Комплексная диагностика и лечение сексуальных расстройств у мужчин

ТОШКЕНТ

ТИББИЁТ

АКАДЕМИЯСИ

ҲУЗУРИДАГИ

ФАН

ДОКТОРИ

ИЛМИЙ

ДАРАЖАСИНИ

БЕРУВЧИ

16.07.2013.Tib.17.01

РАҚАМЛИ

ИЛМИЙ

КЕНГАШ

ТОШКЕНТ

ТИББИЁТ

АКАДЕМИЯСИ

МАХМУДОВ

АЪЗАМЖОН

ТАЛАТОВИЧ

ЭРКАКЛАРДА

СЕКСУАЛ

БУЗИЛИШЛАРНИ

КОМПЛЕКС

ТАШҲИСЛАШ

ВА

ДАВОЛАШ

14.00.31 –

Урология

(

тиббиёт

фанлари

)

ДОКТОРЛИК

ДИССЕРТАЦИЯСИ

АВТОРЕФЕРАТИ

Тошкент

– 2016

йил

2

УДК

:

616.69-008.14:616.8-07-08

Докторлик

диссертацияси

автореферати

мундарижаси

Оглавление

авторефератадокторской

диссертации

Content of the abstract of doctoral dissertation

Махмудов

Аъзамжон

Талатович

Эркакларда

сексуал

бузилишларни

комплекс

ташҳислаш

ва

даволаш

................................................................................................................ 3

Махмудов

Аъзамжон

Талатович

Комплексаная

диагностика

и

лечение

сексуальных

расстройств

у

мужчин

............................................................................................................... 29

Makhmudov Azamjon Talatovich

С

omplex diagnosis and treatment of male sexual dysfunction .............................. 53

Эълон

қилинган

ишлар

рўйхати

Список

опубликованных

работ

List of published works .......................................................................................... 74

ТОШКЕНТ

ТИББИЁТ

АКАДЕМИЯСИ

ҲУЗУРИДАГИ

ФАН

ДОКТОРИ

ИЛМИЙ

ДАРАЖАСИНИ

БЕРУВЧИ

16.07.2013.Tib.17.01

РАҚАМЛИ

ИЛМИЙ

КЕНГАШ

ТОШКЕНТ

ТИББИЁТ

АКАДЕМИЯСИ

МАХМУДОВ

АЪЗАМЖОН

ТАЛАТОВИЧ

ЭРКАКЛАРДА

СЕКСУАЛ

БУЗИЛИШЛАРНИ

КОМПЛЕКС

ТАШҲИСЛАШ

ВА

ДАВОЛАШ

14.00.31 –

Урология

(

тиббиёт

фанлари

)

ДОКТОРЛИК

ДИССЕРТАЦИЯСИ

АВТОРЕФЕРАТИ

Тошкент

– 2016

йил

4

Докторлик

диссертацияси

мавзуси

Ўзбекистон

Республикаси

Вазирлар

Маҳкамаси

ҳузуридаги

Олий

аттестация

комиссиясида

30.09.2014/

Б

2014.3-4.Tib87

рақам

билан

рўйхатга

олинган

.

Докторлик

диссертацияси

Тошкент

тиббиёт

академиясида

бажарилган

.

Докторлик

диссертациясининг

тўлиқ

матни

Тошкент

тиббиёт

академияси

ҳузуридаги

Фан

доктори

илмий

даражасини

берувчи

16.07.2013.Tib.17.01

рақамли

илмий

кенгаш

веб

саҳифасида

www.tma.uz

манзилига

жойлаштирилган

.

Диссертация

автореферати

уч

тилда

(

ўзбек

,

рус

,

инглиз

)

веб

-

сахифанинг

www.tma.uz

ҳамда

«ZiyoNet»

ахборот

-

таълим

портали

www.ziyonet.uz

манзилига

жойлаштирилган

.

Илмий

маслахатчи

:

Акилов

Фарход

Атауллаевич

тиббиёт

фанлари

доктори

,

профессор

Расмий

оппонентлар

:

Сэ

Вунг

Ким

тиббиёт

фанлари

доктори

,

профессор

Камалов

Армаис

Альбертович

РФ

хизмат

кўрсатган

фан

арбоби

,

РФ

ФА

корреспонденти

,

тиббиёт

фанлари

доктори

,

профессор

Гайбуллаев

Асилбек

Асадович

тиббиёт

фанлари

доктори

,

профессор

Етакчи

ташкилот

:

Гессен

ва

Марбург

Университети

клиникасининг

,

урология

,

болалар

урологияси

ва

андрология

департаменти

(

Германия

).

Диссертация

химояси

Тошкент

тиббиёт

академияси

хузуридаги

16.07.2013.Tib.17.01

рақамли

илмий

кенгашнинг

« 17 »

март

2016

й

.

соат

13

00

даги

мажлисида

бўлиб

ўтади

(

Манзил

: 100109,

Тошкент

ш

.,

Олмазор

тумани

,

Фаробий

кўчаси

, 2

уй

.

Тел

./

факс

: (+99871)

150-78-25, e-mail: tta2005@mail.ru

Докторлик

диссертацияси

билан

Тошкент

тиббиёт

академияси

Ахборот

-

ресурс

марказида

4

рақами

билан

рўйхатга

олинган

,

танишиш

мумкин

Манзил

: 100109,

Тошкент

ш

.,

Олмазор

тумни

,

Фаробий

кўчаси

, 2

уй

.

Тел

./

факс

: (+99871) 150-78-25.

Диссертация

автореферати

2016

йил

« 05 »

февралда

тарқатилди

.

(2016

йил

« 05 »

февралдаги

№

10

рақамли

реестр

баённомаси

).

Ш

.

И

.

Каримов

Фан

доктори

илмий

даражасини

берувчи

илмий

кенгаш

раиси

ЎзР

хизмат

кўрсатган

фан

арбоби

,

ЎзР

ФА

ва

РФА

академиги

,

т

.

ф

.

д

.,

профессор

,

Р

.

Д

.

Суннатов

Фан

доктори

илмий

даражасини

берувчи

илмий

кенгаш

илмий

котиби

т

.

ф

.

д

.,

доцент

А

.

А

.

Гайбуллаев

Фан

доктори

илмий

даражасини

берувчи

илмий

кенгаш

ҳузуридаги

илмий

семинар

раиси

,

т

.

ф

.

д

.,

профессор

5

1. - Laumann EO, Nicolosi A, Glasser DB, Paik A, Gingell C, Moreira E, Wang T; GSSAB Investigators’ Group. Sexual
problems among women and men aged 40-80 y: prevalence and correlates identified in the Global Study of Sexual Attitudes
and Behaviors. Int J Impot Res 2005;17 (1):39–57.

КИРИШ

(

Докторлик

диссертацияси

аннотацияси

)

Диссертация

мавзусиниг

долзарблиги

ва

зарурати

.

Бутун

жаҳон

соғлиқни

сақлаш

ташкилотининг

берган

маълумотларига

қараганда

, 1998

йилда

дунё

давлатларида

салкам

100

миллион

эркак

эректил

дисфункция

хасталигига

чалинган

бўлиб

, 2005

йилга

келиб

уларнинг

умумий

сони

400

миллионни

ташкил

этган

. 2025

йилда

мазкур

хасталик

билан

оғриган

бемор

-

ларнинг

умумий

сони

900

миллионгача

етиши

мумкин

. «GSSAB (

Жинсий

муносабатлар

ва

феъл

-

атворларни

глобал

миқёсда

ўрганиш

ташкилоти

)

нинг

жаҳоннинг

29

мамлакатида

истиқомат

қилувчи

жами

13618

та

эркаклар

ўрта

-

сида

ўтказилган

тадқиқот

натижалари

кўрсатишича

вақтидан

илгари

эякуля

-

ция

касаллигининг

учраши

12,4

фоиздан

30,5

фоизгачани

ташкил

этади

»

1

.

Юқорида

келтирилган

маълумотлар

дунё

мамлакатларида

эркаклар

жинсий

аъзоси

функцияларининг

бузилиши

нафақат

тиббий

соҳага

тааллуқли

,

балки

ижтимоий

аҳамиятга

молик

бўлган

актуал

муаммолардан

бирига

айланганидан

далолат

беради

.

Шу

боис

эркаклар

жинсий

аъзоси

функцияларининг

бузилишини

эрта

аниқлаш

ва

даволаш

билан

боғлиқ

масалалар

ҳам

амалий

ҳам

илмий

жиҳатдан

ниҳоятда

долзарб

бўлиб

бормоқда

.

Бу

масаланинг

долзарблиги

эркаклардаги

жинсий

аъзоларнинг

функционал

бузилиш

ҳолатига

тўғри

ва

эрта

ташхис

қўйиш

учун

хизмат

қиладиган

ва

умумэътироф

этиладиган

мезонларнинг

ҳануз

ишлаб

чиқилмаганлиги

,

аниқ

ташхис

қўйиш

учун

асос

бўладиган

,

самарадорлиги

юқори

диагностика

услубларининг

йўқлиги

,

аниқланган

касалликларни

етарли

даражада

самарали

даволашга

имкон

берадиган

чора

-

тадбирларнинг

ишлаб

чиқилмаганлиги

билан

белгиланади

.

Эректил

функциянинг

бузилиши

(

ЭФБ

)

масаласига

келсак

,

эътироф

этишимиз

лозимки

,

барча

ҳолатларда

ҳам

беморни

бирдек

самарали

даволашнинг

имкони

бўлмаяпти

.

Эректил

дисфункция

(

ЭД

)

ташхиси

қўйилганида

асосан

5-

турдаги

ФДЭ

ингибиторларидан

фойдаланилади

,

бироқ

мазкур

препаратларнинг

бир

қатор

камчиликлари

(

ножўя

таъсирлари

)

мавжуд

.

Шунинг

учун

бу

препаратларни

ҳамма

беморларга

таклиф

этиб

бўлмайди

.

Бундан

ЭД

касаллигини

самарали

даволашнинг

энг

мақбул

услубларини

излаб

топиш

ва

юқори

самарали

замонавий

препаратларни

ишлаб

чиқиб

амалиётга

жорий

этиш

келиб

чиқади

.

Одатда

беморлар

жинсий

заифлик

аломатларини

субъектив

тарзда

баҳолашади

.

Бундай

ҳолатларда

шифокор

вазиятни

холисона

ўрганиши

учун

касалликни

миқдор

кўрсаткичлари

ёрдамида

белгилаб

сўнгра

аниқланган

баллар

асосида

хулоса

чиқариш

услубидан

фойдаланиши

яхши

самара

беради

.

Ҳозирги

вақтда

мутахассис

шифокор

томонидан

мустақил

равишда

тўлдирилиши

мумкин

бўладиган

хилма

-

хил

анкеталар

мавжуд

бўлиб

,

улар

негизида

тўпланадиган

маълумотлар

асосида

шифокор

беморнинг

клиник

ҳолатини

,

касаллик

аломатларининг

қай

даражада

намоён

бўлиши

,

дард

қанчалик

оғирлашганини

,

касаллик

беморнинг

кундалик

ҳаёти

(

фаолияти

)

ва

6

жинсий

лаёқатига

қандай

таъсир

қилаётганини

,

функционал

жинсий

заифликнинг

умумий

ёки

алоҳида

белгиларини

аниқлаши

мумкин

.

Жинсий

заифликнинг

муҳим

белгиларини

аниқлашга

эътибор

қаратилганида

бунинг

учун

қўлланилган

тадқиқот

услуби

,

ушбу

ўринда

анкетанинг

иш

принципи

замирида

ётган

баллар

тизимидан

тўғри

фойдаланиш

жуда

муҳим

.

Бизнинг

назаримизда

,

анкета

саволларига

берилган

жавобларни

баллар

воситасида

ўрганиш

вақтида

масалага

тўғри

ёндашилса

,

касалликнинг

ривожланиш

динамикасини

кузатиш

,

қўлланилган

даво

муолажалари

,

дори

-

дармонларнинг

самарадорлигини

баҳолаш

,

уларни

ўзаро

таққослаш

ва

шу

аснода

энг

оптимал

даво

услубини

аниқлаш

мумкин

бўлади

.

Вақтидан

илгари

рўй

берадиган

эякуляция

ва

эректил

дисфункцияни

даволашнинг

мақбул

топиладиган

воситалари

етарли

даражада

самарали

,

соғлиқ

учун

хавфсиз

бўлиши

ва

бир

вақтнинг

ўзида

аксарият

даволанувчиларда

нисбатан

қисқа

муддатли

даволаш

жараёни

давомида

эякуляцияни

назорат

қилишга

имкон

яратиб

бериши

керак

.

Шу

мазмундаги

вазифадан

келиб

чиқилса

,

бизнинг

назаримизда

,

вақтидан

илгари

рўй

берадиган

эякуляциядан

азобланаётган

беморларни

даволашда

5-

турдаги

фосфодиэстераза

ингибиторлари

билан

серотонинни

қайта

сўрилишини

селектив

тартибда

тўсувчи

ингибиторларни

қўшиб

ишлатиш

анча

яхши

терапевтик

самара

беради

.

Илмий

изланишларимиз

давомида

биз

айнан

шу

тезисни

асослаб

беришга

ҳаракат

қиламиз

.

Ўзбекистон

Республикаси

Президентининг

1998

йил

10

ноябрдаги

ПФ

-

2107-

сонли

«

Ўзбекистон

Республикаси

Соғлиқни

сақлаш

тизимини

ислоҳ

қилиш

давлат

дастури

тўғрисида

»

ги

Қарори

,

Вазирлар

Маҳкамасининг

2003

йил

17

мартдаги

«

Республикада

соғлиқни

сақлаш

тизимини

янада

чуқурлаштириш

мақсадида

илғор

тиббий

технологияларнинг

кенг

жорий

этилиши

,

жаҳон

талабларига

жавоб

берувчи

юқори

технологияли

,

ихтисослаштирилган

тиббий

марказларни

ташкиллаштириш

учун

ташкилий

,

молиявий

-

иқтисодий

ва

ҳуқуқий

шароитларни

ташкил

этиш

тўғрисида

»

ги

140-

сонли

Қарорида

белгиланган

вазифаларни

муайян

даражада

бажаришга

мазкур

диссертация

тадқиқоти

ҳизмат

қилади

.

Тадқиқотнинг

республика

фан

ва

технологиялари

ривожланиши

-

нинг

устувор

йўналишларига

боғлиқлиги

.

Илмий

изланиш

республика

фан

ва

технологиялари

ривожланишининг

ДИТД

–9 «

Инсон

касалликларини

ташхислаш

,

даволаш

,

профилактикаси

ва

реабилитацияси

бўйича

янги

технологияларини

ишлаб

чиқиш

»

мавзуси

йўналишига

мос

равишда

бажарилган

.

Диссертация

мавзуси

бўйича

хорижий

илмий

тадқиқотлар

шарҳи

.

Эркакларда

функционал

жинсий

бузилиш

билан

боғлиқ

касалликларнинг

тарқалганлигини

аниқлаш

,

уларга

тўғри

ва

аниқ

ташхис

қўйиш

ва

эффектив

даволаш

усулларини

ишлаб

чиқиш

юзасидан

Academy of Public Health of

Anhui Medical University, Hefei (

Хитой

), Raymond Poincare Hospital, Garches

(

Франция

), Ankara University, Ankara (

Туркия

), Sungkyunkwan University

School of Medicine, Samsung Medical Center, Seoul (

Жанубий

Корея

),

University Vita Salute San Raffaele, Milan (

Италия

), Erasmus MC, Rotterdam

7

(

Голландия

), Columbia University, New York (

АКШ

), Christian Medical

College, Vellore (

Хиндистон

), Australian Centre for Sexual Health, Sydney

(

Австралия

), Brazilian Cochrane Center, Federal University of Sao Paulo, Sao

Paulo (

Бразилия

), 1st Hospital, Peking University, Beijing (

Хитой

), Santa Clara

Valley Medical Center, Santa Clara, CA (

АКШ

), Samford University,

Birmingham, AL (

АКШ

), St. James University Hospital, Pyrah Department of

Urology, Leeds (

Буюк

Британия

), University of Gothenburg, Gothenburg

(

Швеция

), Abo Akademi University (

Финляндия

)

каби

жаҳоннинг

етакчи

илмий

марказлари

ва

олий

таълим

муассасаларида

тадқиқот

ишлари

олиб

борилмоқда

.

Эркакларда

жинсий

функцияларнинг

бузилиши

билан

боғлиқ

муаммолар

юзасидан

жаҳон

миқёсида

бир

қатор

илмий

натижалар

,

жумладан

қуйидагилар

олинган

:

эркаклардаги

сексуал

бузилишларни

ташхислашда

тиббий

-

ташкилй

воситалар

(

сўровнома

,

тиббий

-

ташкилий

схема

ва

б

.)

нинг

тиббий

стандартлар

таркиби

ишлаб

чиқилган

(Christian Medical College,

Australian Centre for Sexual Health, Erasmus MC);

эякуляциянинг

интравагинал

латент

даври

турли

мамлакатларда

турлича

бўлиши

исботланган

ва

барвақт

эякуляцияни

ташхислашда

эякуляциянинг

интравагинал

латент

даврининг

вақт

чегаралари

аниқланган

(University Vita

Salute San Raffaele, Academy of Public Health of Anhui Medical University,
Raymond Poincare Hospital);

эякуляциянинг

интравагинал

латент

даврини

ҳисоблаш

барвақт

эякуляцияси

самарадорлигини

оширишда

янги

терапияни

қўллаш

зарурати

исботланган

(Sungkyunkwan University School of Medicine);

барвақт

эякуляцияни

даволаш

натижаларини

баҳолашда

самарали

тиббий

-

ташкилий

воситаларни

қўллаш

асосланган

(CIPE-5; 1st Hospital Peking

University);

антидепрессант

ва

окситоцин

антогонистларининг

(

эпилесбан

)

бар

-

вақт

эякуляцияни

даволашда

(QIMR Berghofer Medical Research Institute,

University of Gothenburg, Medical Centre Mehilainen, Abo Akademy University)

ҳамда

5-

ФДЭ

ингибиторларининг

эректил

дисфункцияни

даволашда

самарали

эканлиги

исботланган

(Santa Clara Valley Medical Centre, Samford

University, St. James University Hospital);

дори

воситалари

билан

касалликни

бартараф

этишда

феъл

-

атвор

терапиясини

қўллаш

самараси

аниқланган

(Brazilian Cochrane Center, Federal University of Sao Paulo).

Вақтидан

илгари

рўй

берадиган

эякуляция

ва

эректил

дисфункциянинг

ҳудудлар

бўйича

Australian Centre for Sexual Health, Raymond Poincare Hospital, Research
Support Non-U.S. Gov't Switzerland, Abo Akademi University

да

тарқалганлигини

ўрганишга

қаратилган

илмий

изланишлар

аниқланган

.

Жаҳон

миқёсида

бугунги

кунда

эркакларда

жинсий

заифлик

билан

боғлиқ

касалликка

ташхис

қўйиш

самарадорлигини

ошириш

ва

эффектив

даволаш

усулларини

ишлаб

чиқиш

(

амалдаги

усулларни

замон

талаблари

даражасида

такомиллаштириш

),

вақтидан

илгари

рўй

берадиган

эякуляцияни

даволашда

қўлланиладиган

комбинацион

медикаментоз

терапиянинг

самарадорлиги

ва

ишончлилигини

аниқлаш

,

вақтидан

илгари

рўй

берадиган

эякуляция

ва

эректил

дисфункциянинг

минтақалар

бўйича

тарқалиш

хусусиятларини

асослаш

,

касалликка

масофадан

туриб

ташхис

қўйиш

учун

8

электрон

анкета

тизимини

ишлаб

чиқиш

каби

устувор

йўналишларда

илмий

-

тадқиқот

ишлари

олиб

борилмоқда

.

Муаммонинг

ўрганилганлик

даражаси

.

«

Вақтидан

илгари

рўй

берадиган

эякуляция

»

деган

ташхис

қўйилиши

учун

беморнинг

тиббий

ва

жинсий

ҳаётига

оид

анамнезларни

йиғиш

ва

эякуляциянинг

интравагинал

латент

даврини

аниқлаш

биринчи

галдаги

вазифа

ҳисобланади

.

Айни

вақтда

ривожланган

мамлакатларнинг

кўпчилигида

ушбу

актуал

муаммонинг

ечимини

топиш

устида

илмий

изланишлар

олиб

борилмоқда

.

Чунки

бу

нозик

масала

эркакларнинг

психоэмоционал

ҳолатига

,

уларнинг

ҳаётидан

қониқиш

ҳосил

қилишига

бевосита

алоқадор

масаладир

.

«

Вақтидан

илгари

рўй

берадиган

эякуляция

»

деган

ташхис

қўйиш

учун

ишончли

восита

– PEDT

»

анкетаси

Европа

урологлари

уюшмаси

(EAU)

томонидан

маъқулланган

бўлиб

аниқ

ташхис

қўйиш

учун

қўллаш

тавсия

этилган

(Guidelines EAU, 2011).

Бироқ

пенетрация

давридан

бошлаб

эякуляциянинг

рўй

бериши

вақтини

,

бу

ҳодиса

сабаб

бўлган

шарт

-

шароитларни

,

қолаверса

,

эякуляцияни

жинсий

яқинлик

қилувчи

эркак

ва

аёл

истаган

вақтидан

аввал

содир

бўлган

ҳодиса

деб

ҳисоблаш

мумкин

эмас

.

Шу

сабабдан

,

«

Барвақт

эякуляцияни

ташхислаш

воситаси

– PEDT

»

сўровномасини

касалликка

ташхис

қўйишнинг

муҳим

устувор

талабларига

тўлиқ

жавоб

бермайди

деб

ҳисоблаймиз

.

Эркакларда

аниқланган

жинсий

функциялар

бузилишини

даволашнинг

асосий

шарти

тиббий

муолажаларни

бемор

кутаётган

натижаларга

эришишни

ҳисобга

олган

ҳолда

етарли

даражада

самарадорлик

ва

хавфсизлик

принциплари

асосида

амалга

оширишдан

иборат

.

Европа

урологлари

уюшмаси

(Guidelines EAU, 2011)

нинг

тавсияларига

биноан

,

вақтидан

илгари

рўй

берадиган

эякуляциянинг

асосий

терапия

усулларидан

бири

серотониннинг

қайта

сўрилишини

селектив

тартибда

тўсувчи

ингибиторлар

(

СҚССТТИ

)

гуруҳига

мансуб

дориларни

қўллаш

ҳисобланади

.

Аммо

СҚССТТИ

нинг

ножўя

таъсирида

жинсий

майилнинг

сусайиши

кузатилиб

оқибатда

эректил

дисфункция

юзага

келиши

мумкин

.

Шу

сабабдан

,

СҚССТТИ

дори

воситалари

билан

ўтказиладиган

монотерапия

жинсий

аъзонинг

функционал

бузилишини

самарали

даволашга

тўлиқ

имкон

бермайди

.

Ўзбекистонда

охирги

10

йил

давомида

эркаклардаги

жинсий

аъзонинг

функционал

бузилишига

ташхис

қўйиш

ва

даволаш

муаммосига

бағишланган

бир

қатор

илмий

ишлар

амалга

оширилган

,

жумладан

:

«

Синегра

–

эректил

дисфункцияси

бўлган

беморларда

қўлланилишининг

самарадорлиги

ва

хавфсизлиги

»

, (

Мухторов

Ш

.

Т

., 2006);

«

Барвақт

эякуляциянинг

Хитой

индекси

сўровномасини

таржима

ва

валидизация

қилиш

»

, (

Акилов

Ф

.

А

.,

2012); «

Кўнгиллилар

иштирокида

апоморфин

гидрохлорид

ва

фенталомин

мезилатдан

иборат

назал

спрей

хавфсизлигини

аниқлаш

» (

Рустамов

Б

.

Р

.,

2013); «

Барвақт

эякуляцияни

ташхислашда

сўровноманинг

сезувчанлиги

»

(

Фозилов

А

.

А

., 2013);

«

Интраназал

спрей

кўринишидаги

кломипрамин

гидрохлоридини

қўллашнинг

хавфсиз

-

лигини

аниқлаш

»

, (

Шовахобов

Ш

.

Ш

.,

2014);

«

Интраназал

спрей

кўринишидаги

«

Апоморфин

»

ва

«

Фенталомин

»

ларнинг

қўллашнинг

хавфсизлигини

аниқлаш

»

, (

Шовахобов

9

Ш

.

Ш

., 2014).

Диссертациямиз

республикамиз

ва

хорижий

давлатларда

олиб

борилган

илмий

изланишларнинг

натижаларини

ўрганиб

чиқиб

Тошкент

тиббиёт

академиясининг

урология

кафедраси

ва

Республика

ихтисослаштирилган

урология

марказида

эркакларда

жинсий

аъзо

функцияларининг

бузилишларига

ташхис

қўйиш

ва

касаликларни

даволаш

борасида

орттирилган

назарий

ва

амалий

тажрибаларга

асосланган

ҳолда

тайёрланди

.

Амалга

оширилган

илмий

тадқиқотимиз

вақтидан

илгари

рўй

берадиган

эякуляцияни

аниқлаш

учун

сўровномаларни

ишлаб

чиқишга

,

жинсий

аъзо

функциясининг

бузилишлари

қай

даражада

ва

кўламларда

тарқалганлигини

скрининг

қилишга

,

вазиятни

касалликнинг

ривожланишига

таъсир

қилувчи

ижтимоий

-

биологик

омилларни

эътиборга

олиб

таҳлил

қилишга

,

жинсий

аъзо

функциясининг

бузилишларининг

хусусиятларини

ва

вақтдан

илгари

рўй

берадиган

эякуляциянинг

турларини

аниқлашга

,

медикаментоз

даволаш

усулларини

оптималлаштиришга

қаратилган

.

Диссертация

мавзусининг

диссертация

бажарилаётган

олий

таълим

муассасасининг

илмий

ишлари

билан

боғлиқлиги

.

Диссертация

тадқиқоти

Тошкент

тиббиёт

академиясининг

«

Янги

технологик

ташхислаш

усулларини

такомиллаштириш

,

инсониятнинг

асосий

касалликларини

даволаш

,

профилактика

ишларини

олиб

бориш

,

беморнинг

реабилитация

-

сини

таъминлаш

»

мавзуи

доирасидаги

илмий

режаларга

мувофиқ

бажарилган

(

Давлат

қайд

рақами

01.1100156, 2011-2014

йй

.).

Тадқиқотнинг

мақсади

:

эркаклардаги

сексуал

бузилишларни

ташхислаш

ва

даволаш

усулларини

янада

такомиллаштиришдан

иборат

.

Олдимизга

қўйилган

мақсаддан

келиб

чиқиб

илмий

ишни

бажариш

учун

қуйидаги

вазифалар

қўйилди

:

вақтидан

илгари

рўй

берадиган

эякуляцияни

мавжудлигини

аниқлаш

учун

дихотомик

шкалали

сўровномани

ишлаб

чиқиш

;

эркакларда

вақтидан

илгари

рўй

берадиган

эякуляция

ҳодисасини

аниқлашга

дихотомик

анкета

қай

даражада

имкон

беришини

ўрганиш

;

эркакларда

жинсий

аъзо

функциясининг

бузилишлар

характерини

аниқлаш

учун

мижозларнинг

демографик

хусусиятларини

инобатга

оладиган

анкетани

ишлаб

чиқиш

;

махсус

ишлаб

чиқилган

анкета

-

сўровнома

ёрдамида

Тошкент

шаҳрининг

режалаштирилган

даволаш

-

профилактика

муассасаларида

аҳолининг

сараланмаган

гуруҳлар

орасида

эркаклардаги

эректил

дисфункция

ва

вақтидан

илгари

рўй

берадиган

эякуляциянинг

турли

шакллари

қай

даражада

кўп

ёки

оз

учрашини

ўрганиш

;

Вақтидан

илгари

рўй

берадиган

эякуляцияга

ташхис

қўйиш

воситаси

бўлган

«

PEDT

»

анкетасини

такомиллаштириб

унинг

асосида

мазмунан

янгиланган

ва

такомиллаштирилган

ташхислаш

мақсадида

«

Вақтидан

илгари

рўй

берадиган

эякуляциянинг

ўзбек

индекси

- UIPE

»

анкетасини

ишлаб

чиқиш

;

жараённинг

кейинги

босқичида

вақтидан

илгари

рўй

берадиган

эякуляция

ва

унинг

турларига

масофадан

туриб

ташхис

қўйиш

учун

10

қўлланиладиган

«

UIPE

»

сўровномасининг

on-

ва

offline

электрон

вариантларини

ишлаб

чиқиш

;

барвақт

эякуляцияни

дорилар

ёрдамида

даволаш

усулларининг

самарадорлигини

ошириш

мақсадида

уларни

такомиллаштириш

.

Тадқиқот

объекти

сифатида

жинсий

алоқага

қодир

бўлган

5176

нафар

эркак

танлаб

олиниб

улар

алоҳида

гуруҳларга

ажратилган

.

Гуруҳларга

ажратиш

олиб

борилган

илмий

тадқиқотнинг

босқичларида

қўйиладиган

конкрет

вазифаларни

эътиборга

олиб

амалга

оширилган

.

Тадқиқотнинг

дихотомик

шкалали

анкетадан

фойдаланилган

биринчи

босқичида

1464

нафар

респондент

қатнашди

.

Тадқиқотнинг

жинсий

аъзо

функциясининг

бузилиши

хусусиятларини

аниқлашга

бағишланган

иккинчи

босқичида

3216

нафар

киши

қатнашди

.

Тадқиқотнинг

«UIPE»

сўровномасини

ишлаб

чиқиш

билан

боғлиқ

сўнги

босқичида

252

нафар

респондент

қатнашди

.

Тадқиқотларимизда

244

нафар

бемор

вақтидан

илгари

рўй

берадиган

эякуляцияни

дорилар

билан

даволаш

усулларини

оптималлаштириш

жараёнида

иштирок

этган

бўлиб

кутилган

натижаларга

эришилди

.

Тадқиқот

предмети

.

Эркакларда

жинсий

аъзо

функциясининг

бузилиши

аниқланган

вазиятларда

касалликка

тўғри

ва

аниқ

ташхис

қўйиш

учун

ишлаб

чиқилган

анкеталарнинг

ва

даволашнинг

муаллифлар

томонидан

таклиф

этилаётган

янги

услубидан

фойдаланишнинг

самарадорлигини

аниқлаш

.

Тадқиқот

усуллари

.

Тадқиқотни

амалга

ошириш

давомида

умумклиник

,

лаборатория

шароитида

бажариладиган

,

ультратовуш

текширувлари

ёрдамида

амалга

ошириладиган

,

сўровномалар

натижаси

ва

статистика

маълумотларини

ўрганиш

асосида

изланишлар

олиб

боришга

имкон

берадиган

илмий

тадқиқот

усулларидан

фойдаландик

.

Тадқиқотнинг

илмий

янгилиги

қуйидагилардан

иборат

:

барвақт

эякуляцияни

даволашда

серотонинни

қайта

сўрилишини

селектив

тартибда

тўсувчи

ингибиторлар

(

флуоксетин

)

ва

5-

турдаги

фосфодиэстераза

ингибитори

(

тадалафил

)

дан

таркиб

топган

дори

воситаларидан

иборат

комбинацияланган

медикаментоз

терапия

усули

ишлаб

чиқилган

ва

кўп

миқдордаги

танлаб

олинган

беморларда

синовдан

ўтказилган

;

вақтидан

илгари

рўй

берадиган

эякуляцияни

комбинацияланган

медикаментоз

даволаш

20-29

ёшдаги

беморлар

гуруҳида

кўпроқ

самара

бериши

исботланган

;

барвақт

эякуляцияни

даволашда

серотонинни

қайта

сўрилишини

селектив

тартибда

тўсувчи

ингибиторлар

(

флуоксетин

)

ва

5-

турдаги

фосфодиэстераза

ингибитори

(

тадалафил

)

дан

таркиб

топган

дори

воситаларидан

иборат

комбинацияланган

медикаментоз

терапия

усули

ишлаб

чиқилган

;

эркакларда

жинсий

заифликни

эрта

аниқлаш

ва

даволаш

натижаларини

баҳолашга

имкон

берувчи

самарали

диагностик

восита

– Uzbek index of

premature ejaculation (UIPE)

сўровномаси

ишлаб

чиқилиб

, «UIPE

электрон

анкетаси

»

нинг

офлайн

ва

онлайн

версиялари

ишлаб

чиқилди

;

11

вақтидан

илгари

рўй

берадиган

эякуляция

ва

эректил

дисфункция

касаллиги

билан

хасталанган

беморларга

ташхис

қўйиш

ва

даволаш

схемаси

ишлаб

чиқилган

;

Тадқиқотнинг

амалий

аҳамияти

қуйидаги

амалий

тавсияларда

ўз

ифодасини

топади

:

республикамизда

жинсий

аъзо

функцияларининг

бузилишлари

қай

даражада

кенг

тарқалганлигини

скрининг

қилиш

ва

хасталикнинг

тарқалишини

ижтимоий

-

биологик

омиллар

бўйича

таҳлил

қилиш

,

жинсий

аъзо

функцияларининг

бузилишлари

характерини

ва

вақтидан

илгари

рўй

берадиган

эякуляциянинг

турларини

аниқлаш

учун

«

Респодентларнинг

демографик

хусусиятларини

баҳолаш

ва

эркаклардаги

жинсий

аъзо

функцияларининг

бузилишлари

белгиларини

аниқлаш

анкетаси

»

ни

қўллаш

тавсия

этилган

;

ишлаб

чиқилган

«

Вақтидан

илгари

рўй

берадиган

эякуляциянинг

ўзбек

индекси

- UIPE

»

сўровноманинг

жинсий

аъзо

функцияларининг

бузилишларига

ташхис

қўйиш

ва

даволаш

самарадорлигини

баҳолаш

учун

яроқли

ҳам

етарли

даражада

ишончлиги

тасдиқланган

;

беморларнинг

саволларга

берган

жавоблари

асосида

уларнинг

аҳволини

масофадан

туриб

объектив

баҳолашга

,

вақтидан

илгари

рўй

берадиган

эякуляциянинг

турларини

ажратишга

ва

вақтидан

илгари

рўй

берадиган

эякуляцияни

эректил

дисфункциядан

фарқлашга

имкон

берувчи

«UIPE

электрон

сўровномасининг

»

офлайн

ва

онлайн

версиялари

ишлаб

чиқилган

;

вақтидан

илгари

рўй

берадиган

эякуляция

билан

касалланган

беморларни

СССТТИ

(

флуоксетин

)

ва

5-

ФДЭ

ингибиторлари

(

тадалафил

)

ни

комбинациялаб

медикаментозли

даволаш

мақсадга

мувофиқлиги

асослаб

берилди

.

Тадқиқот

натижаларнинг

ишончлиги

гуруҳларга

киритиладиган

респондентларни

танлаб

олиш

рандомизацияланган

,

назорат

қилиб

бориладиган

тадқиқот

шароитида

амалга

оширилгани

билан

асосланади

.

Тиббий

ёрдам

сўраб

мурожаат

этган

эркакларда

жинсий

аъзо

тизими

ҳолатини

таърифлаш

ва

тавсифлашга

имкон

берувчи

объектив

ва

субъектив

клиник

маълумотлар

стандарт

протоколларга

мувофиқ

ишлаб

чиқилган

замонавий

усуллар

ёрдамида

тўпланган

.

Шунга

кўра

тадқиқотларимизни

амалга

ошириш

давомида

қўлланилган

услубий

ёндашув

,

стандарт

анкеталар

,

объектив

клиник

,

лабороторик

,

ультра

товушли

ва

статистик

услублар

бизга

ишончлиги

юқори

даражада

баҳоланиши

мумкин

бўлган

маълумотларни

тўплаш

асосида

тасдиқланган

.

Тадқиқот

натижаларининг

назарий

ва

амалий

аҳамияти

.

Ишлаб

чиқилган

анкета

,

анкета

-

саволномалар

беморларнинг

субъектив

ҳиссиётларини

объектив

баҳолашга

имкон

беради

.

Тўпланадиган

клиник

маълумотлар

вақтидан

илгари

рўй

берадиган

эякуляцияни

ва

мазкур

патологиянинг

алоҳида

турларини

аҳоли

ўртасида

тарқалишини

аниқлашга

қаратилган

эпидемиологик

текширувлар

вақтида

экспресс

ташхис

қўйиш

учун

зарур

шартлардан

бири

саналади

.

Муаллифлар

томонидан

ишлаб

чиқилган

анкеталарнинг

диагностик

самарадорлиги

уларни

нафақат

12

мутахассис

уролог

,

андролог

,

сексопатологлар

,

балки

соғлиқни

сақлаш

тизимининг

бирламчи

босқичида

фаолият

олиб

бораётган

бошқа

профилли

шифокорларга

уларнинг

кундалик

амалиётида

вақтидан

илгари

рўй

берадиган

эякуляция

каби

патологияни

,

унинг

турларини

ва

ифодаланиш

даражасини

аниқлаш

имконини

беради

.

«

UIPE

»

анкеталарининг

клиник

амалиётга

татбиқ

этилиши

вақтидан

илгари

рўй

берадиган

эякуляция

каби

патологияга

тўғри

ва

аниқ

ташхис

қўйиш

,

беморни

даволаш

самарадорлигини

баҳолаш

жараёнларини

оптималлаштиради

.

Онлайн

базасига

боғлаб

ишлаб

чиқилган

«

UIPE

»

дастури

беморларга

мустақил

равишда

уларда

вақтидан

илгари

рўй

берадиган

эякуляция

каби

патология

борлигини

тасдиқлаш

ёки

аксинча

,

уни

инкор

этиш

,

интернет

тармоғи

орқали

масофадан

уларнинг

ҳолатини

объектив

равишда

баҳолаб

керакли

тавсияларни

бериш

имкониятини

яратади

.

Вақтидан

илгари

рўй

берадиган

эякуляция

каби

патологиядан

азият

чеккан

беморларни

СССТТИ

(

флуоксетин

)

ва

5-

ФДЭ

ингибиторлари

(

тадалафил

)

билан

комбинацион

медикаментозли

даволаш

мақсадга

мувофиқ

бўлиб

,

уларга

қисқа

муддат

ичида

кутилган

натижага

эришиш

,

шунингдек

ҳаёт

сифатини

ошириш

имконини

беради

.

Тадқиқот

натижаларининг

жорий

қилиниши

.

Эркаклар

сексуал

бузилишни

эрта

ташхислаш

ва

даволаш

натижаларини

баҳолаш

бўйича

олинган

илмий

натижа

асосида

Uzbek index of premature ejaculation (UIPE)

сўровномасига

Ўзбекистон

Республикасининг

ихтирога

патент

олинган

(IAP

05160).

Бунга

кўра

барвақт

эякуляциядан

азият

чекаётган

беморларни

даволаш

ва

профилактика

муассасалар

амалиётида

илгари

қўлланиб

келинаётган

анъанавий

усулдан

70,1%

га

аниқлик

бераётгани

учун

ташҳис

қўйиш

самарадорлиги

ошади

;

эркаклар

сексуал

бузилишни

эрта

ташхислаш

ва

даволаш

самарадорлигини

ошириш

бўйича

олинган

илмий

натижалар

Соғлиқни

сақлаш

вазирлиигнинг

тегишли

буйруғи

асосида

соғлиқни

сақлаш

тизимига

,

жумладан

,

Учтепа

ва

Олмазор

туманлари

тиббиёт

бирлашмалари

фаолиятига

жорий

қилинган

(

Соғлиқни

сақлаш

вазирлигининг

2014

йил

31

декабрдаги

8

Н

-g/41

ва

2015

йил

23

декабрдаги

№

8

Н

-3/23

хулосалар

).

Олинган

илмий

натижаларнинг

жорий

қилиниши

барвақт

эякуляциядан

азият

чекаётган

беморларни

даволаш

ва

профилактика

муассасалар

амалиётида

илгари

қўлланиб

келинаётган

анъанавий

усулдан

70,1%

га

аниқлик

бераётгани

учун

ташҳис

қўйиш

самарадорлигини

ошишига

имкон

берган

.

Тадқиқот

натижаларининг

апробацияси

.

Тадқиқотнинг

асосий

натижалари

урологлар

мактаби

давра

суҳбатида

(

Австрия

, 2013);

«

Ёш

олимлар

»

II

илмий

-

амалий

конференциясида

(

Тошкент

, 2013);

«

Эркакларнинг

сексуал

саломатлиги

.

Соғлиқни

сақлаш

ва

илмдаги

жорий

қизиқишлар

»

мавзуидаги

Федерал

конгрессида

(

Ростов

-

на

-

Дону

, 2013);

MIBIE

урологлар

мактабида

(

Германия

, 2014);

«

Ёш

олимлар

»

III

илмий

-

амалий

конференциясида

(

Тошкент

, 2014);

«

Эркаклар

саломатлиги

,

ҳаёт

сифати

,

фанлараро

ёндашув

»

мавзусидаги

умумжаҳон

конгрессида

ва

ISSAM

VIII

халқаро

конгрессида

(

Олма

-

Ота

, 2014);

«

Андролог

ва

урологларнинг

13

буюк

девори

»

мавзуидаги

VI

халқаро

анжумани

ва

қариликка

қарши

кураш

Бейжинг

конференц

марказидаги

«

Тинч

Осиё

»

жамиятининг

эркаклар

саломатлигига

бағишланган

VII

йиғилишида

(

Хитой

, 2014);

Ўзбекистон

урологлари

илмий

жамиятининг

йиғилишида

(

Тошкент

, 2015);

«

Ёш

олимлар

»

IV

илмий

-

амалий

конференциясида

(

Тошкент

, 2015);

Пан

-

осиё

эркаклари

саломатлигига

бағишланган

халқаро

анжуман

ва

KSSMA-2015

нинг

ҳар

йилги

йиғилишида

(

Корея

Републикаси

, 2015)

қилинган

маърузаларда

ўз

ифодасини

топган

.

Тадқиқот

натижаларининг

эълон

қилиниши

.

Диссертация

мавзуси

бўйича

39

та

илмий

иш

(22

та

илмий

мақола

, 17

та

тезис

)

эълон

қилинган

.

Шу

жумладан

, 7

та

илмий

мақола

ва

8

та

илмий

маъруза

тезислари

халқаро

журналларда

чоп

этилган

.

Ўзбекистон

Республикасининг

иккита

ихтиро

патенти

олинган

.

Диссертациянинг

тузилиши

ва

ҳажми

.

Диссертация

кириш

,

асосий

қисм

:

бешта

боб

,

муҳокама

,

хулосалар

,

амалий

маслаҳатлар

,

фойдаланилган

адабиётлар

рўйхати

,

илова

берилган

жами

200

саҳифали

матн

, 33

та

жадвал

ва

19

та

расмдан

иборат

.

ДИССЕРТАЦИЯНИНГ

АСОСИЙ

ҚИСМИ

Кириш

қисмида

тадқиқотнинг

долзарблиги

ва

аҳамияти

асосланган

,

тадқиқотнинг

мақсади

ва

асосий

вазифалари

,

объекти

ва

предмети

тавсифланган

,

республика

фан

ва

технологиялари

ривожланишининг

устувор

йўналишларига

мослиги

кўрсатилган

,

илмий

жихатдан

яқинлиги

ва

амалий

натижалари

баён

қилиниб

,

олинган

натижаларининг

илмий

ва

амалий

аҳамияти

очиб

берилган

,

тадқиқот

натижаларини

синовдан

ўтганлиги

,

нашр

этилган

ишлар

ва

диссертация

тузилиши

бўйича

маълумотлар

келтирилган

.

Биринчи

боб

«

Эркакларда

жинсий

аъзо

функциялари

бузилишининг

тиббий

моҳияти

,

тиббий

-

услубий

масалалари

ҳамда

унинг

тарқалиш

даражаси

»

деб

номланган

.

Илмий

ишнинг

бу

қисмида

мавзуга

оид

адабиётлар

шарҳи

берилган

,

турли

фикр

-

мулоҳазаларнинг

қиёсий

таҳлили

берилган

,

касаллик

эпидемиологияси

,

касалликнинг

юзага

келиш

хавфини

туғдирувчи

омиллар

,

касаллик

таснифи

,

касалликка

ташхис

қўйиш

ва

амалиётда

қўлланиладиган

даволаш

усуллари

танқидий

баҳоланган

.

Касалликнинг

тарқалиш

даражаси

жаҳон

минтақалари

бўйича

таҳлил

қилиниб

,

тегишли

таклиф

ва

тавсиялар

тайёрланган

.

Иккинчи

боб

«

Дихотомик

шкалали

анкета

, UIPE c

ўровномаларини

ишлаб

чиқиш

,

даволаш

усуллари

ва

тадқиқот

босқичларини

оптималлаштириш

»

деб

номланган

бўлиб

,

унда

тўпланган

клиник

материалларнинг

умумий

характеристикаси

баён

қилинган

.

Текширувларни

ўтказиш

услуби

ва

уларни

бажариш

кетма

-

кетлиги

,

медикаментоз

даволаш

усуллари

,

беморларни

амбулатория

шароитида

кузатиш

даврида

амалга

оширилган

назорат

текширувлар

жараёнининг

динамикаси

батафсил

ёритилган

.

Материал

ва

тадқиқот

усуллари

.

Илмий

тадқиқот

учун

асос

қилиб

олинган

клиник

материалларнинг

умумий

тавсифи

билан

бирга

илмий

14

тадқиқотни

амалга

ошириш

усуллари

баён

этилган

.

Потенциал

ва

аниқ

(

тайинли

)

ташхис

қўйилган

беморларни

тиббий

кўрикдан

ўтказиш

услубиёти

,

мазкур

чора

-

тадбирларнинг

кетма

-

кетлиги

,

дори

-

дармонлар

воситасида

терапевтик

муолажаларни

амалга

ошириш

усуллари

,

амбулатория

шароитида

тиббий

кузатув

олиб

борилаётган

беморларни

назорат

текширувидан

ўтказишнинг

муддатлари

ва

қилиниши

лозим

бўлган

ишлар

кўлами

батафсил

ёритилган

.

Тадқиқотларимиз

негизини

19-66

ёшдаги

(

ўртача

ёш

кўрсаткичи

34.99 ±

0.14

йилни

ташкил

қилувчи

),

жинсий

алоқа

қилишга

лаёқатли

, 5176

нафар

эркакларни

клиник

текширувдан

ўтказиш

натижасида

тўпланган

ва

илмий

таҳлил

қилинган

материаллар

ташкил

этган

.

Тадқиқот

MAPI

текширувлар

институтининг

(

Лион

,

Франция

)

анкеталарни

таржима

қилиш

бўйича

низоми

ва

уларнинг

валидлигини

аниқлаш

бўйича

тавсияларига

мувофиқ

равишда

Ўзбекистон

Республикаси

Соғлиқни

сақлаш

вазирлигининг

илмий

-

тиббий

кенгаши

қошидаги

Этика

бўйича

қўмитаси

ва

Фармокологик

қўмитаси

президиумининг

рухсати

билан

ўтказилган

.

Илмий

тадқиқотни

амалга

ошириш

давомида

Республика

ихтисослаштирилган

урология

марказининг

(

РИУМ

)

даволаш

-

ташхис

қўйиш

бўлими

,

Тошкент

шаҳридаги

7

та

туман

тиббий

бирлашмалари

(

ТТБ

)

да

4

босқичли

проспектив

,

рандомизацияланган

,

назорат

текширувлари

ўтказилган

.

Текширувнинг

биринчи

босқичи

эякуляциянинг

кутилаётган

вақтидан

илгари

рўй

бериши

каби

патология

(

ВЭ

)

ни

аниқлашга

имкон

берувчи

дихотомик

шкалали

анкетани

ишлаб

чиқишга

бағишланган

.

Тадқиқотда

аввал

шикоятларидан

қатъий

назар

шифохонага

мурожаат

этган

2284

нафар

эркак

текширувдан

ўтказилган

.

Беморларни

назорат

гуруҳига

киритиш

ва

аксинча

,

гуруҳдан

чиқариш

учун

асос

бўлувчи

мезонлардан

келиб

чиқиб

РИУМдаги

назорат

гуруҳига

(n=1090)

нафар

(

ўртача

ёши

35,5±0,3

ёшни

ташкил

этади

),

Тошкент

шаҳри

Олмазор

туман

тиббиёт

бирлашмасидаги

назорат

гуруҳига

(n=374)

нафар

(

ўртача

ёши

37,8±0,4

ёшни

ташкил

этади

)

респодентлар

иштирок

этган

.

Эякуляциянинг

кутилаётган

вақтидан

илгари

рўй

бериши

каби

патологиянинг

бор

-

йўқлигини

аниқлаш

учун

қўлланилган

дихотомик

шкалали

анкета

таркибига

фақатгина

битта

савол

киритилган

: «

Сизнингча

,

жинсий

алоқа

вақтида

уруғнинг

тўкилиши

кутилаётган

вақтидан

илгари

(

исталганидан

тезроқ

)

рўй

берадими

?».

Анкетанинг

шартига

кўра

фақат

«

ҳа

»

ёки

«

йўқ

»

деган

жавоб

берилиши

мумкин

бўлиб

,

пациент

улардан

бирини

белгилаши

лозим

.

Дихотомик

шкалали

анкета

биринчи

маротаба

РИУМга

урологик

ва

андрологик

хастлаликлардан

шикоят

қилиб

келган

(n=889)

эркаклар

орасида

ўтказилган

.

Ушбу

анкета

иккинчи

бора

синовдан

РУИМга

андрологик

касалликлар

учун

хос

бўлган

шикоятлар

билан

мурожаат

этган

(n=526)

эркаклар

орасида

ўтказилган

.

Шулардан

201

нафари

биринчи

назорат

гуруҳидаги

беморлардан

15

иборат

бўлса

,

қолган

325

нафари

клиникага

янги

мурожаат

этган

беморлардан

ташкил

топганди

.

Дихотомик

шкалали

анкета

учинчи

маротаба

синовдан

Тошкент

шаҳрининг

Олмазор

ТТБсига

тиббий

ёрдам

сўраб

мурожаат

этган

374

нафар

беморлардан

иборат

гуруҳда

ўтказилди

.

Бу

беморларда

соғлиқни

сақлаш

тизимининг

бирламчи

звеноси

шароитида

эякуляциянинг

интравагинал

латент

даврини

(

ЭИЛД

)

ўлчаш

мумкинлигини

баҳолаш

мақсадида

вақт

синамаси

апробациядан

ўтказилган

.

Дихотомик

шкалали

анкетани

тўлдириш

натижаларига

кўра

,

эякуляциянинг

кутилаётган

вақтидан

илгари

рўй

бериши

каби

патология

ёш

билан

боғлиқлиги

кўрсатилган

.

Текширувнинг

иккинчи

босқичи

эркаклардаги

жинсий

аъзонинг

функционал

бузилишлари

хусусиятларини

аниқлаш

учун

анкета

-

саволномани

ишлаб

чиқишга

бағишланган

.

Тадқиқот

Тошкент

шаҳрининг

7

та

туман

тиббиёт

бирлашмаларида

ўтказилган

,

унга

3216

нафар

(

ўртача

34,5±0,2

ёшли

)

респондентлар

жалб

этилган

.

Турли

нозологик

касалликлар

юзасидан

даволаш

-

профилактика

муассасига

мурожаат

этган

эркакларда

жинсий

аъзонинг

функционал

бузилишларини

демографик

хусусиятларни

ҳисобга

олган

ҳолда

аниқлаш

учун

ишлаб

чиқилган

анкета

-

саволномасини

қўллаб

,

сўров

-

интервью

йўли

билан

танлаб

олиш

усули

асосида

проспектив

эпидемиологик

текширув

уюштирилган

.

Беморларга

анкета

-

саволномани

ўзбек

ёки

рус

тилларида

тўлдириб

бериш

сўралиб

,

эякуляциянинг

интравагинал

латент

даврини

ўлчаш

таклиф

қилинган

.

Анкета

-

саволномаси

14

та

саволдан

иборат

бўлиб