Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная
лингвистика
и
лингводидактика
–
Foreign
Linguistics and Linguodidactics
Journal home page:
https://inscience.uz/index.php/foreign-linguistics
Modern pedagogical trends in teaching English in the
process of globalization
Khusnida TUMANOVA
Kokand College of Oil and Gas Industry
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Article history:
Received June 2024
Received in revised form
10 June 2024
Accepted 25 July 2024
Available online
15 July 2024
This article reflects modern pedagogical trends in teaching
English in the context of globalization, the importance of using
modern technologies in the study and teaching of English.
2181-3701
/©
2024 in Science LLC.
DOI:
https://doi.org/10.47689/2181-3701-vol2-iss4-pp2
This is an open-access article under the Attribution 4.0 International
(CC BY 4.0) license (
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru
Keywords:
globalization,
global language,
English,
science and technology,
technology,
CEFR,
knowledge,
education,
lesson,
method.
Globallashuv
jarayonida
ingliz
tili
o‘
qitilishining
zamonaviy pedagogik tendentsiyalari
ANNOTATSIYA
Kalit so‘zlar
:
globallashuv,
global til,
ingliz tili,
fan-texnika,
texnalogiya,
CEFR,
bilim,
ta
’
lim,
dars,
usul.
Mazkur maqolada globallashuv jarayonida ingliz tili
o‘
qitilishining zamonaviy pedagogik tendentsiyalari, ingliz
tilini
o‘
rganish va
o‘
qitishda zamonaviy texnologiyalardan
foydalanishning ahamiyati aks ettirilgan.
1
Teacher, Kokand College of Oil and Gas Industry. E-mail: ibroximovkamronbek2@gmai.com
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Issue
–
2
№
4 (2024) / ISSN 2181-3701
236
Современные педагогические тенденции преподавания
английского языка в процессе глобализации
АННОТАЦИЯ
Ключевые слова:
глобализация,
глобальный язык,
английский язык,
наука и техника,
технологии,
CEFR,
знания,
образование,
урок,
метод.
В данной статье отражены современные педагогические
тенденции преподавания английского языка в условиях
глобализации, важность использования современных
технологий в изучении и преподавании английского языка.
KIRISH
Globallashuv
–
lotincha
–
“glob” so‘
zidan olingan b
o‘
lib, aynan uni
“dumaloqlashuv”, “kurralashuv” deb taijima qilish mumkin. Yer sharining, Yer
kurrasining fan-texnika yutuqlari tufayli insoniyat ixtiyoridagi bir butun sharga, kurraga
aylanishini tushuntirish uchun ishlatiladi.
“Global” tushunchasining lug‘
aviy ma
’
nosi nuqtai nazaridan fransuz tilida
–
umumiy”, lotin tilida esa –
“globus”
–
“Yer shari” ma’
nolarini bildiradi. Demak, globalizm
tushunchasi ana shu ikki ma
’
noda ham bevosita insoniyat hayoti va taqdiri bilan bo
g‘
liq
b
o‘lgan katta muammolarni, “sayyoraviy”, “dunyoviy” muammolarni, global taraqqiyot
istiqbollarini
o‘
ziga qamrab oladi.
Bugungi kunning yoshlari har tamonlama barkamol, salohiyatli, ajdodlarga
munosib avlod b
o‘
lib kamol topishlari uchun chuqur bilimga ega b
o‘
lishlari, jismonan
so
g‘
lom, ruhan tetik b
o‘
lishlari lozim. Chunki kelajak yoshlar q
o‘
lida. Aynan shu yoshlarni
ingliz tiliga
o‘
rgatish yurtimizdagi dolzarb masalardanadir. Zero, ingliz tili bugungi kunda
global til mavqeyiga k
o‘
tarilish bosqichida.
ADABIYOTLAR TAHLILI
Global til asosan BMT, YUNESKO hamd
o‘
stlik va boshqa k
o‘
plab xalqaro
tashkilotlarda q
o‘
llaniladi. Global til
–
bu butun dunyo davlatlari
o‘
zlarning davlat
tillaridan tashqari yana bir tilni
o‘
rganishi va bu til k
o‘
plab mamlakatlarda bir xil tilni
tashkil etishiga tushuniladi. Biz ingliz tilini global til deb olishimizga k
o‘
plab sabablar
mavjud. Masalan, ishlab chiqarilayotgan axborot texnologiyalarining tillaridan biri bu
ingliz tili, barcha sohalardagi bilimlarning ingliz tilida ham mavjudligi, chet elga sayohat
qilmoqchi b
o‘
lganlar, yoki boshqa mamlakatlardagi biznes hamkorlarni qidirishdagi
muloqot uchun ham ingliz tili eng asosiy qurol vazifasini
o‘
taydi.
Ta
’
lim jarayonida
o‘
qituvchilarning
o‘
z ishlariga aloqador b
o‘
lgan adabiyotlarni asl
nusxasini
o‘
qishida, xorij tajribasini
o‘
rganishida,
o‘
z tajribasini yoyishida, xullas, bir s
o‘
z
bilan aytganda jaxonga chiqishning yagona y
o‘
li ingliz tilini
o‘
rganish va ingliz tilidagi
bilimlarni rivojlantirishdan iboratdir.
Har voqea-hodisaning
o‘
z tarixi b
o‘
lgani kabi Ingliz tilining kelib chiqishi ham
o‘
z
tarixiga ega.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Issue
–
2
№
4 (2024) / ISSN 2181-3701
237
Ingliz tili ham fransuz, nemis va boshqa Yevropa tillari singari lotin tilidan olingan.
Bu k
o‘
plab yevropaliklar ingliz tilini
o‘
rganishi qiyin b
o‘
lgan til deb hisoblamasligining
sababi b
o‘
lishi mumkin. Shuningdek, ingliz tilining soddaligi uning global tilga
aylanishining asosiy sababi ekanligni ta
’
kidlaydi. Global tilning kamchiliklari shundaki,
ilmiy sohada (fanlar b
o‘
yicha) ingliz tili ona tili b
o‘
lmagan xalqlar uchun qiyinchiliklarni
taqdim etadi va s
o‘
zlovchilari ozchilikni tashkil qilgan tillar uchun (kam odam
gaplashadigan) uchun xavf tu
g‘
diradi. BBC maqolasiga k
o‘
ra,
o‘
tgan asrda 400ga yaqin til
y
o‘
q b
o‘
lib ketgan, agar shu voqea davom etsa, har uch oyda bir til va keyingi asrda
barcha tillarning 50 foizi y
o‘
q b
o‘
lib ketish ehtimoli mavjud [1].
Global til yoki xalqaro til sifatida ingliz tilining birinchilardan b
o‘
lib tilga olinishida
katta mohiyat mavjud. Chunki, barcha texnalogiyalarning tili ingliz tilida, inglizlarning
o‘
qitish tizimi boshqa bir davlatlarning
o‘
qitish tizmidan ustunroq b
o‘
lgani uchun ulardan
mashhur olimlar, mashhur kishilar yetishib chiqqan va hozirgi kunda ham butun
dunyoga
o‘
z bilimlarini ingliz tilida yetkazib berishmoqda.
Yangi davr hozirgi kun
o‘
qituvchilariga yangi vazifa va bir qancha ma
’
suliyatlarni
yuklaydi. Zamonaviy texnologiyani kirib kelishi bilan ingliz tilini
o‘
qitish an
’
anasi sezilarli
darajada
o‘
zgardi. Hozirgi kunda ingliz tilini
o‘
rganishning ahamiyati
O‘
zbekistonda
avvalgiga qaraganda ancha yuqori b
o‘
lib bormoqda. Bir qancha ingliz tili mutaxassislari
ingliz tilini
o‘
rganishni yangi metod va y
o‘
llarini hayotga tadbiq qilishmoqda. Bugungi
kunda
o‘
qitishning samaradorligini oshirish uchun
O‘
zbekistonda yangi zamonaviy
innovatsion texnologiyalardan foydalanishning yangi metodlari joriy qilinmoqda. Misol
uchun, multimediya asosida chet tili
o‘
rgatilayotgan
o‘
quvchida t
o‘
rt k
o‘
nikmani
rivojlantirish, qiziqarli materiallar orqali ham k
o‘
rib, ham eshitib
o‘
rganish imkoniyati
paydo b
o‘
ladi. Bundan tashqari
o‘
quvchi jonli harakatlarni k
o‘
rib ba
’
zi s
o‘
zlarning
ma
’
nosini taxmin qila oladi va uni tushinishga harakat qiladi. Albatta har qanday chet tili
darslarida zamonaviy texnologiyalar komputer, radio, CD, DVD q
o‘
llash ta
’
lim jarayonini
yanada ol
g‘
a siljib,
o‘
sib kelayotgan yosh avlodga chet tillarni tezroq
o‘
rganish imkonini
beradi [2].
MUHOKAMA
K
o‘
pchilik ingliz tilini global til deb biladi, chunki u dunyoning barcha
mintaqalarida aholisining aksariyati gaplasha oladigan va tushuna oladigan tildir.
Qolaversa, bu til dunyo miqyosida qabul qilinib va hozirda q
o‘
llab- quvvatlanmoqda.
Texnikum talabalarida ingliz tilini
o‘
rganish ishtiyoqini s
o‘
ndirmaslik uchun
o‘
qituvchi dars davomida turli ta
’
lim texnologiyalaridan, zamonaviy pedagogik
metodlardan, yo b
o‘
lmasa kamida komputerdan foydalanishi zarur. Zero, talabalarning
yoshiga, qiziqishiga, qobiliyatiga, tilni
o‘
zlashtirishiga qarab tayyorlangan
o‘
quv
materiallari albatta talabalarning qiziqishini ortib borishini yanada ta
’
minlaydi.
Talabalatning til b
o‘
yicha murakkab s
o‘
zlarni
o‘
rganishida video-filmlar, q
o‘
shiqlar yoki
matnlarni eshittirilishi, multimedia, komputerlar orqali namoyish ettilishi talaba bilimini
oshirishga xizmat qiladi
Texnikum talabalarida ingliz tilini
o‘
rganish ishtiyoqini s
o‘
ndirmaslik uchun
hozirgi CEFR ya
’
ni Xalqaro Yevropa ta
’
lim standartlarining talablari b
o‘
yicha quyidagi
t
o‘
rtta:
–
Writing
–
Reading
–
Listening
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Issue
–
2
№
4 (2024) / ISSN 2181-3701
238
–
Speaking ya
’
ni ingliz tilida yozib,
o‘
qib, tinglab, s
o‘
zlashib
o‘
rganish
kompitensiyalari b
o‘
yicha darslarni olib borilishi ham maqsadga muvofiq deb
topilmoqda. Dars jarayonida kasb va mutaxassisliklariga oid video
–
filmlar, roliklar
namoyish qilish va uni muhokama qilish juda samarali usul hisoblanadi. Bunda talabalar
kasbiy faoliyatiga tanish b
o‘
lgan lu
g‘
at ishlatilishi, yangi va murakkab s
o‘
zlar ishtirok
etgan b
o‘
lsa s
o‘
zlarga izoh berishi, yangi s
o‘
zlar bilan bo
g‘
liq b
o‘
lgan mutaxassislik
mashqlarini bajarib olishlari mumkin b
o‘
ladi. Bu kabi usullar darslarni yanada boyitish,
talabalarni til
o‘
rganishga qiziqtira olish, ularning bilimlarini boyita olishga, kelajakda
o‘
z
ish faoliyatlarida t
o‘g‘
ri va
o‘
rinli q
o‘
llay olish natijasiga erishamiz.
NATIJA
Ijtimoiy iqtisodiy
o‘
zgarishlarni amalga oshirmay turib, ta
’
lim sohasida ham
muvaffaqiyatlarga erishib b
o‘
lmasligi t
o‘g‘
risidagi fikrlar butun global tarmoqlarida
isbotlangan. Demak,
O‘
zbekistonning globallashuv jarayonida ingliz tili
o‘
qitilishining
quyidagi zamonaviy pedagogik tendentsiyalarini k
o‘
rsatib
o‘
tish zarur:
–
birinchidan,
ingliz tilini
o‘
rganish tizimini demokratlashtirish, ya
’
ni ingliz tili
o‘
qitilishida
o‘
qituvchilarning tanlash ixtiyorligiga erishish. (jumladan texnikumda ham);
–
ikkinchidan,
shaxsning ingliz tili b
o‘
yicha ta
’
lim olish huquqining ta
’
minlanishi.
Har bir ta
’
lim muassasasida t
o‘
liq ingliz tilida
o‘
qitiladigan, sinf, guruxlarni tashkil etsh.
(jumladan texnikumda ham);
–
uchinchidan,
ta
’
lim tizida ingliz tilini
o‘
rganishda ijtimoiy-iqtisodiy omillarning
sezilarli ta
’
sirini pasaytirish, pulli shartnoma asosida taxsil olish
o‘
rniga bepul
tugaraklarni ochish va yuritish. (jumladan texnikumda ham);
–
to‘rtinchdan,
xilma-xil qiziqish va
o‘
quvchilarning qobiliyatlarini rivojlantirishga
y
o‘
naltirilgan ingliz tilidagi
o‘
quv-tashkiliy tadbirlar k
o‘
lamini orttrish. (jumladan
texnikumda ham);
–
beshinchidan,
ingliz tiliga qiziquvchilarning sonini kengayishi va talabalarning
ijtimoiy tarkibining
o‘
zgarishiga alohida e
’
tibor berish. (jumladan texnikumda ham);
–
oltinchidan, har bir ta
’
lim tashkilotlari rivojlangan davlatlar tomonidan ingliz tili
o‘
qitilishni moliyalashtiriladigan ta
’
lim bilan uy
g‘
unligini ta
’
minlash. (jumladan
texnikumda ham);
–
yettinchidan,
ingliz
tili
ta
’
lim
dasturlarini
doimiy
yangilash
modernizatsiyalash. (jumladan texnikumda ham);
–
sakkizinchdan,
ingliz tilini “o‘
rtacha
o‘zlashtirish”ga yo‘
nalganlikdan, har bir
o‘
quvchining
o‘
ziga xosliklarini ochish hamda ularning qiziqishi va qobiliyatlarini
rivojlantirishga etibor qaratilishi. (jumladan texnikumda ham);
–
to‘qqizinchidan,
rivojlanishida nuqsoni bor b
o‘
lgan bolalarni ham ingliz tilini
o‘
rganishlari uchun q
o‘
shimcha resurslarni izlab topish. (jumladan texnikumda ham);
–
o‘ninchidan,
o‘
quvchilarning kommunikativ malakasini oshirish, ular
muloqotning boshqa ishtirokchilari bilan
o‘
zaro muloqot qilish jarayonida turli
vaziyatlarda fikrlarni almashishi, til va s
o‘
zlashuv normalarini t
o‘g‘
ri ishlatishi chun
pedagogik ta
’
lim texnologiyalari, AKT va ITlardan unumli foydalanish. (jumladan
texnikumda ham).
XULOSA
Bugungi kunda bizning dunyomizda ijtimoiy munosabatlarda katta
o‘
zgarishlar
b
o‘
layotgan bir davrda talabalari muloqotning boshqa ishtirokchilari bilan
o‘
zaro
muloqot qilish jarayonida turli vaziyatlarda fikrlarni almashishi, til va s
o‘
zlashuv
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Issue
–
2
№
4 (2024) / ISSN 2181-3701
239
normalarini t
o‘g‘
ri ishlatishi taqazo etadi. Bunday sharoitda, xorijiy tilning asosiy
maqsadi kommunikativ qobiliyatni shakllantirishdir, ya
’
ni chet tilida shaxslararo va
madaniyatlararo muloqotni amalga oshirishni talab etiladi. Zero, til asosiy aloqa vositasi
b
o‘
lib, inson tilsiz jamiyatning borligi va rivojlanishini tasavvur qila olmaydi. Shuning
uchun ham,
O‘
zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidentining 2012-yil 10-dekabrdagi
“
Chet tillarini
o‘
rganish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to
g‘
risida
”
PQ
–
1875-soni Qarorini qabul qilinishi ham ayni mudaodir. Ushbu qarorga muvofiq chet
tillarini, asosan, ingliz tilini boshlan
g‘
ich sinfdan boshlab
o‘
rgatish, ularni chet tillarini
o‘
rgatishga b
o‘
lgan qiziqishini yanada oshirish uchun barcha umumta
’
lim maktablarda
1-sinfdan boshlab ingliz tili darslarini turli xil qiziqarli
o‘
yinlar tarzida
o‘
qitish va shu
bilan birga
o‘
quvchilarning o
g‘
zaki nutqini ham rivojlantirish, 2-sinfdan boshlab esa,
alifbo,
o‘
qish va grammatikani
o‘
qitishni zamonaviy, innovatsion usullar orqali
o‘
tish
bosqichma-bosqich boshlangani [3] ham bejis emas.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI:
1.
International scientific and practical conference “Methodology of teaching
foreign languages
–
innovations, traditions, problems and their
solutions” March 15,
2024, B.667
2.
Ученый XXI века • 2016 • № 3
-3 (16). B. 51
3.
Lingvistik ensiklopedik lug‘at onlayn (Wayback Machine saytida 2011
-09-17
sanasida arxivlangan)
4.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012
-yil 10-dekabrdagi "Chet tillarini
o‘rganish tizimini yanada takomillashtirish chora tadbirlari to‘g‘risida"gi PQ
-1875-sonli
Qarori.
5.
Толибобоева, Ш. Ж. Ingliz tilini o‘qitishdagi zamonaviy ta’lim texnologiyalari /
Молодой ученый. –
2020.
–
№ 19 (309). –
С. 581
-584.
6.
Ingliz tilini o‘qitish bo‘yicha loyiha ustida ishlash // INR Xorijiy tillarni o‘qitish
metodikasi usuli // INR № 2, 3, 2000.
