Talqin va tadqiqotlar ilmiy-uslubiy jurnali
Impact Factor: 8.2 | 2181-3035 | № 1(59)
~ 76 ~
SURUNKALI ODONTOGEN GAYMORITLARNI JARROHLIK DAVOLASH
SAMARADORLIGINI QIYOSIY BAHOLASH
Jumanov Davlat Azatbekovich
Toshkent tibbiyot akademiyasi PhD
Qobulxo‘jayev Yorqin Erkin o‘g‘li
Toshkent tibbiyot akademiyasi magistr
Maqsad.
Surunkali odontogen gaymoritlarni davolashda yuqori jag' sohasida
operatsiyalarini o'tkazish va yuqori jag'ning odontogen surunkali gaymoriti (SG)
bilan og'rigan bemorlarni jarrohlik amaliyotidan keyin ambulatoriya sharoitida
kuzatish va uning samaradorligini baholash.
Materiallar va usullar.
Surunkali apikal periodontit va uning yuqori
kvadrantning pastki qismida asoratlari bo'lgan 41 nafar bemorni kuzatdik (23 nafar
surunkali granulomatoz periodontit, 18 nafar sistogranuloma va kistalar). Operatsiya
mualliflar tomonidan taklif qilingan usul bo'yicha amalga oshirildi. Davolashning
samaradorligi kompyuter tomografiyasi (KT) ma'lumotlarini hisobga olgan holda
klinik tekshiruv asosida baholandi.
Natijalar.
Operatsiyaning
natijasi
barcha
bemorlarda
ijobiy
bo'ldi.
Operatsiyadan keyingi yaralar asoratsiz davolandi. Operatsiya qilingan sohalarda
og'riq sezilmadi. Burun orqali nafas olish erkin va tegishli burun yo'lidan ajiralmalar
kuzatilmadi. 1 oydan keyin operatsiyadan keyingi chandiq hududida yallig'lanish
hodisalari kuzatilmadi. Operatsiya qilingan sohaning perkussiyasida og'riq sezilmadi.
Burun orqali erkin nafas olish qayd etilgan. Zararlangan tomondan burun yo'lidan
ajiralma yo'q. 3 oydan so'ng bemorlarning 12,2 foizida operatsiya qilingan
sohalarning uchlarida yiringli ekssudatli oqma aniqlandi. Surunkali granulomatoz
periodontit bilan og'rigan bemorlar guruhida asoratlar soni 13% ni tashkil etdi.
Sistogranuloma va kistalar bilan og'rigan bemorlar guruhida yallig'lanish asoratlari
soni 11,1% ni tashkil etdi. 6 va 12 oylik kuzatuv davrlarida, KT ma'lumotlariga ko'ra,
jarrohlik aralashuvi bo'lgan bemorlarda yallig'lanish belgilari aniqlanmadi
.
Xulosa.
Taqdim etilgan natijalar odontogen surunkali gaymorit bilan og'rigan
bemorlarda yuqori jag'ning premolyar va molyar sohasida operatsiyalarini,
shuningdek kam jarrohlik sinusotomiyani o'tkazishning asosliligi va maqsadga
muvofiqligini ko'rsatadi.
Kalit so'zlar:
odontogen gaymorit, apikal periodontit, perkussiya, burun bilan
nafas olish, jarrohlik davolash, yumshoq sinusotomiya, ambulatoriya sharoitlari
Objectives.
To justify expediency of the tooth-preserving operations in the area
of premolars and molars of the maxilla and sparing sinusotomy in patients with
chronic odontogenic sinusitis of the maxillary sinus (MS) in the ambulatory
conditions.
Talqin va tadqiqotlar ilmiy-uslubiy jurnali
Impact Factor: 8.2 | 2181-3035 | № 1(59)
~ 77 ~
Methods.
41 patients with chronic apical periodontitis and its complications in
the MS fundus were observed (23 patients with chronic granulomatous periodontitis,
18 patients with cystogranulomas and cysts). The operation was performed by
proposed author’s method. Treatment efficacy was assessed by clinical examination,
taking into account the cone beam computed tomography (CBCT) data.
Results.
The immediate result of the operation in all patients was considered as
positive. Postoperative wounds healed by primary intention. The pain in the operated
teeth was absent. The nasal breathing was free without any nasal discharge on the
side of lesion. After 1 month there was no any signs of inflammation in the area of
postoperative scar. The percussion of operated tooth was painless. Free breathing
through the nose was noted without any nasal discharge on the affected side. After 3
months the fistulous passages with the segregated pyogenic exudate in the projection
of the apexes of the operated teeth were registrated in 12,2% of patients. In the group
of patients with chronic granulomatous periodontitis the number of complications
was 13%. In the group of patients with cystogranulomas and cysts the number of
complications – 11,1%. All complications were regarded as negative results of
endodontic preparation of “causal” tooth. There were no recurrences or signs of
inflammation of the maxillary sinus mucous membrane subjected to the operative
intervention within 6 and 12 months according to CBCT.
Conclusion.
The presented results show the validity and expediency of
performance of preserving tooth operations in the region of premolars and molars of
the upper jaw and sparing sinusotomy in patients with chronic odontogenic sinusitis
of maxillary sinus in the ambulatory conditions.
Keywords:
odontogenic sinusitis, apical periodontitis, percussion, nasal
breathing, surgical treatment, sparing sinusotomy, ambulatory conditions
Kirish.
Adabiyotlardagi ma'lumotlariga ko'ra, hozirgi kunda yuqori jag‘ sinusi
patologiyalari ichida YJS surunkali odontogen gaymoriti 12 dan 40% gacha holatni
tashkil qiladi [1].
Shu bilan birga, hozirgi kunga qadar bu kasallikni jarrohlik yo'li bilan davolash
uchun otorinolaringologlar, yuz-jag' jarrohlari yoki stomatologlar tomonidan yagona
yondashuv mavjud emas [2, 3, 4, 5]. Hozirgi kunda Mutaxassislar o'rtasida: jarrohlik
aralashuvining ko'lami, operatsiyaning radikalligi, ma'lum bir jarrohlik texnikasi va
operatsiya usullaridan foydalanganda asoratlarning chastotasi bo‘yicha aniq bir
xulosa va echim yo‘q [6, 7, 8]. So'nggi yillarda YJS minimal invaziv aralashuvlarga
katta e'tibor berildi [9, 10, 11], ammo yangi taklif qilingan yondashuvlar va hozirda
qo'llaniladigan usullar munozarali bo'lib qolmoqda [12, 13, 14, 15]. Muammoning
dolzarbligi shundaki, YJSning surunkali odontogen gaymoriti bilan og'rigan
bemorlarning aksariyati mehnatga layoqatli yoshdagi odamlar ekanligi va kasallik
Talqin va tadqiqotlar ilmiy-uslubiy jurnali
Impact Factor: 8.2 | 2181-3035 | № 1(59)
~ 78 ~
ularni uzoq vaqt davomida faol mehnat qilishiga to'sqinlik qilishi bilan yanada
og'irlashtiradi [14, 16].
Barcha sanab o'tilgan faktlar birgalikda tanlangan mavzuning dolzarbligini
belgilaydi va olib borilayotgan tadqiqotning muhim ijtimoiy-iqtisodiy ahamiyatini
ko'rsatadi.
Ishning maqsadi
. Ambulatoriya sharoitida YJSning odontogen surunkali
gaymoriti bilan og'rigan bemorlarda yuqori jag'ning premolyar va molarlari sohasida
tishni saqlash operatsiyalarini o'tkazish va yumshoq sinusotomiya qilishning
maqsadga muvofiqligini va samaradorligini baholashdan iborat.
Materiallar va usullar.
Tadqiqotga surunkali odontogen gaymorit bilan
kasallangan 41 nafar bemor jalb qilindi. 23 nafar surunkali yiringli odontogen
gaymorit, 18 nafari polip va kistalar bilan og'rigan bemorlar. Barcha bemorlarda
konus nurli kompyuter tomografiyasi (KNKT) ma'lumotlariga asoslanib, quyidagilar
aniqlandi: yuqori jag‘ sinusining pastki devorining yaxlitligi buzilishi, yuqori jag‘
pastki devorining siljishi, patologik fokus va sinusning pastki qismida shilliq
qavatning 0,3 smdan 1,0 sm gacha qalinlashishi (
1;2-rasmlar)
, va bularning barchasi
jarrohlik aralashuvi paytida tasdiqlangan.
1-rasm.
O‘ng tomonlama yuqori jag‘ surunkali odontogen gaymorit bilan kasallangan
bemor KT. Yuqori jag‘ bo‘shlig‘i deyarli polipsimon o‘zgargan shilimshiq modda
bilan to‘lgan. 16-17 tishlar sohasida kechishining og‘ir darajasi ko‘rsatilgan.
Ko'rsatilgan klinik ko'rinish yuqori jag‘ sinusning surunkali odontogen
gaymoriti tashxisiga to'g'ri keldi. Barcha bemorlar operatsiyadan oldingi
tayyorgarlikdan o'tdilar, bunda og'iz bo'shlig'ining sanitariyasi (jarrohlik va
Talqin va tadqiqotlar ilmiy-uslubiy jurnali
Impact Factor: 8.2 | 2181-3035 | № 1(59)
~ 79 ~
terapevtik) tishlarni endodontik davolash sifatini majburiy qayta ko'rib chiqish kiradi.
Jarrohlik aralashuvi I.O. Pokhodenko-Chudakova, A.Z. Barmutskaya, A.V. Surin
(2015) tomonidan tavsiya etilgan yuqori jag‘ sinus tubi hududida odontogen
surunkali gaymoritni jarrohlik davolash usuliga muvofiq amalga oshirildi.
2-rasm.
Odontogen gaymorit. Yuqori jag‘ bo‘shlig‘i yallig‘lanish jarayoni natiyjasida
teshilishi.
Ikki tomonlama infiltratsion anesteziya articaine ostida tipidagi anestetiklar
bilan vestibulyar tomondan tishlarning proektsiyasida trapezoidal mukoperiosteal
qopqoq kesildi. Qopqoq yuqoriga tortildi va Farabeuf ilgagi bilan ushlab turildi.
Alveolyar jarayonning tashqi kortikal plastinkasini tugatish tishlarning ildizlari
tepalarining proektsiyasida amalga oshirildi. Jarrohlik texnikasi tishni saqlash
operatsiyalarini (ildiz cho'qqisini kesish, ildiz amputatsiyasi) yoki tishni olib
tashlashni o'z ichiga oladi. Polip, kistlar va yiringlar mavjud bo'lganda, jarrohlik
aralashuv sistektomiya amalga oshirildi.
YJ sinusning pastki qismini ochishda tish proektsiyasida ) jarrohlik amalyoti
amalga oshirildi, YJ sinusning pastki devori patologik jarayon tufayli zararlanganligi
yoki yupqalashganligi aniqlandi. 100% hollarda qo'shni shilliq qavat tekshirildi va
uning giperplastik o'zgargan joylari olib tashlandi. Xlorgeksidin biglyukonatning
0,05% li suvli eritmasi bilan tomizildi. Sinus va jarrohlik maydonini tozalsh vakuum
aspirator yordamida amalga oshirildi. Gemostaz siqish usuli yordamida amalga
oshirildi. Operatsiya paytida qo'shimcha anastomoz qo'llanilmadi va sinus
tamponadasi bajarilmadi. Operatsiyadan keyingi suyak nuqsoniga kollagen
preparatlari (kollagen shimgich, Gelopak, kollagen membrana) tavsiya qilindi. Keyin
mukoperiosteal qopqoq mobilizatsiya qilindi, uning qirralari epitelializatsiya qilindi
Talqin va tadqiqotlar ilmiy-uslubiy jurnali
Impact Factor: 8.2 | 2181-3035 | № 1(59)
~ 80 ~
(4-rasm), patologik zona va jarrohlik yarasi alohida uzilgan 3/0 poliamid choklari
bilan ehtiyotkorlik bilan tikildi, 1% yashil olmos bilan ishlov berildi. 10 kundan
keyin choklar olib tashlanadi.
Operatsiyadan so'ng yallig'lanishga qarshi terapiya kompleks turda olib borildi,
shu jumladan operatsiyadan keyingi yallig'lanish asoratlarining oldini olish uchun 5-7
kun davomida antibakterial preparatlar, 10 kun davomida desensibilizatsiya qiluvchi
terapiya, 2 kun davomida intranazal vazokonstriktor preparatlari, so'ngra YJ
sinusning normal drenajini ta'minlash maqsadida moyli preparatlarga o'tish buyurildi.
Operatsiyadan keyingi davrda gemostaz va qon ketishining ishonchli oldini olish
uchun bemorlarga "Dicynone" buyurildi. Jarrohlik amaliyotidan so'ng darhol mushak
ichiga 2 ml antibakterial preparat (Lincomycin) kiritildi, so'ngra besh kun davomida
kuniga uch marta 300 mg Dalatsin tabletka shakliga o'tildi. Operatsiyadan keyingi
davrda bemorlar jarrohlik amaliyotidan so'ng darhol dastlabki 10 kun ichida (1-2
kundan keyin majburiy tekshiruvlar ), 1, 3, 6 va 12 oydan keyin qayta ko‘rik
o‘tkazildi. KT skanerlari 6 va 12 oylarda takror o'tkazildi.
Yuqori jag‘ sinusining pastki qismidagi odontogen surunkali gaymoritni
jarrohlik yo'li bilan davolashning samaradorligi KT ma'lumotlari, yallig'lanish
belgilarining mavjudligi yoki yo'qligini hisobga olib, klinik tekshiruv ma'lumotlari
asosida baholandi. Operatsiya qilingan tomonda yuqori jag‘ sinusida kasalliklar,
nevrologik alomatlar va operatsiya qilingan sohadagi tishlarda sohasidagi patologik
o'zgarishlar aniqlanmadi.
Natijalar.
Barcha kuzatilgan bemorlarda jarrohlik amalyotinigning bevosita
natijasi ijobiy bo'ldi. Operatsiyadan keyingi jarohat bazis terapiya bilan davolandi.
Operatsiya qilingan sohasida tishlarda og'riq kuzatilmadi. Amaliyot o‘tkazilgan
tomonda burun orqali nafas olish erkin bo'lib, mos keladigan burun yo'lidan
ajiralmalar kuzatilmadi. Surunkali yiringli gaymorit bilan og'rigan bemorlar guruhida
operatsiyadan oldingi davrda burun bilan nafas olishning buzilishidan shikoyat qilgan
14 kishi (60,9%) (jami bemorlarning 34%), kista va polip aniqlangan bemorlarda esa
10 kishi (55,6%) (jami bemorlarning 24%) operatsiyadan keyingi 2-3 kun ichida bu
bemorlar tomonidan burun tiqilishi haqida shikoyatlar bo'lmagan (3-rasm). Nafas
olish faoliyati vazokonstriktor dorilarni ishlatmasdan to'liq tiklandi. 1 oydan keyin
operatsiyadan keyingi chandiq sohasida yallig'lanish belgilari kuzatilmadi. Operatsiya
qilingan sohadagi tishlarni perkussiya qilinganda og‘riq sezilmadi. Burun orqali erkin
nafas olish saqlanib qoldi. Operatsiya qilingan tomonda burun yo'lidan ajiralmalar
yo'q. 3 oydan so'ng 5 bemorda (12,2%) operatsiya qilingan sohadagi tishlarning
uchlari proektsiyasida yiringli ekssudatli oqma yo'llarining shakllanishi bilan
namoyon bo'ladigan yallig'lanish xarakteridagi asoratlar qayd etildi. Surunkali
yiringli gaymorit bilan og'rigan bemorlar guruhida asoratlar soni 3 tani (13%) tashkil
etdi. Polip va kistalar bilan og'rigan bemorlar guruhida yallig'lanish asoratlari soni 2
Talqin va tadqiqotlar ilmiy-uslubiy jurnali
Impact Factor: 8.2 | 2181-3035 | № 1(59)
~ 81 ~
ta (11,1%) bo'lib (4-rasm), ularning barchasi mahalliy xususiyatga ega bo'lib,
operatsiya qilingan sohadagi tish bilan bog'liq edi.
3-rasm.
4-rasm.
Biz ko'rsatilgan asoratlar sonini "kauzal" tishlarni operatsiyadan oldingi
endodontik tayyorlashning salbiy natijasi deb hisobladik, bu ularni olib
tashlangandan keyin batafsil tahlil qilishda tasdiqlangan. Ushbu bemorlarda YJ
sinusda yallig'lanish hodisalari aniqlanmagan. Barcha bemorlar 1-3 oylik kuzatuv
davrida operatsiya qilingan YJ sinusda patologik jarayonning klinik belgilarini
ko'rsatmadi. Bu yallig'lanish belgilarining yo'qligi va operatsiya qilingan sinus
kasalligiga xos bo'lgan tekshiruvi usullaridan olingan ma'lumotlar va nevrologik
belgilarning yo'qligi bilan namoyon bo'ldi. KT ma'lumotlariga ko'ra, 6 va 12 oy
ichida ambulator jarrohlik amaliyotini o'tkazgan YJ sinus shilliq qavatida
34%
24%
42%
Bemorlarda jarrohlik amaliyotiga qadar nafas olish
buzilishi holatlari
Surunkali yiringli gaymorit
Polip va kistali bemorlar
Nafas olish buzilishi kuzatilmadi
Surunkali yiringli gaymorit
Polip va kistali bemorlar
Jami bemorlar soni
23
18
Asoratlar soni
3
2
23
18
3
2
Jarrohlik amaliyotidan keyingi asoratlar ko'rsatkichi
Jami bemorlar soni
Asoratlar soni
Talqin va tadqiqotlar ilmiy-uslubiy jurnali
Impact Factor: 8.2 | 2181-3035 | № 1(59)
~ 82 ~
yallig'lanish jarayonining qaytalanishi yoki belgilarining kuchayishi qayd etilmagan.
Shuni alohida ta'kidlash kerakki, ushbu jarrohlik usulidan foydalanganda YJ
sinusning qolgan qismlarining havo o'tkazuvchanligi to'liq saqlanib qolgan.
Munozara.
Yuqori jag‘ sinusida odontogen surunkali gamoritni jarrohlik yo'li
bilan davolashning tavsiya etilgan jarrohlik taktikasi ilgari ma'lum bo'lgan usullardan
farq qiladi: YJ sinus qavatining ochilishi tishning proektsiyasida amalga oshiriladi;
pastki burun yo'li bilan anastomoz qo'yilmaydi; sinusning old devoir yuqori jag‘
sinusiga kirishni ta'minlash uchun teshilmaydi. Yuqorida aytilganlar, birinchi
navbatda, jarrohlik aralashuvining shikastlanishini kamaytiradi, sinusning havo
tarkibini saqlab turishga va operatsiyadan keyingi davrda infraorbital asab
shoxlarining travmatik nevritining rivojlanishiga yo'l qo'ymaydi. Ikkinchidan, bu
jarrohlik aralashuvni ambulatoriya sharoitida amalga oshirishga imkon beradi, bu
tibbiyotning
ustuvor
yo'nalishlaridan
biri
-
shifoxona
o'rnini
bosuvchi
texnologiyalarni rivojlantirishga mos keladi.
Xulosa.
Taqdim etilgan natijalar ambulatoriya sharoitida yuqori jag'ning
premolyar va molyarlari sohasida tishni saqlash operatsiyalarini, shuningdek, yuqori
jag'ning odontogen surunkali gaymoriti bo'lgan bemorlarda yumshoq sinusotomiya
qilishning asosliligi, maqsadga muvofiqligini va yuqori samaradorligini ko'rsatadi.
Adabiyotlar:
1. Noel J.E., Teo N.W., Divi V. et al. Use of pediculednasoseptal flap for
pathologic oroantral fistula closure. J Oral Maxillofac Surg. 2019; 74 (4): 704.
2. Магомедов М.М., Хелминская Н.М., Гончарова А.В. и др. Современная
тактика лечения больных одонтогенным верхнечелюстным синуситом с
ороантральным свищом. Вестник оториноларингологии. 2018; 80 (2): 75–80
[Magomedov M.M., Khelminskaya N.M., Goncharova A.V. et al. The modern
strategy for the treatment of the patients presenting with odontogenic maxillary
sinusitis and the oroantral fistula(a review article). Vestnik otorinolaringologii. 2020;
80 (2): 75–80 (in Russ.)]. https://doi.org/10.17116/ otorino201580275-80
3. Saedi B., Sadeghi M., Seilani P. Endoscopic management of rhinocerebral
mucormycosis with topical and intravenous amphotericin B. J Laryngol Otol. 2021;
125 (8): 807–10. DOI: 10.1017/S0022215111001289
4. Сурин А.В., Полякова Н.И., Вилькицкая К.В. Особенности строения
верхнечелюстных пазух у пациентов с одонтогенным верхнечелюстным
синуситом по данным конусно-лучевой компьютерной томографии. Научные
стремления. 2019; 2 (10): 47–9 [Surin A.V., Polyakova N. I., Vilkitskaya K. V.
Features of the structure of the maxillary sinuses in patients with odontogenic
maxillary sinusitis according to cone-beam computed tomography. Nauchnye
stremlenia. 2019; 2 (10): 47–9 (in Russ.)].
Talqin va tadqiqotlar ilmiy-uslubiy jurnali
Impact Factor: 8.2 | 2181-3035 | № 1(59)
~ 83 ~
5.
Амхадова
М.А.,
Сипкин
А.М.,
Гергиева
Т.Ф.
и
др.
Анатомотопографические
предпосылки
к
развитию
одонтогенных
верхнечелюстных синуситов. Медицинский алфавит. 2017; 2 (11): 5–8
[Amkhadova M.A., Sipkin A.M., Gergieva T.F. et al. Anatomical and topographical
conditions for development of maxiUary sinusitis. Medical alphabet. 2017; 2 (11): 5–
8 (in Russ.)].
6.
Алексеева
Н.С.,
Азнабаева
Л.Ф.,
Антонив
В.Ф.
и
др.
Оториноларингология. Национальное руководство. Под ред. В.Т. Пальчуна. М.,
2019; с. 461 [Alekseeva N.S., Aznabaeva L.F., Antoniv V.F. et al.
Otorinolaringologiya. Natsional'noe rukovodstvo. Pod red. V.T. Pal'chuna. M., 2019;
s. 461 (in Russ.)].
7. Masterson L., Al Gargaz W., Bath A.P. Endoscopic Caldwell-Luc technique.
J Laryngol Otol. 2018; 124 (6): 663–5. DOI: 10.1017/ S002221510999260X
