ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ФАНЛАР АКАДЕМИЯСИ
М.Т.ЎРОЗБОЕВ НОМИДАГИ МЕХАНИКА ВА ИНШООТЛАР
СЕЙСМИК МУСТАҲКАМЛИГИ ИНСТИТУТИ
Қўлёзма ҳуқуқида
УДК
.621.01
ТУРДАЛИЕВ ВОҲИДЖОН МАҲСУДОВИЧ
ПАХТАНИ МАЙДА ИФЛОСЛИКЛАРДАН ТОЗАЛАШ МАШИНАСИНИНГ
ИШЧИ ОРГАНЛАРИНИ ВА УЗАТИШ МЕХАНИЗМЛАРИНИ
ТАКОМИЛЛАШТИРИШ
05.02.18 -
Механизмлар ва машиналар назарияси
Техника фанлари номзоди
илмий даражасини олиш учун ёзилган диссертация
АВТОРЕФЕРАТИ
Тошкент
– 2012
2
Иш Тошкент тўқимачилик ва енгил саноат институти ва Наманган муҳандислик
педагогика институтида бажарилган
Илмий раҳбар
: -
техника фанлар доктори
,
профессор
Джураев Анвар Джураевич
Расмий
оппонентлар
: -
техника фанлар доктори
,
профессор
Алимухамедов Шавкат Пирмухамедович
-
техника фанлар номзоди
,
доцент
Алимов Бахтиёр Мелибоевич
Етакчи ташкилот
: -
Фарғона политехника институти
Ҳимоя Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси М.Т.Ўрозбоев
номидаги Механика ва иншоатларни сейсмик мустаҳкамлиги институти ҳамда
ОЎМТВ Ўзбекистон Миллий университети ҳузуридаги К
.025.01.02
рақамли
бирлашган ихтисослашган кенгаш қошида ташкил қилинган бир марталик
ихтисослашган кенгашнинг
2012
йил
«___» __________
да ўтадиган мажлисида
бўлади
.
Манзил
: 100125,
Тошкент шаҳри
,
Дўрмон йўли кўчаси
, 31.
Тел
.:
(99871) 262-71-32, 262-71-42, e-mail: instmech@uznet.net.
Диссертация билан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси
М.Т.Ўрозбоев номидаги Механика ва иншоатларни сейсмик мустаҳкамлиги
институтининг кутубхонасида танишиш мумкин
.
Автореферат
2012
йил
«___» __________
да тарқатилди
.
Бир марталик ихтисослашган
кенгаш илмий котиби
,
техника фанлари номзоди
Сагдиев Х.С
.
3
ДИССЕРТАЦИЯНИНГ УМУМИЙ ТАВСИФИ
Мавзунинг
долзарблиги
.
Республикамизда
ишлаб
чиқаришни
кенгайтириш
,
маҳалий хом-ашёлардан сифатли маҳсулотлар ишлаб чиқариш ва
етказиб бериш ҳалқ хўжалигининг негизи ҳисобланади
.
Пахта толасидан замонавий ва сифатли махсулотлар ишлаб чиқариш
ҳозирда кенг кўламда жорий этилган
.
Пахта толасидан бундай махсулотларни
олиш учун аввалам бор пахта хом-ашёсини сифатли тозалашни тақозо этади
.
Бу
борада кўпгина олимлар томонидан илмий тадқиқотлар олиб борилиб муҳим
натижаларга эришилмоқда
.
Илмий изланишлар шуни кўрсатдики
,
пахтани тозалаш машинасининг
ишчи органларини керакли чегарада нотекис ўзгарувчан ҳаракати пахта
тозалаш самарадорлигини оширади
.
Хозирда халқ хўжалиги ва машинасозлик
саноатида янги конструкцияли ҳамда самарадорлиги юқори машина ва
механизмлар яратиш долзарб масалалардан ҳисобланади
.
Бу ишларни янада
самарали амалга ошириш мақсадида янги конструкцияли
узатиш
механизмларни яратиш мухим ҳисобланади
.
Худди шунингдек ушбу
механизмларни машинасозлик ва саноатнинг бошқа соҳаларида
,
жумладан
пахта саноати машиналарида қўллаб самарадорликни юқори даражада
бўлишини таьминлашни инобатга олиб
,
унинг долзарб масалалардан
эканлигини қайд қилиш мумкин
.
Муаммонинг ўрганилганлик даражаси
.
Тасмали узатмалар айланма
ҳаракатни узоқ масофага узата олиши
,
арзонлиги
,
қулайлиги
,
ишлатиш ва
таъмирлашни осонлиги каби қатор афзалликларга эга бўлгпнлиги сабабли
барча соҳалардаги машина ва механизмларда кенг қўлланилмоқда
.
Ҳозирда қатор технологик машиналарнинг ишчи органларини ўзгарувчан
тезлик билан айланиши талаб қилинади
.
Бунинг учун ўзгарувчан узатиш нисбат
(ЎУН)ли
тасмали узатмалар ишлаб чиқилмоқда
,
уларнинг кинематик ва
динамик таҳлилларининг методлари яратилмоқда
.
Бу ерда қатор олимларнинг
жумладан
,
И.И
.
Воробьев
,
Б.А
.
Пронин
,
У.М
.
Гутьяр
,
В.С
.
Поляков
,
Г.С
.
Ялпачек
,
А
.
Джураев
,
Д.Х
.
Мирхамидов
,
Н
.
Мухитовларнинг илмий
изланишлари диққатга сазовордир
.
ЎУНли тасмали узатмаларнинг кинематик
таҳлилида тажрибавий усулда параметрларни ва коэффициентларни аниқлаш
керак бўлмоқда
.
Ҳозирда кинематик таҳлилнинг тўлиқ аналитик методи ишлаб
чиқилмаган
.
Шунингдек ЎУНли тасмали узатмалари бўлган тармоқланувчи
системалар учун динамика масалалари ечилмаган
.
Шунинг учун диссертация
ушбу масалаларни ҳал қилишга қаратилган
.
Диссертация ишининг илмий-тадқиқот ишлари режалари билан
боғлиқлиги
.
Ушбу диссертация иши Тошкент тўқимачилик ва енгил саноат
институтининг
“
Машиналар механикаси
”
кафедрасининг
2005-2010
йилларда
ИТИлари режасига ҳамда давлат илмий техник дастури
(
Ф
-05-032) «
Ўзгарувчан
параметрли механизмларни анализ ва синтез қилишнинг илмий асосларини
ишлаб чиқиш
», (
ДИТД
-14) «
Пахтани ифлосликлардан тозалагичларни ишчи
4
органлари ва механизмларини самарали конструкцияларини ишлаб чиқиш
»
асосида бажарилган
.
Тадқиқот мақсади
.
ЎУН тасмали механизмларни янги самарали
конструкцияларини яратиш
,
кинематик ва динамик таҳлилларининг
методларини ишлаб чиқиш
,
параметрларнинг боғланиш қонуниятларини
аниқлаш ва мақбул қийматларини асослаш
.
Тадқиқот
вазифалари
:
ЎУНли
тасмали
узатмани
самарали
конструкциясини яратиш ҳамда унинг кинематик таҳлили учун аналитик метод
ишлаб чиқиш
;
ЎУНли тасмали узатманинг етакланувчи шкиви бурчак тезлиги
ва узатиш нисбатини таранглаш ролиги параметрларига боғлиқлик
қонуниятларини аниқлаш
;
ЎУНли тасмали узатма тасмасининг бошланғич
таранглиги ва сирпаниш коэффициентини аниқлашнинг математик ифодасини
аниқлаш
;
иккига тармоқланувчи
3
массали пахтани майда ифлосликлардан
тозалаш машинасининг ҳаракат тенгламаларини электрюритгич механик
ҳарактеристкасини
,
тасмали узатмаларнинг ўзгарувчан узатиш нисбатини ва
пахтадан келаётган қаршиликни инобатга олиб ишлаб чиқиш
;
масалани сонли
ечим асосида электрюритгич ротори бурчак тезлигини
,
юкланиш моментини ва
қозиқчали барабаннинг ҳаракат қонунларини аниқлаш
;
параметрларнинг тавсия
қилинган қийматларини асослаш
;
тажрибавий усулда тасмали узатма
етакланувчи шкив ҳаракат қонуни ва юкланиш моментининг ўзгаришларини
таранглаш ролиги радиуси ва эксцентриситетини ўзгаришига боғлиқлик
қонуниятларини аниқлаш
;
қаршилик моменти осциллограммаларини гармоник
ифодасини аниқлаш
;
тўлиқ факторли тажрибалар асосида таранглаш ролиги
параметрларининг энг мақбул қийматларини тавсия этиш
.
Тадқиқотнинг объекти ва предмети
.
ЎУНли тасмали узатма
,
лаборатория қурилмаси ва
1
ХК
(
пахтани майда ифлосликлардан тозалаш
машинаси
),
УХК
(
пахтани майда ва йирик ифлосликлардан тозалаш машинаси
)
машинасинг пахтани майда ифлосликлардан тозалаш секцияси
.
Тадқиқот методлари
.
Диссертация ишида назарий ва тажрибавий
усуллардан фойдаланилган
.
Назарий тадқиқотларда машина ва механизмлар
назарияси
,
назарий механика
,
олий математика
,
машина агрегатлари
динамикаси
,
тасмали узатмалар назарияси ва бошқа фанларнинг назарий
асосларидан фойдаланилган
.
Тажрибавий изланишларда тензометрия усули
,
тахогенератор
,
магнитоэлектрик датчик ва бошқа машиналарнинг тажрибавий
динамикаси усулларидан фойдаланилган
.
Тажрибаларда олинган натижаларни
аниқлашда
математик
статистика
усулини
қўллаб
компьютер
технологияларидан кенг фойдаланилган
.
Ҳимояга олиб чиқилаётган асосий ҳолатлар
:
ЎУНли янги таркибли
таранглаш ролиги бўлган тасмали узатма конструкцияси
,
унинг кинематик
таҳлили учун янги аналитик метод
;
тармоқланувчи иккита ЎУНли тасмали
узатмалари бўлган машинанинг динамик ва математик моделлари
;
система
параметрларинг тавсия қилинган қийматлари
;
ЎУНли тасмали узатма тасмаси
бошланғич таранглиги ва сирпаниш коэффициетини аниқлашнинг математик
ифодалари
;
тасмали узатманинг етакланувчи шкиви валидаги буровчи момент
ва бурчак тезлигининг ўзгаришини таранглаш ролиги эксцентриситети
,
радиуси
5
ва бикрлигига боғлиқлик қонуниятларини тажрибавий натижалари
;
қаршилик
моментининг математик ифодаси
;
тўлиқ факторли тажрибалар асосида олинган
таранглаш ролиги параметрларини энг мақбул қийматлари
.
Ишнинг илмий янгилиги
:
ЎУНли тасмали узатманинг кинематик
таҳлили учун аналитик метод ишлаб чиқилди
,
узатиш нисбати ва етакланувчи
шкивнинг бурчак тезлигини аниқловчи ифодалар олинди
;
ЎУНли тасмали
узатма тасмасининг бошланғич таранглиги ва сирпаниш коэффициетини
аниқлашнинг математик ифодалари аниқланди
;
иккига тармоқланувчи
3
массали пахтани майда ифлосликлардан тозалаш машинасининг динамик ва
математик моделларини электрюритгич механик ҳарактеристкасини
,
тасмали
узатмаларнинг ўзгарувчан узатиш нисбатини ва пахтадан келаётган
қаршиликни инобатга олиб ишлаб чиқилди
;
масалани сонли ечим асосида
электрюритгич ротори бурчак тезлигини
,
юкланиш моментини ва қозиқчали
барабаннинг ҳаракат қонунлари олинди
;
тажрибавий усулда тасмали узатма
етакланувчи шкиви валидаги буровчи момент ва бурчак тезлигини ўзгариш
қонуниятлари таранглаш ролиги эксцентриситети
,
радиуси ва бикрлигига
боғлиқ равишда аниқланди
;
гармоник анализ усулидан фойдаланиб
етакланувчи валдаги буровчи момент қийматлари ва гармоникалари аниқланди
;
тўлиқ омилли тажрибаларнинг натижалари асосида таранглаш ролиги
қайишқоқ элементи эксцентриситетини ва бикрлик коэффициентининг энг
мақбул қийматлари аниқланди ва тавсия этилди
.
Ишни техник янгилиги олинган Ўзбекистон Республикасининг патенти
билан тасдиқланади
.
Тадқиқот натижаларининг илмий ва амалий аҳамияти
.
ЎУНли
тасмали узатманинг янги конструкцияси яратилди ва унинг кинематик таҳлили
учун янги аналитик метод тавсия қилинди
.
Назарий ва тажрибавий изланишлар
асосида машинанинг айланувчи массалари ҳаракат қонунлари
,
етакланувчи
звено юкланишлари аниқланди
.
Ишлаб чиқилган янги ЎУНли тасмали
узатмани
1
ХК
(
УХК
)
пахтани майда ифлосликлардан тозалаш машиналарига
қўллаш тавсия қилинди
.
Тадқиқот натижаларини
«
Машина ва механизмлар
назарияси
»
фанини магистратура талабаларига ўқитиш дастурига киритиш
мумкин
.
Натижаларнинг жорий қилиниши
.
Наманган вилояти
«
Поп пахта
толаси
»
ҳиссадорлик жамиятида пахтани майда ифлосликлардан тозалаш
машинасининг узатиш механизмида ЎУНли тасмали узатмани қўллаш
натижасида кутилган йиллик иқтисодий самарадорлик
41959,19
минг сўмни
ташкил этади
.
Ишнинг синовдан ўтиши
.
Ишнинг натижалари қуйидаги илмий
анжуманларда маъруза қилинди ва мухокамадан ўтди
:
«
Замонавий Олий Ўқув Юрти модели
–
муаммолари ва вазифалари
»
номли Республика илмий-амалий анжуманида
(
Тошкент
, 2006), «
Современные
проблемы механики
,
строительства и машиностроения
»
номли Халқаро илмий
-
техник анжуманида
(
Павлодар
,2006), «
Современные проблемы механики в
комплексе железнодорожного транспорта
»
номли Республика илмий-техник
анжуманида
(
Тошкент
, 2006), «
Студенты и молодые ученые КГТУ
-
6
производству
»
номли
58
ОЎЮлараро илмий-техник анжуманида
(
Кострама
,
2006), «
Перспективное развитие инновации и интеграции процесса
хлопкаочистительной
,
текстильной
,
легкой
и
полиграфической
промышленнстей
»
номли Халқаро илмий-техник анжуманида
(
Тошкент
, 2007),
«Безопасность пищевых продуктов и оваров народного потребления
»
номли
Халқаро илмий-амалий анжуманида
(
Алмата
, 2008), «
Пахта тозалаш
,
тўқимачилик
,
енгил ва матбаа саноати техника ва технологияларининг
истиқболлари
»
номли Республика илмий-амалий анжуманида
(
Тошкент
, 2009),
«Ўзбекистон автомобил ва йўл комплексини ривожлантириш масалалари
»
номли Республика илмий-амалий анжуманида
(
Тошкент
, 2009),
Тошкент
тўқимачилик ва енгил саноати институти ва Наманган муҳандислик-педагогика
институтлари илмий семинарларида
(2010
й
),
ЎзР ФА Механика ва иншоотлар
сейсмик мустаҳкамлиги институти
“
Механизмлар ва машиналар механикаси
”
лабораторияси
(2010
й
)
ва
“
Пахтачилик мажмуи
,
машина ва механизмлар
назарияси
”
бирлашган илмий семинарида
(2011
й
),
Тошкент тўқимачилик ва
енгил саноати институти
“
Пахтани дастлабки ишлаш
”
кафедраси илмий
семинарида
(2011
й
),
ЎзР ФА М.Т.Ўрозбоев номидаги Механика ва
иншоотларни сейсмик мустаҳкамлиги институти ҳамда Ўзбекистон Миллий
университети хузуридаги К
.025.01.02
бирлашган ихтисослашган кенгаш
қошида ташкил қилинган
05.02.18.- “
Механизмлар ва машиналар назарияси
”
ихтисослиги бўйича бир марталик ихтисослашган кенгашга қошидаги илмий
семинарида
(2011
й
).
Натижаларнинг эълон қилинганлиги
.
Диссертациянинг асосий
мазмуни бўйича
18
та илмий иш эълон қилинган
,
жумладан
:
Ўзбекистон
Республикаси Давлат Патент идораси томонидан
2
патент олинган
,
илмий
-
техникавий журналларда
2
та илмий мақола
,
Халқаро ҳамда Республика
миқёсида ўтказилган илмий-амалий анжуманларда қилинган маърузалари
бўйича
14
та тезис чоп этилган
.
Диссертациянинг тузилиши ва ҳажми
.
Диссертация иши кириш
,
тўртта
бўлим
,
умумий хулоса ва тавсиялар
,
фойдаланилган адабиётлар рўйхати ва
иловалардан иборат
.
Диссертациянинг асосий мазмуни
155
саҳифада баён
этилган
, 68
та расм
, 12
та жадвал ва
77
та адабиётлар рўйҳатини ўз ичига олади
.
ДИССЕРТАЦИЯНИНГ АСОСИЙ МАЗМУНИ
Кириш
қисмида диссертация мавзусининг долзарблиги асосланган
,
мақсад ва вазифалари қайд этилган
.
Биринчи бўлимда
тасмали узатмалар бўйича илмий изланишлар ва
конструкцияларини такомиллаштириш
,
тасмали узатмаларнинг турлари
,
асосий
таснифлари ва машинасозликдаги ўрни ҳақидаги адабиётлар таҳлили
келтирилган
.
Тасмали узатмаларни лойиҳалаш ва уларни ҳисоби
,
тасмаларнинг
иш жараёнида таранглигининг ўзгаришини бошқа параметрларига таъсири
таҳлил қилинган
.
ЎУНли тасмали узатмаларни
,
пахта тозалаш машиналарининг
узатиш механизмларини таҳлили келтирилган
,
шулар асосда тадқиқот мақсади
ва вазифалари белгиланган
.
7
Иккинчи бўлим
ЎУНли тасмали узатманинг параметрларини назарий
асосларини
ишлаб чиқишга бағишланган
.
Маълумки
,
пахтани майда
ифлосликлардан тозалаш машинасининг ишчи органларини
ҳаракатга
келтирувчи механизм тасмали узатмадан иборат
.
Тадқиқотлар шуни
кўрсатдики
,
агар қозиқли барабан ўзгарувчан бурчак тезлик билан ҳаракатланса
пахтани майда ифлосликлардан тозалаш самарадорлиги ошади
.
Шуни
эътиборга олиб
,
пахтани майда ифлосликлардан тозалаш машинасининг ишчи
органларини ўзгарувчан бурчак тезлик билан ҳаракатлантириш учун тасмали
узатма ишчи органлари таркибига
,
ўзгарувчан ҳаракатланишга имкон берувчи
тарангловчи ролик қўллаш орқали эришдик
.
Бу узатманинг кинематик схемаси
1-
расмда келтирилган ва у қуйидаги ишчи қисмлардан иборат
, 1-
етакчи шкив
,
2-
етакланувчи шкив
, 3-
шкивларга кийдирилган тасма
, 4-
эксцентриситетли
тарангловчи ролик
.
1-
расм
.
Ўзгарувчан узатиш нисбатли тасмали узатманинг умумий ҳисоб схемаси
Ўзгарувчан бурчак тезлик билан ҳаракатланувчи бу тасмали узатманинг
узатишлар сони ва етакланувчи шкивнинг бурчак тезлигини қуйидаги ифодалар
орқали аниқланади
/
3
2
2
2
3
/
3
3
2
2
2
3
3
1
2
12
sin
cos
sin
cos
j
j
j
j
×
-
+
×
×
-
+
×
×
=
a
r
a
a
r
a
r
r
u
;
3
2
2
2
3
3
/
3
2
2
2
3
/
3
2
1
1
2
sin
cos
sin
cos
j
j
j
j
w
v
×
-
+
×
×
-
+
×
×
×
=
a
r
a
a
r
a
r
r
(1)
Ўзгарувчан бурчак тезлик билан ҳаракатланувчи тасмали узатманиниг
узатишлар сонидан хосила олсак қуйидагига эга бўламиз
2
/
3
2
2
2
3
1
/
3
1
/
3
2
2
2
3
2
3
2
/
3
2
2
2
3
/
3
/
3
2
1
/
3
1
/
3
2
2
2
3
1
/
3
1
3
2
2
2
3
3
3
2
2
3
2
2
)
sin
cos
(
)
sin
cos
(
)
sin
cos
sin
sin
(
)
sin
cos
(
)
sin
cos
sin
sin
(
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
×
-
×
+
×
×
×
-
×
+
×
×
-
×
×
-
×
×
×
+
×
×
+
+
×
-
×
+
×
×
×
×
-
×
×
×
-
×
×
-
=
a
r
r
a
r
a
r
r
a
r
a
r
a
r
a
r
a
r
r
a
r
a
r
a
r
a
r
u
I
(2)
Келиб чиққан
(1)
ва
(2)
ифодалардаги параметрларнинг ўрнига сон
қийматларини қўйиб ЭХМ да
Excel
программасида ҳисоблаб
,
узатманинг
узатишлар сони
,
бурчак тезлиги
,
узатишлар сонининг хосиласи ва бурчакли
тезланишларнинг ўзгариш графикларини олдик
.
Сонли ҳисобларни мисол
тариқасида
пахта
тозалаш
машиналари
узатиш
механизмларини
8
параметрларининг қийматларига мос қилиб олинди
.
Таъкидлаш лозимки
,
узатиш нисбати ва етакланувчи шкив бурчак тезлигини ўзгаришлари тасмали
узатманинг тарангловчи ролигининг эксцентриситетига ва диаметрига
боғлиқлигини олинган ифолалардан кўриш мумкин
. 2-3-
расмларда узатиш
нисбатининг ўзгаришини таранглаш ролиги бурилиш бурчагига боғлиқлик
графиклари келтирилган
.
Бу графикларни таҳлил қилиб қуйидагиларни
аниқладик
. 2-
расмдаги графикдан кўриниб турибдики
,
100
1
мм
r
=
,
200
2
мм
r
=
,
75
3
мм
r
=
ва
мм
a
2
=
бўлганда
,
узатишлар сони энг катта
,
яьни
2,4074
ва
2,5961
оралиқда
,
синусоидал қонуниятда ўзгаради
.
Агар тарангловчи ролик радиуси
мм
r
150
3
=
бўлганда
,
узатишлар сони энг кичик
,
яьни
2,4533
ва
2,5476
оралиқда
ўзгаради
.
Тарангловчи ролик радиуси
мм
r
100
3
=
ва
мм
r
125
3
=
бўлганда
,
узатишлар сони оралиқ қийматда ўзгаради
. 3-
расмдаги графикларга асосан
таранглаш ролиги эксцентриситетини
мм
a
5
=
қийматларда олганимизда ҳам
узатманинг узатишлар сони
3-
расмдаги каби
мм
r
75
3
=
бўлганда
,
узатишлар
сони энг катта оралиқда ўзгаради
.
Таъкидлаш керакки узатишлар нисбати
12
и
нинг ўзгариш амплитудаси асосан таранглаш ролиги эксцентриситетига боғлиқ
бўлади
,
ушбу функционал боғланиш деярли пропорционал чизиқли қонуниятга
яқин бўлади
.
4-
расмда тасмали узатма узатиш нисбатини ва
5-
расмда етакланувчи
шкивнинг бурчак тезлигини таранглаш ролиги радиусини турли қийматларида
тебраниш частоталарини ўзгариш графиклари келтирилган
.
Олинган
графикларнинг таҳлилига асосан
мм
r
200
2
=
,
мм
r
150
3
=
бўлганда
(4, 5-
расмлар
,
4-
график
)
узатиш нисбати ва
2
j
&
нинг ўзгариш частоталари етакланувчи
шкивнинг тўлиқ айланишида
1,25
марта тебранса
,
мм
r
200
2
=
,
мм
r
75
3
=
бўлганида
12
и
ва
2
j
&
нинг тебраниши
2
марта ортади
,
яъни
2,5
марта тебранади
(4, 5-
расмлар
, 1-
график
).
Агарда таранглаш ролиги радиуси ўзгариш қийматига
мос равишда айланиш ўқи силжитилса
,
тебраниш амплитудасига фақат
эксцентриситет қиймати таъсир этади
,
12
и
ва
2
j
&
ларнинг тебраниш частоталари
мос равишда ўзгаради
.
r
1
=100
мм
, r
2
=200
мм
,
а
=2
мм
, 1-r
3
=75
мм
,
2-r
3
=100
мм
, 3-r
3
=125
мм
, 4-r
3
=150
мм
2-
расм
.
Тасмали узатма узатишлар
сонининг ўзгариш графиги
r
1
=100
мм
, r
2
=200
мм
,
а
=5
мм
, 1-r
3
=75
мм
,
2-r
3
=100
мм
, 3-r
3
=125
мм
, 4-r
3
=150
мм
3-
расм
.
Тасмали узатма узатишлар
сонининг ўзгариш графиги
Графиклар таҳлилига
(6, 7-
расмлар
)
асосан
,
айтиш мумкинки
,
а
=0
бўлганда
12
и
D
ва
12
j
&
D
лар ҳам нолга тенг бўлади
.
Таранглаш ролиги радиусини
9
ортиши
12
и
D
ва
12
j
&
D
ларни ортишини интенсивлаштиради
,
бу айниқса
эксцентриситетни ортиши билан янада тезлашади
.
Демак
,
таранглаш ролиги
параметрларини ўзгартириш орқали етакланувчи шкивнинг ҳаракат қонунини
бошқариш имконияти мавжуд бўлади
.
1-r
3
=150
мм
; 2- r
3
=125
мм
; 3- r
3
=100
мм
;
4- r
3
=75
мм
4-
расм
.
Тасмали узатма узатиш нисбатини
таранглаш ролиги радиусини ўзгаришига
қараб тебраниш графиги
1
-
а
=2
мм
; 2-
а
=3
мм
; 3-
а
=4
мм
;4-
а
=5
мм
5-
расм
.
Тасмали узатма етакланувчи
шкиви бурчак тезлиги унинг
бурилиш
бурчагига боғланиш графиклари
1-r
3
=150
мм
; 2- r
3
=125
мм
; 3- r
3
=100
мм
;
4- r
3
=75
мм
6-
расм
.
Узатишлар сонини ўзгариш
оралиғининг эксцентриситетга боғлиқлик
графиги
1-r
3
=150
мм
; 2- r
3
=125
мм
; 3- r
3
=100
мм
;
4- r
3
=75
мм
7-
расм
.
Етакланувчи шкив бурчак тезлик
ўзгариш оралиғининг эксцентриситетга
боғлиқлик графиги
Маълумки
,
мавжуд тасмали узатмаларда тасманинг бошланғич
таранглиги ва сирпаниш коэффициенти асосан ўзгармас қийматга эга бўлади
.
Лекин ЎУНли тасмали узатмаларда тасманинг бошланғич таранглиги ва
сирпаниш коэффициенти ўртача қиймат атрофида ўзгарувчан бўлади
.
Кўриб чиқилаётган тасмали узатма учун тасманинг сирпаниш
коэффициентини ва бошланғич таранглигини қуйидаги ифодалардан топилади
:
3
2
2
2
3
3
3
2
2
2
3
3
sin
cos
sin
cos
1
j
j
j
j
x
а
r
a
a
r
a
-
+
¢
-
+
¢
-
=
;
ú
ú
û
ù
ê
ê
ë
é
-
+
¢
-
+
¢
-
-
=
3
2
2
2
3
3
3
2
2
2
3
3
0
sin
cos
sin
cos
1
1
j
j
j
j
mb
a
r
a
a
r
a
e
EF
S
(3)
Олинган
(3)
ифодани таҳлили шуни кўрсатадики таранглаш ролиги
эксцентриситети нолга тенг бўлса сирпаниш коэффициенти ҳам нолга тенг
бўлади
.
Берилган
қийматларни
қўйиб
ҳисоблаганимизда
сирпаниш
коэффициенти
0, 015-0,030
оралиғида ўзгаради
.
Жумладан
,
таранглаш ролиги
эксцентрицитети
4,0
мм га тенг бўлганда сирпаниш коэффициенти
0,020-0,030
оралиғида ўзгаради
.
Ҳудди шунингдек бошланғич тарангликнинг қиймати ҳам
таранглаш ролигининг эксцентриситетига боғлиқ равишда ўзгаради
.
10
1, 3, 4, 5, 6-
шкив
, 2-
юритгич
, 7-
импульсли
вариатор
, 8-
тишли ғилдирак
, 9, 12-
подшипник
, 10, 11-
тасма
8-
расм
. 1
ХК русумидаги пахтани
ифлосликлардан
тозалаш машинасининг
кинематик схемаси
9-
расм
.
ЎУН тасмали узатмаси бўлган
машина агрегатлари ҳисоб схемаси
8-
расмда
1-
ХК русумидаги пахтани майда ифлосликлардан тозалаш
машинасининг кинематик схемаси келтирилган
. 9-
расмда тавсия қилинган
машина схемаси учун ҳаракатни ифодаловчи дифференциал тенгламалар
системаси юритгичнинг динамик механик характеристикасини инобатга олган
ҳолда қуйидагича бўлади
:
dt
dM
M
М
M
S
dt
d
ю
k
c
ю
k
×
×
×
+
×
×
=
×
-
w
j
w
2
1
2
1
1
2
1
0
;
[
(
)
(
)
[
(
)
(
)
ю
M
dt
d
а
r
а
а
r
а
r
r
dt
d
в
а
r
а
r
r
а
r
а
а
r
а
r
а
r
а
r
а
а
r
а
r
r
c
dt
d
а
r
а
а
r
а
r
r
dt
d
в
а
r
а
r
r
а
r
а
а
r
а
r
а
r
а
r
а
а
r
а
r
r
c
dt
d
J
=
ú
ú
û
ù
ê
ê
ë
é
×
×
-
+
×
×
-
+
×
×
-
×
+
ú
ú
û
ù
×
-
×
×
-
×
+
×
×
×
×
-
×
×
-
×
×
-
+
×
×
-
×
×
÷÷
÷
ø
ö
çç
ç
è
æ
×
÷
÷
ø
ö
ç
ç
è
æ
×
-
+
×
×
-
+
×
×
-
×
+
ú
ú
û
ù
ê
ê
ë
é
×
×
-
+
×
×
-
+
×
×
-
×
+
+
ú
ú
û
ù
×
-
×
×
-
×
+
×
×
×
×
-
×
×
-
×
×
-
+
×
×
-
×
÷÷
÷
ø
ö
çç
ç
è
æ
×
÷
÷
ø
ö
ç
ç
è
æ
×
-
+
×
×
-
+
×
×
-
×
+
×
2
/
3
2
2
2
3
/
3
3
2
2
2
3
3
1
2
1
2
3
2
2
2
3
/
3
2
2
2
3
1
/
3
1
3
2
3
2
/
3
2
2
2
3
/
3
2
3
/
3
2
2
2
3
/
3
3
2
2
2
3
3
1
2
1
2
2
/
3
2
2
2
3
/
3
3
2
2
2
3
3
1
2
1
1
3
2
2
2
3
/
3
2
2
2
3
1
/
3
1
3
2
3
2
/
3
2
2
2
3
/
3
2
2
/
3
2
2
2
3
/
3
3
2
2
2
3
3
1
2
1
1
2
1
2
1
sin
cos
sin
cos
sin
)
sin
cos
(
2
2
sin
sin
)
sin
cos
(
1
sin
cos
sin
cos
sin
cos
sin
cos
sin
)
sin
cos
(
2
2
sin
sin
)
sin
cos
(
1
sin
cos
sin
cos
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
( )
2
2
2
/
3
2
2
2
3
/
3
1
2
2
2
3
1
1
2
1
/
3
2
2
2
3
/
3
3
2
2
2
3
3
1
2
1
2
/
3
2
2
2
3
/
3
3
2
2
2
3
3
1
2
1
/
3
2
2
2
3
/
3
3
2
2
2
3
3
1
2
1
2
2
2
2
sin
cos
sin
cos
sin
cos
sin
cos
sin
cos
sin
cos
sin
cos
sin
cos
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
к
M
dt
d
а
r
а
а
r
а
r
r
dt
d
а
r
а
а
r
а
r
r
в
а
r
а
а
r
а
r
r
а
r
а
а
r
а
r
r
c
dt
d
J
=
ú
ú
û
ù
ê
ê
ë
é
×
×
-
+
×
×
-
+
×
×
-
×
×
-
+
×
×
-
+
×
×
×
-
-
÷
÷
ø
ö
ç
ç
è
æ
×
÷
÷
ø
ö
ç
ç
è
æ
×
-
+
×
×
-
+
×
×
-
×
×
-
+
×
×
-
+
×
×
×
-
×
( )
3
3
3
/
3
2
2
2
3
/
3
3
2
2
2
3
3
1
2
1
/
3
2
2
2
3
/
3
3
2
2
2
3
3
1
2
2
3
/
3
2
2
2
3
/
3
3
2
2
2
3
3
1
2
1
/
3
2
2
2
3
/
3
3
2
2
2
3
3
1
2
2
2
3
2
3
sin
cos
sin
cos
sin
cos
sin
cos
sin
cos
sin
cos
sin
cos
sin
cos
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
к
M
dt
d
а
r
а
а
r
а
r
r
dt
d
а
r
а
а
r
а
r
r
в
а
r
а
а
r
а
r
r
а
r
а
а
r
а
r
r
c
dt
d
J
=
ú
ú
û
ù
ê
ê
ë
é
×
×
-
+
×
×
-
+
×
×
-
×
×
-
+
×
×
-
+
×
×
×
-
-
÷
÷
ø
ö
ç
ç
è
æ
×
÷
÷
ø
ö
ç
ç
è
æ
×
-
+
×
×
-
+
×
×
-
×
×
-
+
×
×
-
+
×
×
×
-
×
(4)
11
бу ерда
:
k
M
-
юритгич критик моменти
;
0
,
w
w
c
-
электр тармоғини ва юритгич
идеал юкланишсиз ҳолати учун айланиш частотаси
;
k
S
-
юриткич критик
сирпаниши
,
3
2
1
,
,
J
J
J
-
айланувчи массаларнинг инерция моментлари
;
3
2
1
,
,
j
j
j
-
айланувчи массаларнинг умумлашган координаталари
,
3
2
1
,
,
с
с
с
-
айланувчи массалар орасидаги тасманинг бикрлик коэффициенти
;
13
23
12
,
,
и
и
и
-
биринчи ва иккинчи шкивлар орасидаги
,
иккинчи ва учинчи шкивлар орасидаги
биринчи ва учинчи шкивлар орасидаги узаниш функциялари
,
3
2
1
,
,
в
в
в
-
тасмаларнинг диссипация коэффициентлари
.
Текширилаётган системани
(4)
ечимини олиш учун параметрларнинг
қийматларини
аниқлаймиз
.
Асинхрон
электрюритгич
4АМ
112
МА6УПУЗ
380
ВУМ
1081:
Р
=4,0
кВт
;
п
1
=970
мин
-1
;
М
п
/М
н
=2,0;
3
,
2
max
=
=
ном
M
M
l
;
2
2
369
,
0
Нм
GD
=
;
50
=
c
f
Гц
;
1
314
-
=
с
с
w
;
1
53
,
101
-
=
с
н
w
;
1
0
6
,
104
-
=
с
w
;
2
012
,
0
с
м
Н
J
ю
×
×
=
;
Нм
M
н
4
,
39
=
;
Нм
M
62
,
90
max
=
;
031
,
0
=
н
S
;
128
,
0
=
k
S
.
Система
массаларини инерция моментлари
:
2
1
0252
,
0
Нмс
J
=
;
2
3
2
319
,
0
Нмс
J
J
=
=
.
Қозиқли баранларга пахта ҳом ашёсидан келаётган қаршилик
моментларининг математик ифодасини қуйидаги ифода орқали олинди
:
(
)
0
0
1
sin
j
w +
×
×
+
=
t
М
М
М
к
,
бу ерда
:
М
0
-
қаршилик моментини тебраниш амплитудаси
;
0
j
-бошланғич
таъсир фазаси
.
Машина
массаларининг
ҳаракатини
ифодаловчи
дифференциал
тенгламалар системасини қуйидаги бошланғич шартлар асосида сонли ечими
шахсий
компьютерда
Matcad
дастури
асосида
амалга
оширилди
:
;
0
;
0
3
2
1
=
=
=
=
j
j
j
t
0
;
0
M
;
0
1
3
2
1
=
=
=
=
=
к
M
j
j
j
&
&
&
.
Текширилаётган
тарангланувчи система ечимига асосан айланувчи массаларнинг ҳаракат
қонунларини система параметрларининг ўзгаришига қараб кўриб чиқилди
.
Ҳисоб қийматларига мос равишда машина массалари ҳаракатининг
кўринишлари
10-
расмда келтирилган
.
Машинанинг берилган бошланғич шартларга асосан ва пахтадан
келадиган қаршилик моменти
t
M
k
×
×
+
=
w
sin
65
,
1
6
,
14
бўлганда
,
барқарор
ҳаракатга
0,22
с
чиқади
.
Бунда юритгич юритиш моменти
29,2
Нм
га
,
тебраниш
амплитудаси эса
0,98
Нм
га тенг
.
Электрюритгич ротори бурчак тезлиги
101,2
с
-
1
бўлиб
,
унинг тебраниш силжиши
1,9
с
-1
тенг
.
Худди шунингдек
,
қозиқли
барабанларнинг бурчак тезликлари
50,6
с
-1
бўлса
,
бурчак тезликлари тебраниш
силжишлари
3,6
с
-1
га тенг
.
Таъкидлаш лозимки
,
қозиқли барабанларга таъсир
қилувчи қаршилик моментлари
2
к
М
ва
3
к
М
ўзаро
2
/
p
фазавий силжиш билан
инобатга олинди
.
Шунинг учун
2
j
&
ва
3
j
&
ларнинг тебранишлари шу фаза
силжишига мос равишда тебранма ҳаракат қилади
.
Бурчак тезликларнинг
тебранма ҳаракатига албатта тасмали узатмаларнинг таранглаш ролиги
экcцентриситети қийматлари ҳам таъсир кўрсатади
. 11
а-расмда тарангловчи
роликнинг экcцентриситети
а
2
=а
3
=2,0
мм
қилиниб олинди
.
12
Экцентриситетнинг қиймати ортиб бориши билан массаларнинг бурчак
тезликлари тебраниш амплитудалари ортиб боради
.
Ҳар икки ўзгарувчан
узатиш нисбатли тасмали узатмалардаги таранглаш роликлари бир хил
қийматларга ўзгартирилди
.
Бунда қозиқчали барабанларнинг бурчак
тезликларини ўзгариши деярли бир хил бўлиб
,
нотекислик коэффициентлари
чизиқсиз қонуният асосида ортиб боради
.
Жумладан
,
таранглаш ролигининг
эксценриситети
4,0
мм
бўлганда
,
бурчак тезликларнинг нотекислик
коэффициентлари
0,12
га ортади
.
Электрюритгич роторининг бурчак тезлиги
қозиқчали барабанларнинг бурчак тезликларига нисбатан деярли икки марта
кўпроқдир
.
( )
t
М
М
к
к
w
sin
65
,
1
6
,
14
2
1
×
+
=
=
,
мм
а
0
,
2
=
10-
расм
.
Тармоқланувчи уч массали
,
тасмали узатмали машинанинг ҳаракат
қонуни графиги
11-
расм
.
Электрюритгич ротори ва
қозиқли барабанлар бурчак тезликлари
нотекислик коэффициентларини тасмали
узатмалар таранглаш роликлари
эксцентриситети қийматига боғлиқлик
графиклари
Машинанинг айланувчи массалари бурчак тезликларини нотекислик
коэффициентлари асосан икки манбаанинг қийматларига боғлиқ бўлади
,
биринчидан тасмали узатмаларнинг таранглаш роликлари эксцентриситетлари
қийматларига
,
иккинчидан қозиқли барабанларга пахтадан келаётган қаршилик
кучларининг моментларини ўзгаришига
.
Шу вақтгача машиналарнинг динамик
таҳлилида фақат бир механизми ЎУНли деб олиб қаралган
.
Биз кўраётган
машинада тармоқланувчи икки тасмали узатмалар ўзгарувчан узатиш нисбатга
эга
.
Бунда технологик жараённи бир текисда бўлиши пахтани майда
ифлосликлардан тозалаш самарасини етарли даражада оширмайди
.
Шунинг
учун биринчи қозиқли барабан асосан пахта ҳом ашёсини етарлича титиб бериб
қисман тозалаш жараёнини амалга оширса
,
иккинчи қозиқли барабан титилган
пахта бўлаклари орасидан импульсив қўшимча кучлар таъсирида
чиқиндиларнинг чиқишини тезлашишини таъминлайди
.
Бу икки босқичли
жараён бир неча марта такрорланишда бажарилади
.
Натижада пахтани майда
ифлосликлардан тозалаш самараси талаб даражасида бўлади
.
Бунинг учун
биринчи қозиқчали барабан бурчак тезлигининг ўзгариши кичикроқ
,
иккинчи
қозиқли барабан бурчак тезлигининг ўзгариши каттароқ бўлиши керак бўлади
.
Тажрибавий изланишлар натижаларига асосан
1
d
=
0,085-0,10
ва
2
d
=
0,11-0,12
бўлиши мақсадга мувофиқдир
(11-
расмда
). 12-
расмда иккига тармоқланувчи
13
машина массаларини бурчак тезликлари нотекислик коэффициентларини ва
электрюритгичнинг
юкланишини
ўзгариш
қонуниятларини
қаршилик
моментларига боғлиқ равишда аниқланган графиклари келтирилган
.
Бунда
юқоридаги технологик жараённи инобатга олиб биринчи тармоқ бўйича
тасмали узатма таранглаш ролигининг эксцентриситети
2,0
мм
,
иккинчи тармоқ
бўйича эса каттароқ а
=3
мм
қилиб олинди
.
Шунингдек
,
пахтадан келаётган қаршилик кучларининг моменти
12,5
Нм
бўлганда
,
қозиқли
барабанларнинг
бурчак
тезликлари
нотекислик
коэффициентлари орасидаги фарқ
0,026
га етади
.
Бунинг асосий сабаби шундан
иборатки қаршилик моменти ортиши билан
1
d
,
2
d
,
3
d
ҳам мос равишда ортади
.
Электрюритгич ва қозиқли барабан ҳаракатлари орасидаги электромеханик
ўтиш жараёни кучаяди
.
Яъни
,
электрюритгич ротори айланиши нотекислиги
ҳам ортади
.
Бу ўз навбатида
1
d
ва
3
d
ларни кўпайишига олиб келади
.
Изланишларни олиб боришда
М
к
қийматлари келтирилганда биз фақат
қаршилик моментини ўзгармас биринчи қўшилувчиси қийматини келтирдик
.
Аслида эса
,
унинг ўзгарувчан ташкил этувчиси
,
иккинчи қўшилувчи доимо
инобатга олингандир
.
Биринчи қозиқли барабаннинг бурчак тезлигининг
нотекислик коэффициенти иккинчи барабанникига қараганда
(15-20)%
камроқ
бўлиши мақбул ҳисобланади
.
Шунинг учун машинанинг биринчи тармоғидаги
тасмали узатманинг таранглаш ролигини эксцентриситети
(2-2,3)
мм
,
ҳамда
иккинчи тармоқдаги тасмали узатманинг таранглаш ролигини эксцентриситети
(3,0-3,5)
мм
оралиғида тавсия этилади
.
( )
мм
а
M
f
k
0
,
2
,
2
=
=
d
;
( )
мм
а
M
f
k
0
,
3
,
3
=
=
d
12-
расм
.
а
-
Машина агрегати айланувчи
массаларини бурчак тезликлари
нотекислик коэффициентлари ва
электрюритгичга юкланишни қаршилик
моментига қараб ўзгариш графиклари
1, 2 -
)
(
с
f
М
ю
=
D
;3, 4-
)
(
3
,
2
с
f
=
D
j
&
;
1, 3 -
мм
а
0
,
3
=
; 2, 4 -
мм
а
0
,
2
=
.
13-
Электрюритгичдаги моментни
тебраниши ва қозиқли барабанлар бурчак
тезликлари тебранишлари қийматларини
тасмали узатмалар бикрлик
коэффициентига боғлиқлик графиклари
Машина ва механизмлар динамикасидан маълумки
,
айланувчи
массаларнинг текис ҳаракатини таъминлаш учун уларнинг инерция
моментларини ошириш талаб этилади
.
Лекин тармоқланувчи системаларда
айланувчи массаларнинг инерция моментларини тўғридан-тўғри ошириб
бўламайди
.
Бунда
,
биринчидан инерция моментини ошириш тегишли текис
ҳаракатни таъминламаслиги мумкин
,
иккинчидан
,
инерция моментини ортиши
14
электрюритгични қувват сарфини яна орттиради
.
Шунинг учун тармоқланувчи
системаларда массаларни инерция моментларини массаларнинг айланиш
нотекислигига таъсирини алохида таҳлил қилган ҳолда кўриб чиқиш тавсия
этилади
.
Электрюритгич ротори бурчак тезлиги қозиқли барабанлар инерция
моменти
0,159
Нмс
2
ва
а
=2,0
мм
бўлганда
1
1
26
,
1
-
=
D
с
j
&
га тенг бўлса
,
инерция
моменти
0,45
Нмс
2
га ошганда
,
1
1
32
,
0
-
=
D
с
j
&
га камаяди
.
Худди шунингдек
,
а
=3
,0
мм ва
159
,
0
=
r
J
Нмс
2
,
1
1
88
,
1
-
=
D
с
j
&
тенг бўлади
.
Агарда
2
45
,
0
Нмс
J
к
=
ошганда
,
электрюритгич ротори бурчак тезлигининг тебраниш қамров қиймати
1
1
6
,
0
-
=
D
с
j
&
га камаяди
.
Мос равишда қозиқли барабанларнинг бурчак
тезликларини тебраниш қамров қийматлари
а
=2,0
мм
да инерция моменти
0,159
Нмс
2
дан
0,45
Нмс
2
га ортганда
3,26
с
-1
дан
1,28
с
-1
гача камаяди
.
Изланишлар натижаси шуни кўрсатиб берадики
,
тарангланувчи тизимларда
,
қайси айланувчи масса бурчак тезлигини ростлаш
(
d
камайтириш
)
керак бўлса
,
худди шу массанинг инерция моментини кўпайтирилса
,
самара юқори бўлади
.
Масалан иккинчи қозиқли барабаннинг
2
d
ни камайтириш учун
2
J
ни
кўпайтириш керак бўлади
.
Бунда айланувчи массаларнинг инерция
моментларини қийматлари
1
J
=(0,02-0,025)
Нмс
2
,
2
J
=(0,32-0,35)
Нмс
2,
,
3
J
=(0,27-
0,30)
Нмс
2
оралиғида бўлиши тавсия қилинади
. 13-
расмда электрюритгичдаги
моментнинг тебраниш қамров қийматлари ва қозиқли барабанларнинг бурчак
тезликларининг тебраниш қамров қийматларини тасмали узатмаларнинг
қайишқоқлик коэффициентига боғлиқлик графиклари таранглаш роликлари
эксцентриситетлари
2,0
мм
ва
3,00
мм
лардаги ҳолатида келтирилган
.
Графиклар таҳлилига асосан
,
айтиш мумкинки
,
тасманинг қайишқоқлик
коэффициентини ортиши электрюритгичга бўлган юкланишни ортирса ҳам
,
унинг тебраниш амплитудасини камайтиради
.
Бунинг асосий сабабаи шуки
,
тасмаларнинг қайишқоқлиги ортиши билан система деярли бир массали бикр
системага яқинлашади
.
Электрюритгич валидаги моментнинг ва бурчак
тезлигининг
тебранишлари
мос
равишда
қозиқли
барабанларнинг
тезланишларини қўшимча тебранишларига олиб келади
.
Бу тозалаш
технологияси учун зарурдир
.
Шунинг учун тасмали узатманинг қайишқоқлик
коэффициентини
(350-450)
Нм/рад
оралиғида ҳамда тасмали узатмалар
таранглаш роликларининг эксцентриситетларини
(2,5-3,5)
мм
оралиғида олиш
тавсия этилади
.
Бунда
ю
М
D
=
(3,2-4,3)
Нм
оралиғида бўлади
,
=
=
3
2
d
d
(0,085-1,2)
оралиғида таъминланади
.
14-
расмда электрюритгич валидаги момент тебранишларининг қамров
қийматларини тасмали узатмалар диссипация коэффициентига боғлиқлик
графиклари келтирилган
.
Графиклар таҳлилига асосан
“
в
”
нинг ортиши билан
ю
М
D
чизиқсиз қонуниятда камаяди
.
Тасмали узатманинг таранглаш ролиги
эксцентриситети ортиши билан
ю
М
D
нинг камайиши қонунияти деярли
ўзгармайди
.
Фақат диссипация коэффициенти
(6,3-9,0)
Нмс/рад
қийматларида
юкланишнинг
ю
М
D
қийматлари орасидаги фарқ камайиб боради
.
15
1-
мм
а
0
=
; 2-
мм
а
0
,
1
=
; 3-
мм
а
0
,
2
=
;
4 -
мм
а
0
,
3
=
; 5 -
мм
а
0
,
4
=
.
14-
расм
.
Электрюритгич юкланишини
тебраниш қийматларини ўзгариши тасмали
узатма диссипация коэффициенти
қийматларига боғлиқлик графиклари
1-
электрюритгич
; 2-
етакчи шкив
; 3-
етакланувчи шкив
; 4-
тасма
; 5-
қайишқоқ
элементли эксцентриксимон таркибий
таранглаш ролиги
15-
расм
.
Қайишқоқ элементли
,
эксцентрик тарангловчи роликли
тасмали узатманинг тажрибавий
нусхаси
Шунинг учун юқорида таъкидлаганимиздек
3
2
,
d
d
ларнинг керакли
қийматларини олиш учун
,
е
=(2,5-3,5)
мм
бўлганда тасмали узатманинг
диссипация коэффициентини керакли мақбул
(3,3-4,8)
Нмс/рад
қийматлари
тўғри келади
.
Учинчи бўлим
.
Тасмали узатманинг тадқиқот нусҳаси қуйидагилардан
тузилган
: 4
А
100S6/4/2
русумли учта тезликли асинхрондвигател
1,
етакчи шкив
2,
етакланувчи шкив
3,
таркибли тарангловчи ролик
5,
тасма
4 (15-
расм
).
16-
расмда тасмали узатманинг электротензометрик схемаси келтирилган
ва у қуйидагиларни ўз ичига олади
:
электродвигател
1,
муфта
2,
мойлагич
3,
етакчи шкив
4,
тасма
5,
етакланувчи шкив
6,
таркибли тарангловчи ролик
7,
токосъёмник
8,
тензокучайтиргич
9,
осциллограф
10,
қулоқ мосламаси
11,
юлдузча
12,
подшипник
13,
тензодатчик
14,
тахогенератор
15.
Юкланиш
моментининг ўзгариш оралиғи таранглаш ролиги эксцентриситети ортиши
билан чизиқли қонуниятда ортиб боради
.
Бунда таранглаш ролиги радиуси ҳам
юкланиш моменти тебраниш амплитудасига таъсир кўрсатади
.
Жумладан
,
таранглаш ролиги диаметри
0,14
м дан
0,16
м гача ортганда юкланиш
моментининг ўртача қиймати
28
Нм дан
33,2
Нм гача ортади
(
номинал
юкланиш берилганда
).
Лекин моментнинг тебраниш оралиғи ортиши
эксцентриситетнинг катталашиши билан сезиларли даражада интенсивлашади
.
Шунингдек
,
таранглаш ролиги диаметри
160
3
=
d
мм ва эксцентриситет
25
,
1
=
а
мм бўлганда
2,2
Нм ни ташкил этган бўлса
,
5
,
3
=
а
мм бўлганда
,
юкланиш моментини тебраниш оралиғи
5,2
Нм гача ортади
.