ILM FAN YANGILIKLARI KONFERENSIYASI
IYUL
ANDIJON,2025
210
O‘ZBEKISTONDA AHOLI MOLIYAVIY SAVODXONLIGINI OSHIRISH YO‘LLARI
Obilov Mirkomil
Jizzax politexnika instituti
Iqtisodiyot va menejment kafedrasi o‘qituvchisi
Xolmurzayev Ubaydulla
Jizzax politexnika instituti talabasi
Annotatsiya:
Ushbu maqolada O‘zbekistonda aholi moliyaviy savodxonligining hozirgi holati,
uni oshirishning dolzarbligi va samarali yo‘llari tahlil qilinadi. Moliyaviy bilim darajasining
oshirilishi orqali aholining ijtimoiy-iqtisodiy barqarorligini ta’minlash mumkinligi asoslab
berilgan.
Kalit so‘zlar:
Moliyaviy savodxonlik, aholining moliyaviy madaniyati, bank xizmatlari,
raqamli moliya, iqtisodiy barqarorlik.
Annotation.
This article analyzes the current state of financial literacy among the population in
Uzbekistan, the relevance of improving it, and effective ways to enhance it. It substantiates that
raising the level of financial knowledge can contribute to ensuring the socio-economic stability
of the population.
Key words:
Financial literacy, financial culture of the population, banking services, digital
finance, economic stability.
Hozirgi globallashuv va raqamlashtirish jarayonlarida fuqarolarning moliyaviy bilimga ega
bo‘lishi ularning iqtisodiy farovonligi va ijtimoiy himoyasi uchun zaruriy omilga aylanmoqda.
Jahon tajribasi shuni ko‘rsatadiki, moliyaviy savodxonlik aholining ishonchli moliyaviy
qarorlar qabul qilishiga, o‘z byudjetini samarali boshqarishiga va investitsiyaviy
imkoniyatlardan foydalana olishiga xizmat qiladi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining
tegishli qaror va farmonlari orqali ushbu sohada muhim islohotlar amalga oshirilmoqda.
Moliyaviy savodxonlikning mazmuni va ahamiyati
Moliyaviy savodxonlik — bu shaxsning moliyaviy ma’lumotlarni tushunish, tahlil qilish va
ongli moliyaviy qarorlar qabul qilish qobiliyatidir. Bu quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
daromad va xarajatlarni rejalashtirish;
qarz olish va to‘lash shartlarini tushunish;
jamg‘arma qilish va investitsiyalash;
moliyaviy xavfsizlikni ta’minlash.
Moliyaviy savodli fuqarolar:
firibgarlik qurboniga kamroq aylanadi,
ortiqcha qarzga botmaslikka harakat qiladi,
ishonchli moliyaviy vositalarni tanlaydi,
moliyaviy bozor ishtirokchisiga aylanadi.
O‘zbekistonda mavjud holat va muammolar
Hozirgi kunda O‘zbekistonda aholi orasida moliyaviy savodxonlik darajasi turlicha. Aksariyat
fuqarolar:
bank kartalari, mobil ilovalar va raqamli to‘lov vositalaridan cheklangan
foydalanmoqda;
kredit va qarz olishning xavflarini yetarlicha tushunmaydi;
investitsiya va fond bozori haqida bilimga ega emas;
byudjet tuzish va jamg‘arish odatiga ega emas.
Bu holatga quyidagi omillar sabab bo‘lmoqda:
ta’lim tizimida moliyaviy bilimlar yetarli emas;
axborot vositalarida moliyaviy madaniyat targ‘iboti past;
ILM FAN YANGILIKLARI KONFERENSIYASI
IYUL
ANDIJON,2025
211
qishloq joylarda bank infratuzilmasining cheklanganligi;
aholining raqamli savodxonlik darajasi pastligi.
Moliyaviy savodxonlikni oshirish yo‘llari
1.
Ta’lim tizimida islohotlar
o
Maktab va oliy ta’lim muassasalarida “Moliyaviy savodxonlik” fani joriy etilishi;
o
Amaliy mashg‘ulotlar asosida moliyaviy qarorlar qabul qilishni o‘rgatish;
o
O‘qituvchilarni maxsus treninglar orqali tayyorlash.
2.
Axborot-kommunikatsiya vositalari orqali targ‘ibot
o
Televizion va ijtimoiy tarmoqlarda moliyaviy maslahatlar beruvchi ko‘rsatuvlar;
o
Mahallalarda moliyaviy savodxonlik bo‘yicha seminarlar va treninglar o‘tkazish;
o
Davlat organlari tomonidan bepul onlayn darslik va platformalarni yaratish.
3.
Banklar va moliya institutlarining faol ishtiroki
o
Banklar mijozlarga xizmat ko‘rsatishda moliyaviy tushuntirish ishlarini olib
borishi;
o
Kredit olishdan oldin zaruriy moliyaviy konsultatsiyalarni joriy etish;
o
Raqamli moliya xizmatlari bo‘yicha foydalanuvchilarga oson interfeyslar
yaratish.
4.
Jamiyatda moliyaviy madaniyatni shakllantirish
o
Oilalarda bolalarga byudjet tuzish va pulga munosabatni o‘rgatish;
o
Tadbirkorlar uchun investitsiya madaniyatini shakllantirish;
o
Ayollar va yoshlar uchun alohida dasturlar tashkil qilish.
Raqamli texnologiyalar imkoniyatlaridan foydalanish
Bugungi kunda mobil ilovalar, onlayn to‘lov tizimlari, fintech xizmatlar orqali aholining
moliyaviy savodxonligini oshirish mumkin. Bu borada quyidagi ishlarni amalga oshirish
muhim:
Raqamli bank xizmatlarini o‘zbek tilida qulay qilish;
Moliyaviy simulyatorlar va o‘yinlar yaratish;
E-learning platformalarni takomillashtirish.
Xulosa.
Aholining moliyaviy savodxonligini oshirish — bu nafaqat iqtisodiy barqarorlik, balki
ijtimoiy adolat va taraqqiyot garovidir. O‘zbekistonda amalga oshirilayotgan islohotlarni
kengroq qamrab olish uchun har bir fuqaroning moliyaviy bilimini oshirish zarur. Buning
uchun ta’lim, axborot tarqatish, davlat va xususiy sektor hamkorligida keng qamrovli
strategiyalar amalga oshirilishi lozim.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI:
1.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ-5177-sonli qarori, 2021-yil 17-iyul.
2.
Iqtisodiyot va moliya vazirligi rasmiy sayti –
3.
Xalqaro Valyuta Jamg‘armasi (IMF) hisobotlari.
4.
OECD. Financial Literacy and Financial Education.
5.
Abdullayeva N. "Moliyaviy savodxonlik asoslari", Toshkent, 2022.
