Barcha maqolalar - Musiqa

Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida musiqa tinglash faoliyatida zamonaviy texnalogiyalar qo‘llash

Mazkur maqolada o‘qitishning milliy, ustoz-shogird uslubini, yangi zamonaviy uslublarini yaratishda ta’lim texnologiyalarining muhim o‘rni va vazifalari qiziqarli ma’lumotlar asosida yoritildi. O‘zbek xalq musiqa ijodi fanidan yaratilgan ushbu maqolada zamon talablari asosida yangi pedagogik texnologiyalardan foydalangan holda, o‘quv reja asosida ma’ruza va amaliy tarzda o‘tkazilishi rejalashtirilgan mashg‘ulotlarda o‘zbek xalq musiqa ijodining hududlarga xos murakkab ijro uslublari, mohir ijrochilar, cholg‘u sozlari, katta ashula, dostonchilik, xalfachilik, folklor va baxshichilikka oid ma’lumotlarkeltirilgan.

Maqolada ta’lim o‘zbek tilida olib boriladigan maktablarda rus tilini o‘qitishga kompetensiyaga asoslangan yondashuvni shakllantirish muammosini shakllantirish va konkretlashtirishga bag‘ishlangan. Maqolada rus tilida bilim, ko'nikmalarni shakllantirishga qaratilgan an'anaviy yondashuv va talabalar o'rtasida rus tilida tegishli kompetensiyalarni rivojlantirishga qaratilgan kompetensiyaga asoslangan yondashuv taqqoslanadi. Amalda rus tilini ona tili sifatida o'rgatishning ikki xil strategiyasining kombinatsiyasi rus tili o'qituvchilari orasida keng tarqalgan noto'g'ri tushuncha tufayli yuzaga keladi, unga ko'ra vakolatlar bilim, ko'nikma va qobiliyatlar yig'indisi bilan belgilanadi. Shu bilan birga, quyidagi tafovut taklif etiladi: kompetensiyalar - bu harakatdagi bilim, muayyan aloqa muammolarini hal qilishda ko'nikma va qobiliyatlarni ongli ravishda qo'llash qobiliyati. Tadqiqot natijalariga ko‘ra, O‘zbekiston maktablarida faoliyat yuritayotgan rus tilini ona tili sifatidagi o‘qituvchilarning pedagogik tafakkurini tubdan o‘zgartirish zarurligi ko‘rsatilgan.

Mazkur maqolada Abu Nasr Forobiyning serqirra ilmiy merosi, xususan, musiqa san’atiga doir pedagogik qarashlari tahlil qilingan. Mutafakkirning “Katta musiqa kitobi” risolasida musiqa fenomeni, uning maqsadlari, musiqa san’atining nazariy va amaliy qirralari atroflicha bayon etilgan.

This article discusses the issues of childlessness of fathers in the traditional life of the Karakalpaks from an early period, which are reflected in folk epics. The epic direction and various motivations are revealed.

Анализируется музыкальная терминология и лексико-семантический анализ названий инструментов.

Тадқиқот объекта: композиторлар ижодида йил фасллари туркумипипг кенг тарихий (XVIII аср охиридан то XXI аср бошига қадар) ва жуғрофий кесимдаги бадиий талқини. Тахдил учун танланган асарлар ичида ўтмиш жахон мусиқа санъатининг мумтоз намуналари билан бир қаторда замонавий (узбек ва хорижий) композиторлар асарлари хам ўрин олган. Уларнинг аксарияти илк бор тадқиқ қилинмокда.
Ишнинг мақсади - композиторлик ижодиёти мисолида йил фасллари мавзусининг хилма-хил талқинларини тарихий тадрижиётда кўрсатиб бериш, унинг замонавий Узбекистан композиторлари асарларида турлича намоён бўлишини аниқлаш ҳамда миллий бадиий анъаналар билан боғлиқлигини асослаб беришдан иборат.
Тадқиқот методлари: тадқиқот объекти тарихий-типологик, синхроник ва диахроник қиёс ва мажмуавий услубий ёндошувларнинг муштарак қўлланилишини тақозо этди.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: мусиқа санъатида йил фасллари мавзусининг турлича талқин тадрижи илк бор илмий кузатилди. Тадқиқот давомида эришилган айрим натижа ва назарий ҳолатлар бадиий мазмун назариясининг илмий асосларини шакллантиришда, шунингдек, ижодий тафаккурни ривожланиб борувчи мураккаб тадрижий тизим сифатида англашда аҳамиятли бўлиши мумкин.
Амалий аҳамияти: турли миллий композиторлик мактаблари намоёндалари томонидан йил фасллари мавзусининг ижодий талқини хусусидаги илмий тасаввурларни кенгайтиришга, ҳамда мусиқашунослик фанини шу йўналишдаги янги мусиқий асарлар тадқиқоти билан бойитишга кўмак беради.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: диссертация материаллари Узбекистан давлат консерваториясининг Мусиқа тарихи ва танкид кафедрасида олиб бориладиган “Жахон халқлари мусиқаси тарихи” курси бўйича маърузалар матнида ўз аксини топтан.
Қўлланилиш (фойдаланиш) сохаси: тадкикот иши илмий ва педагогик амалиётда, шунингдек, “Жахон халклари мусиқаси тарихи”, “Мусиқий услублар тарихи”, “Узбек мусиқаси тарихи”, “Маданиятшунослик” каби ўқув фанларининг маърузалари мазмунида кенг қўлланилиши мумкин. Илмий иш материаллари маърузачи-мусиқашуносларнинг маърифатчилик фаолияти самарадорлигини оширишга имкон беради.

Диссертация иши кириш кисми, икки бои, хулоса ва фойдаланган адабиётлар руйхатидан иборат.
Кириш кисмида тадкикртнинг долзарблиги таъкидланиб муаммонинг ишланиш даражасига муносабат билдирилган хамда ишнинг мак,сад ва вазифаси, унинг методологик ва назарий асослари белгиланган. Шунингдек, адабий ва архив манбалари тахлил килиниб, ишнинг илмий ва амалий киймати курсатилиб берилгаи.
«1925-1941 йиллардаги Крракалпогистоннииг мусика маданияти» деб номлаигаи бириичи бобда мусика саиъатининг асосий жараёнлари очиб берилган. К.оракалпок мусикий хаётида ер-сув, коллективлаштириш, индустриалаштириш, "Хужум" харакати даврлари асосий тематика сифатида гавдаланди.
Мозкур бопта "Тонг нури" театр труппасининг мусикий репертуари, давлат театрининг 1927-1941 йиллардаги фаолияти тахлил килинади. Диссертацияда 1936 йил апрелда Москвада коракалпок. мелодияларининг грампластинкага ёзиб олинишининг тарихий ахамиятини алохида кайд этилади. 30-йилларда катагонликка учраган С. Мажитов, К. Авезов каби маданиет даргаларининг фаолияти хам таъкидлаб утилган.
Иккинчи боб "1941-1950 йиллар Крракалпок мусика маданияти" да мусикий хаётиииг ун йиллик даври еритиб берилган. Хдрбий давр атмосфераси, давр колорита яратилган мусикий асарлар мисолида тахлил килинган. Г. И. Компонеец, А.Кондорштилов, В.Шафранииков, Ж.Шамуратов ва бошкаларнинг ижодий портретлари тикланган.
Диссертация сунгида тадкикртдан келиб чикадиган якунлар ва хулосалар баён килинган. 1925-1950 йиллар К,оракалпогистои халкдари мусикий маданияти тарихини ва тарихий тажрибасини урганишдан келиб чикиб, амалий ахамиятга эга тавсиялар баён килинган.

Ushbu maqolada o‘zbek  xalq qo‘shiqlarining milliy madaniyatimizdagi  o‘rni, o‘ziga xosligi hamda  ahamiyati yoritilgan.

Mazkur maqolada musiqa ta’limi yo‘nalishi bakalavriat ta’im yo‘nalishi talabalarining tinglash faoliyati bilan bog‘liq kompetentsyalarini rivojlantiruvchi qobiliyatlar haqida ma’lumotlar berilgan

Mazkur maqolada fortepiano ijrochiligida qo‘l texnikasini shakllantirish va rivojlantirishning metodik yo‘llari hamda uning nazariy asoslari yoritilgan. Asosan, bolalar musiqa va san’at maktablari o‘quvchilari bilan ishlash jarayonida samarali mashqlar tizimi, texnik komplekslar, motorika va musiqiy ifoda uyg‘unligi asosida ishlov berish usullari ko‘rib chiqilgan. Tadqiqotda qo‘l harakatlarining anatomik-fiziologik xususiyatlari, musiqiy texnikani bosqichma-bosqich rivojlantirish tamoyillari, shuningdek, pedagogik yondashuvlar asosida dars jarayonini samarali tashkil etish yo‘llari tahlil etilgan. Bundan tashqari, maqolada fortepiano texnikasining shakllanishiga ta’sir etuvchi psixologik omillar, motivatsiya, shaxsiy yondashuv va individual rivojlanish trayektoriyalarining o‘rni ham alohida e’tiborga olingan. Nazariy qismda ilg‘or xorijiy va mahalliy tajribalar tahlil qilingan, amaliy qismda esa mashg‘ulotlarda qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan aniq usullar, topshiriq turlari va texnik vositalar ishlab chiqilgan

Mazkur maqolada musiqa darslarini o‘quvchilarning yosh xususiyatlariga mos ravishda tashkil etish masalalari yoritilgan. Har bir yosh davrida bolalarning eshitish qobiliyati, musiqani idrok etish darajasi, emotsional holati va ijodiy fikrlashi turlicha bo‘ladi. Shu sababli dars mazmuni, mashg‘ulot shakllari hamda topshiriqlar o‘quvchilarning yoshiga mos ravishda tanlanishi lozim. Maqolada yosh guruhlariga mos musiqiy asarlarni tanlash, bolalarda musiqaga qiziqish uyg‘otish, ularni faol dars jarayoniga jalb etish va ijodiy faoliyatga yo‘naltirish bo‘yicha metodik tavsiyalar berilgan. Shuningdek, darslarda oddiy va tushunarli usullardan foydalanish, vizual hamda eshituv vositalaridan samarali foydalanish orqali natijadorlikka erishish yo‘llari ko‘rsatib o‘tilgan. Ushbu ilmiy maqola amaliy faoliyatda foydalanish uchun foydali metodik asos bo‘lib xizmat qiladi va musiqa ta’limi sifatini oshirishga xizmat qiladi.