Ильмбеков Курбанбаев
She’riyatda tuyg‘u, idrok va ifoda so‘z andozasiga sig‘maydi. Ma’no qirrasi
tushuncha va g‘oyani birlashtiradigan rishta, integrativ munosabat izchil semantik
maydonni hosil qiladi. Lug‘aviy konstruksiya tashbeh va obrazga tenglashuvi
tafakkur mexanizmini shakllantiradi. Muqoyasa asosida so‘z ma’no ko‘chish usuli va
yondosh poetik tafakkur tipi sifatida metafora badiiy nutqqa mansub hodisa
hisoblanadi. To‘g‘rirog‘i, tushuncha estetik muddaoga yo‘naltirilishi uning ma’nomohiyatini belgilaydi. Ifoda malakasi she’r ruhiyatida tasavvur miqyoslarini
kengaytirish barobarida rivoya texnikasini takomillashtiradi. Qayta kashf qilingan imkoniyat adabiy talqin jozibasini ta’minlaydi. Til materialidan estetik baholash
mezoniga ko‘chadigan istiloh inson ongosti qatlamlarini harakatga keltiradi. Vaholanki, "shoir so‘z tanlovi va ma’noni g‘oyada uyushtirish darajasi hissiy idrokni shakllantiradi. Maqsadga yo‘naltirilgan jarayonda voqelikka munosabat o‘zgaruvi asnosida tasavvur yangilanadi. Poetik illyuziya aslida ifodani teranlashtirishga xizmat qiladi. Unda nisbat va muqobillik jipslashadi" [2, 281]. Ingliz olimi Kristofer Koduell
nazariy mushohadasida tasvir emotsional bo‘yoqdorligi hamda so‘z estetik quvvathofizasiga urg‘u berilsa-da, obraz tayanch markazini belgilaydigan metaforani
nazarda tutadi. Keng ma’noda majoz shakli nisbat va muqoyasa yordamida o‘quvchi didini yuksaltiradi. Anglangan haqiqatdan anglanmagan mohiyat sari borish uning
tabiatini belgilaydi. E’tiborli jihati shunda, metaforizm umumnazariy muammo sanalsa-da, she’rda ijodkor fitratiga mansub shaxsiy xarakter kasb etadi. Aynan istiora badiiy nutqqa bezak berish barobarida muttasil ravishda estetik predmet yig‘iqligini ifoda mustaqilligi qadar yo‘naltiradi
