Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная
лингвистика
и
лингводидактика
–
Foreign
Linguistics and Linguodidactics
Journal home page:
https://inscience.uz/index.php/foreign-linguistics
Special analysis of factors influencing language in
migration processes
Yulduzkhon MIRZAAKHMEDOVA
University of Economics and Pedagogy
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Article history:
Received August 2024
Received in revised form
10 September 2024
Accepted 25 September 2024
Available online
25 October 2024
This article analyzes specific modern trends in factors
affecting language within migration processes, highlighting the
challenges in evaluating this impact. It particularly examines
how aspects of labor migration influence language, using
examples to illustrate these effects.
2181-3701
/©
2024 in Science LLC.
https://doi.org/10.47689/2181-3701-vol2-iss4
This is an open-access article under the Attribution 4.0 International
(CC BY 4.0) license (
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru
Keywords:
language,
migration,
communication habit,
communication culture,
interlingual communication,
attitude results,
language system.
Migratsiya
jarayonlarida
tilga
ta'sir
ko‘rsatuvchi
omillarning o‘ziga xos
tahlili
ANNOTATSIYA
Kalit so‘zlar
:
til, migratsiya,
muloqot odati,
muloqot madaniyati,
tillararo aloqa,
munosabat natijalari,
lisoniy tizim.
Ushbu maqolada migratsiya jarayonlarida tilga ta’sir
ko‘rsatuvchi omillarning o‘ziga xos
zamonaviy tendensiyalari
tahlilga tortilgan. Bu jarayonni baholash ancha qiyin. Jumladan,
mehnat migratsiyasining o‘ziga xos tabiatining tildagi ta’siri
misollar yordamida ko‘rib chiqilgan.
1
PhD, Associate Professor, Department of Philology, University of Economics and Pedagogy.
E-mail: mirzaaxmedovayulduz@gmail.com
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
4 (2024) / ISSN 2181-3701
59
Специальный анализ факторов, влияющих на язык в
миграционных процессах
АННОТАЦИЯ
Ключевые слова:
язык,
миграция,
коммуникативная
привычка,
культура общения,
межъязыковое общение,
результаты
взаимоотношений,
языковая система.
В данной статье рассматриваются современные
тенденции влияния языковых факторов на миграционные
процессы, которые зачастую сложно оценить в полной мере.
Особое внимание уделено влиянию трудовой миграции на
язык, что иллюстрируется конкретными примерами,
показывающими, как
особенности миграции отражаются на
языковой среде.
KIRISH
Insoniyat tarixida migratsiyalarning o‘rni katta. Katta
-
katta xalqlarning o‘rnidan
qo‘zg‘alib odatiy yashash joyidan minglab chaqirim joyga ko‘chib o‘tishi xalq tarixining
noyob
indikatori bo‘lgan tilda o‘z aksini topishi aniq. Migratsiya natijalarini bir xilda
baholab bo‘lmaydi. Migratsiyaning tinch ko‘rinishi ham, urushlar, genotsid, tabiiy
falokatlar bilan bog‘liq ko‘rinishi ham migrantlar va yerli xalq hayotida o‘chmas iz
qol
diradi. Shuningdek, tilida ham. So‘z o‘zlashtirish borasidagi tadqiqotlar ko‘p bo‘lsa ham,
migratsiyaning umuman nutqiy jarayonga ta’siri borasidagi tadqiqotlar kam. Xususan,
o‘zbek tilshunosligida bu boradagi tadqiqotlar hali lavha xarakterida. Biz ushbu
maqolamizda zamonaviy hayotimizning ajralmas qismiga aylangan mehnat
migratsiyasining tilga ta’siri masalasiga to‘xtalmoqchimiz.
MAVZUGA OID ADABIYOTLAR TAG‘LILI
Keyingi yillarda o‘zbek tilshunosligida ham
pragmalingvistika, sotsiolingvistika,
kognitiv tilshunoslik kabi bir qator zamonaviy yo‘nalishlar tarkibida bir necha tilli muloqot
hududida tildagi o‘zgarishlarga qiziqish boshlandi. Bular, asosan, badiiy asarlarda
lingvostilistik, sotsiolingvistik nuqtay
i nazardan sinchkovlik bilan o‘rganildi. Bir nechta
tillarda so‘zlashuvchilarning psixologik
-
kognitiv o‘ziga xosligini tahlil qilgan bir nechta
tadqiqotlar [1] ham mavjud. Ammo aynan zamonaviy migratsiya jarayonlarining tilga
ta’siri borasida tadqiqotlarga
duch kelmadik.
TADQIQOT METODOLOGIYASI
Tadqiqotda kuzatish, so‘rovnoma o‘tkazish va statistik metodlardan foylanilgan.
TAHLIL VA NATIJALAR
Kuzatishlarimizga ko‘ra, migrantlarning respublika iqtisodiy hayotidagi o‘rni katta.
Tashqi mehnat migratsiyasi mamlakatimizda mehnat bozoridagi keskinlikni yumshatadi.
Tashqi mehnat migrantlarining soni o‘rtacha 2,5 million kishini yoki band bo‘lgan
aholi
ning deyarli 20 foizini tashkil etadi (ularning pul o‘tkazmalari 2019 yilda 6,1 mlrd.
AQSh dollariga yetgan). Ayonki, tashqi mehnat migratsiyasi yuqori ko‘lami (band bo‘lgan
aholining 20 foizidan ko‘prog‘i) mamlakatda ish joylarining yetishmasligi, ish haq
ining
nisbatan pastligi va boshqa omillar bilan bog‘liq. Tashqi mehnat migratsiyasi O‘zbekiston
iqtisodiyotiga sezilarli ta'sir ko‘rsatishiga qaramay (tashqi mehnat migrantlarining pul
o‘tkazmalari hajmi YaIMning 10
-15 foiziga teng), inson kapitalidan mamlakat taraqqiyoti
uchun yanada keng foydalanish choralarini ko‘rish, boshqacha aytganda, xorijga ish izlab
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
4 (2024) / ISSN 2181-3701
60
ketadiganlar sonini kamaytirish, buning uchun esa barqaror ish o‘rinlarini yaratishni
jadallashtirish hayotiy zaruratdir [2].
Shu bilan birga mehnat migratsiyasining yaqin orada yo‘q bo‘lib ketishi kutilmaydi.
Migrantlar har qanday mamlakat mehnatga loyiq fuqarolarining bir qismini tashkil etadi.
Bizning mamlakatimizda, aytilganidek, bu salmoq anchagina. Bugungi kuzatilayotgan
m
igratsiya jarayoni o‘ziga xos. Migrantlarning o‘zga mamlakatda bo‘lishi uzluksiz emas,
ular o‘z vatanlariga qaytib keladilar va qaytib ketadilar. Bu ularning mentalitetida
muayyan o‘zgarishlarga olib keladi. Ular o‘z vatanlarida yashagan paytlarida ham bos
hqa
bir madaniyatning tashuvchisi sifatida namoyon bo‘la boshlaydilar. Bu madaniyat
mohiyatan kam o‘rganilgan bo‘lib, insonning ruhiy, ijtimoiy va, albatta, lisoniy tavsifida
muayyan o‘ziga xosliklarni namoyon qiladi. O‘zbekistonlik mehnat migrantlarinin
g
ko‘pchiligi Rossiyada bo‘lib turganligi, shuningdek, ularning kelib ketish chastotasi
yuqoriligi sabab rus tilining, aniqrog‘i, rus muloqot odatining ta'siri ancha sezilarli. Sobiq
sovet davrida ham rus tilining o‘zbek tiliga ta'siri juda kuchli edi. Rus
tilining o‘zbek tiliga
ta'siri keng qamrovli bo‘lgan.
Tillararo aloqa, munosabat natijalari lisoniy tizimning barcha sathlarida aks etadi.
Bunday aloqa sharoitida tillarning bir-
biriga ta'sir o‘tkazishi muqarrar. Ona tili tizimiga
xos bo‘lgan xususiyatlarning yangidan o‘zlashtirilgan tilga ko‘chimi (ing. tran
sfer) yuzaga
kelishining sabablari turlicha. Lekin ilmiy adabiyotlarda transferensiya (transference)
yoki interferensiya (interference) atamalarini olgan ushbu hodisaning kognitiv va milliy-
madaniy mohiyati yetarli darajada yoritilmagan. Zotan, ikki tilda muloqot yuritish
qobiliyatiga ega bo‘lish oson emas, uni shakllantirish murakkab lisoniy tafakkur faoliyati
bo‘lib, ijtimoiy
-madaniy hamda ongli-
kognitiv omillar bilan bog‘liq [3].
Ammo sovet davridagi rus tilining ta’siri va bugungi shunday jarayon orasida
anchagina farq bor. Ilgari rus va o‘zbeklar bir mamlakat fuqarolari bo‘lgan. Rus xalqining
yetakchiligi aniq edi. Rasmiy muloqot tili edi. Bu holatda tilning ta’siri boshqacha xar
akter
kasb etadi: o‘zlashgan so‘zlar o‘zlashtiruvchi til lug‘at tarkibiga kiradi. Shuningdek, “O‘zbek
va rus tili ikki tilli muhitda amal qilar ekan, ular o‘zaro kognitiv, semantik va pragmatik
ta’sirga duch keladi. Ikki tillilikning sof va aralash ikki tillilik ko‘rinishlari mavjud. Sof
hamda aralash ikki tilli o‘quvchilari orasida olib borilgan tajriba natijalariga ko‘ra, uyda bir
tilda (o‘zbek), maktabda bir tilda (rus) tahsil oluvchi respondent nutqida ikki
assotsiatsiyalar tizimi mavjudligi o‘z isboti
ni topdi. Ularning bir mavzudagi nutqidagi
birliklar aynan ekvivalent emas. Uyda ikki tilda (o‘zbek va rus), maktabda bir tilda (rus)
tahsil oluvchi respondent nutqida bitta assotsiatsiyalar tizimi mavjudligi ko‘rindi. Ularning
bir mavzudagi nutqidagi birl
iklar o‘xshash, 100 foiz ekvivalentlik mavjud bo‘lmasa ham,
ifoda vositalarida o‘xshashlik darajasi yuqori” [4].
Tadqiqotchilar odatda ikki tilli muhitni ijobiy baholaydilar: “Dunyo aholisining ikki
tilda yoki undan ko‘p tillarda aloqaga kirishishi madaniyatlararo muloqotni
osonlashtirishdan tashqari, kognitiv qobiliyatga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Shaxs ikkinchi
tilda aloqa o‘rnatganda o‘z ona tili qonuniyatlariga tayanadi. Ikkinchi til inson kognitiv
-
kommunikativ faoliyatiga uzatiladigan va qabul qilinadigan axborot, ma’lumot, bilim
sifatini oshirish; muloqot jarayonida tushunarlilik tamoyilini ta’minlash; axboro
t
almashinuv jarayonida turli muammolarga yechim topib berish; his-
tuyg‘ularni nazorat
qilish; boshqa shaxsning fikri va his-
tuyg‘ularini aniqlashni o‘rganish; muloqot natijalariga
ta’sir ko‘rsatish; o‘z g‘oyalari bilan atrofni jalb qilish va fikriga ishontirish bilan ta’sir
qiladi” [5].
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
4 (2024) / ISSN 2181-3701
61
Albatta, bu fikrga qo‘shilamiz. Shu bilan birga muayyan holatlar borki, ularga
ehtiyotkorlik bilan yondashish zarur.
Ruscha so‘kinish so‘zlar(mat)ning faollashuvi ana shunday holatlardan biridir. Mat
bilan bog‘liq so‘zlar slavyanlarning nasroniylikkacha bo‘lgan davriga borib qadalib, asosiy
qismi o‘sha davr e’tiqodi(yazichestvo) ifodasida muayyan vazifa, xususan, la’natl
ash,
qarg‘ash mazmunini bildirgan [6].
Ammo, bizningcha, bu ifodalarning faollashuvi va keng tarqalishi migratsion
jarayonlar bilan bog‘liq. Ruslar Markaziy Osiyoga kirib kelishi ana shu jarayonlarning
dastlabkisidir. Rus madaniyati uchun so‘kinish o‘ziga psixologik ko‘makning bir usulidir.
Mat ishlatilganda, kshp miidorda arenalin ishlab chiqari
ladi va bu so‘kinuvchining yengil
tortishiga olib keladi [7].
Ta'kidlash lozimki, mat so‘zlarining genetik mazmuni la'natlash bilan bog‘liq
bo‘lgan, haqorat bilan emas. Ammo asta
-sekin aynan haqorat mazmuni kuchaya bordi.
Haqorat mazmunining kuchayishi va tarqalishining kuchayishiga sabab bo‘lgan keyingi
migratsiya t
o‘lqini –
sobiq sovet hududidagi armiyadagi xizmat bo‘ldi. Juda ko‘plab rus
tilini yaxshi bilmaydigan yosh erkaklar uchun mat hissiyotlar ifodasining deyarli yagona
usuli bo‘lib qoldi. Va ular bu usulni yashash joylarida ham tatbiq qila boshladilar. Albat
ta,
har bir xalqning o‘z so‘kinish uslubi bor edi. Biroq aynan rus tilda so‘kinish
ommalashuvining o‘ziga xos omillari bor. Sovet davrida rus xalqi va tilining yetakchilik roli
toborо mustahkamlanib bordi. Rus xalqi va tiliga mansublik alohida imtiyoz sifatida ko‘rila
boshladi. Rus tilida so‘kinish ham muayyan subkul'turaga mansublik ifodasi o‘laroq ko‘rila
boshladi.
Ikkinchi bir omil shundaki, rus tili sovet hududi uchun eng ommalashgan xorijiy til
–
hatto ikkinchi ona tili sifatida ko‘rila boshladi. “O‘zbekistonning aksar hududlari uchun
ikkinchi til sanaladigan rus tilining o‘zbeklar lisoniy ongiga bir qator ijobiy
jihatlari bilan
birga, ayrim salbiy tomonlarini kuzatish mumkin. Bu o‘zbeklarning o‘z ona tilida gapira
turib, rus tili so‘zlarini qo‘shib fikr ifola etishida ko‘rinadi. Bu hodisa lingvistik nuqtai
nazardan varvarizmlar deyiladi. Quyidagi so‘zlar o‘zbeklar
nutqida ona tilida gapirganda
qo‘llanadi (qavsda o‘zbekcha muqobili berilgan): avans (bo‘nak), aklad (oylik, maosh),
astanofka (bekat), balnisa (kasalxona), brat (aka), vapshe, obshe (umuman), golubsi
(karamdo‘lma), da (eshitaman, labbay), izdivasa qilmoq
(ustidan kulmoq), zdachi
(qaytim), kanikul (ta'til), kapcho‘niy (dudlangan, qoq), karochi (qisqasi), koja (teri, charm),
mazgi (miya), malades (yashang, yasha, yashavor), marazilnik (muzlatgich), mashennik
(firibgar, qallob), medsestra (hamshira), mo‘shniy (kuchli, zo‘r), narmalni (tuzuk, yaxshi,
durust, chidasa bo‘ladi), naski (paypoq), otdix (dam olish), pashti (deyarli), popkorn
(bodroq), prayezd (kira haqi, yo‘lhaqi), propka (tiqilinch (yo‘lda); tiqin (idishda)), rayo‘n
(tuman), salyo‘niy (tuzlangan, tuzlama, sho‘r), svejiy (yangi), svet (chiroq), travma
(jarohat), uje (bu so‘z alohida so‘z bilan tarjima qilinmaydi, qo‘shimchalardayoq ma'nosi
ifodalanadi. Masalan, “Uje keldim” deyish o‘rniga “kelib bo‘ldim” deyiladi), uspet qilmoq
(ulgurmoq), xaladilnik
(sovitkich), chtobi (uchun). Masalan, “Atayin to‘liq gapirib berdim.
Chtobi sen tushungin”. Tushunishing uchun atayin to‘liq gapirib berdim.), ekanom qilmoq
(tejamoq)”. [8]
Ikkinchi tilning o‘ziga xos tomoni shundaki, bu tilni naqadar yaxshi bilmasin til
tashuvchisi uchun u ona tili maqomini olmaydi. Xususan, o‘z ona tilida tabu bo‘lgan
narsalar, masalan, so‘kinish ikkinchi tilda bemalol amalga oshirilaveradi.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
4 (2024) / ISSN 2181-3701
62
Keyingi davrda Rossiyaga yo‘nalgan katta hajmdagi mehnat migrantlari matni
qo‘llashda uchinchi to‘lqinni yuzaga keltirdi. Bu to‘lqinning alohida o‘ziga xos tomoni
shundaki, o‘zlashmalar rus tilining ko‘chadagi, quyi qatlami bilan bog‘liq bo‘lib, ana shu
qa
tlam an'analariga ko‘ra keng ommalashib ketdi. Internetning o‘zbek kontentida keng
muhokamaga sabab bo‘layotgan voqelik fikrimiz isboti bo‘la oladi. Rus tilida keng
qo‘llanuvchi so‘kinish so‘zining mutaxassis tomonidan talqini ko‘pchilikning e'tiroziga
sa
bab bo‘ldi. Biroq bunday so‘zlarning kundalik muloqotda toboro keng qo‘llanilishi o‘zbek
mentaliteti uchun yot bo‘lgan muloqot usulini shakllantirayotgani ham bor gap.
Rus tilining o‘zbek tiliga ta'siri borasida yirik tadqiqotlar olib borgan D.V. Popovning
bu boradagi kuzatishlari muloqot usullarining yillar osha qanday o‘zgarib borayotganini
ko‘rsatadi: “Tadqiqotimiz doirasida salomlashish muloqoti nutq birliklarini ani
qlash
maqsadida ijtimoiy so‘rovnoma o‘tkazdik. Ijtimoiy so‘rovnoma respondentlari 3 toifadagi
yoshga ajratildi: maktab yoshidagi so‘zlovchi va tinglovchi;
1) 18-
25 yoshdagi so‘zlovchi va tinglovchi;
2)
o‘rta yoshli so‘zlovchi va tinglovchi;
3)
katta yoshli so‘zlovchi va tinglovchi.
Bular orasida salomlashish so‘zlarini kuzatish shuni ko‘rsatdiki, katta yoshli kishilar
orasida “Assalomu aleykum”, “Va aleykum assalom” kabi o‘zbek madaniyatiga xos bo‘lgan
to‘liq ko‘rinish qo‘llansa, o‘rta yoshlilar orasida “salom”, “qalay” kabi qisqartm
a shakllar
keng foydalanishda ekanligi ko‘rindi.” [9].
O‘zgarishlar tadriji asta
-
sekin bo‘lgani tufayli muloqot odatidagi o‘zgarishlar birdan
sezilmaydi. Biroq diaxron tekshirilsa, bunday o‘zgarishlar anchagina ekani ko‘rinadi. Yana
D.V.Popov tadqiqotiga yuzlanamiz: “XX asr boshlarigacha o‘zbek tilida maktub o
rqali
salom yo‘llash mazmuni murakkab konstruksiyali iboralarda ifodalansa, XX asrning
ikkinchi yarmidan keyin bunday murojaat shakli rus tili ta'siri ostida qisqa ifodalar
shaklini ola boshladi. A.Qodiriyning “O‘tkan kunlar” romanidagi maktublar o‘rganilg
anda,
aksariyat hollarda maktub oxirida aynan salom aytish, salom yetkazish mazmuni mavjud
emasligi, ayrim maktublardagina salom yetkazish mazmuni borligi ko‘rindi. Solishtiramiz:
Kumushning maktubi: “...Oysha buvim marhum bo‘lmag‘anda shu oy ichi o‘zingiz
Toshkanga yetib kelar edingiz. Aza hamma vaqt topiladi desangiz, qizingizning ko‘ngli uchun
hali ham kelganingiz yaxshi. Dadamga manim arzimni aytsangiz, albatta, qaytarmas.
Menda
n dadamga behad salom. Kelasi oydan qo‘rqaman...” (A.Qodiriy. O‘tkan kunlar. ‒ 202
-
b.).
Kumushning ushbu salom yo‘llangan xati shu ifoda mavjud bo‘lgan yagona xatdir.
Boshqa maktublar oxirida salom yetkazish mazmuni mavjud emas. Maktub oxirida salom
yetkazish, salom yo‘llash an'anasi keyingi davrlarda rus tilining ta'sirida (ya'ni pereday
pri
vet iborasi tarjimasi) urfga kirgan” [10].
XULOSA VA TAKLIFLAR
O‘zbek muloqot odatining bunday o‘zgarishlar ijobiy yoki salbiy deb baholash doim
ham oson emas. Lekin kichik o‘zgarishlar ham bora
-bora til tashuvchisining olamga
qarashi
–
olamning lisoniy manzarasiga ta'sir o‘tkaza boradi. O‘zbeklar muloqot odatida
qadrlanuvchi halimlik, fikr ifodalashda bafurjalik, yosh va genderga doir ierarxiya susayib
bormoqda. Yuqorida eslatib o‘tilgan ko‘plab munozaralarga sabab bo‘lgan tahlilga nazar
tashlasak: “ “ldinax.y” so'zi jargon bo'lib, nutqiy jarayonda: “Sen mening ishi
mga
aralashma, men seni tinglshni xohlamayman, menga sening gaplaringning qizig'i yo'q, sen
mening vaqtimni olyabsan, men seni hurmat qilmayman, men senga quloq solmayman"
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
4 (2024) / ISSN 2181-3701
63
degan ma 'nolarni ifodalaydi. Ushbu leksik birlik jamoa joyida qo'llansa, tinglovchiga
nisbatan shaxsning sha'ni, qadr-qimmatini kamsituvchi obro'sizlantiruvchi so'z
hisoblanadi.
Ammo “idinaх.y” soʻzi telefon orqali muloqotda: “Men seni tinglashni xohlamayman,
menga sening gaplaringning qizig'i yoʻq" degan ma'noni qoʻpol tarzda bayon qilishga
xizmat qilyapti, xolos. Ushbu holatda “idinax.y” so'zi shaxsning sha'ni, qadr
-qimmatini
ka
msituvchi, uni obro'sizlantiruvchi haqorat so'z hisoblanmaydi” [11].
Albatta, bu o‘rinda mutaxassisning xulosasiga qo‘shilish qiyin, biroq og‘zaki, yuzma
-
yuz suhbat va telefondagi suhbat orasida muayyan farqlar toboro yorqinlashib bormoqda.
Rossiyadan turib qilingan qo‘ng‘iroqlarda rus muloqot odatining aks etishi tabiiy bo‘lib
qoldi. Bu vatanda turib amalga oshirilgan qo‘ng‘iroqlarda ham o‘z aksini topmoqda hamda
og‘zaki nutqqa ko‘chmoqda. Ya'ni telefondagi muloqot yangicha urf
-odatlar kasb etmoqda.
Vulgar so‘zlarning zamonaviy o‘zbek muloqotidagi bahosi o‘zgarib bormoqda.
Albatta,
mehnat migratsiyasi bu xil o‘zgarishlarning yagona sababchisi emas, ammo asosiylaridan
biri. Migratsiyaning tildagi asoratlarini baholash va tahlil qilish hali ko‘p tadqiqotlarni
talab qiladi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
RO‘YXATI
:
1.https://www.ngmk.uz/uploads/photo/production/surface-
mining/%D0%AD%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%87%
D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9%20%D0%B2%D0%B5%D1%81%D1%8
2%D0%BD%D0%B8%D0%BA%201-2021.pdf
2. Raximov G. Ingliz tilining O‘zbekistonda tarqalishi (sotsiolingvistik va pragmatik
jihatlari): Filol. Fanlari d...ri (DS
с)
dis. avt.
–
Toshkent, 2018.
–
B. 25.
–
97 b.
3. Попов Д.В. Влияние иностранных языков на языковую картину мира. Дисс.
на получение ученой степени доктора наук (
Dsc)
–
Andijan, 2021
–
B.226
4.Osha erda
5.https://www.google.com/search?q=%D1%80%D0%BE%D0%BB%D1%8C+%D
0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%B2+%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%
D0%BA%D0%BE%D0%BC+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B5&oq=&gs_lc
rp=EgZjaHJvbWUqCQgBEEUYOxjCAzIJCAAQRRg7
6. Matbuot materiallari va ilmiy maqolalar
7.https://theoryandpractice.ru/posts/20242-rugaytes-na-zdorove-pochemu-mat-
polezen
8. Popov D.M. Ko‘rs.asar –
B.65
9. Popov D.М. Ko‘rs.asar –
B.81
10. Popov D.М. Ko‘rs.asar –
B.83
11.https://www.facebook.com/100046431623110/posts/pfbid0Wro2JMV1HL2u
ci2YKdMejnZKEdL6ysPgaG1BYwvWJcKX8Kvkkei63xJUnj2DTPRbl/?mibextid=Nif5oz
12. Abdunabiev A.G.
К
Вопросу
о
многоязычии
населения
региона
// Mustaqil
O‘zbekiston va millatlararo munosabatlardagi barqarorlik. –
Toshkent, 1995.
–
B. 182.
13. Mirtojiev M., Mahmudov N. Til va madaniyat.
–
Toshkent: O‘zbekiston, 1992.
14
. Пьянов А.Е. Статус русского языка в странах СНГ // Вестник КемГУ. − № 3
(47) 2011.
–
С. 55
-59.
15
. Рязанцев И.П., Подлесная М.А., Писаревский В.Г., Каргин Е.А. Русский мир в
Узбекистане сегодня //Салмина Л.М. Языковое значение как когнитивный феномен
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
4 (2024) / ISSN 2181-3701
64
// Ученые записки Казанского государственного университета. − Том 150, кн. 2. −
Гуманитарные науки, 2008.
16
. Саъдуллаев Д. С. Функционирование русского языка в Узбекистане (в
свете действия закона «О государственном языке Республики Узбекистан»)
17. Crystal David. The Cambridge Encyclopedia of Language. Second edition.
–
Cambridge, Cambridge University Press, 1997.
–
P. 372.
18. Susanne Romaine. Bilingualism. Second edition.
–
Blackwell Publishing, 1995.
–
P. 22.
19. Schiffman, Harold (ed.), 2012, Language Policy and Language Conflict in
Afghanistan and its Neighbors: The Changing Politics of Language Choice, Leiden //
Boston.
Х
.
Шиффман
«Til siyosati va Afg‘onistonda tillar konflikti: til tanlashning
o‘zgaruvchan siyosati» –
Boston, 2012 .
–
B. 206-208.
20. Abdumajidov F. Davlat tili haqida (qonunga sharhlar).
–
T., 1998.
21
. Абрамов В.П. Субъекты и факторы языковой политики в современной
России // Русское слово в многоязычном мире: Материалы XIV Конгресса МАПРЯЛ
(г. Нур
-
Султан, Казахстан, 29 апреля —
3 мая 2019 года) [Электронный ресурс] / Ред.
кол.: Н. А. Боженкова, С. В.
Вяткина, Н. И. Клушина и др. —
СПб.: МАПРЯЛ, 2019. –
С.
11-15.
22
. Аврорин В. А. Двуязычие и школа [Текст] / В. А.Аврорин // Проблемы
двуязычия и многоязычия. –
М.: Высш.шк., 1972. –
246 с.
23
. Александр Н. Евдокимов, Татьяна А. Давыдова, Дмитрий А. Савкин
«Русский язык в Центральной Азии: современное состояние и перспективы» //
Проблемы постсоветского пространства / Post
-Soviet Issues. 2020;7(3):373-388.
24
. Апресян Ю.Д. Языковая картина мира и системная лексикография. − М.:
Языки славянских культур, 2006.
25
. Артеменко О.И. Русский язык в образовательной и культурной среде
многоязычной России // Культура и цивилизация. 2020. Том 10. № 2А. С. 147
-DOI:
10.34670/AR.2020.21.85.017
