48
CHET TILLARINI O’RGANISH VA O’RGATISH BO’YICHA BUGUNGI
KUNDA OLIB BORILAYOTGAN ISLOHOTLAR
Talaba: Saydullayeva Rayhona Ilhomjon qizi
Guruh: XT1-2214-guruh
Ilmiy rahbar: G’. A. Jo’rayev
Mamlakatimizda chet tilini o’qitish bo’yicha olib borilayotgan turli xil islohotlar:
“Xorijiy tillarni o’qitish bo’yicha kelajak uchun mustahkam poydevor bo’ladigan yangi
tizimni yo’lga qo’yish vaqti-soati keldi.Biz raqobatdosh davlat qurishni oldimizga
maqsad qilib qo’ygan ekanmiz, bundan buyon maktab ,kollej, litseyva o’liy o’quv yurti
bitiruvchilari kamida 2 ta chet tilini mukammal bilishlari shart. Bu qat’iy talab har bir
ta’lim muassasasi rahbari faoliyatining asosiy mezoniga aylanishi lozim-deydi
prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev. Prezidentimiz 6-may kuni chet tillarini o’qitish
tizimini takomillashtirish chora -tadbirlari yuzasidan videoselektor yig’ilishi o’tkazildi.
Mamlakatimizda ilm fanning bir nechta yo’nalishlari tanlab olinib, alohida e’tibor bilan
rivojlantirilmoqda. Bu yil fizika va chet tillarini ana shunday ustuvor sohalar etib
belgilandi. O’zbekistonning ochiqlik siyosati, dunyo bozoriga faol kirib borayotgani,
barcha sohalarda xalqaro hamkorlik kengayotgani xorijiy tillarni bilishga ehtiyojni
oshirmoqda. Bugungi kunda yurtimizdagi 25 ta oliy ta’lim muassasasida o’qitish chet
tilida olib borilmoqda. 2016-yilda ular atigi 7 ta edi. Xalqaro til sertifikatini olgan
o’quvchilar soni 3yilda 10 barobarga oshgan. Joriy yilda“
El-yurt umidi”
jamg’armasi
orqali 350 nafar talabaning nufuzli xorijiy universitetlarda o’qishi uchun stiendiyalar
ajratilgan. Bu ko’rsatgich o’tgan yilga qaraganda 5 marta oshgan.
Lekin, joylarda ahvol maqsad qilingan katta rejalarga mos emas. Xususan,ta’lim
tizimida 2 mingdan ortiq chet tili o’qituvchisi lavozimi vakant bo’lib qolmoqda. 1ming
400 ta maktabda chet tilini o’qitish sifati mutlaqo qoniqarsiz. Shu sababdan ham
Mahkama huzurida Xorijiy tillarni o’rgamishni ommalashtirish agentligi tashkil
etilishialum qilingan. Bu agentlik dunyoda chet tilining rivojlanishida samarali foyda
bergan o’qitish metodikalari dastur va darsliklarni ta’lim tizimida joriy etib,xorijiy tillarni
49
mukammal o’zlashtirishga ko’maklashadi. Ta’lim muassasalari tarmoqlar va
hududlarning ehtiyojidan kelib chiqib kamida ,ingliz tili va undan tashqari 9 ta chet tili
o’rgatishni tashkillashtiradi.
Shuningdek vazirlik,idora va boshqa ish beruvchilar bilan birga ,xizmatchilarnig
lasbiy faoliyatini xorijiy tilda to’liq amalga oshirish imkoniyatini beradigan
metodikalarni ishlab chiqib, sharoitga moslagan holda amaliyotga joriy qilinadi.
Davlat tilidan xorijiy tilga va xorijiy tildan davlat tiiga professional tarjima qilish
metodikalarini yaratish ham uning asosiy vazifalaridan biri hisoblanadi. Agentlik xorijiy
tillarni bilish reytinggini ham yuritib boradi. Jumladan,xalqaro sertifikatlar dastlabki va
o’rta darajasini olgan o’qituvchilar oylik maoshiga 40 foiz yoki yuqori natijalar uchun
esa 50 foiz ustuma qoyilishi uning yaqqol samaradorligining ko’rinishidir.
Xorijiy tillarni o’qitishda zamonaviy texnologiyalarni o’rni va ahamiyati:
Chet
tillarini o’qitishda zamonaviy texnologiyalardan foydalanish uning samaradorligini
oshishiga yordam bera oladi. Misol uchun mashg’ulotlar davomidachet tilidagi video
roliklar ko’rish orqali o’rganuvchining eshitish ko’nikmasi ham yetarli darajada
rivojlanib boradi. Ba’zi bir hollarda esa video roliklar uchun berilgan izohlar ularning
yozish, o’qish va hattoki gapirish ko’nikmalarining rivojlanishiga ham yetarlicha o’z
ta’sirini ko’rsatadi. Shunday hollarda biz kompyuter, magnitafon, elektor doskalar,
proyektor, CD disklar, kasetalar va shunga o’xshash zamonaviy qurollardan foydalanish
uning rivojlanishiga yordam beradi.
Bundan tashqari darslar davomida zamonaviy bir qancha metodlar ham talaba
o’quvchilarning chet tilini o’rganishda ancha yengilik yaratadi. Shu o’rimda klaster, baliq
skeleti, venn diagrammasi, rolli o’yinlar, aqliy hujum ,savol- javob va shu kabi bir qancha
metodlarni aytib o’tishimiz lozim.
Televideniya va shu jumladan , mahalliy telekanallar orqali bolalar ba o’smirlarni
xorijiy tillarga o’rgatish bo’yicha ko’rsatuvlar tayyorlash hamda ularni translyatsiya
qilish,boshqa xalqlarning tarixi va ma’daniyati jahon ilmi va texnikasiga bag’ishlangan
ilmiy-ommabop,xorijiy hamda multiplikatsiyaviy filmlarni o’zbek tilidagi subtitri
50
yordamida muntazam ko’rib borishini amalga oshirish; Ziyonet tarmog’I orqali
o’quvchilarni chet tilini o’rganishda yordam beruvchi manbalar bilan ta’minlash
;o’quvchilarni zamonaviy kompyuter; rasmli gazeta va jurnallar va shu kabi bir qator chet
tiliga oid resurslar bilan taminlab borish chet tilining rivojiga ulkan turtki bo’ladi.
Shuning bilan birgalikda hozirgi kunda zamonaviy texnologiyalar asta sekinlik bilan
an’anaviy o’qitishning o’rnini egallamoqda. Jumladan ijtimoiy tarmoqlarda
o’tkaziladigan online to’garak va kurslar chet el o’qituvchilarning yurtimizga kirib kelishi
ham bunga yaqqol misol bo’la oladi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
J. Jalolov, G.T. Mahkamova, Sh. S. Ashurov. “ENGI.IIII LANGUAGE TEAM ING
METHODOLOGY”.
2.
Rasulova. M. I. “Challenges and Solutions in English Language Teaching to Students”
3.
4.
5.
Ozoda, Xakimboyeva, Djurayeva Dilnavoz, and Turg'unova Dinara. "Teaching
vocabulary in context for A1 level learners." ACADEMICIA: An International
Multidisciplinary Research Journal 11.4 (2021): 1416-1422.
