Ёш футболчилар мусобақа фаолияти кўрсаткичларининг техник тайёргарлик самарадорлиги билан ўзаро боғлиқлиги

ЎЗБЕКИСТОН

РЕСПУБЛИКАСИ

МАДАНИЯТ

ВА

СПОРТ

ИШЛАРИ

ВАЗИРЛИГИ

ЎЗБЕКИСТОН

ДАВЛАТ

ЖИСМОНИЙ

ТАРБИЯ

ИНСТИТУТИ

Қўлёзма

ҳуқуқида

УДК

796.332

АБИДОВ

ШАВКАТ

УСМАНОВИЧ

ЁШ

ФУТБОЛЧИЛАР

МУСОБАҚА

ФАОЛИЯТИ

КЎРСАТКИЧЛАРИНИНГ

ТЕХНИК

ТАЙЁРГАРЛИК

САМАРАДОРЛИГИ

БИЛАН

ЎЗАРО

БОҒЛИҚЛИГИ

13.00.04-

Жисмоний

тарбия

ва

спорт

машғулотлари

назарияси

ва

методикаси

Педагогика

фанлари

номзоди

илмий

даражасини

олиш

учун

ёзилган

диссертация

АВТОРЕФЕРАТИ

ТОШКЕНТ

-2011

2

Иш

Ўзбекистон

давлат

жисмоний

тарбия

институтида

бажарилган

Илмий

раҳбар

:

педагогика

фанлари

номзоди

,

доцент

Исроилов

Шаакрам

Халматович

Расмий

оппонентлар

:

педагогика

фанлари

доктори

,

профессор

Кошбахтиев

Ильдар

Ахмедович

педагогика

фанлари

номзоди

Комилов

Жамолиддин

Каримжонович

Етакчи

ташкилот

:

Ўзбекистон

Миллий

университети

Ҳимоя

Ўзбекистон

давлат

жисмоний

тарбия

институти

ҳузуридаги

К

.050.10.01

рақамли

ихтисослашган

кенгашнинг

«____»__________ 2011

йил

соат

«____»

ўтадиган

мажлисида

бўлади

.

Манзил

: 100052,

Тошкент

шаҳри

,

Оққўрғон

кўчаси

, 2-

уй

.

Диссертация

билан

Ўзбекистон

давлат

жисмоний

тарбия

институти

Ахборот

-

ресурс

мараказида

танишиш

мумкин

.

Автореферат

2011

йил

«____»___________

да

тарқатилди

.

Ихтисослашган

кенгаш

илмий

котиби

педагогика

фанлари

номзоди

,

доцент

Эштаев

А

.

К

.

3

ДИССЕРТАЦИЯНИНГ

УМУМИЙ

ТАВСИФИ

Мавзунинг

долзарблиги

.

Ўзбекистонда

баркамол

авлодни

тарбиялаш

,

қобилиятли

ёшларни

спортга

фаол

жалб

этиш

,

миллий

футболимизни

янада

қўллаб

-

қувватлаш

ва

ривожлантириш

учун

зарур

шарт

-

шароитлар

яратиш

,

ёш

футболчиларни

танлаб

олиш

ва

уларда

профессионал

маҳорат

ҳамда

кўникмаларни

чуқур

ривожлантиришни

таъминлаш

,

шунингдек

,

улардан

футбол

бўйича

мамлакат

клублари

ва

терма

жамоаларига

ишончли

заҳирани

шакллантириш

мақсадида

Ўзбекистон

Республикаси

Президенти

ва

Ўзбекистон

Республикаси

Вазирлар

Маҳкамасининг

бир

қатор

Фармон

ва

Қарорлари

қабул

қилинди

.

Бу

хужжатларда

ёш

футболчиларнинг

назарий

тайёргарлиги

ва

техник

-

тактик

кўникмаларини

такомиллаштириш

,

профессионал

фазилатларини

ривожлантириш

,

шунингдек

,

замонавий

футболни

ривожлантириш

халқаро

талабларига

мувофиқ

ҳолда

ёш

футболчиларни

тайёрлаш

жараёнини

илмий

-

услубий

тавсиялар

асосида

ташкил

этиш

вазифалари

белгиланди

.

Мамлакатимиздаги

бир

қанча

футбол

мутахассисларининг

фикрича

,

ёш

футболчиларнинг

техник

-

тактик

кўникмаларни

эгаллашда

ортда

қолишларини

,

энг

аввало

,

ёш

футболчиларни

тайёрлашнинг

дастлабки

босқичларидаёқ

юзага

келадиган

муаммолар

билан

изоҳлаш

мумкин

.

Бундай

ҳолат

юзага

келишининг

асосий

сабаби

,

бизнингча

,

ёш

футболчиларнинг

кўп

йиллик

тайёргарлиги

жараёни

бўйича

илмий

маълумотларнинг

етарли

даражада

эмаслигидадир

.

Жисмоний

,

техник

ва

тактик

тайёргарлик

кўрсаткичларининг

ёшга

хос

динамикаси

ва

мусобақа

фаолияти

кўрсаткичларининг

ўзаро

боғлиқлиги

тўғрисидаги

илмий

маълумотлар

бу

борада

жуда

кам

.

Шунинг

натижаси

ўлароқ

,

бошланғич

босқич

усулиятидаги

бир

қатор

масалалар

,

хусусан

,

ўйин

техникасининг

алоҳида

элементларини

ўргатиш

изчиллиги

тўғрисидаги

масала

очиқ

қолмоқда

,

бу

эса

кейинчалик

маълум

маънода

умумий

техник

маҳорат

даражасини

чегаралаб

қўядиган

омилга

айланиши

мумкин

.

Шунинг

учун

ҳам

ёш

футболчиларнинг

техник

такомиллашувига

илмий

асосланган

янгича

ёндашув

йўлларини

излаш

муаммоси

кескин

қўйилмоқда

,

бу

эса

тадқиқ

этилаётган

масаланинг

,

шубҳасиз

,

долзарблигини

тасдиқлайди

.

Муаммонинг

ўрганилганлик

даражаси

.

Бугунги

кунгача

болалар

ва

ўсмирлар

футболига

бағишланган

кўплаб

тадқиқотлар

амалга

оширилган

бўлиб

,

улар

Ўзбекистонда

(

И

.

А

.

Кошбахтиев

, 1975;

Г

.

М

.

Сергеев

, 1980;

Г

.

М

.

Сергеев

хам

муаллифликда

1997;

Р

.

А

.

Акрамов

2001;

Р

.

И

.

Нуримов

, 2005;

О

.

А

.

Қурбонов

, 2007),

ҳорижий

мамлакатларда

(

К

.

И

.

Адамбеков

, 1980;

К

.

И

.

Джанузаков

, 1982;

Лукшинов

ҳаммуаллифликда

1990;

А

.

В

.

Петухов

,

1990;

М

.

М

.

Шестаков

, 1990;

А

.

П

.

Золотарёв

, 1991;

Т

.

Т

.

Иманалиев

, 1993;

А

.

П

.

Герасименко

2002;

С

.

В

.

Голомазов

2002)

тадқиқ

қилинган

.

Аммо

бу

ишларда

футболчиларнинг

ёш

хусусиятлари

ҳамда

кўп

йиллик

тайёргарлик

босқичларида

техник

тайёргарлик

билан

мусобақа

фаолияти

4

ўртасидаги

ўзаро

боғлиқлик

ўз

аксини

топмаган

.

Илмий

-

усулий

адабиётларда

ўрганиб

чиқилган

ёш

футболчиларни

тайёрлашнинг

асосий

бўлимлари

ҳам

бу

даврдаги

мусобақа

фаолияти

муаммолари

ҳамда

унинг

техник

тайёргарлик

билан

ўзаро

алоқадорлиги

етарлича

ёритилмаганлигидан

далолат

беради

.

Шулар

асосида

эътироф

этиш

керакки

,

спорт

натижасининг

маълум

даражада

пойдевори

ҳисобланган

машғулот

жараёни

самарадорлигининг

мезонлари

тўғрисидаги

муаммони

тўла

ҳал

этиш

фақат

мажмуали

назорат

орқали

таъминланиши

мумкин

,

у

беллашувларда

спортчиларнинг

фаолияти

кўрсаткичларини

қайд

этишни

инкор

этмайди

,

балки

,

аксинча

уни

кўзда

тутади

.

Фақат

шу

ҳолатда

техник

тайёргарлик

ҳар

турдаги

машғулот

воситаларининг

тасодифий

йиғиндиси

бўлмайди

,

у

кўп

йиллик

тайёргарликнинг

ҳар

босқичида

ўйин

техникасини

муваффақиятли

эгаллашга

зарур

ижобий

таъсир

кўрсата

оладиган

воситаларгагина

таянади

.

Диссертация

ишининг

илмий

-

тадқиқот

ишлари

режалари

билан

боғлиқлиги

.

Диссертация

иши

ЎзДЖТИнинг

«

Жисмоний

тарбия

ва

спорт

фаолиятининг

назарий

-

услубий

асослари

,

уни

янгилаш

тактикаси

ва

стратегиясини

ишлаб

чиқиш

»

йўналишидаги

2008-2011

йилларга

мўлжаллаб

тузилган

ҳамда

Ўзбекистон

Республикаси

Маданият

ва

спорт

ишлари

вазирлиги

томонидан

тасдиқланган

илмий

-

тадқиқот

ишлари

истиқбол

режасига

мувофиқ

бажарилган

.

Тадқиқот

мақсади

:

кўп

йиллик

тайёргарлик

жараёнида

мусобақа

фаолияти

кўрсаткичларини

эътиборга

олган

ҳолда

ихтисослаштирилган

воситаларни

оптималлаштириш

йўли

билан

ёш

футболчиларнинг

техник

тайёргарлиги

самарадорлигини

ошириш

.

Тадқиқот

вазифалари

:

1.

8-14

ёшли

футболчиларнинг

мусобақа

жараёнида

техник

харакатларининг

миқдорий

ва

сифат

кўрсаткичларини

аниқлаш

.

2.

Турли

ёшдаги

ёш

футболчиларнинг

мусобақа

фаолияти

самарадорлигини

тақозо

этувчи

техник

тайёргарлик

динамикасини

аниқлаш

.

3.

Мусобақа

фаолияти

тузилишининг

динамикаси

асосида

ёш

футболчиларнинг

бошланғич

техник

тайёргарлиги

жараёнини

қуриш

самарадорлигини

тажрибалар

ёрдамида

асослаш

.

Тадқиқот

объекти

ва

предмети

:

ёш

футболчиларнинг

машғулот

жараёни

ва

мусобақа

фаолияти

тузилиши

.

Тадқиқот

методлари

:

илмий

-

услубий

адабиётлардаги

маълумотларнинг

назарий

таҳлили

;

сўровнома

асосида

савол

-

жавоб

ўтказиш

;

мусобақа

фаолияти

ва

ўқув

-

машғулот

жараёни

устида

педагогик

кузатув

олиб

бориш

;

табиий

ва

лаборатория

шароитларида

ускунавий

усулиятлардан

фойдаланган

ҳолда

тестлаш

усули

;

педагогик

тажриба

,

математик

-

статистик

таҳлил

.

Тадқиқот

фарази

.

Бизнинг

тахминимизча

,

ёш

футболчилар

мусобақа

фаолиятининг

тузилиши

динамикасини

аниқлаш

бошланғич

босқичда

техник

5

тайёргарлик

самарадорлигини

оширадиган

ўқув

-

машғулот

жараёнини

оптималлаштиришга

имкон

беради

.

Ҳимояга

олиб

чиқилаётган

асосий

ҳолатлар

:

1.

БЎСМ

ва

ИОЗБЎСМ

ёш

футболчилари

ўқув

-

машқғулот

жараёнининг

амалдаги

дастури

ёш

хусусиятлари

билан

уларнинг

мусобақа

фаолияти

тузилиши

орасидаги

номувофиқлик

.

2.

Турли

ёшдаги

ёш

спортчилар

мусобақа

фаолияти

кўрсаткичлари

ва

уларнинг

афзалликлари

.

3.

Ёш

футболчилар

ўқув

-

машғулот

жараёнининг

самарадорлигини

мусобақа

фаолиятининг

динамик

кўрсаткичларига

боғлиқ

ҳолда

тажрибада

асослаш

.

Ишнинг

илмий

янгилиги

:

-

футбол

назарияси

ва

усулиятида

алоҳида

техник

усулларни

ўргатиш

изчиллиги

ҳамда

уларнинг

машғулот

ва

мусобақа

фаолияти

мазмуни

билан

ўзаро

алоқадорлиги

муаммосига

оид

ишланмаган

масалалар

аниқланди

;

- 8-14

ёшли

футболчиларнинг

мусобақа

фаолияти

ҳақида

янги

маълумотлар

қўлга

киритилди

ва

уларнинг

асосида

мазкур

фаолият

тузилишининг

ёшга

хос

қонуниятлари

аниқланди

;

- 8-14

ёшли

футболчилар

ўйинида

техник

-

тактик

ҳаракатларнинг

ўзаро

боғлиқлиги

хусусияти

аниқланди

.

Ёш

футболчилар

мусобақа

фаолияти

хусусиятларини

акс

эттирувчи

устувор

техник

-

тактик

ҳаракатлар

очиб

берилди

;

-

футбол

техникасига

ўргатишни

ҳаракатда

тўпга

кўп

бор

тегиш

воситасида

тўпни

кўпроқ

назорат

қилиш

билан

боғлиқ

усуллардан

бошлашнинг

мақсадга

мувофиқлиги

очиб

берилди

;

-

БЎСМ

ва

ИОЗБЎСМлар

учун

ўқув

-

дастурларида

ёш

футболчилар

мусобақа

фаолиятининг

ёш

хусусиятларига

асосланиб

техник

тайёргарликка

ажратилган

ўқув

соатларини

қайта

тақсимлаш

зарурияти

тажрибалар

ёрдамида

исботланди

.

Тадқиқот

натижаларининг

илмий

ва

амалий

аҳамияти

:

-

турли

ёшдаги

техник

-

тактик

ҳаракатларининг

миқдорий

ва

сифат

ўлчамлари

аниқланди

,

улар

мусобақа

фаолияти

хусусиятларига

мос

равишда

ихтисослашган

машғулот

воситаларини

танлаб

олиш

йўли

билан

техник

-

тактик

тайёргарлик

мазмунинига

тузатиш

киритиш

имконини

беради

;

-

ёш

нуқтаи

назаридан

ўйин

самарадорлигига

боғлиқ

бўлган

мусобақа

фаолиятининг

таркибий

қисмлари

аниқланди

.

Ҳар

бир

ёш

учун

устувор

бўлган

техник

усуллар

белгиланди

;

-

бошланғич

ўргатиш

ва

ўйин

техникасини

такомиллаштиришда

мусобақа

фаолияти

тузилишининг

ёш

қонуниятлари

ҳамда

ҳар

бир

ёш

учун

устувор

техник

усуллар

гуруҳларини

эътиборга

олишга

асосланган

янги

усулий

ёндашувнинг

самарадорлиги

тажрибалар

ёрдамида

исботлаб

берилди

.

Натижаларнинг

жорий

қилиниши

.

Тадқиқот

натижалари

Тошкент

шаҳар

футбол

бўйича

Давлат

ихтисослаштирилган

мактаб

-

интернати

ёш

6

футболчиларининг

ўқув

-

машғулот

жараёнига

жорий

қилинган

,

бу

ҳақда

татбиқ

этиш

далолатномалари

мавжуд

.

Ишнинг

синовдан

ўтиши

.

Тадқиқотнинг

асосий

ҳолатлари

ва

натижалари

бўйича

институт

миқёсидаги

ва

Республика

конференцияларида

маърузалар

қилинган

.

Диссертация

ЎзДЖТИ

кафедралари

мажлисида

,

ТАТУ

ҳамда

ЎзДЖТИ

илмий

семинарларида

муҳокама

қилинган

.

Натижаларнинг

эълон

қилинганлиги

.

Диссертациянинг

энг

аҳамиятли

натижалари

10

та

илмий

мақолада

,

булардан

4

таси

Ўзбекистон

Республикаси

ОАК

Президиуми

томонидан

тасдиқланган

журналларда

чоп

этилган

.

Диссертациянинг

тузилиши

ва

ҳажми

.

Диссертация

140

саҳифадан

иборат

компьютерда

терилган

матнда

баён

қилинган

ва

кириш

,

тўртта

боб

,

хотима

,

хулосалар

,

амалий

тавсиялар

,

адабиётлар

рўйхати

, 17

жадвал

, 23

илова

, 2

жорий

этиш

далолатномасини

ўз

ичига

олган

.

7

ДИССЕРТАЦИЯНИНГ

АСОСИЙ

МАЗМУНИ

Ўйин

техникасини

ўргатиш

тизими

ҳақидаги

замонавий

тасаввурлар

Ёш

футболчилар

мусобақа

фаолиятида

ўйин

техникаси

алоҳида

элементларининг

аҳамиятлилиги

юзасидан

ўтказилган

сўровномага

респондентлар

томонидан

берилган

жавобларни

таҳлил

қилиш

текширилаётган

муаммога

қарашлар

турлича

эканлигини

кўрсатди

(1-

жадвал

).

1-

жадвал

Ўйин

техникаси

алоҳида

элементларининг

аҳамиятлилиги

бўйича

ўтказилган

сўровномага

респондентлар

томонидан

берилган

жавоблар

кўрсаткичи

n=121

Т

/

р

Техник

ҳаракатлар

%

ҳисобида

1.

Дарвозага

бериладиган

зарбалар

86 %

2.

Тўп

узатишлар

74 %

3.

Финтлар

64 %

4.

Тўпни

тўхтатишлар

64 %

5.

Тўпни

олиб

юриш

57 %

6.

Тўпни

олиб

қўйиш

56 %

7.

Тўпсиз

ҳаракатланиш

43 %

8.

Бош

билан

ўйнаш

31 %

9.

Тўпни

ён

чизиқдан

ташлаб

бериш

19 %

10.

Дастлабки

босқичда

муайян

изчилликда

ўйин

техникасига

ўргатиш

62 %

11.

Ёш

футболчилар

мусобақа

фаолиятининг

тузилиши

машғулот

жараёни

мазмунига

таъсир

қиладими

?

55 %

Мутахассисларнинг

дастлабки

ўргатишни

маълум

изчилликда

амалга

ошириш

зарурати

тўғрисидаги

жавоблари

таҳлили

қуйидагиларни

аниқлаш

имконини

берди

.

Масалан

,

жавоб

берганларнинг

62%

дастлабки

босқичда

ўйин

техникасига

ўргатиш

(

элементларнинг

навбатма

-

навбат

берилиши

)

муайян

изчилликда

бориши

керак

,

деб

ҳисоблайдилар

, 38%

мутахассислар

эса

аксинча

фикр

билдирганлар

,

уларнинг

75% - 15

йилдан

ортиқ

меҳнат

стажига

эга

мутахассислар

.

Бундай

фикр

мазкур

масалага

шу

бугунга

қадар

ягона

усулий

ёндашув

мавжуд

эмаслигини

яна

бир

бор

исботлайди

(

эҳтимол

,

буни

салбий

ҳодиса

деб

ҳисоблаш

шарт

эмасдир

)

ва

изланишларни

давом

эттириш

зарурлигини

кўрсатади

.

Бундан

ташқари

,

анча

тажрибали

мураббийлар

ҳам

,

одатда

,

8

йиллар

давомида

болалар

ва

ўсмирлар

билан

ишлашнинг

фақат

ўзларига

хос

услубини

топишга

эришадилар

.

Ёш

футболчилар

мусобақа

фаолияти

тузилишининг

ўқув

-

машғулот

жараёни

мазмунига

ўзаро

боғлиқлиги

ва

таъсири

тўғрисидаги

саволга

берилган

жавоблар

натижаси

ҳам

мутлақо

кутилмаган

бўлди

,

балки

бу

қонунийдир

.

Ушбу

масала

бўйича

мутахассисларнинг

фикри

қуйидагича

тақсимланди

:

жавоб

берганларнинг

55%

бундай

боғлиқлик

бўлиши

керак

,

деб

ҳисоблайди

; 45%

салбий

муносабат

билдирди

.

Шундай

қилиб

,

ёш

футболчилар

билан

ишлайдиган

мутахассислар

фаолиятида

ўйин

техникасига

муайян

изчилликда

ўргатиш

зарурлиги

ҳамда

мусобақа

фаолияти

ўқув

жараёни

билан

қандай

,

қай

даражада

боғлиқлиги

ва

аксинча

ҳолат

тўғрисида

ягона

фикр

йўқ

.

Бу

вазият

,

шунингдек

,

ёш

футболчилар

мусобақа

фаолияти

тузилишининг

ёш

нуқтаи

назаридан

кўп

йиллик

тайёргарлик

жараёни

баёнида

ҳам

мавжуд

эмаслиги

мазкур

муаммони

анча

батафсил

тадқиқ

этиш

лозимлигини

кўрсатади

.

Ёш

футболчиларнинг

техник

тайёргарлигида

таклиф

қилинган

ўзгаришлар

самарадорлигини

текшириш

мақсадида

уларнинг

мусобақа

фаолияти

тузилиши

асосида

педагогик

тажрибалар

серияси

ўтказилди

.

Техник

тайёргарликдаги

ўзгаришларнинг

асоси

тўпни

назорат

қилиш

учун

ажратилган

вақтни

тўпга

кўп

марта

тегиш

,

яъни

олиб

юриш

ва

алдаб

ўтиш

воситасида

30%

гача

оширишдан

иборат

эди

.

Соатларни

қайта

тақсимлашга

бундай

ёндашиш

мумкинлиги

айрим

тадқиқотлар

натижаси

ва

футбол

мутахассисларининг

фикрларида

ўз

аксини

топган

(

В

.

И

.

Колосков

1980;

С

.

В

.

Голомазов

,

Б

.

Г

.

Чирва

1998;

Р

.

И

.

Нуримов

2005).

Бунда

тажриба

орқали

таъсир

кўрсатишнинг

моҳияти

фақат

юқорида

қайд

этилган

дастур

материалларини

миқдорий

жиҳатдан

қайта

тақсимлашдагина

эмас

,

уни

ўтиш

изчиллигининг

ўзгаришида

ҳамдир

.

Шундай

қилиб

, 8-10

ёшли

футболчилар

тўпга

эгалик

қилиш

техникасини

тўпга

оёқ

билан

зарба

беришдан

эмас

,

тўпни

олиб

юриш

ва

алдаб

ўтишдан

ўргана

бошлаганлар

.

Бунда

педагогик

кузатишлар

давомида

мусобақа

фаолияти

тузилишидаги

ёш

хусусиятлари

ҳисобга

олинди

. 2-

жадвалда

асосий

техник

усуллар

учун

соатлар

тузилиши

кўрсатилган

.

9

2-

жадвал

Педагогик

тажрибада

ёш

футболчилар

учун

техник

тайёргарлик

бўйича

соатларнинг

тақсимланиши

Ёши

8-9

9-10

10-11

11-12

12-13

13-14

№

Асосий

техник

усуллар

1

2

1

2

1

2

1

2

1

2

1

2

1.

Оёқ

билан

зарба

бериш

22

13

23

13

33

20

57

30

66

30

68

29

2.

Тўпни

олиб

юриш

.

32

19

34

19

26

16

30

16

30

14

38

16

3.

Финтлар

20

12

22

12

15

9

17

9

18

8

19

8

4.

Бош

билан

зарба

бериш

.

5

3

6

3

17

10

19

10

29

13

23

10

5.

Тўпни

олиб

қўйиш

22

13

23

13

21

13

25

13

24

11

26

11

6.

Йўл

-

йўлакай

тутиб

қолиш

17

10

18

10

18

11

21

11

22

10

23

10

7.

Бошқалар

50

30

54

30

35

21

21

11

30

14

37

16

8.

Йил

учун

жами

168 100 180 100 165 100 190 100 219 100 234 100

Изоҳ

: 1-

устун

-

соатлар

ҳажмининг

таклиф

қилинаётган

тақсимланиши

;

2-

устун

-

соатлар

ҳажми

тақсимланишининг

фоизлардаги

ифодаси

.

Ёш

футболчилар

мусобақа

фаолияти

тузилишининг

хусусиятлари

Мусобақа

фаолияти

устидаги

педагогик

кузатувлар

олтита

ёш

гуруҳи

бўйича

Тошкент

шаҳри

биринчилигида

,

ўртоқлик

ва

расмий

ўйинларда

ўтказилди

.

Педагогик

кузатувлар

натижасини

таҳлил

этиш

мусобақа

фаолияти

тизимини

аниқлашга

имкон

беради

(3-

жадвал

).

Маълумотлар

шуни

кўрсатдики

, 8-9

ёшдаги

жамоа

ўйинчилари

ўйинда

тўп

олиб

юришларни

(19%),

олдинга

қисқа

ва

ўрта

масофага

тўп

узатишларни

(18%),

тўпни

олиб

қўйишни

(13%),

алдаб

ўтишларни

(12%),

йўл

-

йўлакай

тўпни

тутиб

қолишни

(10,4%)

энг

кўп

қўллайдилар

.

Шуни

ҳисобга

олиш

зарурки

,

бу

техник

усуллар

болалар

томонидан

деярли

аввалдан

ўрганмай

туриб

бажарилади

.

Оқибатда

,

хатолар

фоизи

жуда

катта

бўлади

:

тўп

олиб

юришда

(21%),

олдинга

тўп

узатишда

(49%),

тўпни

олиб

қўйишда

(47%)

алдаб

ўтишда

(38%)

йўл

-

йўлакай

тўпни

тутиб

қолишда

(23%).

Мазкур

ёш

гуруҳи

учун

техник

-

10

тактик

ҳаракатлар

ҳажмини

бундай

изчилликда

тақсимлаш

,

бизнингча

,

қонуний

ҳисобланади

.

Бутун

тайёргарлик

даврида

юз

берадиган

ўзгаришлар

мусобақа

фаолияти

тузилишида

ўз

аксини

топади

.

Аҳамиятлиликнинг

биринчи

даражаси

бўйича

8

ёшдан

14

ёшгача

қуйидаги

техник

-

тактик

ҳаракатларнинг

ҳажми

:

тўпни

турли

йўналишларда

қисқа

ва

ўрта

масофага

узатишлар

,

тўпни

ҳаракатланаётган

ўйинчига

узатишлар

,

тўпни

тезкор

узатишлар

(10-11

ёшлилардан

ташқари

),

тўпни

йўл

-

йўлакай

тутиб

қолиш

,

юқоридаги

яккама

-

якка

олишувлар

,

бош

билан

ўйнаш

(10-11

ёшлилардан

ташқари

),

ўйин

давомидаги

барча

техник

-

тактик

ҳаракатлар

ҳажми

ишончли

равишда

ортади

.

3-

жадвал

8-14

ёшли

футболчилар

мусобақа

фаолияти

асосий

таркибий

қисмларининг

ўйинда

бажарилган

техник

-

тактик

ҳаракатлар

миқдорига

кўра

тузилиши

(%)

Ёши

8-9 9-10 10-11 11-12 12-13 13-14

Ўйинлар

сони

№

Кўрсаткичлар

24

27

30

29

30

30

Узатишлар

1.

Орқага

ва

кўндаланг

8,0

9,0 11,0 13,0 17,0 20,0

2.

Қисқа

ва

ўрта

масофага

Олдинга

18,0 21,0 19,0 16,0 18,0 19,0

3.

Ҳаракатланаётган

ўйинчига

0,2

2,0

3,0

3,0

3,0

3,0

4.

Узоқ

масофага

0

0

2,0

3,0

2,0

2,0

5.

Тезкор

3,0

4,0

3,0

4,0

3,0

3,0

6.

Олиб

юриш

19,0 16,0 15,0 16,0 17,0 17,0

7.

Алдаб

(

айланиб

)

ўтиш

12,0 9,0

8,0

8,0

8,0

7,0

8.

Олиб

қўйиш

13,0 13,0 11,0 11,0 9,3

7,3

9.

Йўл

-

йўлакай

тутиб

қолиш

10,4 11,4 10,4 10,0 9,0

8,0

Яккама

-

якка

олишувлар

10.

Пастда

5,0

4,0

6,0

4,4

3,0

3,0

11.

Юқорида

1,2

2,0

2,0

2,0

2,0

2,0

12.

Бош

билан

ўйнаш

2,0

2,0

3,0

3,0

3,0

3,0

Зарбалар

13.

Бош

билан

0,2

0,2

0,2

0,2

0,3

0,4

14.

Оёқ

билан

4,0

2,4

3,0

3,0

3,0

3,0

15.

Йўқотишлар

4,0

4,0

3,4

3,4

2,4

2,3

16.

Жами

ўйинда

100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

11

8-9

ёшли

футболчилар

техник

-

тактик

ҳаракатлари

тузилишида

ишончлилик

эҳтимолининг

ҳатто

биринчи

даври

бўйича

ҳам

бошқа

ёшларга

нисбатан

қуйидагича

ўзгаради

:

тўпни

олиб

юриш

,

алдаб

ўтиш

,

тўпни

олиб

қўйиш

,

пастда

яккама

-

якка

олишувлар

,

бош

билан

дарвозага

зарба

бериш

,

оёқ

билан

дарвозага

зарба

бериш

(10-11

ёшлилардан

ташқари

).

Бир

томондан

, 10-11

ёшлилар

гуруҳи

учун

ва

,

иккинчи

томондан

, 12-13,

13-14

ёшлилар

учун

орқага

ва

кўндаланг

тўп

узатишлар

,

ҳаракатланаётган

ўйинчига

тўп

узатишлар

,

тўпни

олиб

юриш

(12-13

ёшлилардан

ташқари

),

пастда

яккама

-

якка

олишувлар

,

юқорида

яккама

-

якка

олишувлар

(12-13

ёшлилардан

ташқари

),

бош

билан

ўйнаш

,

оёқ

билан

зарба

бериш

(12-13

ёшлилардан

ташқари

),

барча

техник

-

тактик

ҳаракатлар

ҳажми

орасида

ишончли

тафовутлар

(

Р

<0,05)

аниқланди

.

Олдинга

тўп

узатишлар

,

тўпни

тезкор

узатишлар

,

алдаб

ўтиш

,

тўпни

олиб

қўйиш

,

тўпни

йўл

-

йўлакай

тутиб

қолиш

,

дарвозага

бош

билан

зарба

беришлар

орасидаги

тафовут

сезиларсиз

.

12-13

ёшли

футболчилар

ўйинининг

тузилиши

қуйидаги

техник

-

тактик

ҳаракатлар

бўйича

13-14

ёшлиларникидан

ишончли

равишда

фарқ

қилади

:

орқага

ва

кўндаланг

узатишлар

,

олдинга

узатиш

,

олиб

юриш

,

алдаб

ўтиш

,

оёқ

билан

дарвозага

зарба

бериш

,

ўйин

давомида

барча

техник

-

тактик

ҳаракатлар

миқдори

.

Тўпни

ҳаракатланаётган

ўйинчига

узатишлар

,

узоқ

масофага

тўп

узатишлар

,

тезкор

ва

юқорилатиб

узатишлар

,

тўпни

олиб

қўйиш

,

йўл

-

йўлакай

тутиб

қолиш

,

пастда

ва

юқорида

яккама

-

якка

олишувлар

,

бош

билан

ўйнаш

,

дарвозага

бош

билан

зарба

беришлар

орасидаги

фарқ

сезиларсиз

.

Ўз

навбатида

,

хатоликлар

ҳажмида

ҳам

ўзгаришлар

мавжуд

.

Фарқларнинг

ишончлилиги

фақат

8-9

ёшли

спортчилар

билан

13-14

ёшлиларнинг

кўрсаткичлари

орасида

мавжуд

бўлиб

,

бу

узоқ

муддатли

ўргатиш

жараёнидаги

узилишдан

ва

ўйин

сифатини

яхшилашда

ворисийликнинг

йўқлигидан

дарак

беради

.

Мутахассислар

қайд

этадиган

спорт

натижасининг

субъектив

ва

объектив

омилларга

боғлиқлиги

ўйин

якунига

таъсир

кўрсата

оладиган

кўрсаткичлар

гуруҳини

фарқлашга

имкон

беради

.

Бизнинг

тахминимизча

,

бу

гуруҳни

ҳар

қандай

ёш

учун

устувор

ҳисобланган

техник

-

тактик

ҳаракатлар

ташкил

этади

.

Ўйиннинг

бошқа

элементлари

ҳам

муҳимлигига

шубҳа

йўқ

,

буни

корреляцион

таҳлил

ҳам

тасдиқлайди

,

унинг

ёрдамида

кўпроқ

мусобақа

фаолияти

самарадорлиги

билан

ўзаро

боғлиқ

бўлган

техник

элементлар

ҳам

аниқланди

.

БЎСМлар

иш

дастурлари

ҳамда

ёш

футболчиларнинг

мусобақа

ва

машғулот

фаолияти

таҳлили

БЎСМлар

учун

тузилган

амалдаги

ўқув

дастурларида

ўз

аксини

топмаган

мусобақа

ва

машғулот

фаолиятидаги

ўзаро

боғлиқлик

уларнинг

12

тузилиши

орасида

номувофиқлик

мавжудлигини

тахмин

қилишга

асос

бўлади

.

Мазкур

муаммони

аниқлаштириш

учун

ҳар

бир

ёш

гуруҳидаги

ўқув

-

машғулотларининг

мазмуни

қайд

этилди

.

Ёш

футболчиларга

ўйин

техникаси

ва

тактикасини

ўргатиш

ва

уни

такомиллаштириш

машғулотларнинг

таҳлили

асосий

техник

-

тактик

ҳаракатлар

тузилишини

ажратиб

кўрсатишга

имкон

берди

(4-

жадвал

).

Мусобақа

ва

машғулот

фаолиятининг

тузилиши

,

шунингдек

,

дастурлар

мазмунидан

ташкил

топган

маълумотларни

таққослаганда

,

уларнинг

ўзаро

номувофиқлигини

кўриш

мумкин

.

Масалан

, 8-9

ёшлилар

учун

тўпга

оёқ

билан

зарба

бериш

усулини

ўргатиш

учун

дастурнинг

техник

тайёргарликдаги

жами

соатларнинг

28,8%

ажратилган

.

Машғулотда

бу

техник

усулни

бажариш

54%

ни

,

мусобақа

фаолиятида

эса

33,2%

ни

ташкил

қилади

.

4-

жадвал

8-14

ёшли

футболчилар

машғулоти

жараёнида

асосий

техник

-

тактик

ҳаракатларнинг

тузилиши

(%)

Ёши

№

Кўрсаткичлар

8-9 9-10 10-11 11-12 12-13 13-14

Узатишлар

1.

Орқага

ва

кўндаланг

16,0 17,0 15,0 11,0 26,0 20,0

2.

Қисқа

ва

ўрта

масофага

Олдинга

30,0 25,0 17,0 24,0 35,0 15,0

3.

Ҳаракатланаётган

ўйинчига

3,0

7,0

2,0

2,0

1,0

6,0

4.

Узоқ

масофага

0

0

6,0

2,0

1,0

8,3

5.

Тезкор

1,0

3,0

1,0

4,0

1,0

3,0

6.

Олиб

юриш

16,0 12,0 11,6 11,0 9,0 12,0

7.

Алдаб

(

айланиб

)

ўтиш

4,0

2,0

4,0

4,0

4,0

5,0

8.

Олиб

қўйиш

9,0

6,0

7,0

9,0

4,0

6,0

9.

Йўл

-

йўлакай

тутиб

қолиш

6,0

2,0

5,0

7,0

6,0

5,4

Яккама

-

якка

олишувлар

10.

Пастда

4,0

4,0

8,0

5,0

1,0

5,0

11.

Юқорида

1,0

2,0

0,4

2,0

1,0

1,0

12.

Бош

билан

ўйнаш

2,0

5,0

1,0

6,0

1,0

1,0

Зарбалар

13.

Бош

билан

1,0

1,0

0,4

4,0

0

0,3

14.

Оёқ

билан

4,0 11,0 14,5 6,0

7,0

6,0

15.

Йўқотишлар

3,0

3,0

7,0

5,0

3,0

6,0

16.

Жами

ўйинда

100,0 100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

13

Худди

шу

ёшдагилар

учун

тўпни

олиб

юриш

техникасига

дастурнинг

техник

тайёргарликдаги

жами

соатларнинг

умумий

9,3%

ажратилган

.

Машғулотда

бу

техник

усулни

бажариш

16%

ни

,

мусобақа

фаолиятида

эса

19%

ни

ташкил

қилади

.

Алдаш

ҳаракатлари

(

финтларга

)

дастурда

7%,

машғулотда

4%

бажарилади

,

ўйинда

12%

ни

ташкил

этади

.

Бош

билан

тўпга

зарба

бериш

дастурда

10,8%

ни

,

машғулотда

3%

ни

,

мусобақа

фаолиятида

эса

2,2%

ни

ташкил

қилади

.

Тўпни

олиб

қўйиш

ўйинда

вазиятга

қараб

амалга

оширилади

,

лекин

мусобақа

фаолияти

тузилишида

унга

13%,

дастурда

эса

бор

-

йўғи

4,8%

ажратилади

,

бу

машғулотларда

олиб

қўйиш

техник

-

тактик

ҳаракатларнинг

умумий

ҳажмининг

9%

ни

ташкил

қилади

.

Кейинги

ёш

гуруҳларида

ҳам

машғулотларнинг

тузилишидаги

номувофиқликлар

худди

шунга

ўхшаш

кўринишга

эга

.

Тўпни

олиб

юриш

ҳамда

алдаб

ўтиш

дастурда

мувофиқ

равишда

8,7%

ва

8,5%

ни

,

машғулотда

12%

ва

2%

ни

,

мусобақа

фаолиятида

16%

ва

9%

ни

ташкил

этади

.

Бундай

ҳолат

барча

ёш

гуруҳларида

сақланади

,

бу

эса

ёш

футболчиларни

юқори

малакали

этиб

тарбиялашга

ёрдам

берадиган

мазкур

учта

энг

муҳим

йўналишларда

номувофиқлик

мавжудлигини

билдиради

.

БЎСМ

дастурлари

,

мусобақа

ва

машғулот

фаолиятларининг

таҳлили

ўқув

йиллари

бўйича

техник

тайёргарликнинг

қуйидаги

устувор

жиҳатларини

айириб

кўрсатиш

имконини

беради

:

- 8

дан

9

ёшгача

-

тўпни

олиб

юриш

ва

алдаб

ўтиш

;

- 9

дан

10

ёшгача

-

тўпни

олиб

юриш

ва

алдаб

ўтиш

,

қисқа

масофага

узатиш

;

- 10

дан

11

ёшгача

-

тўпни

олиб

юриш

ва

алдаб

ўтиш

,

тўпни

қисқа

ва

ўрта

масофага

узатишлар

,

бош

билан

ўйнаш

;

- 11

дан

12

ёшгача

-

тўпни

олиб

юриш

ва

алдаб

ўтиш

,

тўпни

қисқа

масофага

узатишлар

,

дарвозага

оёқ

билан

зарба

бериш

,

бош

билан

ўйнаш

;

- 12

дан

13

ёшгача

-

тўпни

олиб

юриш

ва

алдаб

ўтиш

,

тўпни

тезкор

ва

юқорилатиб

узатишлар

,

узоқ

масофага

узатишлар

,

дарвозага

бош

билан

зарба

бериш

;

- 13

дан

14

ёшгача

-

тўпни

олиб

юриш

ва

алдаб

ўтиш

,

тўпни

узоқ

масофага

узатишлар

,

тўпни

ҳаракатланаётган

ўйинчига

узатиш

,

тўпни

олиб

қўйиш

,

тўпни

тезкор

узатиш

,

дарвозага

бош

ва

оёқ

билан

зарба

бериш

.

Ўтказилган

тадқиқотларнинг

якуни

кўп

йиллик

техник

тайёргарлик

мазмунига

ўзгартириш

киритишни

таклиф

қилиш

имконини

берди

.

Тажриба

текширувида

ўтказилаётган

ўқув

-

машғулот

жараёни

тузилишини

ўзгартириш

оптималлаштирувнинг

асоси

бўлиб

хизмат

қилиши

мумкин

.

Ёш

футболчиларнинг

тўпни

бошқариш

техникасини

такомиллаштириш

усулиятини

тажрибалар

йўли

билан

асослаш

8-14

ёшли

футболчиларнинг

ҳар

бир

ёш

гуруҳи

учун

ўйинда

асосий

техник

-

тактик

ҳаракатлардан

устувор

фойдаланишнинг

белгиланган

14

меъёрлари

техник

тайёргарликнинг

мавжуд

тизимига

ўзгариш

киритиш

учун

асос

бўлиб

хизмат

қилди

,

бу

техник

маҳоратни

оширишга

имкон

беради

,

деб

таҳмин

қилинади

.

Дастлабки

тадқиқотларнинг

натижалари

ёш

футболчиларнинг

ўқув

-

машғулотлари

жараёнида

,

айниқса

,

тайёргарликнинг

бошланғич

даврида

,

асосан

,

зарба

бериш

ҳаракатларини

ўргатиш

устун

бўлганлиги

аниқланди

.

Тўп

билан

бевосита

харакатланиш

билан

боғлиқ

техника

элементлари

анча

кичик

ҳажмда

бўлгани

ҳолда

,

белгиланган

вазият

ўқув

материалини

бундай

тақсимлашни

,

умуман

,

техник

тайёргарлик

даражасини

чегараловчи

омиллардан

бири

,

деб

ҳисобласа

бўлади

.

Бу

,

мутахассислар

фикрича

,

машғулотнинг

энг

муҳим

ёш

босқичларида

(

бошланғич

тайёргарлик

гуруҳлари

ва

ўқув

-

машғулот

гуруҳлари

)

дастурнинг

техник

тайёргарлик

бўлимини

ташкил

этишга

янги

усулий

ёндашув

йўлларини

излашни

юзага

келтирди

.

Танланган

усулий

ёндашувни

текшириш

учун

бир

қатор

педагогик

тажрибалар

амалга

оширилди

.

Тажрибалар

тўпга

эгалик

қилиш

техникасини

такомиллаштиришга

асос

бўлиб

хизмат

қиладиган

тўпни

олиб

юриш

ҳамда

алдаб

ўтиш

сингари

техник

усулларга

ўргатишни

техник

тайёргарлик

учун

ажратилган

соатлар

ҳажми

доирасида

30%

гача

ошириш

,

шунингдек

,

мусобақа

фаолияти

ёш

хусусиятларини

аниқлаштиришга

қаратилди

.

Олдинга

сурилган

тахминларнинг

тўғрилигини

тажрибалар

асосида

текшириш

8

дан

14

ёшгача

бўлган

футболчилардан

иборат

тажриба

гуруҳи

(97

киши

)

ва

назорат

гуруҳи

(98

киши

)

орасидаги

қиёсий

таҳлил

орқали

амалга

оширилди

.

Тажриба

бошида

тажриба

ва

назорат

гуруҳи

спортчилари

тайёргарлигининг

текширилаётган

кўрсаткичларида

кўпчилик

ўлчамлар

бўйича

статистик

жиҳатдан

ишончли

тафовутлар

йўқ

эди

. 8-11

ёшли

футболчиларнинг

назорат

гуруҳидаги

тезлик

-

куч

сифатлари

кўрсаткичлари

бундан

мустасно

бўлиб

,

уларнинг

дастлабки

даражаси

тажриба

бошида

тажриба

гуруҳидагидан

ишончли

тарзда

қайд

этилди

. 13-14

ёшли

назорат

гуруҳи

футболчиларининг

техник

тайёргарлиги

кўрсаткичлари

ҳам

худди

шундай

ҳолатда

бўлди

.

Ҳар

бир

ёш

гуруҳи

учун

тажриба

асоси

билан

бир

қаторда

мусобақа

фаолиятини

таҳлил

қилиш

натижасида

асосий

техник

усуллар

ҳажми

тузилиши

ва

уларни

ўрганиш

изчиллигига

ўзгартиришлар

киритилди

.

Педагогик

тажрибада

ёш

футболчилар

техник

маҳоратини

шакллантиришнинг

барча

анъанавий

воситаларидан

фойдаланилди

.

Бу

ҳажм

шундай

режалаштирилдики

,

уни

бажариш

мураккаблиги

берилган

топшириқлар

турида

муайян

самарадорликка

эришилгани

сайин

мунтазам

ошириб

борилди

.

Масалан

, 8-9

ёшли

футболчилар

учун

дастурда

белгиланган

соатларни

қайта

тақсимлашдан

ташқари

,

муҳими

,

футбол

техникасига

ўргатишни

анъанавий

тарзда

қабул

қилинган

оёқ

зарбаларидан

эмас

,

тўпни

оёқнинг

юзи

,

15

ўрта

ва

ташқи

қисмлари

билан

олиб

юришдан

бошлашга

уриниш

эди

.

Тажрибанинг

бошида

ва

охирида

таклиф

қилинаётган

ўзгаришларнинг

тўғрилигини

баҳолаш

учун

ёш

футболчилар

тестдан

ўтказилди

.

Тажриба

сўнгида

8-9

ёшдаги

гуруҳларда

турган

жойдан

дарвозага

аниқ

зарба

бериш

тестидан

ташқари

барча

тестлар

бўйича

ўсишнинг

ишончли

бўлгани

аниқланди

(5-

жадвал

).

Кўрсатилган

тест

бўйича

назорат

гуруҳида

ҳам

ўсиш

кузатилмади

.

Назорат

гуруҳида

қуйидаги

:

жойидан

туриб

узунликка

сакраш

, (30

м

.

га

югуришдаги

ўсишдан

ташқари

),

тестлар

бўйича

ишончли

ўсиш

йўқ

.

Тўпни

ташлаб

бериш

тажриба

гуруҳида

40%,

назорат

гуруҳида

14,3%

га

,

узоққа

зарба

бериш

мувофиқ

равишда

140%

ва

25%,

жонглёрлик

166,7%

ва

80%

каби

кўрсаткичларда

юз

берган

ўсиш

ўзгаришларидаги

тафовутлар

ҳам

анча

жиддийдир

.

Иккинчи

томондан

,

жойидан

туриб

сакраш

,

слалом

сингари

кўрсаткичлардаги

ишончли

ўсиш

бу

ёшдаги

футболчиларнинг

жисмоний

сифатлари

ва

функционал

имкониятларига

салбий

таъсир

кўрсатмаганлигидан

дарак

беради

.

9-10

ёшли

футболчиларнинг

техник

тайёргарлиги

учун

ажратилган

соатлар

ҳажмини

қайта

тақсимлашдаги

ўзгаришлар

тузилиши

бўйича

8-9

ёшлиларникига

ўхшаш

(5-

жадвал

).

Илгаригидек

,

бу

ёшда

тўпни

олиб

юриш

ва

алдаб

ўтишга

устунлик

берилади

,

чунки

,

бизнингча

,

мазкур

техник

усуллар

биринчи

навбатда

мураббийга

ўйин

техникасини

муваффақиятли

ўзлаштириб

олишга

алоҳида

қобилияти

бўлган

истиқболли

болаларни

танлаб

олишда

ёрдам

беради

.

Шу

ёшдаги

назорат

гуруҳида

фақат

жойидан

туриб

узунликка

сакрашда

4,7%,

жонглёрликда

16,7%,

аниқ

зарба

беришда

25%

ишончли

ўсиш

аниқланди

.

10-11

ёшда

назорат

гуруҳида

ўтказилган

тестлар

жонглёрлик

, 30

м

.

га

югуриш

ва

слалом

(1,5%)

дан

ташқари

барча

меъёрларда

ўсишни

(

Р

<0,05)

намойиш

этди

(6-

жадвал

).

Тажриба

гуруҳида

ҳам

30

м

.

га

югуришдан

ташқари

барча

тестларда

ўсиш

кузатилди

.

Жонглёрлик

қилишда

аввалгидек

тажриба

гуруҳида

назорат

гуруҳидагига

нисбатан

кўпроқ

ўсиш

бўлганлиги

аниқланди

(

мувофиқ

равишда

53,3%

ва

11,1%).

Назорат

ва

тажриба

гуруҳлари

учун

функционал

ҳолат

ва

жисмоний

ривожланишнинг

мувофиқлиги

биз

киритган

ўзгартишлар

оптимал

,

яъни

мақбул

эканлигидан

далолат

беради

.

16

5-

жадвал

Футболчиларнинг

назорат

ва

тажриба

гуруҳида

педагогик

тажрибадан

аввал

ва

кейин

ўтказилган

тестлаш

натижаларининг

қиёсий

маълумотлари

(x

±±±±

m)

Натижа

Натижа

Дастлабки

Якуний

Ўсиш

-

лар

%

Р

Дастлабки

Якуний

Ўсиш

-

лар

%

Р

№

Тестлар

8-9

ёшлилар

9-10

ёшлилар

*126±1,8

132±1,5

4,8

<0,05

155

±

1,9

162

±

1,3

4,5

<0,05

1.

Жойидан

туриб

узунликка

сакраш

(

см

)

**125±2,6

127±2,1

1,2

>0,05

148±1,3

155±1,4

4,7

<0,05

*5±0,3

7±0,2

40

<0,001

8

±

0,6

11

±

0,5

37,5

<0,001

2.

Тўпни

ташлаб

бериш

(

м

)

**7±0,4

8±0,4

14,3

<0,01

7±0,5

7±0,4

0

<0,05

*10±0,2

24±1,0

140

<0,001

27

±

0,9

34

±

1,4

25,9

<0,001

3.

Узоққа

зарба

бериш

(

м

)

**20±1,4

25±1,3

25

<0,01

32±1,4

33±0,7

3,1

<0,05

*3±0,4

8±0,5

166,7

<0,001

7

±

0,7

17

±

0,9

142,8

<0,001

4.

Жонглёрлик

қилиш

,

миқдори

**5±0,9

9±0,9

80

<0,001

6±0,5

7±0,6

16,7

<0,01

*5,7±0,08

5,6±0,06

1,8

<0,05

5,3

±

0,02

5,2

±

0,02

1,9

<0,05

5. 30

м

,

га

югуриш

(

с

)

**5,5±0,09

5,4±0,08

1,8

<0,05

6±0,5

7±0,6

16,7

<0,01

*7,3±0,06

6,7±0,08

8,2

<0,05

10,6

±

0,07

9,4

±

0,05

11,3

<0,05

6.

Слалом

(

с

)

**7,1±0,09

7,1±0,08

0

>0,05

5,4±0,07

5,3±0,03

1,9

<0,05

*4±0,3

4±0,2

0

>0,05

5

±

0,3

6

±

0,2

20

<0,05

7.

Аниқ

зарба

бериш

,

миқдори

**4±0,3

4±0,2

0

>0,05

4±0,2

5±0,3

25,0

<0,01

Изоҳ

: *-

тажриба

гуруҳи

; **-

назорат

гуруҳи