154
Poytaxtda uy-
joy sotib olishda ma’muriy to‘siqlarni bartaraf etish, karantin chorala
rini
yumshatish, qurilish hajmini cheklash, Toshkentni yashil zonaga aylantirish, ipoteka kreditlash
vositalarini takomillashtirish Toshkentda ko‘chmas mulkka bo‘lgan talabning doimiy o‘sishiga
va birlamchi uy-
joy narxlarining o‘sishiga olib keladigan asos
iy omillardan biri ekanligi qayd
etiladi.
Shu o'rinda alohida ta'kidlash lozimki, yangi O'zbekiston taraqqiyot strategiyasida kelgusi
besh yillikda mamlakat iqtisodiyotini yanada rivojlantirish borasida bir qator strategik vazifalar
belgilangan. Xususan, tadbirkorlik faoliyatini yanada qo'llab-quvvatlash, biznes muhiti va zarur
infratuzilmalarni yaratish bo'yicha islohotlarni davom ettirish, kambag'allikni ikki barobar
qisqartirish, hududlarni rivojlantirish va agrar sohani rivojlantirishga oid vazifalarga alohida
ahamiyat berilgan.
Mazkur vazifalar Harakatlar strategiyasi doirasida samarali amalga oshirilgan
islohotlarning uzviy davomi yoki boshqacha aytganda, yangi muvaffaqiyatning boshlanishi bo'lib,
u mamlakatning iqtisodiy farovonligini va boshlangan islohotlar samarasini yanada oshirishga
xizmat qiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
1.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017
-yil 7-fevraldagi PF-4947- sonli Farmoni.
2.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni. O‘zbekiston
Respublikasini yanada rivojlantirish
bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida. O‘zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari to‘plami, 2017
-y., 6-
son, 70-modda, 20-son, 354-modda.
3.
Mirziyoev Sh.M. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib
-intizom va shaxsiy javobgarlik
–
har bir rahbar
faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak.
4.
F.Yunusov “Milliy iqtisodiyotni rivojlantirishdagi ustuvor vazifalar” maqolasi
5.
www.stroyka.uz
ЎЗБЕКИСТОН БАНКЛАРИНИНГ ХАЛҚАРО РАҚОБАТБАРДОШЛИГИНИ
ТАЪМИНЛАШНИНГ ДОЛЗАРБ МАСАЛАЛАРИ
Тлеуов Медет Абдимуратович
-
Бердақ номидаги Қорақолпоқ Давлат
Университети
мустақил изланувчиси
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги ПФ
-60-
сонли
Фармони билан тасдиқланган янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегиясида
2022-2026
йилларда 70 млрд. АҚШ доллари миқдорида хорижий инвестицияларни жалб қилиш,
мамлакат фонд бозори айланмасини ҳозирги 200 млн. АҚШ долларидан 7 млрд. АҚШ
долларига етказиш каби долзарб вазифалар қўйилган. Бу эса, мамлакат тижорат
банкларининг халқаро рақобатбардошлигини таъминлаш заруриятини юзага келтиради.
Ўз навбатида, тижорат банкларининг халқаро рақобатбардошлигини таъминлаш
банкларнинг халқаро рақобатбардошлигини баҳолашни такомиллаштириш ва уни
яхшилашнинг илмий жиҳатдан асосланган йўлларини
ишлаб чиқишни тақозо этади.
Айни вақтда, ҳозирги даврда Ўзбекистон Республикаси тижорат банкларининг
халқаро рақобатбардошлигини баҳолашни такомиллаштириш ва уни яхшилаш билан
боғлиқ
бўлган
долзарб
муаммолар
мавжуд.
Жумладан,
банкларнинг
рақобатбардошлигини аниқ ва тўлиқ баҳолаш имконини берадиган кўрсаткичлар тизими
республикамиз тижорат банкларида шакллантирилмаган.
155
Ўзбекистон Республикаси тижорат банкларининг халқаро рақобатбардошлик
даражасига баҳо бериш учун дастлаб уларнинг тўловга қобиллигига баҳо берамиз.
1-
жадвалда келтирилган маълумотлар яққол кўрсатадики, ТИФ Миллий банкида
2017-
2021 йилларда регулятив капиталнинг ўсиш суръати билан активларнинг рискка
тортилган суммасининг ўсиш суръати ўртасидаги мутаносиблик таъминланмаган.
Масалан, 2017, 2020 ва 2021 йилларда активларнинг рискка тортилган суммасининг ўсиш
суръати регулятив капиталнинг ўсиш суръатидан юқори бўлган. Бу эса, Миллий банк
капиталининг етарлилигини таъминлаш нуқтаи
-
назаридан салбий ҳолат ҳисобланади.
ТИФ Миллий банкида соф фоизли маржа кўрсаткичининг меъёрий даражадан паст
бўлганлиги, фикримизча, қуйидаги сабаблар билан изоҳланади:
-
фоизли харажатларнинг ўсиш суръатини соф фоизли даромадларнинг ўсиш
суръатидан юқори эканлиги;
-
фоизли даромадларнинг ўсиш суръати билан фоизли харажатларнинг ўсиш
суръати ўртасида мутаносибликнинг мавжуд эмаслиги;
-
соф фойда миқдорининг активлар суммасига нисбатан жуда кичиклиги.
1-
жадвал
Ўзбекистон Республикаси Ташқи иқтисодий фаолият Миллий банкида регулятив
капитал ва активларнинг рискка тортилган суммасининг йиллик ўсиш
суръатлари, фоизда
106
Кўрсаткичлар
2017 й.
2018 й.
2019 й.
2020 й.
2021 й.
Регулятив
капиталнинг
ўсиш
суръати
250,7
119,1
229,6
105,6
106,5
Активларнинг рискка тортилган
суммасининг ўсиш суръати
259,7
118,5
128,3
130,3
118,7
Таҳлил қилинган давр мобайнида ТИФ Миллий банкида соф фойданинг даражасини
паст бўлганлиги қуйидаги сабаблар билан изоҳланади:
–
соф фойда миқдорининг банк активларининг рискка тортилган суммасига
нисбатан жуда кичик эканлиги;
–
соф фойданинг ўсиш суръати билан активларнинг ўсиш суръати ўртасидаги
мутаносибликни таъминланмаганлиги. Масалан, 2020 йилда 2019 йилга нисбатан
Миллий банк активларининг рискка тортилган суммаси 29,2 фоизга кўпайгани ҳолда, соф
фойдасининг миқдори 13,2 фоизга камайган.
Тадқиқот жараёнида қуйидаги хулосаларни шакллантирдик:
-
тижорат банкларининг халқаро рақобатбардошлигини таъминлашда уларнинг
ликвидлилиги, тўловга қобиллиги ва молиявий барқарорлиги муҳим ўрин тутади;
-
ТИФ Миллий банкида 2017
-
2021 йилларда регулятив капиталнинг ўсиш суръати
билан активларнинг рискка тортилган суммасининг ўсиш суръати ўртасидаги
мутаносибликни таъминланмаганлиги
банк капиталининг етарлилигини таъминлаш
нуқтаи
-
назаридан салбий ҳолат ҳисобланади;
-
ТИФ Миллий банкида 2021 йилда 2017 йилга нисбатан соф фоизли маржа ва бир
сўмлик активга тўғри келадиган даромад даражаси кўрсаткичларининг даражасини
ошганлиги банкнинг даромад базасини мустаҳкамлаш нуқтаи
-
назаридан ижобий ҳолат
106
Жадвал муаллиф томонидан ТИФ Миллий банкининг ҳисоботлари маълумотлари асосида тузилган.
156
ҳисобланади, бироқ, таҳлил қилинган давр мобайнида соф фоизли маржа кўрсаткичини
меъёрий даражадан (4,5%) анча паст бўлган;
-
ТИФ Миллий банки соф фойдасининг даражаси фақат 2019 йилда меъёрий талаб
даражасида бўлган, яъни 2,0 фоиздан юқори бўлган. Қолган таҳлил қилинган йилларда
соф фойданинг даражасини паст бўлганлиги Миллий банкнинг молиявий
барқарорлигини таъминлаш нуқтаи
-
назаридан салбий ҳолат ҳисобланади.
Фикримизча, республикамиз тижорат банкларининг халқаро рақобатбардошлигини
таъминлаш учун қуйидаги тадбирларни амалга ошириш лозим:
Ҳар бир тижорат банкининг халқаро рақобатбадошлигини таъминлаш
стратегиясини ишлаб чиқиш лозим ва ушбу стратегия қуйидаги устувор йўналишлардан
иборат бўлиши керак:
–
банкларнинг самарадорлиги ва барқарорлигини ошириш;
–банк хизматлари турларини кенгайтириш ва мижозларга хизмат кўрсатиш
сифатини янада ошириш;
–банклар устидан амалга ошириладиган назоратни такомиллаштириш;
–
банк қонунчилигини замонавий шароитларга мослаштириш;
–
Банк назорати бўйича Базель қўмитасининг банкларнинг ликвидлилиги, молиявий
барқарорлиги ҳамда рискларни баҳолаш ва бошқариш бўйича тавсияларини амалиётга
жорий этиш;
–
банк сирини сақлаш;
–
янги банк технологияларини жорий этиш;
–
тижорат банкининг инновациялар портфелини шакллантириш;
–
банкнинг халқаро рақобатбардошлигини тўлиқ баҳолаш имконини берадиган
кўрсаткичлар тизими.
Фойдаланилган адабиётлар
1. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги Фармони. 2022
-2026
йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистонннинг тараққиёт стратегияси тўғрисида//www.lex.uz.
2.
Климова Н.В. Повышение международной конкурентоспособности российских
банков//Аудит и финансовый анализ. –
Москва, 2011.
-
№ 6. –
С. 77
-81.
3. Синки Дж. Финансовый менеджмент в коммерческом банке и в индустрии финансовых
услуг. Пер. с англ. –
М.: Альпина Паблишер, 2017. –
С. 648.
4.
Семибратова, О.И. Банковское дело: учебник / М.: Академия, 2012. –
С. 146
.
БАНК
ТИЗИМИНИНГ ИҚТИСОДИЙ
САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШДА
ИНСТИТУЦИОНАЛ АСОСЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ
Мирҳайдарова Моҳира Миракбар қизи
-
Тошкент давлат иқтисодиёт университети
мустақил тадқиқотчиси
Иқтисодиётнинг барча тармоқ ва соҳаларини кредитлаш орқали қўллаб
-
қувватлаш
ҳамда пул муомаласини бошқариш жараёнларида тижорат банкларининг аҳамияти жуда
катта. Иқтисодиётнинг ривожланиш даражаси кўп жиҳатдан тижорат банклари ўзларига
юклатилган вазифаларни қай даражада бажара олаётганликларига ҳам боғлиқ бўлади.
Давлат раҳбари
Ш
.
Мирзиёев алоҳида таъкидлаб ўтганидек, бу борада ҳал қилиниши зарур
бўлган муаммолар ҳали жуда кўп. Жумладан, “банк тизимига хусусий ва хорижий капитал
кириб келиши ҳисобидан биз давлат банклари улушини босқичма
-
босқич камайтириб
