзбекистон Республикасининг инновацион ва инвестицион
сиёсати замонавий ташкилот ва корхоналар тизимини қўллаб-қувватлашга
асосий эътиборни қаратган [3]. Аммо юқорида келтириб ўтганимиздек, замо-
навий ташкилот ва корхоналарни ривожлантиришга фақат технологияларни
жалб этиш билан эмас, балки шунга мувофиқ персонални бошқариш тизимини
ташкил этиш билан эришилади. Бунинг учун қуйидагиларга эътибор берилса
мақсадга мувофиқ деб ўйлаймиз:
– маҳаллий корхоналар раҳбарияти хориждаги илғор компанияларда кадр-
лар менежменти хусусиятларини мунтазам равишда қиёсий таҳлилини ўтка-
зиб бориши керак;
– маҳаллий корхоналарда кадрларнинг инновацион фаоллигини қўллаб-қув-
ватлашга қаратилган тизим яратилиши керак (масалан, ходимлар томонидан
бериладиган ғояларнинг корхона имкониятларидан келиб чиққан ҳолда ҳар
хил бонус, яъни баллик тизимни жорий этиш орқали қўллаб – қувватланишини
амалга оширса бўладиган тадбир ҳисобланади);
– маҳаллий корхоналар ходимларидан иборат бўлган Кайзен гуруҳлари ёки
сифат тўгараклари каби гуруҳларни ташкил этиш мумкин бўлиб, бу кадрлар
орасида ҳам ишга бўлган қизиқишни янада ривожлантиради.
Умуман олганда, мамлакатимизда ўз фаолиятини замонавий бозор тала-
блари асосида ривожлантиришга ҳаракат қилаётган ташкилот ва корхона-
ларда асосий имконият, яъни малакали мутахассислар қатлами мавжуд [4].
Япон компанияларидаги чуқур ихтисослашув натижасида юзага келган юқори
даражадаги профессионаллар учун уларда менежментнинг хар қандай янги
усулларини қўллаш қийин бўлмагани каби, Ўзбекистондаги ташкилот ва кор-
хоналарда ҳам мавжуд малакали мутахассислар қатлами ҳар қандай иннова-
цион ёндашувнинг муваффақиятли амалга оширилишини таъминлаб беради.
Фойдаланилган адабиётлар рўйхати
1. Buni Tozawa, Norman Bodek. The Idea Generator: Quick and Easy Kaizen.
2001.
2. Толкачев А. Организуя PR своего бизнеса. Litres, 2014.
3. Саноат тармоқларининг инновацион ривожланиши: муаммо
ва ечимлар мавзусидаги республика илмий – амалий конференция матери-
аллари тўплами. 1 қисм. Т.: ТДИУ, 2013. Менежмент ва бизнес асослари. Акад.
С.С. Ғуломов таҳрири остида. Т.: Меҳнат, 1997.
