ЖУРНАЛ КАРДИОРЕСПИРАТОРНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ | JOURNAL OF CARDIORESPIRATORY RESEARCH
№3 | 2020
63
УДК 616.98-036-07-08:578.834.11
Холбоев Санжар Ботиржонович
к.м.н. ассистент кафедры Врача Общей практики
Семейной медицины Самаркандского
государственного медицинского института
Самарканд, Узбекистан
РЕЗУЛЬТАТЫ НАБЛЮДЕНИЙ ЛИЦ ПЕРЕНЕСШИХ КОРОНАВИРУС НА ПЕРВИЧНОМ ЗВЕНЕ ЗДРАВООХРАНЕНИЯ
For citation:
Kholboyev S.B. Results of observations of persons with coronovirus on the primary line of healthcare. Journal of
cardiorespiratory research. 2020, vol.3, issue 1, pp.63-66
http://dx.doi.org/10.26739/2181-0974-2020-3-13
АННОТАЦИЯ
Актуальность.
В мире растет число людей, инфицированных коронавирусом SARS-CoV-2, вызывающим COVID-19.
Появление
тяжелого острого респираторного синдрома на фоне коронавируса 2 (severe acute respiratory syndrome coronavirus 2, или SARS-CoV-
2), вызывающего коронавирусную болезнь 2019 (Coronavirus disease 2019, или COVID-19), быстро переросло в пандемию. Учитывая
тот факт, что болезнь новая, необходимо изучение особенностей распространения и клинической картины у лиц переболевших этим
заболеванием. Проанализировано течение болезни у первых 100 пациентов с подтвержденным COVID-19: 58 (58%) мужчин и 42
(42%) женщин. У 11 (11%) пациентов, обследованных по контакту с больным родственником, болезнь протекала бессимптомно; у
89% отмечалось легкое течение COVID-19 с незначительными катаральными явлениями. Самую многочисленную группу пациентов,
перенесших COVID-19, составили лица в возрасте от 30-55 лет (65%): в 20% случаев заболевшими были старшие от 65 лет. В период
пандемии COVID-19 большая нагрузка ложиться на врачей амбулаторного звена, т.к. 80% пациентов имеют бессимптомное или
легкое течение болезни. Анализ клинической картины, данных лабораторных показателей позволяет поставить диагноз и оценить
тяжесть заболевания в максимально ранние сроки.
Ключевые слова
: новая коронавирусная инфекция, COVID-19, SARS-CoV-2, пациенты
Хоlboyev Sanjar Botirjonovich
tibbiyot fanlari nomzodi, Samarqand davlat
tibbiyot institute DKTF, Umumiy amaliyot va oilaviy
tibbiyot kafedrasi assistenti
O’zbekiston, Samarqand
SOG’LIQNI SAQLASHNING BIRLAMCHI BO`G`INIDA KORONAVIRUS BILAN KASALLANGAN SHAXSLARNI
KUZATISH NATIJALARI
АNNOTATSIYA
COVID-19 ni keltirib chiqaradigan SARS-CoV-2 koronavirusini yuqtirganlar soni dunyo miqyosida o`sib bormoqda. SARS-CoV-2 o’tkir
respirator sindromining paydo bo’lishiga sabab bo`lmoqda. Koronavirus kasalligi, yoki COVID-19 tezda pandemiyaga aylandi. Kasallik yangi
ekanligini hisobga olib, ushbu kasallikga chalingan odamlarda tarkalish xususiyatlarini va klinik ko’rinishini o’rganish kerak. Pandemiya
davrida birlamchi tibbiy – sanitariya yordami tibbiyot tashkilotining natijalariga asoslanib, bemorlarda COVID-19 patologik jarayonining
tarqalishi va klinik ko’rinishini tahlil qilish maqsadga muvofiq. COVID-19 tasdiqlangan dastlabki 100 bemorda kasallikning kechishi tahlil
qilindi: 58 (58%) ta erkak va 42 (42%) ayol. Bemor qarindoshi bilan aloqa qilish orqali tekshirilganda 11 (11%) bemorda kasallik asimptomatik
bo’lgan: 89% yengil, kataral simptomlar bilan COVID-19 ni yengil o’tkazgan. COVID-19 o’tkazgan bemorlarning eng katta guruhini 30-55
yoshdagi odamlar (65%) edi: 20% hollarda 65 yoshdan katta bemorlar tashkil etdi. COVID-19 pandemiyasi davrida ambulator shifokorlarining
zimmasiga ma'suliyat yana ortadi, chunki bemorlarning 80%i asimptomatik yoki yengil o’tkazadi. Klinik ko’rsatgichlarni tahlil qilish,
laboratoriya parametrlarni imkon qadar erta tahlil qilish, erta tashhis qo’yish va kasallikning og’irligini baholash imkonini beradi.
Kalit so`zlar
: yangi koronavirus infektsiyasi, COVID-19, SARS-CoV-2, bemorlar
Kholboyev Sanjar Botirjonovich
PhD assistant of the department of General Practice
Family Medicine FAGE of the
Samarkand State Medical Institute
Samarkand, Uzbekistan
ЖУРНАЛ КАРДИОРЕСПИРАТОРНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ | JOURNAL OF CARDIORESPIRATORY RESEARCH
№3 | 2020
64
RESULTS OF OBSERVATIONS OF PERSONS WITH CORONAVIRUS ON THE PRIMARY LINE OF HEALTHCARE
ANNOTATION
The number of people infected with the SARS-CoV-2 coronavirus, which causes COVID-19, is growing worldwide. The emergence
of a severe acute respiratory syndrome coronavirus 2, or SARS-CoV-2, against the background of coronavirus 2, causing Coronavirus disease
2019, or COVID-19, quickly increased into a pandemic. Given the fact that the disease is new, it is necessary to study the characteristics of the
distribution and the clinical picture in persons who have had this disease. Based on the results of the practical work of the medical organization
of primary health care in the context of a pandemic, analyze the distribution and clinical picture of the pathological process of COVID-19 in
adult patients. The course of the disease was analyzed in the first 100 patients with confirmed COVID-19: 58 (58%) men and 42 (42%) women.
In 11 (11%) patients examined by contact with a sick relative, the disease was asymptomatic; 89% had a mild course of COVID-19 with minor
catarrhal symptoms. The largest group of patients who underwent COVID-19 were persons aged 30-55 years (65%): in 20% of cases, the
patients were older than 65 years. During the COVID-19 pandemic, a large burden falls on outpatient doctors, because 80% of patients are
asymptomatic or mild. Analysis of the clinical picture, data of laboratory parameters allows to diagnose and assess the severity of the disease
as early as possible.
Keywords:
SARS-CoV-2 coronavirus, COVID-19, patients infected with the SARS-CoV-2
Dolzarbligi: COVID-19 ni keltirib chiqaradigan SARS-CoV-2
koronavirusini yuqtirganlar soni dunyo miqyosida o'sib bormoqda.
2019 yilgi koronavirus kasalligini keltirib chiqaradigan og'ir
koronavirus yoki SARS-CoV-2, yoki o'tkir respirator sindromining
paydo bo'lishi tezda pandemiyaga aylandi va virusga chalingan
bemorlarning sezilarli qismida yurak qon tomir kasalligi
aniqlanganligi xabar berildi [1 SARS-CoV2 b-CoV guruhiga kiradi
va hujayra ichiga kirib borish uchun hujayra sirt molekulasi bo'lgan
angiotenzinni o'zgartiruvchi sink peptidaza 2 (ACE2) fermenti bilan
bog'lanadi. Angiotenzinni qaytalovchi ferment tanada keng tarqalgan
bo`lib, endotelial, ixtisoslashgan epiteliya, neyroepitelial hujayralar,
asab uchlari va plazma hujayralari membranasining ajralmas
oqsilidir. Angiotenzinni qaytalovchi fermentning (ACE2) fiziologik
funktsiyalari uning yurak-qon tomir tizimi funktsiyalarini tartibga
solishdagi roli bilan cheklanib qolmaydi. U bir qator biologik faol
peptidlarning metabolizmida va gemopoezda ishtirok etadi [2].
Shuni ta'kidlash kerakki, ACE arteriya va tomirlarning
endotelial hujayralarida, arteriya devorining silliq mushaklarida,
nafas olish yo'llari epiteliyasida, ingichka ichak epiteliyasida va
immunitet hujayralarida joylashgan. SARS-CoV-2 yuqtirgan
bemorlarda ACE ekspressiyasini pasayishi natijasida, ehtimol, o'pka
to'qimalarida patologik o'zgarishlar yotadi, bu og'ir pnevmoniya va
o'tkir nafas yetishmovchiligining rivojlanishiga yordam beradi.
Kasallik yangi ekanligini hisobga olib, ushbu kasallikka
chalingan odamlarda kasallikning tarqalish xususiyatlarini va klinik
ko'rinishini o'rganish kerak.
Maqsad:
Pandemiya sharoitida birlamchi tibbiy-sanitariya
yordami tibbiyot tashkilotining amaliy ishi natijalariga asoslanib,
bemorlarda COVID-19 patologik jarayonining tarqalishi va klinik
ko'rinishini tahlil qilish.
Materiallar va usullar:
2020 yil mart oyida 3-oilaviy
poliklinika umumiy amaliyot vrachlari bemorlarning ayrim
toifalarida yangi koronavirus infektsiyasi borligini, ya'ni chet eldan
kelgan, bemor bilan aloqada bo'lgan, birinchi navbatda kasal bo'lib
qolganlarni tekshirdilar. Keyinchalik, tekshiruvlar O'zbekiston
Respublikasi Sog'liqni saqlash vazirligi tomonidan tayyorlangan
uslubiy tavsiyalar asosida o'tkazildi. SARS-CoV-2 uchun tomoq va
burundan biomaterial tekshiruvi kasallikning 1, 11 va 13 kunlarida
bemorlardan olindi. COVID-19 kasalligini tasdiqlash uchun
epidemiologik anamnezini va klinik ko'rinishini baholash, nuklein
kislotasini amplifikatsiya testi (PCR testi) o'tkazildi. COVID-19 ga
klinik shubha bo'lsa, salbiy PCR testlari bo'lsa, IgG immunoglobulin
uchun ferment bilan bog'liq bo'lgan immunosorbentli tahlil tashhisni
retrospektiv tasdiqlashga imkon beradi. Asimptomatik va yengil
COVID-19 bemorlar uchun muntazam ravishda KT tekshiruvi
o'tkazilmaydi.
Kasallikning og'irlig darajasini aniqlash uchun klinik
tekshiruvga anamnez, fizik tekshiruv, nuklein kislota amplifikatsiya
usullari (polimer zanjir reaktsiyasi - PCR testi) yordamida
diagnostika materialini tekshirish, puls oksimetriyasi kiritilgan. Puls
oksimetriya kasalxonaga yotqizishni va nafas olishni qo'llab-
quvvatlashni talab qiladigan gipoksemik bemorlarni aniqlash uchun
sodda va ishonchli skrining usuli hisoblanadi [3, 4]. Shu bilan birga,
oddiy puls oksimetriyasiga nafas olish tezligini oshirish orqali
erishish mumkin. Uy sharoitida tekshirilganda, O`RVIga minimal
shubha bo`lganda, COVID-19 tashxisi qo'yildi va bemorlar
tekshiruvga yuborildi. PCR testi uyda yoki poliklinika sharoitida
o'tkazildi.
Epidemiya paytida COVID-19 tashxisi O`RVI klinikasi va
ijobiy PCR tekshiruvi / yoki KT ma'lumotlariga ko'ra aniqlangan
pnevmoniya asosida qo`yildi.
Tashhis qo'yish mezonlari quyidagilardir:
• Klinik rasm + PCR testi.
• Klinik rasm + KT.
• Klinik rasm + PCR testi + KT.
• Klinik ko'rinish + ijobiy IgG.
Natijalar
va
munozara:
O'zbekistonda
COVID-19
pandemiyasi boshlanganidan buyon bizning poliklinikamizda 2020
yil 20 iyulgacha 92 ta kattalar polimeraza zanjiri reaktsiyasi (PCR)
usuli bilan yangi koronavirusning RNK borligi tekshirildi. Maqolada
oilaviy poliklinikada 100 nafar bemorni tekshirish natijalari tahlil
qilingan. Klinik alomatlar boshlangan paytdan boshlab tekshiruv
vaqti 1 kundan 2,5 oygacha bo'lgan.
COVID-19 tasdiqlangan dastlabki 100 bemorda kasallikning
borishi tahlil qilindi: 58 (58%) erkak va 42 (42%) ayol. Jismoniy
shaxslarning 81 foizida infektsiyaning manbai aniqlangan,
bemorlarning 19 foizida infektsiyaning manbai aniqlanmagan.
Kasallikning 2-kunida haroratning 1-3 kun davomida keskin
ko'tarilishi, so'ngra past darajadagi isitma. Kasal qarindoshi bilan
aloqa qilish orqali tekshirilgan 11 (11%) bemorda kasallik
asimptomatik bo'lgan; 89% yengil kataral simptomlar bilan COVID-
19 ning yengil kursini o'tkazgan.
COVID-19 o'tkazgan bemorlarning eng katta guruhi 30-55
yoshdagi odamlar (65%) edi: 20% hollarda 65 yoshdan katta
bemorlar. Bemorlarning 85 foizida KT (CT-1-2) bo'yicha 25%
zararlangan pnevmoniya yoki pnevmoniya bo'lmagan klinik jihatdan
yengil holati kuzatilgan.
Simptomlarning
paydo
bo'lish
chastotasi
quyidagicha
o'zgargan:
Xolsizlik, terlash, yo'talish, chuqur nafas olish yo'talni
qo'zg'atadi, tana og'rig'i, bir necha kundan 2 haftagacha hid
etishmasligi, burun tiqilib qolish hissi, bosh og'rig'i, ta'm buzilishi,
og'izda yoqimsiz ta'm, quruq yo'tal asosan orqadagi holatida, ko'krak
bezovtaligi, ko'krakning orqa-yon qismlarida uy faoliyati davomida
havo yetishmasligi hissi.
Bemorlar shifokorlarga murojaat qilishganda quyidagi
alomatlar kuzatildi: isitma 83%, yo'tal 82%, nafas qisilishi 31%,
mialgiya 11%, chalkashlik 9%, bosh og'rig'i 8%, tomoq og'rig'i 5%.
Hidlarning buzilishi, kuzatuv ma'lumotlariga ko'ra, 50% hollarda
shaxslarda qayd etilgan.
ЖУРНАЛ КАРДИОРЕСПИРАТОРНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ | JOURNAL OF CARDIORESPIRATORY RESEARCH
№3 | 2020
65
Diagramma-1
Bizning sharoitimizda bemorlar kasallikning og'irligini hisobga
olmasdan KTga murojaat qilishgan. 90% asimptomatik yoki yengil
koronavirus infektsiyasiga ega KTga yuborilgan bemorlarning 20
foizida pnevmoniya aniqlanmadi. Kasalxonaga yotqizish darajasi 8%
ni tashkil etdi. Kasalxonaga yotqizishning mutlaq ko'rsatkichi
kasallikning o'tkir bosqichini klinik tasdiqlash sharti bilan 25% dan
ortiq o'pka tutilishini tashkil etdi. KT ma'lumotlari keksa bemorlarda
(70 yoshdan oshgan) kasallikning yashirin kechishida ahamiyatga
ega. O'pkaning jiddiy shikastlanishi, tekshiruvda nafas qisilishi,
gipertermiya
va
kislorod
to'yinganlikning
aniq
pasayishi
kuzatilmasligi mumkin. Auskultatsiyada tez-tez nam hirillashlar
eshitiladi. Asosiy simptomlar jismoniy faoliyatning pasayishi va
umumiy asab buzilishi simptomlari (letargiya, xolsizlik, qo'zg'alish)
edi. Ushbu bemorlarda ambulatoriya sharoitida baholash odatda
mumkin emas edi.
O'tkir o'pka shikastlanishlari bo'lgan bemorlarda, xususan
kasalxonadan chiqarilgan bemorlarda KTni nazorat qilish,
chiqqandan keyin bir oydan keyin amalga oshirilishi kerak [4,5].
O`pkaning KT rasmi to'liq tiklanish vaqti aniq emas. Klinik tiklanish
holatida KT tekshiruvidagi o'zgarishlar COVID-19 va virusli
pnevmoniya bilan og'riganidan keyin o'pkaning interstitsial
shikastlanishi deb qaralishi kerak. Ushbu holat o'pkaning CT-2-3
shikastlanishlari bilan statsionar davolanishdan so'ng bemorlarda
kuzatilgan. KT klinik ko'rinishlarsiz CT-2 o'zgarishini ko'rsatdi. 2-3
hafta o'tgach, yengil KOVID-19 bilan og'rigan bemorlarda takroriy,
nazorat ostida tomografiya tekshiruvi muntazam ravishda o'tkazildi.
Klinik ko'rinish paydo bo'lganidan keyin va birinchi CT-0-1. Bunday
bemorlarning soni 20% ni tashkil etdi.
EKG yurak-qon tomir kasalliklarida shubha tug'ilganda yoki
mavjud bo'lganda va anti-aritmik xususiyatlarga ega dorilarni
(gidroksixlorokin, azitromitsin, levofloksatsin) QT oralig'ining
uzayishini istisno qilish uchun) buyurishda juda zarurdir [5,6]. EKG
o'tkazmasdan, bemorlarga ambulatoriya sharoitida, shu jumladan
kombinatsiyalangan holda, yuqorida ko'rsatilgan dorilar buyurilgan.
Laboratoriya diagnostikasi
KT
bo'yicha
tasdiqlangan
pnevmoniyada
laboratoriya
o'zgarishlari eng ko'p bo'lgan: C – reaktiv oqsilning ko'payishi,
limfopeniya, mo''tadil leykotsitoz kuzatilgan. Biroq, tahlillarni
o'tkazish va natijalarni olish muddati kechiktirildi va bemorlarni
birlamchi davolash yoki kasalxonaga yotqizish masalasidagi qarorga
ta'sir ko'rsatishi mumkin emas edi.
COVID-19 tashxisini uyda yoki ambulatoriya KT markazida
tekshirish paytida tasdiqlash uchun nuklein kislotani amplifikatsiya
usullari (PCR testi) yordamida SARS-CoV-2 RNK ni aniqlash uchun
burun va tomoqdan biologik material olindi. Tayyor natijalar 3-7-
kuni ijobiy sinov bilan telefon orqali xabar qilindi. Mutaxassislarning
fikriga ko'ra [7], KOVID-19 diagnostikasida PCR ning klinik
sezgirligi 66-80% gacha. Bizning tadqiqotimizdagi ijobiy PCR
chastotasi KT ma'lumotlariga ko'ra O`RVI va pnevmoniyaning klinik
belgilari bo'lgan bemorlarda taxminan 70% ni tashkil etdi. O'rtacha
bitta bemorga 4 ta test o'tkazildi. KT ma'lumotlariga ko'ra salbiy
takroriy PCR testlari va pnevmoniya yo'qligi bilan tashxisni
tasdiqlash ijobiy IgG testi (klinik + ijobiy IgG) asosida retrospektiv
ravishda mumkin.
IgM va IgG sinflari yoki umumiy IgM/IgA/IgG
antitanalarini alohida aniqlash uchun immunokimyoviy testlar
o'tkaziladi. Adabiyotga ko'ra, COVID-19 bilan kasallangan
bemorlarning ko'pchiligida G sinfidagi immunoglobulinlar 2-3
haftadan so'ng aniqlanadi. Kasallikning dastlabki belgilaridan keyin
va klinik alomatlar bilan yaxshi o'zaro bog'liq [8]. Olingan natijalar,
ehtimol, yuqumli kasallikdan keyingi immunitetni aniqlashga imkon
beradi. Biroq, bu lavozim qo'shimcha tasdiqlashni talab qiladi [9].
Bir qator tadqiqotlar IgM va IgG antitanalarining deyarli bir
vaqtning o'zida ko'rinishini ko'rsatdi [9-12]. Taqdim etilgan
ma'lumotlar COVID-19 IgM antitanachalarining uzoq davom etishi
bilan serokonversiyaning atipik surati bilan ajralib turishini
ko'rsatmoqda [10-12]. Shuningdek, IgM/IgA/ IgG umumiy
antitanalari bo'yicha test IgM va IgG immunoglobulinlarini
differentsial aniqlash bilan taqqoslaganda yuqori sezuvchanlikka ega
ekanligi ko'rsatildi [11], ehtimol IgA aniqlanishi tufayli [9].
Kasallikning og'irligini baholashning asosiy mezonlari
quyidagilardir: haroratning doimiy ko'tarilishi> 38 °, nafas
yetishmovchiligining namoyon bo'lishi (nafasni ushlab turish testi,
nafas olish tezligi, SaO2), KT bo'yicha o'pkaning shikastlanish hajmi,
qo'shma kasalliklarning mavjudligi, bemorning yoshi va klinik
simptomlarning rivojlanish darajasi. Kasallikning dastlabki 2-5
kunida KT-2 bilan birgalikda klinik simptomlar rivojlanishi bilan,
prognoz o'ta xavotirli, bemorni kasalxonaga yotqizish kerak.
Kasallikning 10-12 kunidan keyin va sezilarli klinik yaxshilanish va
KT-2dan so'ng, bemorni ambulatoriya sharoitida kuzatish mumkin.
Nafasni ushlab turish testi bemorning nafas olish funktsiyasini
baholashning oddiy, ammo sezgir usuli hisoblanadi. Bir necha marta
tinch nafas olgandan so'ng, bemor nafas olayotganda 10 soniya
davomida nafasni ushlab turishi kerak. Agar test bajarilishi muammo
tug'dirmasa, bemor ahvolini barqaror deb hisoblash kerak. Bemorga
o'z-o'zini nazorat qilish uchun nafasni ushlab turish testini o'tkazish
va 1 daqiqada nafas olish tezligini hisoblash tavsiya etilishi kerak.
Nafasni
ushlab
turish
mumkin
emasligi
yoki
nafas
soni>22/min.bo’lsa, bemorlarni kasalxonaga yotqizish uchun asos
bo'ladi. 65 yoshdan oshgan va tasdiqlangan pnevmoniya bilan
birgalikdagi (KT>1) patologiya, hatto barqaror holatda bo'lsa ham,
kasalxonaga yotqizish uchun nomzoddir.
COVID-19 ning o'rtacha og’irlikda kechishi [1]
• SaО2<95%.
• haroratnning >38°С.
• NS>22 в 1 min.
• zo'riqish paytida nafas qisilishi.
• KT 1-2 engil va o'rtacha pnevmoniya.
• С-reaktiv oqsil>10 мг/л.
COVID-19 ogir kechishi [1]
• КТ 3-4 og'ir yoki juda og'ir pnevmoniya
• NS >30 1 min.
• SaО2193%.
• Letargiya yoki hayajon.
• АQB <90/60 мм рт ст.
COVID-19 Bemorlarni kasalxonaga yotqizish ko'rsatmalari [1]
1ta mezonning bo’lishi
• Uch kun ichida harorat ko'tarilishi> 38,5 °.
• nafas olish >22 ta 1 daq.
83%
82%
31%
11%
0
0
5%
Bemorlar murojaati
Xarorat 83%
Yo`tal 82%
Xansirash 31%
Мialgiya 11%
Es - xushining buzilishi 9%
Bosh ogrigi 8%
ЖУРНАЛ КАРДИОРЕСПИРАТОРНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ | JOURNAL OF CARDIORESPIRATORY RESEARCH
№3 | 2020
66
• Sa02<93%.
2 ta mezonning bulishi
• Sa02 <95% (>93%).
• КТ 2 (o'pkaning shikastlanishi 25% ko'proq).
Sog’ayish mezonlari [1]
• Klinik sog’ayish
• Тana harorati <37,2°С.
• Sa02>96%.
• PCR uchun 2ta salbiy natija
Xulosa:
COVID-19 yangi koronavirus infektsiyasi asosan keng
tarqalgan virusli infeksiya "niqobi" ostida, yengil va o'rta darajada
yoki og'ir shaklda davom etadi, ammo COVID-19 bilan
kasallanganlar sog'lom bo'lib qoladimi yoki ularga maxsus yordam
kerakmi degan savol hozircha noma'lum bo’lib qolayapti. Yuqori
darajadagi hozirlik davrida har bir xodim uchun har xil sharoitda
bosqichma-bosqich ko'rsatmalar bilan aniq algoritmni o'z vaqtida
ishlab chiqish juda muhimdir.
SARS-CoV-2 RNK uchun laboratoriya tekshiruvi ijobiy
bo'lgan bemorlarda nafas yo'li infektsiyasining alomatlari
bo'lmaganida, shuningdek ambulatoriya sharoitida nafas yo'llari
infektsiyasining alomatlari mavjud bo'lganda ko'krak qafasi
rentgenogrammasi, KT va ultratovush tekshiruvidan foydalanish
tavsiya etilmaydi.
Ushbu tadqiqotga muhtoj bemorlarda boshqa kasalliklarni
(onkologik, nevrologik va boshqalarni) o'z vaqtida tashxislashiga KT
"birinchi qatorda"gi tekshirish bo'lishi mumkin.
COVID-19 pandemiyasi paytida ambulatoriya shifokorlariga
katta yuk tushadi, chunki bemorlarning 80% asimptomatik yoki
yengil kechadi. Klinik ko'rinishni tahlil qilish, laboratoriya
parametrlari ma'lumotlari kasallikning zo'ravonligini iloji boricha
erta aniqlash va baholashga imkon beradi. Hozirgi COVID-19
kasalligini tasdiqlash uchun nuklein kislotasini amplifikatsiyasi testi
(PCR testi) talab qilinadi. COVID-19ga klinik shubha bo'lsa, salbiy
PCR testlari bo'lsa, IgG antitanalari uchun ijobiy ferment tashxisni
retrospektiv ravishda tasdiqlashi mumkin. IgMning infektsiyaning
o'tkir bosqichining belgisi sifatida ta'rifi shubhali klinik ahamiyatga
ega. Asimptomatik va yengil bemorlarda COVID-19 kechishida KT
tekshiruvlarining
ommaviy
ko'rsatkichlari
klinik
jihatdan
asoslanmagan. COVID-19 ning klinik ko'rinishi, diagnostikasi va
davolash bo'yicha birlamchi tibbiyot vrachlari va boshqa
mutaxassislik shifokorlari bilan ma'ruzalar va veb-seminarlar
o'tkazish tavsiya etiladi.
Список литературы/ Iqtiboslar/References
1.
Всемирная организация здравоохранения. Рекомендации ВОЗ для населения в связи c распространением коронавирусной
инфекции (COVID-19) [интернет]. — ВОЗ, 2020. [World Health Organization. Rekomendatsii VOZ dlya naseleniya v svyazi c
rasprostraneniyem
koronavirusnoy
infektsii
(COVID-19)
[Internet].
WHO;
2020.
(In
Russ).]
Доступно
по:
https://www.who.int/ru/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public#. Ссылка активна на 16.04.2020.
2.
Методические рекомендации Минздрава России «Профилактика, диагностика и лечение новой коронавирусной инфекции
COVID-19» (версия 7 от 3.06.2020). / Metodicheskie rekomendat-sii Minzdrava Rossii «Profilaktika, diagnostika i lechenie novoj
koronavirusnoj infektsii COVID-19» (versiya 7 ot 3.06.2020). [in Russian]
3.
Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19). 16-24 February 2020. who-china-joint-mission-
on-covid-19-final-report.pdf.
4.
ACR Recommendations for the use of Chest Radiography and Computed Tomography (CT) for Suspected COVID-19 Infection.
https://www.acr.org/Advocacy-and-Economics/ACR-Position-Sta-tements/Recommendations-for-Chest-Radiography-and-CT-for-
Suspected-COVID19-Infection.
5.
COVID-19 Treatment Guidelines Panel. Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Treatment Guidelines. National Institutes of Health.
https://covid19treatmentguidelines.nih.gov.
6.
He X., Lau E.H.Y., Wu P., et al. Temporal dynamics in viral shedding and transmissibility of COVID-19. Nature medicine.
https://doi.org/10.1038/s41591-020-0869-5
7.
Ferran M. Coronavirus tests are pretty accurate, but far from perfect. May 6, 2020. https://theconversation.com/coronavirus-tests-are-
pretty-accurate-but-far-from-perfect-136671
8.
Liu R., Liu X., Han H., et al. The comparative superiority of IgM-IgG antidiv test to real-time reverse transcriptase PCR detection
for SARS-CoV-2 infection diagnosis [Internet]. Infectious Diseases (except HIV/AIDS). 2020;. MedRxiv https://doi.org/10.1101/
2020.03.28.20045765.
9.
Interim Guidelines for COVID-19 Antidiv Testing. https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/lab/resources/anti-div-tests-
guidelines.html
10.
Adams E., Ainsworth M., Anand R., et al. Evaluation of antidiv testing for SARS-CoV-2 using ELISA and lateral flow
immunoassays. National COVID Testing Scientific Advisory Panel. MedRxiv https://doi.org/10.1101/2020.04.15.20066407.
11.
Zhao J., Yuan Q., Wang H., et al. Antidiv responses to SARS-CoV-2 in patients of novel coronavirus disease 2019. MedRxiv
https://doi.org/10.1101/2020.03.02.20030189.
12.
Tan W., Lu Y., Zhang J., et al. Viral Kinetics and Antidiv Responses in Patients with COVID
