Правовая основа медицинской ответственности | Общество и инновации

Правовая основа медицинской ответственности

ВАК
elibrary
inLibrary
Google Scholar
doi
 
Выпуск:
CC BY f
96-103
0
Поделиться
0
Цитаты
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

В данной статье проанализированы ответственность в медицинской деятельности, её правовые основы и характеристики, а также изучены мнения ученых по этому вопросу. Были рассмотрены существующие правовые нормы национального законодательства о медицинской ответственности. Обсуждались вопросы правового регулирования медицинской ответственности на основе опыта зарубежных стран. В статье определены основы правового регулирования медицинской ответственности и представлены авторские выводы.

 


background image

Жамият

ва

инновациялар

Общество

и

инновации

Society and innovations

Journal home page:

https://inscience.uz/index.php/socinov/index

Legal basis of medical liability

Jaloliddin ASKAROV

1

Tashkent State University of Law

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Article history:

Received December 2023
Received in revised form

15 December 2023
Accepted 20 January 2024

Available online

25 February 2024

This article analyzes responsibility in medical practice, its

legal basis and characteristics, and also examines the opinions

of scientists on this issue. The existing legal norms of national

legislation on medical liability were reviewed. Issues of legal
regulation of medical liability were discussed based on the

experience of foreign countries. The article defines the basics of

legal regulation of medical liability and presents the author's

conclusions.

2181-

1415/©

2024 in Science LLC.

DOI:

https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol5-iss1-pp96-103

This is an open access article under the Attribution 4.0 International

(CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)

Keywords:

medical liability,

tort,

law,

medical service,

protection of citizens' health,

contract,

civil liability.

Tibbiy javobgarlikning huquqiy asoslari

ANNOTATSIYA

Kalit so‘zlar

:

tibbiy javobgarlik,
huquqbuzarlik,

huquq,

tibbiy xizmat,

fuqarolar sog‘ligini saqlash,

shartnoma,

fuqarolik-huquqiy

javobgarlik.

Mazkur maqolada tibbiy xizmatda javobgarlik, uning

huquqiy asoslari, o‘ziga xos xususiyatlari tahlil qilinib,

olimlarning qarashlari o‘rganildi. Shuningdek, tibbiy javobgarlik
bo‘yicha milliy qonunchilikda mavjud huquqiy normalar

o‘rganib chiqildi. Xorijiy davlatlar tajribasida tibbiy

javobgarlikni huquqiy tartibga solish masalalari muhokama

qilindi. Tibbiy javobgarlikni huquqiy tartibga solishning asoslari
aniqlandi va mualliflik xulosalari berildi.

Правовая основа медицинской ответственности

АННОТАЦИЯ

Ключевые слова:

медицинская
ответственность,
правонарушение,

В данной статье проанализированы ответственность в

медицинской деятельности, её правовые основы и

характеристики, а также изучены мнения ученых по этому
вопросу. Были рассмотрены существующие правовые

1

PhD, Senior Lecturer, Business Law Department, Tashkent State University of Law. E-mail: j.askarov@tsul.uz,


background image

Жамият

ва

инновациялар

Общество

и

инновации

Society and innovations

Issue

5

1 (2024) / ISSN 2181-1415

97

право,

медицинская услуга,
охрана здоровья граждан,
договор,

гражданская
ответственность.

нормы национального законодательства о медицинской

ответственности.

Обсуждались

вопросы

правового

регулирования медицинской ответственности на основе
опыта зарубежных стран. В статье определены основы

правового регулирования медицинской ответственности и

представлены авторские выводы.

Tibbiy xizmat koʻrsatish faoliyati va unda ishtirok etuvchi sub’yektlarning

munosabatlari har doim ham bir tekis va barqaror boʻlmaydi. Ayniqsa, taraflar oʻrtasida
majburiyatning vujudga kelishi, inson hayoti va sogʻligʻiga zarar yetkazish bilan bogʻliq
munosabatlarda yaqqol koʻrinishi mumkin. Shuni alohida ta’kidlash kerakki, tibbiy

xizmatda shifokor, tibbiyot muassasasi va boshqa yordamchi xodimlarning ijtimoiy

javobgarligi ijtimoiy ahamiyatga ega boʻlgan va ijtimoiy normalar bilan tartibga solinsa,

yuridik javobgarlik esa davlat, huquq normalari, fuqarolar va ularning birlashmalari
majburiyatlari va qonunga xilof xulq-

atvori bilan uzviy bogʻliqdir [1, 872

-b].

Tibbiy javobgarlik yaqinda paydo boʻlgan institut emas [2,

2-b], sababi uning

tarixiy-huquqiy ildizlari Xammurapi qonunlari (miloddan avvalgi 2000-yil) va qadimgi
Xitoy davlatchiligi qonunlarida [3, 22-b] (miloddan avvalgi X asr) bemorlarga yetkazilgan
ziyon uchun shifokorlar javobgarligining ayrim jihatlarini tartibga solgan. Albatta, tibbiy

javobgarlik bilan bogʻliq munosabatlar soʻnggi yillarda tibbiy nizoli holatlar soni va
yetkazilgan ziyon miqdori jihatidan oʻsdi, chunki Covid

-19 pandemiyasining tarqalishi va

global miqyosdagi turli kasalliklar har bir davlatning statistik ma’lumotlari bilan ham

buni sezish mumkin.

Tibbiy javobgarlik zamonaviy muammo emas, balki butun dunyo tarixi davomida

insoniyat uchun bahs va munozara mavzusi bo‘lib kelgan. Tibbiy mas’uliyatning qisqacha

sharhi ushbu hodisani yaxshiroq tushunishga, shuningdek, zamonaviy voqelikning
muhim parametrlarini idrok etishga yordam beradi. Tarixiy jihatdan, tibbiyot bilan

shug‘ullanishning to‘g‘ri yo‘li har doim ham aniq bo‘lmagan va faqat bu doiralar
chegaralanganda, tibbiyot fanining amaliyoti qoidalarga muvofiq aniq bo‘lgan. Bungacha
shifokorlarning mas’uliyatsizligi yoki ularning mas’uliyati cheklanganligi haqida turli
fikrlar bildirilgan. Asrlar davomida fuqarolik javobgarligi tibbiy kasb bilan bog‘liq bo‘lib,
o‘sha davrning madaniy ko‘rsatkichi bilan birga keladi [4, 15

-b].

Milliy qonunchiligimizga koʻra, tibbiy javobgarlik va uning huquqiy asoslari turli

huquq sohalari va institutlarida kompleks huquq sohasi shaklida mavjud. Tibbiy

javobgarlikni aniqlash uchun avvalo, uning tushunchasi qanday talqin etilishiga e’tibor

qaratish maqsadga muvofiq. Huquqiy javobgarlik institutida fuqarolik, intizomiy,

ma’muriy va jinoiy javobgarlik turlari asosida huquqbuzarliklar uchun javobgarlik
tasniflanadi. Ko‘pincha tibbiy noto‘g‘ri ishlash deb ataladigan tibbiy javobgarlik sog‘liqni
saqlash va qonunchilikda muhim sohadir. Bemorga e’tiborsiz tibbiy yordam tufayli zarar
yetkazilgan taqdirda, u sog‘liqni saqlash sohasi mutaxassislari va tashkilotlarining

qonuniy javobgarligiga taalluqlidir. Tibbiy javobgarlikning asosiy belgilariga quyidagilar
kiradi:

xizmat burchi: Tibbiy xizmat ko‘rsatuvchi provayderlar o‘z sohasida yetarli

darajada malakali mutaxassis kutgan standartga javob beradigan yordam ko‘rsatish

uchun qonuniy majburiyatga ega. Bunga shifokorlar, hamshiralar, terapevtlar va boshqa
tibbiyot xodimlari kiradi.


background image

Жамият

ва

инновациялар

Общество

и

инновации

Society and innovations

Issue

5

1 (2024) / ISSN 2181-1415

98

Majburiyatni buzish: Bu tibbiy xizmat ko‘rsatuvchi xizmat ko‘rsatish standartiga

javob bermasa sodir bo‘ladi. Buning sababi diagnostika, davolash, sog‘liqni saqlashni
boshqarish yoki keyingi parvarishlashdagi xatolar bo‘lishi mumkin.

Sabab: majburiyatni buzish va bemorga yetkazilgan zarar o‘rtasida bevosita

bog‘liqlik bo‘lishi kerak. Bemor tibbiy xizmat ko‘rsatuvchi provayderning beparvoligisiz
jarohat yoki zarar bo‘lmasligini ko‘rsatishi kerak.

Zarar yoki ziyon: bemor majburiyatni buzish natijasida haqiqiy zarar, jarohat yoki

zarar ko‘rgan bo‘lishi kerak. Bunga jismoniy shikastlanish, ruhiy azob, qo‘shimcha tibbiy
to‘lovlar, yo‘qolgan ish haqi va boshqa turdagi zararlar kiradi.

Bemordan rozilik olish: bemorlar davolanishning mumkin bo‘lgan xavflari va

foydalari haqida xabardor bo‘lish huquqiga ega. Davolash yoki protsedurani boshlashdan
oldin xabardor qilingan rozilikni olmaslik tibbiy noto‘g‘ri ishlashning bir shakli bo‘lishi

mumkin.

Mutaxassis guvohligi: tibbiy noto‘g‘ri ishlash holatlari ko‘pincha tibbiy

mutaxassislardan yordam ko‘rsatish standartini va uning qanday buzilganligini aniqlash
uchun ko‘rsatma talab qiladi.

Himoya: tibbiy yordam ko‘rsatuvchi sub’yektlar jarohatning ko‘rsatilgan yordam

bilan bog‘liq emasligi, muqarrar xavf ekanligi yoki bemorning o‘z harakatlarining zararga
hissa qo‘shganligi kabi ba’zi himoya vositalariga ega bo‘lishi mumkin.

Sug‘urta: tibbiy xizmat ko‘rsatuvchi provayderlar ko‘pincha javobgarlik

da’volaridan himoya qilish uchun tibbiy noto‘g‘ri sug‘urtaga ega.

Dunyoning aksariyat huquqiy tizimlarida tibbiy javobgarlik boshqa javobgarlik

holatlariga nisbatan turli qoidalar bilan tartibga solinadigan javobgarlikning maxsus

shakli emas. Tibbiy javobgarlik umumiy javobgarlik to‘g‘risidagi qonunga, aniqrog‘i,

kasbiy javobgarlik yoki kasbiy beparvolik deb ataladigan kichik toifaga kiradi [5, 797 p].

Shu o‘rinda milliy qonunchiligimizda [6, 5

-

b] tibbiy javobgarlik bilan bog‘liq bir

qator huquqbuzarlik turlarini ko‘rish mumkin. Misol uchun, O‘zbekiston
Respublikasining ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksiga ko‘ra [7], OIV

kasalligi/OITS yuqqan-

yuqmaganligini aniqlash uchun tibbiy ko‘rikdan o‘tkazishda,

shuningdek tibbiy va kosmetik muolajalarni o‘tkazishda xavfsizlikni yetarli darajada
ta’minlamaganlik, hayoti yoki sog‘lig‘i uchun xavfli holatda bo‘lgan shaxsga shoshilinch va
(yoki) kechiktirib bo‘lmaydigan tibbiy yordam ko‘rsatishni asossiz ravishda rad etish,
tibbiyot xodimining qonuniy tibbiy faoliyatiga to‘sqinlik qilish kabi holatlarda jarima yoki
ma’muriy qamoqqa olish jazosi keltiriladi.

O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 116

-moddasiga binoan, shaxsning

o‘z kasbiga nisbatan beparvoligi yoki insofsizlik bilan munosabatda bo‘lishi tufayli kasb
yuzasidan o‘z vazifalarini bajarmaganligi yoki lozim darajada bajarmaganligi badanga
o‘rtacha og‘ir yoki og‘ir shikast yetkazilishi, vafot etishi yoki boshqacha og‘ir oqibatlarga
sabab bo‘lsa ozodlikdan mahrum qilishgacha jazolanishi mumkin [8].

Tibbiy javobgarlik xususiy huquqning bir qismi boʻlganligi sababli, zarar yetkazgan

jismoniy (shifokor va boshqa xodim) yoki yuridik shaxs (tadbirkor yoki jamoat
muassasasi) faqat jabrlanuvchi zararni qoplashni talab qilgan taqdirdagina zararni

qoplashga majbur boʻladi.

F.A.

Vaitovaning fikricha, tibbiy xizmat koʻrsatish sohasida delikt majburiyatlar

vujudga kelishining shartlari tibbiy faoliyatda va sud amaliyotida fuqaroning sogʻligʻiga
zarar yetkazish turlicha namoyon boʻladi. Jumladan, tibbiyot xodimi tomonidan yordam


background image

Жамият

ва

инновациялар

Общество

и

инновации

Society and innovations

Issue

5

1 (2024) / ISSN 2181-1415

99

koʻrsatilmasligi, asossiz rad etish, tibbiy muassasaga davolanish uchun qabul qilmaslik,
bemorga yoʻlda, transport vositasida va boshqa joylarda yordam bermaslikda
ifodalanishi mumkin. Oʻz vaqtida, lozim darajada yordam bermaslik yoki tibbiy
muassasada davolanish muddatini asossiz qisqartirish, tibbiy texnologiyani notoʻgʻri
tanlash (qoʻllash), sanitariya epidemiologik qoidasiga rioya qilmaslik, dori vositalarini

saqlash va foydalanish qoidalariga rioya qilmaslik, bemorlarni bir biridan ajratgan holda

davolash qoidasiga rioya qilmaslik va h.k. koʻrinadi [10, 95

-b].

Albatta, inson sogʻligʻiga zarar yetkazishning vujudga kelishi shu xizmatni taqdim

etuvchining harakatlari yoki harakatsizligiga bogʻliq, ammo boshqa tomondan qaraganda
shifokor yoki boshqa tibbiyot xodimi oʻziga bogʻliq boʻlmagan holatda uning javobgarlik
masalasi tibbiy muassasa, uning mulkdori, ta’sischi, ijrochi direktor yoki tibbiyot
mahsulotlarini yetkazib beruvchida boʻlish ehtimoli mavjud. Tibbiy xizmatda yuridik

shaxsning javobgarligi uning harakatlari, harakatsizligi, turli tibbiy uskunalarni yetkazib

berishi, shifokorga yetarli sharoitni taʼminlash bilan bogʻliq eng muhim jihatlardan kelib
chiqishi mumkin. Ayniqsa, tadbirkorlik sub’yektlarining tibbiy sohada koʻproq xizmatlar
koʻrsatishi tibbiy javobgarlik va xizmat koʻrsatishga nisbatan turli nizoli holatlar yuzaga

kelishi mumkinligini istisno etmaydi.

Sogʻliqni saqlashni rivojlantirish instituti esa tibbiy zararga toʻxtalib, tibbiy zararni

oldini olish uchun tibbiy muassasalar bemor xavfsizligi berishi, tibbiy intizom va tibbiy

muassasalarda bemor zararlanishining oshishiga e’tibor berish zarurligiga urgʻu

beradi [11]. Ta’kidlash lozimki, tadbirkorlik sub’yektlari va boshqa tibbiyot
tashkilotlarining javobgarligi ba’zi ilmiy

-

nazariy doktrinalar asosida oʻrganilgan boʻlsa

-

da, tibbiy xizmat sohasida hali oʻz ahamiyatini yoʻqotmagan. Ayniqsa, shaxsga tibbiy zarar
yetkazishga oid da’volar, odatda, shifokor va bemor oʻrtasidagi munosabatlar jarayonida

bemor tomonidan yetkazilgan jarohatlar natijasida yuzaga keladi. Ammo, amalda,

shartnoma yoki delict asosida shaxs sogʻligiga ziyon yetkazilsa, tibbiy aralashuvdagi
sub’yektlarda shifokordan tashqari boshqa tomonlarni ham nazarda tutadi. Bu jihatdan
xususiy yoki davlat tibbiy tashkilotlari shifokorlarga qaraganda koʻproq moliyaviy
resurslarga ega boʻlganligi sababli ziyon yetkazishda bevosita zarar yetkazuvchi sifatida

nomlanishi mumkin.

Qolaversa, tibbiy muassasa an’anaviy ravishda oʻzi joylashgan hudud, bino, yerga

nisbatan oʻz maqsadiga muvofiq munosabatda boʻlishi talab etiladi. Ayniqsa, yer yoki
bino egasi boshqa sub’yekt boʻlganda, tibbiy muassasa va bemorlarga mulkning xavf
manbai, sharoitlari va hudud bilan bogʻliq bemor sogʻligʻiga zararli jihatlarini maʼlum

qilishga majburdir. Umuman olganda, binolar xavfsizligi va oqilona ehtiyotkorlik
choralari tibbiy muassasa tomonidan aniqlashni talab qiladi.

Oʻzbekiston Respublikasining “Fuqarolar sogʻligʻini saqlash toʻgʻrisida”gi Qonuni

30-

moddasining ikkinchi qismiga koʻra, tibbiyot va farmasevtika xodimlari fuqarolarga

shoshilinch tibbiy yordam koʻrsatishdan boʻyin tovlaganlik, shuningdek, fuqarolarning
sogʻligʻiga yetkazilgan zarar uchun qonunga muvofiq javobgar boʻladilar. Bu oʻrinda
javobgarlik aynan sub’yektga, yaʼni xodimga yuklatilmoqda. Ammo, shuni aytish joizki,
xususiy tibbiy muassasalarda ham bugun tez tibbiy yordam xizmati yoʻlga qoʻyilgan
boʻlsa, boshqa tomondan esa xususiy tibbiy amaliyot bilan shugʻullanish huquqi jismoniy

shaxsga ham berilishi [12] yoki tabiblik faoliyatining qonuniy ekanligi [13] tibbiy

xizmatning tez yoki shoshilinch turini koʻrsatishda javobgarlikni qayta koʻrib chiqish

kerakligini anglatadi. Chunki respondent superior va korporativ javobgarlik


background image

Жамият

ва

инновациялар

Общество

и

инновации

Society and innovations

Issue

5

1 (2024) / ISSN 2181-1415

100

doktrinalariga koʻra, javobgarlik yuridik shaxs zimmasida ekanligi va buning asosiy sharti

shu yuridik shaxsning nazorati ostida shifokorning harakatlari natijasida bemorga zarar
yetishi mumkin.

Yuqorida aytib oʻtganimizdek, shartnomaviy javobgarlik kelib chiqishi faqatgina

shu shartnoma majburiyatlariga bogʻliq boʻladi. Tibbiy xizmat shartnomalaridan kelib

chiqadigan majburiyatlarda lozim darajada bajarish imkoniyatlardan foydalanish va eng

muhimi inson sogʻligʻiga zarar yetkazmaslik koʻzlanishi lozim. Zararni yetkazmaslik esa
mutaxassislarga bogʻliq, shu sababli tibbiy muassasaning nazorati ostida boʻlsa

-da,

shifokorda ikki tomonlama majburiyat mavjud. Birinchidan, tibbiy muassasa oldidagi,
ikkinchidan esa shu xizmatdan foydalanuvchi oldidagi majburiyat. I. Zokirovning fikricha,
shartnomalardan kelib chiqadigan majburiyatlarga nisbatan ayb deb shaxsning

majburiyatini bajarishga talab qilingan tarzda munosabatda boʻlmaganligi, qonun va

axloq talablariga muvofiq rioya qilmaganligi va natijada majburiyatning butunlay
bajarilmasligi yoki lozim darajada bajarilmasligi tushuniladi [14, 541-b].

Qolaversa, shartnomaviy javobgarlik asosan tomonlarning roziligiga asoslanadi va

shartnomaviy javobgarlik huquqbuzarlik uchun javobgarlikning belgilangan doiralari

toʻliq mos kelmaydi. Shuning uchun, agar tibbiy shartnoma boʻyicha tomonlar muayyan
maxsus kelishuvlarga ega boʻlsa, javobgarlik faqat shartnoma qonunchiligidan kelib
chiqishi mumkin. Biroq, bunday yagona shartnoma qoidalari mavjud boʻlmagan hollarda,

shifokorning vazifasi faqat obyektiv ravishda belgilangan tibbiy yordam standartiga

muvofiq boʻlishi talab etiladi. Shu nuqtai nazardan, tibbiy shartnoma boʻyicha delikt
javobgarlikka yaqin keladi, ammo uni toʻla ifodalamaydi.

A.

Karimov, delikt majburiyatlar uchun javobgarlik choralari oʻz taraqqiyotining

dastlabki bosqichida majmua holidagi va turli koʻrinishda tatbiq etiladigan sud qarorlari
shaklida mujassam etganligini ta’kidlab [15, 129

-

b], huquqbuzarlik sodir etilgandan soʻng

moddiy manfaatlarni himoya qilgan. Delikt majburiyatlar va ulardan kelib chiqadigan
delikt javobgarlik quyidagi shartlar asosida vujudga keladi:

zarar yetkazgan shaxs xatti-harakati huquqqa xilofligi;

zarar yetkazuvchining huquqqa xilof xatti-harakati va yetkazilgan zarar

oʻrtasidagi sababiy bogʻlanish;

zarar yetkazgan shaxsning aybi.

Tibbiy javobgarlikka olib kelishi mumkin boʻlgan zarar yetkazish mulkiy, ruhiy,

jismoniy shaklda boʻlishi quyidagi holatlarda ham kuzatilishi mumkin:

Tibbiy xato (tibbiy yoki klinik beparvolik deb ham ataladi);
Bemorning roziligisiz tibbiy muolajalar;

Tibbiy xizmat koʻrsatuvchi muassasaning qonun hujjatlari, tibbiy standart va tibbiy

etika qoidalarida belgilangan majburiyatlarini buzish.

A.

Karimov fikricha, “shifokor tomonidan kasallikni davolash jarayonida

Oʻzbekiston Respublikasi Sogʻliqni saqlash vazirligi tomonidan tasdiqlangan tibbiy

diagnostika va davolash standartlariga rioya qilmaganligi yoki belgilangan standartlarni

toʻliq qoʻllamaganligi bilan bogʻliq harakatlari natijasida kelib chiqqan salbiy holatlar”,

boshqa bir taʼrif ga koʻra esa “shifokor xatosining ikki xil boʻlishi, yaʼni qonunga muvofiq

va qonunga xilofligini nazarda tutish hamda koʻrsatilayotgan xizmatlar sifatiga baho

berishda ushbu holatlar hisobga olinish zarurligi [16, 9-

b]” bilan asoslanadi. Oksford

lugʻati xatoga taʼrif

berishda axloqiy jihatdan notoʻgʻri boʻlish sharti deyilgan boʻlsa,

boshqa bir manbada esa gʻamxoʻrlik qilish va davolash jarayonidagi muammo yoki


background image

Жамият

ва

инновациялар

Общество

и

инновации

Society and innovations

Issue

5

1 (2024) / ISSN 2181-1415

101

rejalashtirilgan harakatning maqsadga muvofiq bajarilmasligi yoki maqsadga erishish

uchun notoʻgʻri rejadan tashqari faoliyat deb tushuntiriladi va uni qoʻllash tibbiy

xizmat koʻrsatishga mos kelishi qayd etiladi [17,

1048-b]. Fikrimizcha, yuqoridagi

tushuntirishlarning axloqiy va falsafiy jihatlari umumiy fikrlardan iborat boʻlsa,

A.

Karimovning fikri yuridik jihatdan tibbiy xatoga biroz yaqin, ammo shunisi eʼtiborliki,

tibbiy diagnostika va davolash standartlari masalasi bahsli. Chunki, mazkur standartlar

odatda Jahon sogʻliqni saqlash tashkilotining tavsiyasi, xalqaro hamjamiyat tan olgan

ilmiy xulosalar asosida shakllantiriladi.

Ingliz qonunchiligida xabardor qilingan rozilik sohasida qo‘llanilishi mumkin

bo‘lgan ikki xil huquqbuzarliklar mavjud: qasd va ehtiyotsizlik. Qasdda qonuniy uzrsiz

boshqa shaxsning tanasiga zarar yetkazishdan iborat. Tibbiy nuqtai nazardan,

bu aralashuvdan oldin rozilik bo‘lmaganda yoki shifokor bemor tomonidan

berilgan

rozilik chegaralaridan tashqarida harakat qilganda sodir bo‘ladi. Bu o‘z

-

o‘zidan

huquqbuzarlikdir, bu da’vogarning huquqiga ega ekanligini anglatadigan nominal zarar

(zarar bo‘lmagan taqdirda ham) hisoblanadi va agar u zarar ko‘rganligini isbotlasa, u

kompensatsiya olish huquqiga ega [18].

Germaniyada tibbiy huquqbuzarlik [19, 77-b] uchun javobgarlik aybga asoslangan

huquqbuzarlik uchun javobgarlikning bir turi hisoblanadi. Fuqarolik Kodeksining

823-moddasi 1-qismiga binoan, qasddan yoki ehtiyotsizlik natijasida boshqa shaxsning

hayotiga, tanasiga, sog‘lig‘iga, erkinligiga, mol

-mulkiga yoki boshqa huquqiga noqonuniy

zarar yetkazgan shaxs boshqa shaxsga to‘lashi shart. “Aybga asoslangan” javobgarlikning

asosi boshqa shaxsning “mutlaq huquqi” hisoblangan huquqini buzmaslik va

huquqbuzarlik sodir etmaslik majburiyatidir. Tibbiy xizmatda shifokorning vazifasi xato

va xatosiz tegishli davolanishni ta’minlashdir. Ushbu majburiyat buzilgan taqdirda,

noto‘g‘ri ishlash sodir bo‘ladi. Agar shifokor qasddan yoki beparvolik bilan bemorning

hayoti, tanasi yoki sog‘lig‘iga tibbiy amaliyotda zarar yetkazsa, javobgar bo‘ladi.

Agar shifokor shifoxonada ishlayotgan bo‘lsa, vakil hisoblanadi va uning o‘rniga

kasalxona javobgarlikka tortiladi.

Tibbiy noto‘g‘ri ishlash uchun javobgarlik bo‘yicha Xitoy qonunchiligida ham aybga

asoslangan huquqbuzarlik belgilangan. Fuqarolik qonunchiligiga ko‘ra, “Bemorga tashxis

qo‘yish va davolash jarayonida zarar yetsa, tibbiy muassasa yoki uning tibbiyot

xodimlarining birortasi aybdor bo‘lsa, kompensatsiya uchun javobgarlikni tibbiy

muassasa o‘z zimmasiga oladi”, “Boshqa shaxsning fuqarolik huquqi yoki manfaatlarini

buzishda aybdor bo‘lgan shaxs huquqbuzarlik uchun javobgarlikka tortiladi.” [20, 18

-b]

Yuqorida keltirilgan javobgarlik bilan bog‘liq normalardan shuni bilish mumkinki, tibbiy

javobgarlikda shifokor, tibbiyot muassasasi va bemor ishtiroki asosiy sub’yektlar

hisoblanadi. Ammo javobgarlikni aniqlash har bir sub’yektning harakati yoki

harakatsizligi, uning qanday huquqiy oqibatlarga olib kelishini belgilab beradi. Tibbiy

javobgarlikda taraflar javobgarligi bilim va ko‘nikmalarga hamda texnik jihatlarga ham

bog‘liq. Ayniqsa, o‘tgan yilda “Mitti vayn” taxallusi bilan tanilgan vayner Farhod

Mannopov [21] 2023-yilning 5-mart kuni Toshkentning Chilonzor tumanida joylashgan

klinikalardan birida

vafot etgan bo‘lsa, yana bir taniqli qilichboz, xalqaro toifadagi hakam

Aida Hasanovaning 2023-yil 23-may kuni Toshkentdagi xususiy klinikalardan birida

kosmetologik jarrohlik amaliyotini boshidan o‘tkazgani va ahvoli og‘irlashib vafot etishi

[22] bilan bog‘liq tibbiy javobgarlikka oid ishlar diqqat markazida bo‘ldi. Bunda tibbiy

bilim va malaka bilan birgalikda, shifokorda bo‘lishi shart hisoblangan hujjatlar

tekshirilmasligi va xususiy klinikaning tegishli litsenziya talabalarini buzganlik holatlari

aniqlanadi.


background image

Жамият

ва

инновациялар

Общество

и

инновации

Society and innovations

Issue

5

1 (2024) / ISSN 2181-1415

102

Xulosa qiladigan bo‘lsak, tibbiy javobgarlikni aniqlash murakkab huquqiy/tibbiy

bilim talab etilishi bilan boshqa sohalardan ajralib turadi. Shunday vaziyatlar bo‘ladiki,
inson hayotining tugashi tabiiy holatdek qabul qilinib, unga ko‘rsatilgan tibbiy xizmat
sifatiga e’tibor qaratilmaydi. Shu sababli ham shifokorlarni litsenziyalash tizimiga o‘tish
va har bir noto‘g‘ri harakat yoki harakatsizlik uchun ularni javobgarlikka tortish
maqsadga muvofiq, chunki tibbiyot muassasalari doim o‘z xodimlari uchun ortiqcha

javobgarlikni zimmalariga olishi ularga turli qiyinchilik va moliyaviy majburiyatlar
keltirib chiqaradi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI:

1.

Исломов З.М. Давлат ва ҳуқуқ назарияси/ Масъул муҳаррирлар:

Ҳ.Раҳмонқулов, академик, ю.ф.д. проф; Ҳ.Бобоев, ю.ф.д. проф. –

Т.: Адолат, 2007. –

872 б

.

2.

Jaloliddin To‘ychiyevich Askarov. (2023). TIBBIY XIZMAT TARIXI. Proceedings

of Scientific Conference on Multidisciplinary Studies, 2(9), 38

41. Retrieved from

https://econferenceseries.com/index.php/scms/article/view/2649

3.

Skrobonja A, Muzur A, Rotschild V. Povijest medicine za prakticˇare (The history

of medicine for practitioners). Rijeka: Adamic; 2003. p. 22.

4.

Mandilara, P., Galanakos, S. P., & Bablekos, G. (2023). A History of Medical

Liability: From Ancient Times to Today. Cureus, 15(7).

5.

Powell JL, Stewart R. Jackson & Powell on professional negligence. 5th ed.

London: Sweet & Maxwell; 2002. p. 747

927.

6.

Jaloliddin To‘ychiyevich Askarov. (2023). O`ZBEKISTONDA TIBBIY XIZMATLAR

KOʼRSATISH VA QONUNCHILIK ASOSLARI

. Proceedings of International Conference on

Modern

Science

and

Scientific

Studies,

2(9),

79

83.

Retrieved

from

https://econferenceseries.com/index.php/icmsss/article/view/2646

7.

O‘zbekiston Respublikasining ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksi //

https://lex.uz/docs/-97664

8.

O‘zbekiston Respublikasining Jinoyat kodeksi // https://lex.uz/docs/

-111453

9.

Pereira A. Country report Portugal. In: Koziol H, Steininger B, editors. European

tort law 2007. Wien/New York: Springer; 2008. p. 478.

10.

Vaitova F.A. Tibbiy xizmat koʻrsatishga oid munosabatlarni fuqarolik

-huquqiy

tartibga solinishi. Monografiya.

–Toshkent: OʻzMU, 2012. 95

-b.

11.

The Institute for Healthcare Improvement Launches National Campaign to

Reduce

Medical

Harm

in

U.S.

http://http://www.ihi.org/about/news/Documents/IHIPressRelease_IHILaunchesCamp
aigntoReduceHarm_Dec06.pdf (accessed on 10 August 2021)

12.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Birlamchi tibbiy

-sanitariya

yordamini aholiga yaqinlashtirish va tibbiy xizmatlar samaradorligini oshirish bo‘yicha
qo‘shimcha chora

-

tadbirlar to‘gʻrisida»gi 2022

-yil 25-apreldagi PQ-215-son qarori //

https://lex.uz/docs/5979130

13.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018

-yil 12-oktabrdagi PQ-3968-son

“O‘zbekiston Respublikasida xalq tabobati sohasini tartibga solish chora

-tadbirlari

to‘gʻrisida”gi qarori // https://lex.uz/ru/docs/

-3977598

14.

Zokirov I.B. Fuqarolik huquqi: Darslik. I qism. Qayta ishlangan va to‘ldirilgan

beshinchi nashr.

T.: TDYI nashriyoti, 2009. 541-bet.


background image

Жамият

ва

инновациялар

Общество

и

инновации

Society and innovations

Issue

5

1 (2024) / ISSN 2181-1415

103

15.

Каримов А.А. Фуқаролар соғлиғини сақлашнинг фуқаролик

-

ҳуқуқий нормалар

воситасида таъминлаш масалалари: ю.ф. ф доктори.дисс. –Тошкент: 2020. 129

16.

Мнацаканян А.С. Гражданско

-

правовая ответственность исполнителя

медицинских услуг: Автореф. дис... канд. юрид. наук. –Краснодар: 2008. 9

-

с.

17.

Kalra, Jawahar. "Medical errors: an introduction to concepts" Clinical

biochemistry 37.12 (2004): 1043-1051.

18.

Ribot Igualada J. La responsabilidad civil por la falta de consentimiento

informado. Revista de Derecho Privado. 2007;35:29

62. Noviembre-Diziembre.

19.

Аскаров, Ж. (2020). Правовое регулирование и сравнительный анализ

деятельности субъектов предпринимательства в сфере оказания медицинских
услуг в зарубежных странах. Review of law sciences, 4(Спецвыпуск), 72

-81.

20.

Man, H. (2022). Medical Malpractice Liability in China (Mainland). Medical

Liability in Asia and Australasia, 13-26.

21.

https://daryo.uz/2023/04/06/farhod-mannopov-operatsiya-qilingan-

klinikadagi-shifokorda-malakaviy-toifa-bolmagan-ssv

22.

https://m.kun.uz/uz/news/2023/05/25/toshkentda-39-yashar-ayol-

kosmetologik-operatsiyadan-song-vafot-etdi

Библиографические ссылки

Исломов З.М. Давлат ва ҳуқуқ назарияси/ Масъул муҳаррирлар: Ҳ.Раҳмонқулов, академик, ю.ф.д. проф; Ҳ.Бобоев, ю.ф.д. проф. – Т.: Адолат, 2007. – 872 б.

Jaloliddin To‘ychiyevich Askarov. (2023). TIBBIY XIZMAT TARIXI. Proceedings of Scientific Conference on Multidisciplinary Studies, 2(9), 38–41. Retrieved from https://econferenceseries.com/index.php/scms/article/view/2649

Skrobonja A, Muzur A, Rotschild V. Povijest medicine za prakticˇare (The history of medicine for practitioners). Rijeka: Adamic; 2003. p. 22.

Mandilara, P., Galanakos, S. P., & Bablekos, G. (2023). A History of Medical Liability: From Ancient Times to Today. Cureus, 15(7).

Powell JL, Stewart R. Jackson & Powell on professional negligence. 5th ed. London: Sweet & Maxwell; 2002. p. 747–927.

Jaloliddin To‘ychiyevich Askarov. (2023). O`ZBEKISTONDA TIBBIY XIZMATLAR KOʼRSATISH VA QONUNCHILIK ASOSLARI . Proceedings of International Conference on Modern Science and Scientific Studies, 2(9), 79–83. Retrieved from https://econferenceseries.com/index.php/icmsss/article/view/2646

O‘zbekiston Respublikasining ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksi // https://lex.uz/docs/-97664

O‘zbekiston Respublikasining Jinoyat kodeksi // https://lex.uz/docs/-111453

Pereira A. Country report Portugal. In: Koziol H, Steininger B, editors. European tort law 2007. Wien/New York: Springer; 2008. p. 478.

Vaitova F.A. Tibbiy xizmat koʻrsatishga oid munosabatlarni fuqarolik-huquqiy tartibga solinishi. Monografiya. –Toshkent: OʻzMU, 2012. 95-b.

The Institute for Healthcare Improvement Launches National Campaign to Reduce Medical Harm in U.S. http://http://www.ihi.org/about/news/Documents/IHIPressRelease_IHILaunchesCampaigntoReduceHarm_Dec06.pdf (accessed on 10 August 2021)

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Birlamchi tibbiy-sanitariya yordamini aholiga yaqinlashtirish va tibbiy xizmatlar samaradorligini oshirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘gʻrisida»gi 2022-yil 25-apreldagi PQ-215-son qarori // https://lex.uz/docs/5979130

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 12-oktabrdagi PQ-3968-son “O‘zbekiston Respublikasida xalq tabobati sohasini tartibga solish chora-tadbirlari to‘gʻrisida”gi qarori // https://lex.uz/ru/docs/-3977598

Zokirov I.B. Fuqarolik huquqi: Darslik. I qism. Qayta ishlangan va to‘ldirilgan beshinchi nashr. –T.: TDYI nashriyoti, 2009. 541-bet.

Каримов А.А. Фуқаролар соғлиғини сақлашнинг фуқаролик-ҳуқуқий нормалар воситасида таъминлаш масалалари: ю.ф. ф доктори.дисс. –Тошкент: 2020. 129

Мнацаканян А.С. Гражданско-правовая ответственность исполнителя медицинских услуг: Автореф. дис... канд. юрид. наук. –Краснодар: 2008. 9-с.

Kalra, Jawahar. "Medical errors: an introduction to concepts" Clinical biochemistry 37.12 (2004): 1043-1051.

Ribot Igualada J. La responsabilidad civil por la falta de consentimiento informado. Revista de Derecho Privado. 2007;35:29–62. Noviembre-Diziembre.

Аскаров, Ж. (2020). Правовое регулирование и сравнительный анализ деятельности субъектов предпринимательства в сфере оказания медицинских услуг в зарубежных странах. Review of law sciences, 4(Спецвыпуск), 72-81.

Man, H. (2022). Medical Malpractice Liability in China (Mainland). Medical Liability in Asia and Australasia, 13-26.

https://daryo.uz/2023/04/06/farhod-mannopov-operatsiya-qilingan-klinikadagi-shifokorda-malakaviy-toifa-bolmagan-ssv

https://m.kun.uz/uz/news/2023/05/25/toshkentda-39-yashar-ayol-kosmetologik-operatsiyadan-song-vafot-etdi

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов