СУВЕРЕН ФОНДЛАРНИ САМАРАЛИ БОШҚАРИШ МАСАЛАЛАРИ

Поделиться
Жуманиязов, И. . (2023). СУВЕРЕН ФОНДЛАРНИ САМАРАЛИ БОШҚАРИШ МАСАЛАЛАРИ. Приоритетные направления, современные тенденции и перспективы развития финансового рынка, 263–267. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/financial-market-growth/article/view/19099
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Жаҳон иқтисодиётининг бугунги глобал ўзгаришлар шароитида, бир томондан, молиявий заҳиралар, иккинчи томондан, халқаро молия бозорининг энг йирик иштирокчилари ҳисобланган суверен фондларнинг фаолиятига жиддий эътибор қаратишни тақозо этади.


background image

262

Выделенные проблемы свидетельствуют о необходимости развития финансовой

грамотности

молодёжи.

Учитывая

определённые

дисфункции

финансовой

социализации подрастающего поколения, низкий уровень доверия к финансовым
институтам, особую актуальность приобретают программы финансового образования,

популяризация финансовых знаний. Современных условиях дефицита времени и

динамичного ритма жизни наиболее востребованный могут быть виртуальные
площадки, вебинары, электронные ресурсу, позволяющие получать адекватную

информацию по финансовым вопросам. Для молодежи высокую актуальность могут

иметь интерактивные, игровые формы формирования финансовых знаний и навыков

.

Список литературы

:

1.

Научно

-

образовательный портал IQ. Необходимость повышения финансовой

грамотности молодежи как важнейший приоритет государственной политики. Режим

доступа:https://iq.hse.ru/more/finance/neobhodimost

-povishenia-finansovoj-gramotnosti

2.

Электронный научно

-

практический журнал «Современные научные исследования и

инновации». ПОВЫШЕНИЕ ФИНАНСОВОЙ ГРАМОТНОСТИ МОЛОДЕЖИ КАК УСЛОВИЕ
МОДЕРНИЗАЦИИ

ЭКОНОМИКИ

РОССИИ.

Режим

доступа:

https://web.snauka.ru/issues/2014/12/43071

(дата обращения: 24.02.2023).

3.

Зеленцова А., Блискавка

Е., Демидов Д. Повышение финансовой грамотности

населения: международный опыт и российская практика. –

Litres, 2021.

4.

Научно

-

образовательный

портал

cyberleninka.ru.

РАЗВИТИЕ

ФИНАНСОВОЙ

ГРАМОТНОСТИ МОЛОДЕЖИ В СОВРЕМЕННЫХ РОССИЙСКИХ УСЛОВИЯХ. Режим доступа:

https://cyberleninka.ru/article/n/razvitie-finansovoy-gramotnosti-molodezhi-v-sovremennyh-

rossiyskih-usloviyah

5.

ЦОЙ М. РОЛЬ ГЕНДЕРНОГО РАВЕНСТВА В ВОПРОСАХ СОКРАЩЕНИЯ БЕДНОСТИ И

СОЗДАНИЯ ДОСТОЙНЫХ РАБОЧИХ МЕСТ–МИРОВОЙ ОПЫТ И ПРАКТИКА УЗБЕКИСТАНА //Архив
научных исследований. –

2022.

Т. 2. –

№. 1.

6.

Цой МП, Ибрагимов ЗТ. ЗАКОНОДАТЕЛЬНЫЕ ОСНОВЫ ЦИФРОВОГО ОБРАЗОВАНИЯ.

International Journal of Contemporary Scientific and Technical Research. 2022 Nov 18:339-42.

7.

Хасанова Г. Б. и др. ВЛИЯНИЕ

ИСКУССТВЕННОГО

ИНТЕЛЛЕКТА

НА

ЭКОНОМИКУ

//International Journal of Contemporary Scientific and Technical Research.

2022.

С

. 259-263.

8.

Хасанова Г., Коробкова А., Эшмухаммедов У. Информационные технологии в обучении и

воспитании детей //Современные инновационные исследования актуальные проблемы и
развитие тенденции: решения и перспективы. –

2022.

Т. 1. –

№. 1. –

С. 231

-233.

9.

Kamolov, Dostonbek Rustam O’G’Li. "O'ZBEKISTONDA DEMOKRATIYA VA AXLOQNING

ZAMONAVIY MUAMMOLARI VA YECHIMLARI." Academic research in educational sciences 3.NUU

Conference 2 (2022): 348-352.

СУВЕРЕН ФОНДЛАРНИ САМАРАЛИ БОШҚАРИШ МАСАЛАЛАРИ

Жуманиязов Иномжон Тураевич

Тошкент молия институти доценти, PhD

Жаҳон иқтисодиётининг бугунги глобал ўзгаришлар шароитида, бир томондан,

молиявий заҳиралар, иккинчи томондан, халқаро молия бозорининг энг йирик
иштирокчилари ҳисобланган суверен фондларнинг фаолиятига жиддий эътибор

қаратишни

тақозо этади. Молия тизимида суверен маблағлардан фойдаланиш инқироз

даврида

йўқолган

бюджет

даромадларини

қоплаш,

молия

бозорларини

барқарорлаштириш, ҳукуматнинг кредит тизимида мақбул ликвидлик даражасини

таъминлаш, истеъмол талаби ва фуқароларнинг ишончини тиклаш учун ягона мумкин

бўлган инқирозга қарши восита бўлиб қолмоқда. Бугунги кунда суверен фондлар
дунёнинг 50 дан ортиқ мамлакатларида, шу жумладан Ўзбекистон Республикасида

иқтисодиётга давлат таъсирининг самарали воситаси эканлигини исботлади.


background image

263

Халқаро амалиётда йирик инфратузилма лойиҳаларини амалга ошириш,

замонавий юқори технологияли ишлаб чиқариш объектларини барпо этиш мақсадида

иқтисодиётни жадал ривожлантириш, ижтимоий

-

иқтисодий лойиҳаларни хорижий

инвестициялар билан ҳамкорликда амалга ошириш борасида суверен фондлар ўз

маблағлари билан инвестицион ва инновацион жараёнларни фаоллаштирувчи кучга

айланган. 2022 йил маълумотларига кўра 50 дан ортиқ давлатда 100 дан ортиқ суверен
фондлар ташкил этилган бўлиб, уларнинг умумий капитали 10,1 трлн АҚШ

долларидан ортиқни ташкил этади[11]. Суверен фондлар ташкил этилиш

географиясига назар ташласак, 19,05 фоизи (28) Яқин Шарқ мамлакатларига, 19,05
фоизи (28) Осиё минтақасига, 17,69 фоизи (26) Африкага, 15,64 фоизи (23) Европага,

12,93 фоизи (19) Шимолий Америкага, 9,52 фоизи (14) Лотин Америкасига ва 6,1 фоизи

(9) Австралия ва Тинч океани мамлакатлари ҳиссасига тўғри келади.

Бугунги кунда ҳар бир мамлакат ўз иқтисодий тараққиётини таъминлаш орқали

жаҳон иқтисодиётида ўз ўрнини мустаҳкамлашга интилмоқда. Дунёнинг турли

мамлакатларида суверен фондларни шакллантириш тенденцияси, шунингдек
уларнинг ҳажми ва фаолият географиясининг кенгайиши, бундай институтларнинг

пайдо бўлиши ва аҳамияти, шунингдек, айрим давлатларнинг ижтимоий

-

иқтисодий

ривожланиши учун амалий инструмент сифатидаги иштироки бу фондларни самарали
бошариш долзарблигини кўрсатади.

Мамлакатимизда иқтисодиёт тармоқларида

барқарор юқори ўсиш суръатларини

таъминлаш орқали келгуси беш йилда аҳоли жон бошига ялпи ички маҳсулотни —

1,6

баравар ва 2030 йилга бориб аҳоли жон бошига тўғри келадиган даромадни 4 минг

АҚШ долларидан ошириш ҳамда «даромади ўртачадан юқори бўлган давлатлар»

қаторига кириш учун замин яратиш тараққиёт стратегиямизнинг асосий
мақсадларидан бири ҳисобланади [1]. Бу мақсадни амалга оширишда мамлакат суверен

фонди Тикланиш ва тараққиёт жамғармасининг роли алоҳида аҳамият касб этади.

Бундан ташқари, бир қатор давлатларда суверен фондларнинг фаолият

юритишидан келиб чиққан ҳолда, суверен фондларнинг объектив бозордаги

камчиликларни бартараф этиш вазифаси, монетар хусусиятидан келиб чиққан ҳолда

инфляцияни жиловлаш вазифаси, инсон капиталига давлат инвестицияларини
киритиш, мамлакат иқтисодий секторнинг диверсификация даражасини ошириш ва

бошқа бир қатор вазифаларни бажариши мамлакат иқтисодий тараққиётида суверен

фондлар аҳамиятини янада оширади. Шундан келиб чиққан ҳолда биз бу мақолани
суверен фондлар фаолияти самарали бошқаришнинг принципларини ўрганишга

бағишладик.

Муайян

бир

мамлакатда

қўлланадиган

фондларнинг

маблағларини

шакллантириш ва фойдаланиш қоидалари турли омилларнинг таъсир даражасига

боғлиқ. Улар қаторига қуйидагилар киради: табиий

-

иқлим омиллари, мамлакатнинг

умумий ижтимоий

-

иқтисодий ҳолати, демографик вазият, пул

-

кредит ва бюджет

сиёсатини амалга ошириш самарадорлиги, шунингдек, суверен фонднинг ўзига

хослиги ва бажарадиган вазифалари.

Ривожланаётган мамлакатларда ишлаб чиқаришнинг диверсификация даражаси

пастлиги, иқтисодиётнинг хомашёга боғланиб қолганлиги туфайли инқирозли

даврларни бартараф қилиш учун суверен фондларга зарурат юзага келади. Айрим
мамлакатларда, мисол учун, Хитой ва Сингапурда суверен фондлар пайдо бўлиши

товарлар экспорти ҳажмининг ўсиши ва ташқи истеъмолчига боғлиқлик юқорилиги

билан асосланади.

Суверен фондларни ташкил этишда уларни молиявий маблағларини

шакллантириш ва уларда фойдаланиш жараёни бир нечта принциплар асосида амалга

оширилиши лозим (1

-

расмга қаранг).


background image

264

1-

расм. Суверен фондлар маблағларини шакллантириш ва улардан

фойдаланиш принциплари

164

Уларнинг хусусиятлари қуйидагича:

стратегик мувофиқлик принципи [2] суверен фондларнинг мақсад ва

вазифалари солиқ

-

бюджет ва пул

-

кредит тизими билан боғланган, шунингдек,

иқтисодиётни ривожлантиришнинг узоқ муддатли ижтимоий

-

иқтисодий режалари

билан муносабатда бўлиши лозимлигини кўрсатади;

маблағларни шакллантириш ва фойдаланиш тўлиқлиги принципи [3] давлат

бюджетининг конъюнктура омилига боғлиқлигини пасайтириш учун барча

конъюнктура даромадларини бошқариш кераклигини, уларнинг бир қисмини

бошқаришни эмас;

бошқарувда мақсадларни белгилаш принципи суверен фондлар белгиланган,

аниқ ва тушунарли мақсадлар ва вазифаларга эришиш учун ташкил этилиши
лозимлигини англатади.

самарали бошқарув принципи [2] суверен фондлар олдига қўйилган мақсад

ва вазифаларга тежамли эришиш учун ҳар бир бошқарув қатнашчисининг

жавобгарликларини мос равишда тақсимлаган ва ваколатларни чегаралаган ҳолда

тушунарли ва шаффоф бошқарув тузилмасини ташкил қилиш зарурлигини кўзда
тутади;

ижтимоий жавобгарлик принципи [4] суверен фондларнинг маблағлари

асосий фойда олувчилар –

бутун аҳоли манфаатларини ҳисобга олган ҳолда давлат

ижтимоий

-

иқтисодий сиёсати мақсадларига эришишга йўналтирилиши лозимлигини

англатади;

самарали инвестициялаш принципи [5] шуни талаб қиладики, суверен

фондларнинг маблағлари ишлаб чиқилган инвестиция стратегияларига мувофиқ ва
инвестициялаш

потенциал

эҳтимолий

рискларини

ҳисобга

олган

ҳолда

жойлаштирилиши лозим;

мустақиллик принципи суверен фондларни бошқаришда суверен фондлар

маблағларини шакллантириш, фойдаланиш ва инвестициялашнинг сиёсий

конъюнктурадан мустақил бўлишини таъминланиши лозим;

164

Тадқиқот давомида муаллиф томонидан тузилган.

Суверен фондлар

маблағларини

шакллантириш ва

улардан фойдаланиш

тамойиллари

Стратегик

мувофиқлик

Маблағларни

шакллантириш ва

фойдаланиш тўлиқлиги

Бошқарувда

мақсадларни

белгилаш

Самарали

инвестициялаш

Самарали бошқарув

Мустақиллик

Ижтимоий

жавобгарлик

Шаффофлик


background image

265

шаффофлик принципи, яъни суверен фондлар фаолияти инвестор

операцияларига ишончини ошириш учун ахборот жиҳатидан шаффоф бўлиши лозим.

Юқорида кўрсатилган принциплар асосида суверен фондлар фаолиятини ташкил

этиш ва бошқариш мамлакат ижтимоий

-

иқтисодий ривожланишида муҳим рол

ўйнайди. Лекин, бунда суверен фондлар фаолиятининг ривожланиши уларда
профессионал бошқарувни ташкил этишга кўпроқ боғлиқ бўлади.

Суверен фондлар маблағларини шакллантириш ва фойдаланиш қоидаларини

белгилаш деганда қўйилган вазифалар доирасида фондларнинг маблағларини тўлиқ
шакллантириш ва самарали фойдаланиш имконини берадиган қоидалар ишлаб чиқиш

ва қўллаш тушунилади. Масалан, фондларнинг маблағларини максимал даражада

асраш мақсади қўйилган бўлса, қоидалар буни кўзда тутиши ва бу мақсаддан четга
чиқишга йўл қўйилмаслиги лозим.

Суверен фондлар бўйича илғор хорижий давлатлар тажрибасини таҳлил қилиш

натижасида қуйидаги хулосаларни шакллантириш имконини беради:

Биринчидан, суверен фондларни бошқариш борасида хориж тажрибасини таҳлил

қилиш

натижалари фондлар ривожланишида қуйидаги тенденциялар мавжудлигидан

далолат беради: ресурсларга боғланиб қолмаган мамлакатларда юзага келадиган
суверен фондлар сонининг ўсиши устунлик қилади; тобора кўп сонли фондлар хомашё

билан боғлиқ бўлмаган манбалар ҳисобига шакллантирилмоқда; келажакда янги

фондлар ташкил топадиган асосий минтақа олтин

-

валюта захиралари катта бўлган

Осиё бўлиб қолавермоқда; суверен фондлар инвестицион портфелининг структураси

риск/даромадлилик кўрсаткичининг энг яхши уйғунлашуви ҳисобига рисклироқ

активлар томон ўзгармоқда; суверен фондлар таркибида уларнинг маблағлари
ривожланиш нуқтаи назаридан энг муаммоли бўлган иқтисодиёт соҳаларида мамлакат

ичкарисидаги инвестицияларга йўналтириладиган инфратузилма қуйи фондлари

ташкил қилинмоқда.

Иккинчидан, илғор хориж тажрибасининг афзал жиҳатлари сифатида

инвестицион фаолият бўйича молия бозори иштирокчисига айланиш, Жамғарма

фаолияти бўйича юқори даражадаги шаффофликни таъминлаш ва активларни
бошқаришда ташқи бозордаги фаолликни таъминлаш мақсадга мувофиқ;

Учинчидан, суверен фондлар маблағларини шакллантириш ва фойдаланиш

тамойиллари: стратегик мувофиқлаштирши тамойили, бошқарувда мақсадларни
белгилаш

тамойили,

самарали

бошқарув

тамойили,

фонд

маблағларини

шакллантириш ва фойдаланиш тўлиқлиги тамойили, ижтимоий жавобгарлик

тамойили, самарали инвестициялаш тамойили, мустақиллик тамойили, шаффофлик
тамойили белгилаб берилган.

Тўртинчидан, суверен фондларни бошқаришнинг қуйидаги элементлари ажратиб

кўрсатилган: мақсадларни белгилаш, фонд маблағларини шакллантириш ва
фойдаланиш қоидаларини белгилаш, фонднинг инвестицион стратегиясини ишлаб

чиқиш, фондни бошқариш ташкилий структурасини шакллантириш, фонд
маблағларини шакллантириш ва фойдаланиш, фонд маблағларини инвестиция қилиш,

фонд маблағлари билан операциялар ҳисоби

ва ҳисоботлари, суверен фонд

фаолиятини назорат қилиш.

Бешинчидан, суверен фондларни бошқариш риск ва даромадлилик маълум бир

нисбатини таъминлаш бўйича фаолият (тор маънода) эмас, балки суверен фондлар

маблағларини шакллантириш ва фойдаланиш (жумладан, жойлаштириш) қоидалари
ва усулларини тартибга солиш ва такомиллаштириш бўйича бошқарув субъекти

фаолияти сифатида кўриб чиқилиши зарур. Муайян қоидаларни қўллаш суверен фонд

уларни ҳал қилиш учун таъсис этилган белгиланган мақсад ва вазифаларга эришишга
йўналтирилган бўлиши лозим. Бу суверен фондларни бошқариш жараёнини энг тўлиқ

ва кенг тушунишни таъминлайди.


background image

266

Олтинчидан, суверен фондлар маблағларини шакллантириш ва фойдаланиш

қоидалари

ва усулларини ўрганиш, уларни умумлаштириш ва тизимлаштириш,

шунингдек, бошқарув элементларини ажратиш ва суверен фондлар фаолияти
тамойилларини умумлаштириш суверен фондларни бошқариш самарадорлигини

баҳолаш кўрсаткичлари ва мезонларини аниқлашга имкон берди. Ушбу мезонлар ва

кўрсаткичларнинг суверен фондларга нисбатан

қўлланиши фондларнинг қанчалик

самарали бошқарилишини, яъни фондларни ташкил эитшдан қўйилган мақсадларга

эришилган ёки эришилмаган эканлигини тушунишга имкон беради.

Фойдаланилган адабиётлар

1.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining, 28.01.2022 yildagi “2

022

2026 yillarga

mo‘ljallangan yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to‘g‘risida”gi PF

-60-son Farmoni

2.

Fotak, V., Gao, X., Megginson, W.L., 2017. A Financial Force to be Reckoned With? An Overview of

Sovereign Wealth Funds. The Oxford Handbook of Sovereign Wealth Funds, p. 16

3.

Jumaniyazov, I. T. (2021). The Progressive Foreign Experiments in the Activity of Sovereign

Wealth Funds. Annals of the Romanian Society for Cell Biology, 109-116.

4.

Jumaniyozov, I. (2018). Impact of Development Finance Institutions on Economic Growth:

Implications for Reconstruction and Development Fund of Uzbekistan. International Journal of

Management Science and Business Administration, 4(2), 84-88.

5.

Jumaniyozov, I. (2020). ISSUES OF ENSURING THE TRANSPARENCY OF SOVEREIGN WEALTH

FUNDS. International Finance and Accounting, 2020(5), 1.

К ВОПРОСУ О ПЕРЕПОДГОТОВКЕ И ПОВЫШЕНИЯ КВАЛИФИКАЦИИ РИЭЛТОРОВ В

УСЛОВИЯХ ЦИФРОВИЗАЦИИ РЫНКА НЕДВИЖИМОСТИ

Ф.С.

Мирзарахманов

-

Стажер исследователь Центра исследований АУГА РУз,

преподаватель Национального центра

подготовки специалистов новых рынков

Вопросам подготовки кадров в нашей стране всегда уделяется большое внимание.

Президент Республики Узбекистан Шавкат Мирзиёев указывал на кадровый вопрос,
как на одну из актуальных проблем развития нашей страны. «В последние годы, какие

бы реформы или проекты ни инициировались, подготовка квалифицированных

специалистов всегда стоит на повестке дня» [1]. Выступая с посланием Олий Мажлису и
народу Узбекистана, президент Шавкат Мирзиёев предложил провозгласить 2023 год

Годом заботы о человеке и качественного образования [2].

Одним из важных направлений в области подготовки кадров является подготовка

кадров для рынка недвижимости. Рынок недвижимости является основой рыночной

экономики, поскольку представляет собой сферу вложения капитала в объекты

недвижимости и

систему экономических отношений, возникающих при операциях с

недвижимостью [3].

Для осуществления деятельности на рынке недвижимости сегодня достаточно

среднего, средне

-

специального образования и наличие квалификационного

сертификата риэлтора.

Получение данного сертификата возможно при прохождении специального

квалификационного экзамена в Агентстве по управлению государственными активами
Республики Узбекистан. Для того чтобы стать претендентом на получение

квалификационного сертификата риэлтора необходимо

пройти специальное базовое

обучение (переподготовку) в образовательном учреждении, отвечающем требованиям
Агентства по управлению государственными активами Республики Узбекистан.

Учебные центры, осуществляющие подготовку риэлторов, самостоятельно составляют

Библиографические ссылки

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining, 28.01.2022 yildagi “2022 — 2026 yillarga mo‘ljallangan yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to‘g‘risida”gi PF-60-son Farmoni

Fotak, V., Gao, X., Megginson, W.L., 2017. A Financial Force to be Reckoned With? An Overview of Sovereign Wealth Funds. The Oxford Handbook of Sovereign Wealth Funds, p. 16

Jumaniyazov, I. T. (2021). The Progressive Foreign Experiments in the Activity of Sovereign Wealth Funds. Annals of the Romanian Society for Cell Biology, 109-116.

Jumaniyozov, I. (2018). Impact of Development Finance Institutions on Economic Growth: Implications for Reconstruction and Development Fund of Uzbekistan. International Journal of Management Science and Business Administration, 4(2), 84-88.

Jumaniyozov, I. (2020). ISSUES OF ENSURING THE TRANSPARENCY OF SOVEREIGN WE ALTH FUNDS. International Finance and Accounting, 2020(5), 1.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов