INTERNATIONAL JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCHERS
ISSN: 3030-332X Impact factor: 8,293
Volume 12, issue 1, June 2025
https://wordlyknowledge.uz/index.php/IJSR
worldly knowledge
Index:
google scholar, research gate, research bib, zenodo, open aire.
https://scholar.google.com/scholar?hl=ru&as_sdt=0%2C5&q=wosjournals.com&btnG
https://www.researchgate.net/profile/Worldly-Knowledge
https://journalseeker.researchbib.com/view/issn/3030-332X
256
VOLEYBOL O‘YINIDA HARAKATLI O‘YINLAR ORQALI
CHIDAMKORLIKNI RIVOJLANTIRISH
Sulaymonov Jaxongir Solijonovich, Po‘latova shahnoza Ikrom qizi,
Abduraxmonov Otaxon Rustamovich
Farg‘Ona Davlat Universiteti Sport Faoliyati Fakulteti
“Sport O‘Yinlari Nazariyasi Va Uslubiyati Kafedrasi” O‘Qituvchilari
Annotatsiya:
ushbu maqolada voleybolchilarda chidamlilikni rivojlantirishning samarali
vositasi sifatida faol o'yinlarning roli ko'rib chiqiladi. Tadqiqot 15–16 yoshli sportchilarning
jismoniy tayyorgarligi holatini tahlil qilish, mashg‘ulotlar jarayonida maxsus ishlab chiqilgan
o‘yin mashqlaridan foydalanish, tajriba bosqichidan oldingi va keyingi natijalarni solishtirishga
asoslangan. Natijalar umumiy va maxsus chidamlilik ko'rsatkichlarining statistik jihatdan
sezilarli yaxshilanishini ko'rsatadi. Asarda o‘smir voleybolchilarni tayyorlash tizimiga faol
o‘yin shakllarini kiritish muhimligi ta’kidlangan.
Kalit so'zlar:
chidamlilik, faol o'yinlar, voleybol, jismoniy tayyorgarlik, mashg'ulot, o'smirlar,
sport seksiyasi.
Аннотация:
в данной статье рассматривается роль активных игр как эффективного
средства развития выносливости у волейболистов. исследование базируется на анализе
состояния физической подготовленности спортсменов 15–16 лет, применении
специально разработанных игровых упражнений в тренировочном процессе, а также на
сопоставлении результатов до и после экспериментального этапа. результаты
демонстрируют статистически значимое улучшение показателей общей и специальной
выносливости. работа подчеркивает значимость интеграции активных игровых форм в
систему подготовки волейболистов подросткового возраста.
Ключевые слова:
выносливость, активные игры, волейбол, физическая подготовка,
тренировка, подростки, спортивная секция.
Abstract:
this article examines the role of active games as an effective means of developing
endurance in volleyball players. The study is based on the analysis of the state of physical
fitness of athletes aged 15–16, the use of specially developed game exercises in the training
process, and a comparison of the results before and after the experimental stage. The results
demonstrate a statistically significant improvement in the indicators of general and special
endurance. The work emphasizes the importance of integrating active game forms into the
training system of adolescent volleyball players.
Key words:
endurance, active games, volleyball, physical fitness, training, teenagers, sports
section.
Kirish
Zamonaviy voleybol sportchilardan uzoq muddatli jismoniy va psixo-emotsional stress
sharoitida harakatlar samaradorligini ta'minlaydigan yuqori funktsional tayyorgarlikni, shu
INTERNATIONAL JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCHERS
ISSN: 3030-332X Impact factor: 8,293
Volume 12, issue 1, June 2025
https://wordlyknowledge.uz/index.php/IJSR
worldly knowledge
Index:
google scholar, research gate, research bib, zenodo, open aire.
https://scholar.google.com/scholar?hl=ru&as_sdt=0%2C5&q=wosjournals.com&btnG
https://www.researchgate.net/profile/Worldly-Knowledge
https://journalseeker.researchbib.com/view/issn/3030-332X
257
jumladan yaxshi rivojlangan chidamlilikni talab qiladi. Bu, ayniqsa, o'smirlik davrida, sport
formasining poydevori qo'yilganda dolzarbdir.
Chidamlilik - bu organizmning uzoq davom etgan jismoniy zo'riqish paytida charchoqqa
qarshi turish qobiliyati. Voleybolchilar uchun bu butun o'yin va o'yin davomida yuqori temp va
o'yin harakatlarining aniqligini saqlab qolish qobiliyatini anglatadi. Sport pedagogikasida
chidamlilikni rivojlantirishning samarali usullaridan biri bu nafaqat vosita ko'nikmalarini
rag'batlantiradigan, balki motivatsiyani oshirish va mashg'ulot jarayoniga jalb qilishga yordam
beradigan faol o'yinlardan foydalanishdir.
Tadqiqotning maqsadi
15-16 yoshli yosh voleybolchilarda chidamlilikni rivojlantirish
uchun mashg'ulotlar jarayonida faol o'yinlardan foydalanish samaradorligini aniqlashdan iborat.
Adabiyot sharhi
Voleybolda chidamlilik yuklarning o'zgaruvchan intensivligi, o'yin harakatlarining
almashinishi, epizodlar orasidagi tez tiklanish zarurati bilan bog'liq o'ziga xos xususiyatlarga
ega. G.D. Gordeevning (2019 yil) so'zlariga ko'ra, voleybolchilar uchun eng muhimi umumiy
aerobik chidamlilik va maxsus anaerobik chidamlilikdir.
V.A. Seluyanov o'quv jarayonining samaradorligini oshirish uchun chidamlilikni
rivojlantirishni o'yin harakatlari bilan birlashtirish kerakligini ta'kidlaydi. O'z navbatida, N.P.
Zagaynov faol o‘yinlar nafaqat jismoniy sifatlarni, balki reaksiya, orientatsiya, qaror qabul
qilish tezligi kabi o‘yin ko‘nikmalarini ham rivojlantirishga yordam berishini ta’kidlaydi.
Faol o'yinlar (mobil va maxsus voleybol) katta pedagogik salohiyatga ega. Ular hissiy
muhitni ko'taradi, jamoada muloqotni yaxshilaydi va etakchilik fazilatlarini rivojlantiradi. Bu
jihatlar o‘smirlar bilan ishlashda ayniqsa muhimdir.
Usullari
Tadqiqot ob'ekti va predmeti
Tadqiqot ob'ekti yosh voleybolchilarni tayyorlash jarayonidir.
Tadqiqot mavzusi - chidamlilikni rivojlantirishga faol o'yinlarning ta'siri.
Tadqiqot ishtirokchilari
Tajribada 15-16 yoshli 20 nafar yosh voleybolchilar (o‘g‘il bolalar va qizlar) ikkita teng
guruhga bo‘lingan:
- Nazorat guruhi (CG)
an'anaviy usullardan foydalangan holda o'rganildi.
- Eksperimental guruh (EG)
- chidamlilikni rivojlantirishga qaratilgan faol o'yinlar
mashg'ulot jarayoniga kiritilgan.
Tadqiqot usullari
- Pedagogik kuzatish;
- Pedagogik eksperiment (davomiyligi - 3 oy);
- Chidamlilik sinovi (Kuper testi, moki yugurish, chidamlilik sakrashlari);
- Statistik ma'lumotlarni qayta ishlash.
Faol o'yinlarning tavsifi
INTERNATIONAL JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCHERS
ISSN: 3030-332X Impact factor: 8,293
Volume 12, issue 1, June 2025
https://wordlyknowledge.uz/index.php/IJSR
worldly knowledge
Index:
google scholar, research gate, research bib, zenodo, open aire.
https://scholar.google.com/scholar?hl=ru&as_sdt=0%2C5&q=wosjournals.com&btnG
https://www.researchgate.net/profile/Worldly-Knowledge
https://journalseeker.researchbib.com/view/issn/3030-332X
258
Voleybolning o'ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda faol o'yinlar tanlangan.
Quyidagilardan foydalanilgan:
1.
"To'p uchun kurash"
- to'pning uzluksiz uzatilishi bilan cheklangan maydonda
o'ynaladigan o'yin;
2.
"Pozitsiyalarni tez almashtirish"
- sakrash va o'tish elementlari bilan estafeta
poygalari;
3.
"Soya voleyboli"
- o'yin harakatlariga taqlid qiluvchi to'psiz o'yin;
4.
"To'p bilan teg"
- aerobik chidamlilikni rivojlantirishga qaratilgan;
5.
"Aylanma voleybol"
- tobora qiyinlashib borayotgan vazifalar bilan pozitsiyalarni tez
almashtirish.
Natijalar
Tajriba oldidan dastlabki ma'lumotlar
Ko'rsatkich
Nazorat guruhi (CG)
Eksperimental guruh (EG)
Kuper testi (m)
2150 ± 105
2135 ± 110
Shuttle yugurish 10x10 (s)
22,5 ± 1,2
22,3 ± 1,1
Chidamlilik sakrashlari (raqam)
34 ± 3
33 ± 2
Guruhlar orasidagi farqlar statistik ahamiyatga ega emas edi (p> 0,05).
Tajribadan keyingi yakuniy ma'lumotlar
Ko'rsatkich
KG
EG
Farq (%)
Kuper testi (m)
2190 ± 98
2400 ± 105
+12,4%
Shuttle yugurish (c)
21,9 ± 1,1
20,1 ± 1,0
-9,9%
Chidamli sakrash
36 ± 3
42 ± 3
+27,3%
Eksperimental guruhda barcha ko'rsatkichlarda statistik jihatdan sezilarli yaxshilanish
kuzatiladi (p <0,01). Nazorat guruhida o'sish ahamiyatsiz (p> 0,05).
Munozara
Olingan ma'lumotlar faol o'yinlarning chidamlilikni rivojlantirishga ijobiy ta'siri haqidagi
farazni tasdiqlaydi. O'quv jarayoniga o'yin shakllarini kiritishga ruxsat berilgan:
- Ishtirokchilarning motivatsiyasini oshirish;
- Jismoniy faollik hajmini va intensivligini oshirish;
- Jismoniy va psixo-emotsional stressni uyg'unlashtirish;
- Jamoaviy ish va raqobatbardosh faollik darajasini oshirish.
Chidamlilik o'yinlari o'zgaruvchan intensivlikka ega edi, bu esa ularni haqiqiy raqobat
faoliyatiga yaqinlashtiradi. Bu ta'lim sifatini raqobat amaliyotiga o'tkazishni oshiradi.
Bundan tashqari, o'yin shakli charchoqni kamaytirishga va samaradorlikni yo'qotmasdan
mashg'ulot vaqtini oshirishga yordam beradi. Bu, ayniqsa, muntazam mashqlar paytida diqqatni
jamlash va motivatsiyani yo'qotishga moyil bo'lgan o'smirlar bilan ishlashda juda muhimdir.
INTERNATIONAL JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCHERS
ISSN: 3030-332X Impact factor: 8,293
Volume 12, issue 1, June 2025
https://wordlyknowledge.uz/index.php/IJSR
worldly knowledge
Index:
google scholar, research gate, research bib, zenodo, open aire.
https://scholar.google.com/scholar?hl=ru&as_sdt=0%2C5&q=wosjournals.com&btnG
https://www.researchgate.net/profile/Worldly-Knowledge
https://journalseeker.researchbib.com/view/issn/3030-332X
259
Shuni ta'kidlash kerakki, faol o'yinlar bir vaqtning o'zida boshqa jismoniy fazilatlarni -
chaqqonlik, muvofiqlashtirish, tezlikni rivojlantirishga imkon beradi, bu esa mashg'ulot
jarayonini yanada universal qiladi.
Xulosa
Tadqiqot natijalarini tahlil qilish bizga quyidagi xulosalar chiqarish imkonini berdi:
1.
Faol o'yinlar 15-16 yoshli voleybolchilarda chidamlilikni rivojlantirishning samarali
vositasidir.
2.
Mashqlarning o'yin shakli motivatsiya va faollikni yuqori darajada ushlab turishga
yordam beradi.
3.
Eksperimental guruhdagi chidamlilik ko'rsatkichlarining statistik jihatdan sezilarli
yaxshilanishi usulning samaradorligini tasdiqlaydi.
4.
Faol o'yinlardan foydalanish umumiy mashg'ulot samarasini oshiradi va voleybol uchun
muhim bo'lgan boshqa jismoniy va aqliy fazilatlarni rivojlantirishga yordam beradi.
5.
O'smirlik davrida chidamlilikni rivojlantirish bo'yicha tizimli ishlar uchun mashg'ulot
jarayoniga faol o'yinlarni kiritish tavsiya etiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yhati:
1.
Solijonovich, S. J. (2023). VOLEYBOL SPORT MUSOBAQALARIGA TAYYORLASH
VA QATNASHISH, MUSOBAQA TURLARI. Scientific Impulse, 2(15), 317-322.
2.Solijonovich, S. J. (2024). MAKTAB VA PROFESSIONAL TA’LIM TIZIMIDA YOSH
VOLEYBOLCHILARNI TAYYORLASH JARAYONI. Научный Фокус, 1(9), 290-295.
3. Solijonovich, S. J. (2024). UMUMTA’LIM MAKTABI DASTURLARIDA SPORT O
‘YINLARI. Научный Фокус, 1(9), 285-289.
4. Sulaymonov, J. (2023). ZAMONAVIY VOLEYBOL O ‘YINIDA TO ‘PNI SAKRAB O
‘YINGA KIRITISHNING AFZALLIKLARI. In Conference on Digital Innovation:" Modern
Problems and Solutions.
5. Sulaymonov, J. (2023). YOSH VOLEYBOLCHILARNING JISMONIY HAMDA RUHIY
TAYYORGARLIKLARI. In Conference on Digital Innovation:" Modern Problems and
Solutions.
6. Sulaymonov, J. (2023). ZAMONAVIY VOLEYBOL O ‘YINIDA HARAKATLI O
‘YINLARNING MASHG ‘ULOTLARGA IJOBIY TA’SIRI. In Conference on Digital
Innovation:" Modern Problems and Solutions.
7. Solijonovich, S. J. (2023). SPORT SEKSIYASI MASHG ‘ULOTLARINI MAZMUNI,
TASHKILLASH VA O ‘TKAZISH METODIKASI. Scientific Impulse, 2(15), 312-316.
8. Sulaymonov, J. (2025). 15-16 yoshli voleybolchilardan iborat nazorat va tajriba guruhlarida
sakrash chidamkorligining pedagogik tajriba davridagi rivojlanish ko ‘rsatkichlarini shakllanish
dinamikasi. MAKTABGACHA VA MAKTAB TA’LIMI JURNALI, 3(5).
9. Solijonovich, S. J. (2025). VOLEYBOL SPORT SEKSIYASI MASHG ‘ULOTLARIDA
MUSOBAQALARGA
PROFESSIONAL
DARAJADA
TAYYORLASH
JARAYONLARI. Лучшие интеллектуальные исследования, 42(1), 159-164.
10. Solijonovich, S. J. (2025). VOLEYBOL O ‘YINIDA MUSOBAQALARDAN KEYINGI
QAYTA
TIKLANISHDA
SAMARALI
USULLAR.
Лучшие
интеллектуальные
исследования, 42(1), 153-158.
11. Solijonovich, S. J. (2025). 15-16 YOSHLI VOLEYBOLCHILARNING MUSOBAQA
OLDI RUHIY TAYYORGARLIGI. Лучшие интеллектуальные исследования, 42(1), 147-
152.
INTERNATIONAL JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCHERS
ISSN: 3030-332X Impact factor: 8,293
Volume 12, issue 1, June 2025
https://wordlyknowledge.uz/index.php/IJSR
worldly knowledge
Index:
google scholar, research gate, research bib, zenodo, open aire.
https://scholar.google.com/scholar?hl=ru&as_sdt=0%2C5&q=wosjournals.com&btnG
https://www.researchgate.net/profile/Worldly-Knowledge
https://journalseeker.researchbib.com/view/issn/3030-332X
260
12. Сулаймонов, Ж., & Исроилов, Ш. (2025). Методика начального обучения технико-
тактическим приемам на занятиях по волейболу. Зарубежная лингвистика и
лингводидактика, 3(3/S), 115-124.
13. Сулаймонов, Ж., & Исроилов, Ш. (2025). Теоретические основы физической и
технико-тактической подготовки волейболистов 15-16 лет. Общество и инновации, 6(3/S),
237-243.
14. Solijonovich, S. J. (2025, January). 15-16 YOSHLI VOLEYBOLCHILARNI SPORT
SEKSIYASI MASHG ‘ULOTLARI ORQALI UMUMIY VA MAXSUS JISMONIY
SIFATLARNI RIVOJLANTIRISH. In International Conference on Economics, Finance,
Banking and Management (pp. 10-22).
15. Solijonovich, S. J. (2025, January). VOLEYBOL SEKSIYASINING TUZILISHI,
MAQSADI VA VAZIFALARI. In International Conference on Scientific Research in Natural
and Social Sciences (pp. 6-17).
16. Sulaymonov, J. S. (2024). MAKTAB VA PROFESSIONAL TA’LIM TIZIMIDA TA’LIM
TIZIMIDAGI INNOVATSION PEDAGOGIK TEXNOLOGIYALAR. Экономика и социум,
(2 (117)-1), 673-676.
17. Solijonovich, S. J. (2023). ZAMONAVIY VOLEYBOLDA TO ‘PNI O ‘YINGA
KIRITISH TEXNIKASI. IMRAS, 6(6), 366-373.
