Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, yanvar
www.e-itt.uz
77
AHOLI TA
DBIRKORLIGINI OSHIRISHDA BANKLARNING O‘RNI
PhD, dots.
Murodova Mohigul Chori qizi
Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti
ORCID: 0009-0000-0011-0515
Annotatsiya.
Vatanimizda
yosh avlod uchun ayniqsa ularni jamiyatda o‘z o‘rniga ega
bo‘lishlari uchun yoshlarga oid siyosatni ishlab chiqilgani va bu siyosatni qonuniy asos bilan
mustahkamlanganligi va bosh qomusumiz O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va bir qancha
me’yoriy hujjatlarda keltirib o‘tilganligi, shuningdek, aholi tadbirkorligini oshirishda
daromadlilikni ta’minlash masalalariga qaratilgan tadqiqotlar bayoni kelt
irilgan.
Aholida kuzatilayotgan muammoli vaziyatlar va yechimlari, aholini ilmiy salohiyati, ta’lim
be
rishdagi holatlar, ijtimoiy holati yaxshi bo‘lmagan aholiga ko‘maklashish, ma’naviy yetuklik
darajasiga erishishda ularga zamon talabi asosida tarbiya berish va ayniqsa ularni ish bilan
ta’minlash kabi masalalarga e’tibor bergan holda ilmiy takliflar va am
aliy tavsiyalar berilgan.
Maqolada aholi tadbirkorligini oshirishda banklarning o‘rni bo‘yicha berilgan taklif va
tavsiyalar asosida ATB “Mikrokreditbank” hisobotlarini tuzish jarayonida qo‘llash
yuzasidan
tavsiyalar ishlab chiqilgan.
Kalit so‘zlar:
tijorat banki, kredit, daromad,
“Temir daftar”, “Аyollar daftari”, “Yoshlar
daftari”
,
“mahallabay”, “xonadonbay”
, ish haqi, foyda, k
ambag‘allik
, kapital.
РОЛЬ БАНКОВ В РАЗВИТИИ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСКОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ
НАСЕЛЕНИЯ
PhD, доц
.
Муродова Мохигул Чори кизи
Ташкентский государственный экономический университет
Аннотация.
Также важно отметить, что в нашей стране разработана
молодежная политика для молодого поколения, специально для того, чтобы они заняли
свое место в обществе, и эта политика подкреплена правовой основой и закреплена в
нашем главном документе, Конституция Республики Узбекистан и ряд нормативных
документов. Представлено
изложение исследования, направленного на обеспечение
рентабельности в развитии предпринимательской деятельности населения.
Такие
вопросы, как текущие проблемы, наблюдаемые среди населения, и пути их
решения, научный потенциал населения, ситуация в сфере образования, помощь
населению с низким социальным статусом, предоставление им современного
образования для достижения уровня духовной зрелости, и особенно предоставление их
трудоустройством. Даны научные предложения и практические рекомендации с учетом
В статье разработаны рекомендации по применению предложений и рекомендаций
о роли банков в повышении предпринимательской активности населения в процессе
составления отчетности АКБ «Микрокредитбанк».
Ключевые слова:
коммерческий банк, кредит, доход, “Темир дафтар”, “Аёллар
дафтари”, “Ёшлар дафтари”, “маҳаллабай”, “хонадонбай”, заработная плата, прибыль,
бедность, капитал.
U
O‘
K: 33.336.63
I SON - YANVAR, 2025
77-84
00
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, yanvar
www.e-itt.uz
78
THE ROLE OF BANKS IN INCREASING POPULATION ENTREPRENEURSHIP
PhD, assoc. prof.
Murodova Mohigul Chori kizi
Tashkent State the University of Economics
Abstract.
In our country, a youth policy has been developed for the younger generation,
especially for them to take their place in society, and this policy has been strengthened by a legal
basis and is enshrined in our main document, the Constitution of the Republic of Uzbekistan and a
number of regulatory documents, as well as a statement of research aimed at ensuring
profitability in increasing population entrepreneurship.
Scientific proposals and practical recommendations are given, paying attention to issues
such as the current situation and solutions observed in the population, the scientific potential of
the population, the situation in education, assistance to the population with poor social status,
providing them with modern education in achieving a level of spiritual maturity, and especially
providing them with employment.
The article develops recommendations on the application of the proposals and
recommendations on the role of banks in increasing population entrepreneurship in the process
of compiling reports of JSCB "Mikrokreditbank".
Keywords:
c
ommercial bank, credit, income, “Temir daftar”, “Аyollar daftari”, “Yoshlar
daftari”
,
“mahallabay”, “xonadonbay”
, wages, profits, poverty, capital.
Kirish.
O‘zbekistonning davlar raxbari muhtaram prezidentimiz Sh.M.Mirziyoev eʼtirof
etganidek, “barchamiz yaxshi tushunamizki, yoshlarga yo‘l berishda va ularga tadbirkorli
kni
singdirish juda muhim hisoblanadi. Tadbirkorlik, ishbilarmonlik bu yosh avlodga mos va xos
xislatdir”( Mirziyoev,2021). Mahalla asrlar davomida o‘zini o‘zi boshqaradigan ijtimoyi tuzilma
bo‘lib bunda, manaviy tadbirlani, ijtimoiy va iqtisodiy ahvoli yaxshi bo‘lmagan aholini
bos
hqaradi. Yurtimizda o‘z o‘rniga ega bo‘lib kelayotgan tuzilmadir. So‘nggi yillarda mazkur
institutga eʼtibor kuchaydi. Аholining barcha muammolari endi mahallaning oʼzida hal
etiladigan bo‘ldi. “Temir daftar”, “Аyollar daftari”, “Yoshlar daftari” tashkil etildi. Аholi bilan
ishlashning “mahallabay”, “xonadonbay” tizimi yo‘lga qo‘yildi.
Jamiyatda tadbirkorlikni keng targ‘ib etib tadbirkorlik faoliyatini qo‘llab
-quvvatlash
doimiy shakilda davom etsa o‘sha davlat yoshlarini ishsizlik
darajasi kamayish bilan birgalikda
ularni daromadlilik darajasi oshishiga va o‘z navbatida yashash sharoiti va ta’lim olishga
imkoniyati ortib boradi. Moddiy holati yaxshi bo‘lgan yoshlardan yangi g‘oyalar olish va uni
jamiyatga tadbiq etish imkoniyati kengayadi.
Adabiyotlar sharhi.
Aholimizning yoshlari soni bo‘yicha 9,6 million yoshlarni tashkil etib shundan, 4,9 millioni
erkaklarimizni 4,7 millioni ayollarimizni tashkil etadi. Shuni guvohi bo‘lishimiz mumkinki,
yurtimizni sal kam 60 foizi yoshlardan tashkil topgan bu rivojlanayotgan davlatlarga hos
hususiyatdir.Shu maqsadda aholi tadbirkorligini ayniqsa yoshlarni qo‘llab –
quvvatlash va
ularni daromadini oshirish juda muhim bo‘lib, olimlar tomonidan daromadni oshirishdagi
xulosalar keltirilgan.
Fisher (1995) topadigan daroma sarflaydiga xarajatlar uchun yetarli emasligi va
ehtiyojlarni qoplay olmagan jismoniy shaxslardir. Ba’zi oilalar jismonan tirik qolishga
imkoniyati mavjud bo‘lsada, axloqiy
-madaniy jihatdan cheklanadi. Buning boisi ularning
daromadlari belgilangan darajadan
ancha past bo‘ladi. Shuning uchun ham tadqiqot ishimizda
xalqaro va mahaliy olimlarning daromad bo‘yicha bergan ta’riflarini koʻrib oʻtamiz.
Xorijlik yetakchi iqtisodchi olimlar daromadni mehnat va kapitalni samarali ishlatish
natijasi deb hisobladilar. P
etti (1940) daromadni oʻzgalar mehnati mahsuli deb izohlagan. Smit
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, yanvar
www.e-itt.uz
79
(1962) daromad ish haqqi va foyda natijasida yuzaga keladi deydi. Shu bilan daromadni
oshishida uchta manba asos bo‘ladi bular: ish haqqi, foyda, va rentadir.
Smit taqsimotdagi ziddiylikka
to‘xtalib, xususan, kapital va foydani (olinishi) paydo
bo‘lishi jarayonlaridagi shakillanayotgan qarama
-
qarshiliklarni ko‘rsatadi deb qaraydi.
Iqtisodiy sub’ektlar tomoidan olingan daromadlar iqtisodiy manfaatlar ta’sirida o‘ziga
xos
shakilni olishini nazarda tutgan.
Rikardo (1951) daromadni talqini keng uslubda namoyon etilgan. Olim ishlab chiqarish
sohasiga ko‘proq e’tiborini qaratib, ish haqi va foydaning ziddiyligi shu yerda joylashuviga
e’tibor berdi. U ham ishlab chiqarishni
ng ijtimoiy shakli taqsimot qonunlari orqali aniqlanadi
deb qaraydi.
Sey ishlab chiqarishning 3 ta omiliga asosiy e’tiborini qaratadi. Uning fikricha, kapital
harakatsiz (o‘lik) vosita, lekin tabiat va inson kuchi ta’sirida mahsulot yaratishi mumkin deb
hisoblanadi .Kam xarj
lik ko‘p daromadni beradi va o‘z navbatida jamg‘arish inson uchun
hadiyadekdir deb ta’kidlaydi. U 3 omil iqtisodiyotda teng rol o‘ynashini va bu ular daromadida
ifodalanishini tahlil qiladi (Sey, 1803).
Daromadlarning iqtisodiy mazmunini tahlil qilishda Xi
ks (1993) o‘ziga xos yondoshuvni
qo‘llaganligini kuzatish mumkin. Uning fikricha, daromad turli davrda va har xil manbalarga
nisbatan bir xil xarakter kasb etmaydi. Bir qarashda daromadlar miqdoran kelib tushishi bilan
mazmun kasb etsa, ikkinchi xolatda da
romad iqtisodiy vaziyatning o‘zgarishiga nisbatan
mavjud bo‘ladi. Daromadlar shaklan va miqdoran o‘zgarib turadi. O‘zbekiston bozor
iqtisodiyotiga o‘tish sharoitida bozor va nobozor sharoitidagi daromadlarga ajralgan holda
iqtisodchi olim Hasanov (2016)
o‘
zi
ning ilmiy ishida tadqiq qilgan unga ko‘ra: bozor
daromadlari bozor qoidasida amal qilsa, nobozor daromadlarida o‘zgalar himoyasiga muhtojlik
qoidasi ham amala qiladi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida mamlakat aholisining hammasi ham
o‘zini o‘zi daromad bilan ta’minlay olmaydi. Davlat kam daromadli aholi qatlaminga ko‘mak
ko‘rsatadi. Mamlakatimiz daromadlar borasidagi siyosatida ish haqqining eng kam miqdorini
belgilash asosiy o‘rinda turadi.
Yurtimizda kambag‘allikning kelib chiqish sabablari o‘rganib, muht
ojlik darajasi
aniqlanadi. Yurtimiz iqtisosdchi olimlari kambag‘allikga tarif berishda bir qancha olimlarimiz
ilmiy izlanish olib borgan shundan, G‘aniev (2023) bozor iqtisodiyoti sharoitida o‘zgaruvchan
daromadlar tengsizligi va ijtimoiy, iqtisodiy, tibbiy, ekologik, demografik jarayonlar bilan
bog‘langan munosabatlarning mahsuli bo‘lib, insonlarning minimal iste’moli uchun hayotiy
zarur ne’matlarning yetarli bo‘lmasligi tushuniladi deb keltirib o‘tadilar.
Maxmudov (2021) hayot uchun mu
him bo‘lgan, eng za
rur minimal ehtiyojlarni qondira
olmaydigan, ishga layoqatli hisoblanib, istagan kasbga ega bo‘lish imkoniyatini cheklanganligi.
Xudoyberdiev (2024) turmush sharoitida zarur bo‘lgan eng kam ehtiyojini qoplay
olmagan iqtisodiy holati tang ahvolga eha yoshlar yoki oilalardir degan.
Tadqiqot metodologiyasi.
Oʻzbekiston Respublikasida tijorat banklari aholi tadbirkorligini ta’minlash maqsadida
imtiyozli kreditlar berilish ayniqsa yosh qatlamni qo‘llashi hozirda asosi maqsad bo‘lib,
мамлакат
банк тизими ва тўлов тизимларининг барқарорлигини таъминлаш бўлгани
ҳолда, пул массасининг ўсиш суръати пул
-
кредит сиёсатининг тактик мақсадлари
ҳисобланади.
Ilmiy tadqiqotni bajarishda statistik guruhlash, induksiya va deduksiya, ekspert baholash,
qiyosiy va trendli tahlil usullaridan foydalanildi.
Ilmiy maqolani yozishda O
‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi statistika
agentligi ma'lumotlaridan,
“Mikrokreditbank” ATB
rasmiy sayti
ma'lumotlaridan foydalanildi.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, yanvar
www.e-itt.uz
80
Tahlil va natijalar muhokamasi.
Davlat raxbarimiz aytganidek, mahalla haqiqatan ham, jamiyatimizning eng xalqchil
instituti hisoblanadi. Shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2021
-yil
9-avgustdagi 504-
son “Hududlarda “mahallabay” ishlash asosida oilaviy tadbirkorlikni
rivo
jlantirish va aholining doimiy daromad manbalarini ko‘paytirish orqali kambag‘allikni
qisqartirish chora-
tadbirlari to‘g‘risida qarori”ga asosan dastaklar yaratilgan.
1-
rasmda tadbirkorlikni rivojlanishida mahalaning o‘rni beqiyos bo‘lib, shu yerda
yashayo
tgan aholini o‘zini o‘zi band qilishda davlat tomonidan amalga os
hirilayotgan iqtisodiy
ko‘maklar juda o‘rinlidir ayniqsa davlat tomonidan tadbirkorlikni rivojlantirish maqsadida
imtiyoz asosida davlat dasturlarni misol qilsak bo‘ladi. Dasturlani asosiy ma
qsadi aholini ish
bilan bandligini ta’minlash va YAIM katta qo‘shishdir. Bu dasturga asosan xiamat ko‘rsatish,
ishlab chiqarish, kichik tadbirkorlikni yo‘lga qo‘yish va shu bilan birgalikda oilaviy
tadbirkorlikni boshlashga asos bo‘ldi. Buni samarasi o‘laroq mahallla aholisi o‘z hududidan
uzoqlashmagan holda ish faoliyatini tashkil etadi va shu bilan bir qatorda aholini ish bilan
ta’minlash imkoniyati ortib boradi. Hududlarda tadbirkorlar soni ortishi aholining og‘ir
qatlamlari uchun yangi ish joylarni daromad manbalarni yuzga keltiradi shuningdek,
tadbirkorlar soni ortib bormoqda.
1-rasm. 2017-2023-
yillarda O‘zbekiston Respublikasida tadbirkorlik sohasida amalga
oshirilgan muhim islohotlar natijasi
(stat.uz, n.d.)
O‘zbekistonda 2017
-yildan boshlab
biznesni ro‘yxatga olish osonlashtirildi. Natijada
ro‘yxatga olingan ta
dbirkorlik subyektlari soni 2017-
yilda 225,6 mingtani tashkil etgan bo‘lsa,
2023-
yil so‘ngiga kelganda 555,9 mingtaga yetdi yoki 2017
-yildagiga nisbatan 2,4 barobar
ko‘paydi. 2017
-2023-yillarda mobaynida yangi tashkil etilgan kichik tadbirkorlik subyektlari
2,3 barobarga o‘sgan lekin o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 4,6 foizga kam demakdir. Lekin
ro‘yxatdan o‘tgan kichik tadbirkorlik subyektlari esa 30,2 mingtasi tugatilgan.
Bu ham qonunga asoslanib Hukumatimiz raxbari tomonidan 2020 yil 13 oktyabrda PQ-
4862 qarorga asosan “Aholini tadbirkorlikka jalb qilish tizimini takomillashtirish va
tadbirkorlikni rivojlantirishga doir qo‘shimcha chora
-
tadbirlar to‘g‘risida”gi yoshlarni
orzularin
i va kichik biznesini boshlashga va imkoniyatlarini roʼyobga chiqarishg
a
koʼmaklashilmoqda.
Davlat dasturida keltirilishicha qizlarimiz va yigitlarimizni tadbirkorlikni o‘rganish uchun
ta’lim olishlari uchun yetmish besh foiz to‘lovini amalga oshirilib ber
ilyapdi. Yana bir yaxshi
takliflardan bir bu o‘zni band qilgan yokida tadbirkorlikni boshlashni boshlayotgan avlod
uchun mehnat qurollari va asbob uskunalar sotib olishi uchun BHM qiriq baravari miqdorida
subsida ajartilishi imkoni berildi. Yalpi ishlab ch
iqrishga hissa qo‘shayotgan yoshlarimizga ham
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, yanvar
www.e-itt.uz
81
juda katta imtiyozlarni taqdim qilayotgani juda qulay bo‘lib, yer egasi yoki ikkilamchi ijara
asosida yer berilgan kelajagimiz avlodlariga ko‘chatlar va urug‘ sotib olish uchun BHM sakkiz
baravarigacha mablag‘
ajratilgan. Bundan tashqari Chasniy sektorga 6 oydan oshmagan holda
faoliyat yuritayotgan yoshlarni o‘qishlari va qayta tayyorlashga o‘qitishlari uchun BHM to‘rt
baravarigacha miqdordagi o‘sha ko‘rxona yokida tashkilotlarga kompensasiya qilinishi
mumkin. S
oliqda ro‘yhatdan o‘tgan yosh tadbirkorlar uchun noturar joy arendasi uchun bir
yilgacha BHM yigirma besh baravarigacha to‘lab beriladi.
Yurtimizda imtiyozli kreditlarni asosan uchta bank taqdim qilmoqda bular Xalq banki,
Agrobank va Mikrokreditbanklardir.
Hozirda yurtimizda yoshlarni qo‘llab
-
quvvatlashda banklarni o‘rni juda yuqori bo‘lib, bu
banklardan ayniqsa “Mikrokreditbank”ni misol qilib olishimiz mumkin. Biz yuqorida keltirib
o‘tgan bank tomonida berilayotgan mikrokreditlar davlat raxbari aytagan ko‘rsatkich asosida
berilmoqda. Mikrokreditlarni asosiy qismi kasb va hunarga o‘qigan va sertifikat olgan yoshlar
uchun ajratilayotgani juda quvonchlidir.
Biz keltirib o‘tgan bankda quyidagicha m
ikrokreditlar ajratilib kelinmoqda:
Qiz va yigitlar uchun end
i biznesini boshlamoqchi bo‘lsa o‘ttiz uch million so‘m ta’minot
talab etmaydi;
Ikki yuz yigirma besh million so‘mgacha eng ko‘pida ta’minot talab qilgan holda kichik
korxona va mikrofirmalar uchun;
Imtiyozli stavkada bo‘lib, bu Markaziy bank tomonidan o‘r
natilgan minimal miqdor
asosida;
Uch yilga mo‘ljalanga bo‘lib imtoyozli davri olti oyni o‘z ichiga oladi bu ma’lumotlar
banklarning yillik hisobotlarida va qonun hujjatlarida keltirib o‘tilgan
(Mikrokreditbank yillik
hisoboti 2022).
2-rasm. 2019-2022 yillarda Mikrokredit bank tomonidan oilaviy tadbirkorlikni
rivojlantirish dasturi doirasidagi kreditlar
(
mkbank.uz, n.d.)
2-
rasmdan ko‘rish mumkinki bank tomonidan axolini tadbirkorlikga keng jalb qilish,
kambag‘illikni
qisqartirish yonalishlarida ishlab chiqilgan dasturlarning ijrosida faol ishtirok
etib 81
626 nafar mijozga xizmat ko‘rsatib 1.9 trln soʻm mablagʻ ajratilib buning natijasida
84
364 nafar fuqoro ish bilan ta’minlandi. Ijtimoiy dastur doirasida 880.1 mlrd.soʻm 44 345
nafar xotin-qizlarni, 7
67,8 mlrd. soʻmi 30800 nafar yoshlar tadbirkorligini qo‘llab quvvatlashga
yo‘naltirilgan. Xotin
-
qizlar tadbirkorligi uchun 876 mlrd.soʻm, yoshlar tadbirkorligi uchun 766
mlrd.soʻm, lider tadbirkorlar uchun 59.6 mlrd soʻm h
amda 1055 ta yangi tashkil etilgan
korxonalar uchun 87 mlrd. soʻmdan ortiq mablagʻ kreditlarga yo‘naltirilgan.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, yanvar
www.e-itt.uz
82
3-rasm. Mikrokredit bank tomonidan oilaviy tadbirkorlikni rivojlantirish dasturi
doirasidagi aholi bandligi ko‘rsatkichlari
(
mkbank.uz, n.d.)
3-
rasmdagi
ma’lumotlarga
asosan
PQ-4862-sonli
qaror
ijrosi
asosida
2021-
yilda jalb qilingan resurs mablagʻi toʼliq oʼzlashtirilib, yoshlarning 16 311 ta loyihalariga
477,4 mlrd.soʻm miqdorida kredit mablagʻlari ajratildi va 17 698 ta yoshlar bandligi
ta
ʼ
minlandi. 2022 yilda 87033 nafar
aholi bandligi ta’minlandi. Ushbu ko‘rsatkich o‘tgan yilga
nisbatan 5360 nafarga ko‘pdir (6 %). Jumladan, 26041 nafar yoshlar, 23061 nafari xotin
-qizlar,
20215 nafari o‘zini o‘zi band qilganlar, 14879 nafari ijtimoiy dafta
rdagi shaxslar bandligi
ta’minlang
an.
Inson mablag‘ topishdan asosiy mazmuni kelajak uchun va ijtimoiy va iqtisodiy ravnaq
topishida asosoiy dastak hisoblanadi. Daromad qanchalik ko‘p bo‘lsa insonlarni turmush
sharoitini va yaxshi yashashni shuningdek erkin harakat qilishga olib boradi. Bunda
daromadlar mazmunan xatti-
harakat samarasini yuksalishiga ko‘maklashadi.
4-rasm. Aholi daromadlarining chiziqli tenglama yordamida prognozi
(Xudoyberdiev, 2024)
O‘zbekistonda aholi daromadlari va unga ta’sir etuvchi omillar asosida ko‘p omilli
ekonometrik model tuzish, tuzilgan modelni turli testlar orqali tekshirish hamda modelning
statistik ahamiyatligini aniqlab, kelgusi davrlarga prognozlash, ijtimoiy sohani rivojlantirish
bo‘yicha ilmiy asoslangan qarorlar qabul qilish imkoniyatini beradi. 202
7-yilga qadar aholi
5360
78000
80000
82000
84000
86000
88000
2021
2022
2021
2022
5360
81673
87033
5360
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, yanvar
www.e-itt.uz
83
daromadlarining prognoz ko‘rsatkichi mos ravishda 610624; 665058; 719492; 773926;
828360 mlrd soʻm bo‘lishini ko‘rsatmoqda. Prognozning ishonchlilik d
arajasi 93% deb
baholandi. 2026 yilda aholi daromadini o‘sishi kambag‘allik darajasi i
kki barobar
kamaytirishning tizimli yo‘naltirilgan iqtisodiy vositalarini takomillashtirishga xizmat qildi.
Xulosa va takliflar.
Xulosa qilib, shuni aytib oʻtish
mumkinki aholi tadbirkorligini oshirishda banklarning
o‘rniga bagʻishlangan ilmiy faoliyatning natijalari shuni koʻrsatmoqdaki:
-
O‘zbekistonda so‘nggi yillarda Kambag‘allikni qisqartirish
chora-tadbirlarini
muvofiqlashtiruvchi va bevosita unga javobgar Ka
mbag‘allikni qisqartirish va bandlik vazirligi
tashkil etildi. Kambag‘allikka qarshi kurashishning eng asosiy yo‘nalishlari bo‘yicha ma’sul –
mahalla instututi yo‘lga qo‘yildi. Mahalla instituti tomonidan aholi turmush sharoitini
yaxshilash, doimiy va qo‘s
himcha daromad manbaiga ega qilish, oilaviy tadbirkorlikni
rivojlantirish yanada o‘sishiga xi
zmat qiladi.
-
taxlil natijalarida keltirilishicha, aholining daromadi ko‘tarilishi o‘z navbatida yurtimiz
iqtisodi oshishiga olib keladi buning natijasida, ta’limg
a va yoshlarni tadbirkorlik ruhida
tarbiyalsh va shu soxaga mablag‘ ajratilishi yuzasidan 2027 yilga pragnoz qilinishicha bo‘lgan
davrda aholining daromadlari hajmi 35,6 foiz oshishi prognoz qilingan.
-
iqtisodiy nazariy bilimlarga asoslanib, ta’kidlash lozimki, faqat iqtisodiy o‘sish bilangina
aholini ishsizlik darajasini pasaytirib bo‘lmaydi. Bu borada iqtisodiy o‘sishning imkon qadar
inklyuzivligini ta’minlash va ijtimoiy himoyaga muhtoj aholi qatlamlarini moddiy jihatdan
qo‘llab
-quvvatlashning aniq tizimliligi oshirish ijobiy natijalar beradi. Bu esa muayyan ishsizlik
darajasini kamaytirishga yo
‘naltirilgan chora
-
tadbirlar ko‘rishni, avvalo, yangi ish o‘rinlarini
yaratish, ta’lim sifatini oshirish, tibbiyot xizmatlarini yaxshilash, ijtimoiy dasturlar qabu
l qilib,
amalga oshirishni taqozo etadi.
Mamlakatda aholi tadbirkorligini oshirishda banklarn
ing o‘rni yuzasidan quyidagi ilmiy
takliflar va amaliy tavsiyalarni ishlab chiqdik:
1.
Yangi ish o‘rinlarini yaratish, ta’lim sifatini oshirish, tibbiyot xizmatla
rini yaxshilash,
ijtimoiy dasturlar qabul qilib ularga iqtisodiy ko‘mak berildi. Shu yo‘l bil
an aholiga
daromadliligni ta’minlash imkoniyati yaratadi. Bu muhtoj aholi qatlamlarini moddiy jihatdan
qo‘llab
-quvvatlashga sezilarli darajada hizmat qiladi.
2.
Eng muhim ahamiyatli jihatlaridan biri, yurtimizda iqtisodiy o‘sish va aholi
daromadlarini oshi
rish maqsadida davlat xarajatlarini tadbirkorlik sohasiga va ta’lim sohasiga
ko‘proq ajratilishi joriy qilinish darkor. Ushbu holat yoshlarni daromadi oshishi va
ilmiy
salohiyati yuksalishiga sabab bo‘ladi.
3.
Yurtimizda aholini qo‘llab
-quvvatlashda asosan uchta bank ishtirok etadi bular, xalq
banki, mikrokedit bank va agrobank xisoblanadi, tah
liliy ma’lumotlar bank saytida to‘liq
yoritilsa maqsadga muvofiq bo‘la
di. Bizning fikrimizcha, aholi tadbirkorligini oshirishda
daromadlilikni
taʼminlash masalalari samaradorligini baxolashning koʻrib oʻtilgan zamonaviy
monitoring tizimi avvalo, shakllantirilgan moliyaviy mabla‘lar hamda jamg‘arma
mablagʻlarning samarali, ma
qsadli va manzilli foydalanish uchin shart-sharoit yaratadi.
Adabiyotlar /Литература/Referenc
e:
G‘aniyev M.X. (2023) Innovatsion iqtisodiyotning shakllanish sharoitida aholi farovonligini
oshirish va kambag‘allikni qisqartirish yo‘nalishlari.
Iqt. fan. dokt. ilmiy darajasini olish uchun
yozilgan dissertatsiya avtoref.-Toshkent, 31 b.
Hasanov R.R. (20
16) Kambag‘allikning ijtimoiy
-
iqtisodiy sabablari. “Yangi o‘zbekiston
iqtisodiyotining makroiqtisodiy barqarorligini taminlash: muammolar, tahlillar va natijalar”
konf.tezislar to‘plami.
-591 B.
Maxmudov O.X. (2021) Oilalarda kambag‘allikni qisqartirish
om
illari “Iqtisodiyot va
innovatsion texnologiyalar” ilmiy elektron jurnali. № 6, noyabr
-dekabr, 269 b.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, yanvar
www.e-itt.uz
84
Mirziyoev Sh.M. (2021) Yangi O‘zbekiston Starategiyasi.
-
Toshkent: “O‘zbekiston”
nashriyoti, 464 bet.
mkbank.uz (n.d.)
“Mikrokreditbank” ATB
rasmiy sayti.
Rikardo D. (1951) On the Principles of Political Economy and Taxation. Piero Sraffa (Ed.)
Works and Correspondence of David Ricardo, Volume I, Cambridge University Press, p. 135. 33.
stat.uz (n.d.) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi statist
ika agentligi rasmiy
sayti.
Xiks J
.R. (1993) Стоимость и капитал. М.: Изд. Группа «Прогресс». 289 стр.
Xudoyberdiev J.J. (2024) Institutsional o‘zgarishlar sharoitida kambag‘allikni
kamaytirishning ijtimoiy-iqtisodiy mexanizmlarini takomillashtirish iqtis
odiyot fanlari bo‘yicha
falsafa doktori (Phd). ilmiy darajasini olish uchun yozilgan dissertatsiya avtoref.-Toshkent, 28 b.
Петт. В.
(1940).
Экономические и статистические работы. Т. I—II. Перевод под
ред.
Москва:
экономическое издательство, 323 с.
Смит А. (1962). Исследование о природе и причинах богатства народов.
Сэя. Ж.Б. (1803) Трактат политической экономии, или Простое изложение способа
формирования, распределения и потребления богатства.
Фишер С, Дорнбуш Р., Шмалензи Р. (1995) Экономика. –
Москва, Дело
-
ЛТД,
- 864
с.
