152
MILLIY IQTISODIYOTNI RIVOJLANTIRISHDA MULK QIYMATI VA UNI
BAHOLASHNING O’RNI VA AHAMIYATI
Jaloliddinova Mohira Alisher qizi -
Toshkent moliya instituti doktoranti
Milliy iqtisodiyotni rivojlantirishda moliya-bank sohasi uhim soha sifatida qaraladi. Yangi
O'zbekiston taraqqiyot strategiyasining uchinchi yo'nalishi
–
milliy iqtisodiyotni, uning o'sish
sur'atlarini zamon talablari darajasida rivojlantirish yo'nalishi bo'yicha belgilangan ustuvor
vazifalarni Harakatlar strategiyasining iqtisodiyotni rivojlantirish va liberallashtirishning
ustuvor yo'nalishlari doirasida boshlangan islohotlarning davomi sifatida baholash mumkin. O'z
o'rnida shuni ham aytish joizki, samarali amalga oshirilgan islohotlar navbatdagi muvaffaqiyat
debochasiga garovdir.
Yangi O'zbekiston taraqqiyot strategiyasiga muvofiq, 2022
–
2026-yillarda yuqorida
ta'kidlab o'tilgan yo'nalishlarda amalga oshirilgan islohotlarni samarali davom ettirish, mavjud
resurs va imkoniyatlarni safarbar etgan holda, aholi jon boshiga to'g'ri keladigan yalpi ichki
mahsulot hajmini yanada oshirish, 2030 yilga borib esa, O'zbekiston jon boshiga hisoblaganda,
aholi daromadlari o'rtacha ko'rsatkichdan yuqori bo'lgan davlatlar qatoriga kirish maqsad
qilingan.
102
Bunga esa, o'z navbatida, xususiy sektorni rag'batlantirish va uning ulushini oshirish,
to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalarni jalb etish va drayver sohalarda klaster tizimini
rivojlantirish orqali erishish ko'zda tutilgan.
O'z o'rnida aytish lozimki, iqtisodiyotdagi yetakchi tarmoqlarning samarali va jadal
rivojlanishi mamlakatdagi YaIM hajmining ortishi va shu orqali aholi jon boshiga YaIM hajmining
oshishiga ham olib keladi.
Mamlakatimizda olib borilayotgan iqtisodiy islohotlarning birinchi bosqichidayoq
mulkchilikning hamma shakllari teng huquqli ekanligi konstitutsion tarzda e’tirof etildi va mulkni
xususiylashtirish hisobiga ko‘p ukladli iqtisodiyotni real shakllantirish vazifasi qo‘yildi. Ayni
vaqtda mamlakatimiz bosib o‘tgan taraqqiyot yo‘lining chuqur tahlili, bugungi kunda jahon
bozori konyunkturasi keskin o‘zgarib, globallashuv sharoitida raqobat tobora kuchayib
borayotgani davlatimizni yanada barqaror va jadal sur’atla
r bilan rivojlantirish uchun mutlaqo
yangicha yondashuv hamda tamoyillarni ishlab chiqish va ro‘yobga chiqarishni taqozo
etmoqda
103
.
Shu borada ko‘chmas mulk qiymatini baholashda obyektlarning bozorini shakllantirish
hamda ularga bo‘lgan huquqlarga doir bitimlar tuzish bilan bog‘liq xizmatlarni ko‘rsatish
bo‘yicha tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirishga ham imkoniyat yaratadi. Baholash tashkilotlari
faoliyatini samarali tashkil etish, rivojlantirish, pirovardida, mulkdan foydalanish samaradorligini
va iqt
isodiyotda pul mablag‘lari harakatining faollashuviga ta’sir ko‘rsatib, pirovardida, u
iqtisodiy o‘sishga ham o‘z ijobiy ta’sirini ko‘rsatadi. Aynan ana shu eng muhim vazifalar iqtisodiy
islohotlarni chuqurlashtirishning asosiy yo‘nalishlari va ustuvor vazifalariga jiddiy o‘zgartirishlar
kiritish uchun poydevor bo‘lishi kerak
104
.
O‘zbekistonda ko‘chmas mulk savdolari bo‘yicha
tuzilgan shartnomalar o‘tgan yilga nisbatan 17 foizga oshdi. Ko‘chmas mulk bitimlarining
102
F.Yunusov “Milliy iqtisodiyotni rivojlantirishdagi ustuvor vazifalar” maqolasi
103
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni. O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar
strategiyasi to‘g‘risida. O‘zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari to‘plami, 2017
-y., 6-son, 70-modda, 20- son, 354-modda..
104
Mirziyoev Sh.M. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib
-intizom va shaxsiy javobgarlik
–
har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi
bo’lishi kerak. // www.uza.uz. 16.01.2017
153
umumiy sonining qariyb 40 foizi Toshkentga to
‘g‘ri keladi. Toshkentda kvartira narxlari o‘tgan
chorakka nisbatan o‘rtacha 5−7% ga
oshgan. Ko
‘chmas mulk bo‘yicha bitimlarning umumiy
sonining qariyb 40 foizi Toshkentga to‘g‘ri keladi.
Viloyatlar kesimida qaralganda, 2021 yilda tuzilgan bitimlar:
•
Samarqandda
—
32%ga,
•
Farg‘onada
—
27% ga,
•
Namanganda
—
36% ga,
•
Andijonda
—
31%ga,
•
Buxoroda
—
33%ga,
•
Navoiyda
—
29% ga
Qoraqalpog‘istonda
—
27%ga o‘sdi.
Toshkent shahrida tuzilgan bitimlar soni 2 foizga kamaydi. Shunga qaramasdan, 2021
yilning uc
hinchi choragining dastlabki natijalari shuni ko‘rsatdiki, Toshkentda narxlar o‘tgan
chorakka nisbatan o‘rtacha 5−7% ga
oshgan. Shaharda birlamchi bozordagi ko‘chmas mulkning
bir kvadrat metri uchun o‘rtacha narxi sentabr oyi holatiga ko‘ra, 7,2 mln. so‘mn
i tashkil qildi.
O‘rganishlarga ko‘ra, Toshketning eng ko‘p qurilish ishlari olib borilayotgan tumanlariga
quyidagilar kirgan:
•
Mirzo Ulug‘bek;
•
Yakkasaroy;
•
Yashnobod;
•
Uchtepa;
•
Yunusobod.
1-jadval
Birlamchi bozordagi ko‘chmas mulkning bir kvadrat metri uchun o‘rtacha
narx jadvali (2021 yil sentabr)
105
Tuman
Kvadrat metri uchun o‘rtacha
narx (mln so‘m)
TJ soni
Olmazor
7 300 000
10
Bektemir
5 741 250
4
Mirobod
10 009 434
10
Mirzo-
Ulug‘bek
9 085 128
35
Sirg‘ali
6 472 318
5
Uchtepa
6 179 000
20
Chilonzor
6 268 125
12
Shayxontoxur
7 673 462
16
Yunusobod
10 377 000
20
Yakkasaroy
8 196 833
27
Yangihayot
8 231 800
1
Yashnobod
6 290 854
24
Shahar bo‘yicha o‘rtacha
7 254 855
184
Bu tumanlar shahar markaziga yaqinroq va rivojlangan
infratuzilmaga ega bo‘lganligi bois
yuqori narx takliflarini keltirib chiqaradi. Chilonzor, Bektemir, Sergeli, Uchtepa kabi tumanlarda
uy-
joy narxi o‘rtacha 30%ga pastroq.
105
www.stroyka.uz
154
Poytaxtda uy-
joy sotib olishda ma’muriy to‘siqlarni bartaraf etish, karantin chorala
rini
yumshatish, qurilish hajmini cheklash, Toshkentni yashil zonaga aylantirish, ipoteka kreditlash
vositalarini takomillashtirish Toshkentda ko‘chmas mulkka bo‘lgan talabning doimiy o‘sishiga
va birlamchi uy-
joy narxlarining o‘sishiga olib keladigan asos
iy omillardan biri ekanligi qayd
etiladi.
Shu o'rinda alohida ta'kidlash lozimki, yangi O'zbekiston taraqqiyot strategiyasida kelgusi
besh yillikda mamlakat iqtisodiyotini yanada rivojlantirish borasida bir qator strategik vazifalar
belgilangan. Xususan, tadbirkorlik faoliyatini yanada qo'llab-quvvatlash, biznes muhiti va zarur
infratuzilmalarni yaratish bo'yicha islohotlarni davom ettirish, kambag'allikni ikki barobar
qisqartirish, hududlarni rivojlantirish va agrar sohani rivojlantirishga oid vazifalarga alohida
ahamiyat berilgan.
Mazkur vazifalar Harakatlar strategiyasi doirasida samarali amalga oshirilgan
islohotlarning uzviy davomi yoki boshqacha aytganda, yangi muvaffaqiyatning boshlanishi bo'lib,
u mamlakatning iqtisodiy farovonligini va boshlangan islohotlar samarasini yanada oshirishga
xizmat qiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
1.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017
-yil 7-fevraldagi PF-4947- sonli Farmoni.
2.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni. O‘zbekiston
Respublikasini yanada rivojlantirish
bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida. O‘zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari to‘plami, 2017
-y., 6-
son, 70-modda, 20-son, 354-modda.
3.
Mirziyoev Sh.M. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib
-intizom va shaxsiy javobgarlik
–
har bir rahbar
faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak.
4.
F.Yunusov “Milliy iqtisodiyotni rivojlantirishdagi ustuvor vazifalar” maqolasi
5.
www.stroyka.uz
ЎЗБЕКИСТОН БАНКЛАРИНИНГ ХАЛҚАРО РАҚОБАТБАРДОШЛИГИНИ
ТАЪМИНЛАШНИНГ ДОЛЗАРБ МАСАЛАЛАРИ
Тлеуов Медет Абдимуратович
-
Бердақ номидаги Қорақолпоқ Давлат
Университети
мустақил изланувчиси
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги ПФ
-60-
сонли
Фармони билан тасдиқланган янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегиясида
2022-2026
йилларда 70 млрд. АҚШ доллари миқдорида хорижий инвестицияларни жалб қилиш,
мамлакат фонд бозори айланмасини ҳозирги 200 млн. АҚШ долларидан 7 млрд. АҚШ
долларига етказиш каби долзарб вазифалар қўйилган. Бу эса, мамлакат тижорат
банкларининг халқаро рақобатбардошлигини таъминлаш заруриятини юзага келтиради.
Ўз навбатида, тижорат банкларининг халқаро рақобатбардошлигини таъминлаш
банкларнинг халқаро рақобатбардошлигини баҳолашни такомиллаштириш ва уни
яхшилашнинг илмий жиҳатдан асосланган йўлларини
ишлаб чиқишни тақозо этади.
Айни вақтда, ҳозирги даврда Ўзбекистон Республикаси тижорат банкларининг
халқаро рақобатбардошлигини баҳолашни такомиллаштириш ва уни яхшилаш билан
боғлиқ
бўлган
долзарб
муаммолар
мавжуд.
Жумладан,
банкларнинг
рақобатбардошлигини аниқ ва тўлиқ баҳолаш имконини берадиган кўрсаткичлар тизими
республикамиз тижорат банкларида шакллантирилмаган.
