Talqin va tadqiqotlar ilmiy-uslubiy jurnali
Impact Factor: 8.2 | 2181-3035 | № 1(59)
~ 128 ~
SOG`LOM TURMUSH TARZINING TA`LIM VA TARBIYA TIZIMIDAGI
O`RNI
Mustafayeva Dilafruz Kuchimovna
Pedagogika va iqtisodiyot universiteti “Pedagogika” yo`nalishi
1-bosich magistranti
Annotatsiya:
Sogʻlom turmush tarzining taʼlim va tarbiya tizimidagi oʻrni
mavzusi, jamiyatning ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy rivojlanishiga bevosita taʼsir
koʻrsatadigan muhim masala hisoblanadi. Ushbu tadqiqotda sogʻlom turmush
tarzining taʼlim tizimidagi ahamiyati, yosh avlodni fiziologik, psixologik va maʼnaviy
rivojlanishiga boʻlgan taʼsiri o‘rganiladi. Sogʻlom turmush tarziga asoslangan taʼlim
jarayonining muhim komponentlari, jumladan, jismoniy faollik, toʻgʻri ovqatlanish,
gigiena va stressni boshqarish kabi elementlar alohida ko‘rib chiqiladi. Shuningdek,
sogʻlom turmush tarzining tarbiya jarayonidagi roli, yoshlarga sogʻlom hayot tarzini
o‘rgatish va ularni zarur ko‘nikmalar bilan taʼminlash, ularning kelajakda jamiyatda
muvaffaqiyatli faoliyat yuritishlari uchun qanday asos yaratishini tahlil qilish
muhimdir. Ushbu tadqiqotning natijalari taʼlim tizimining sogʻlom turmush tarzini
targʻib qilishga yo‘naltirilgan yangi yondashuvlarni ishlab chiqishda va yoshlarni
sogʻlom hayot tarziga o‘rgatishda yordam beradi.
Kalit so`zlar.
Sogʻlom turmush tarz, taʼlim tizimi, tarbiya, jismoniy faollik,
toʻgʻri ovqatlanish, gigiena, psixologik salomatlik, stressni boshqarish, maʼnaviy
rivojlanish, yosh avlod, sogʻlom hayot, taʼlim jarayoni, kelajakda muvaffaqiyat,
sogʻlom hayot tarsi
Kirish
Sogʻlom turmush tarzining taʼlim va tarbiya tizimidagi oʻrni bugungi kunda
jamiyat rivoji uchun muhim ahamiyatga ega. Yoshlarga sogʻlom turmush tarzini
o‘rgatish, ularning jismoniy, psixologik va maʼnaviy salomatligini yaxshilashga
yordam beradi. Taʼlim tizimi faqat bilim berish bilan cheklanmay, yoshlarni hayotga
tayyorlash, ularda to‘g‘ri xulq-atvor, sog‘lom turmush tarzini shakllantirishga
qaratilgan targ‘ibot ishlarini amalga oshiradi. Sogʻlom turmush tarzini targ‘ib qilish
orqali o‘quvchilarda jismoniy faollik, to‘g‘ri ovqatlanish, gigiena va stressni
boshqarish kabi muhim ko‘nikmalarni rivojlantirish mumkin. Bu esa kelajakda
sog‘lom va baxtli jamiyatni barpo etishga xizmat qiladi. Ushbu mavzu taʼlim
tizimining yangi vazifalari va talablari bilan bog‘liq bo‘lib, yosh avlodning sog‘lom
turmush tarzini o‘z hayotiga singdirish jarayonini o‘rganishni taqozo etadi.
Sogʻlom turmush tarzi — bu jismoniy, ruhiy va ijtimoiy salomatlikni
taʼminlashni nazarda tutadigan hayot tarzidir. Uning asosiy elementlari jismoniy
Talqin va tadqiqotlar ilmiy-uslubiy jurnali
Impact Factor: 8.2 | 2181-3035 | № 1(59)
~ 129 ~
faollik, toʻgʻri ovqatlanish, shaxsiy gigiena, stressni boshqarish va psixologik
farovonlikni o‘z ichiga oladi. Sogʻlom turmush tarzining taʼlim va tarbiya tizimidagi
oʻrni o‘quvchilarni nafaqat bilimlar bilan taʼminlash, balki ularning kelajakda
sog‘lom va muvaffaqiyatli hayot kechirishlari uchun zarur bo‘lgan ko‘nikmalarni
rivojlantirishga qaratilgan.
1. Sogʻlom turmush tarzining taʼlim tizimidagi ahamiyati
Taʼlim tizimi o‘quvchilarga faqat akademik bilimlar bermasdan, ularni sogʻlom
turmush tarziga o‘rgatishga ham mas’uldir. Taʼlim jarayonida jismoniy faollikni
targ‘ib qilish, to‘g‘ri ovqatlanish, stressni boshqarish va psixologik salomatlikni
saqlash masalalari alohida e’tibor talab etadi. Sogʻlom turmush tarzini o‘rganish
o‘quvchilarga:
Jismoniy sog‘lom bo‘lishni ta’minlaydi;
Ijtimoiy salomatlikni kuchaytiradi;
Psixologik farovonlikni oshiradi;
O‘ziga bo‘lgan ishonchni kuchaytiradi;
Kelajakda muvaffaqiyatli va baxtli hayot tarzini yaratishda yordam beradi.
2. Sogʻlom turmush tarzining asosiy komponentlari
Sogʻlom turmush tarzining taʼlim tizimidagi o‘rni, uning bir qator asosiy
komponentlarini o‘rgatishga asoslanadi:
Jismoniy faollik:
Jismoniy tarbiya darslari, sport musobaqalari va muntazam
jismoniy mashqlar o‘quvchilarga sog‘lom turmush tarzini o‘rgatishda muhim rol
o‘ynaydi. Jismoniy faollik nafaqat jismoniy sog‘likni, balki psixologik holatni ham
yaxshilaydi.
To‘g‘ri ovqatlanish:
O‘quvchilarga to‘g‘ri va balanslangan ovqatlanish
odatlarini o‘rgatish, ularni ortiqcha vazn olish va turli kasalliklarning oldini olishga
yordam beradi. Shu bilan birga, to‘g‘ri ovqatlanish energiya darajasini yuqori
tutishga, yaxshiroq diqqatni jamlashga yordam beradi.
Gigiena:
Yaxshi shaxsiy gigiena qoidalari — qo‘l yuvish, to‘g‘ri yuvinish,
tishlarni muntazam tozalash va boshqalar — o‘quvchilarga sog‘lom turmush tarzini
shakllantirishda muhim omillardir. Gigiena nafaqat jismoniy, balki ijtimoiy
salomatlikni ham ta’minlaydi.
Stressni boshqarish:
O‘quvchilarga stressni boshqarishning samarali
usullarini o‘rgatish, ularga hissiy va psixologik holatni saqlashga yordam beradi.
Meditatsiya, nafas olish mashqlari, vaqtni boshqarish va boshqa usullar o‘quvchilarga
stressni kamaytirish va yaxshi psixologik salomatlikni taʼminlashga yordam beradi.
Psixologik
salomatlik:
Yoshlarga
ruhiy
salomatlikni
saqlash va
mustahkamlash bo‘yicha taʼlim berish muhimdir. O‘z-o‘zini hurmat qilish, ijobiy
Talqin va tadqiqotlar ilmiy-uslubiy jurnali
Impact Factor: 8.2 | 2181-3035 | № 1(59)
~ 130 ~
fikrlash, boshqalar bilan yaxshi munosabatlar o‘rnatish kabi ko‘nikmalarni o‘rgatish
orqali ruhiy salomatlikni yaxshilash mumkin.
3. Taʼlim tizimining roli
Sogʻlom turmush tarzini o‘rganish va targ‘ib qilish taʼlim tizimining yangi
vazifalaridan biriga aylangan. Taʼlim muassasalarida sog‘lom turmush tarziga oid
maxsus darslar, seminarlar, konferensiyalar va amaliy mashg‘ulotlar o‘tkazilishi
kerak. Bundan tashqari, jismoniy tarbiya, sog‘lom ovqatlanish bo‘yicha
ko‘nikmalarni shakllantiradigan maxsus dasturlar ishlab chiqilishi zarur.
Sogʻlom turmush tarzini yosh avlodga o‘rgatish, ularning jamiyatda
muvaffaqiyatli faoliyat yuritishi, sog‘lom va baxtli hayot kechirishlari uchun
mustahkam poydevor yaratadi. Sog‘lom turmush tarzining taʼlim tizimiga kirib
borishi, faqat o‘quvchilarning sog‘lomligini taʼminlab qolmay, balki jamiyatda
sog‘lom va baxtli avlodning shakllanishiga xizmat qiladi.
4. Xulosa
Sogʻlom turmush tarzining taʼlim tizimida o‘rganilishi, yoshlarning jismoniy va
psixologik salomatligini yaxshilashga, ular uchun sog‘lom, baxtli va muvaffaqiyatli
hayotga yo‘l ochishga yordam beradi. Shunday qilib, taʼlim tizimining sog‘lom
turmush tarziga oid tadbirlar va dasturlarni yanada rivojlantirishi, jamiyatda sog‘lom
va maʼnaviy barqaror avlodni shakllantirishga xizmat qiladi.
Sogʻlom turmush tarzining taʼlim va tarbiya tizimidagi oʻrni jamiyat
rivojlanishining muhim asoslaridan biridir. Yoshlarni sogʻlom turmush tarziga
o‘rgatish, ularning jismoniy, psixologik va maʼnaviy salomatligini taʼminlash orqali
kelajakda sogʻlom va baxtli jamiyatni yaratish imkonini beradi. Taʼlim tizimi faqat
bilim berish bilan cheklanmasdan, o‘quvchilarga jismoniy faollik, to‘g‘ri ovqatlanish,
stressni boshqarish, gigiena va psixologik salomatlik kabi sogʻlom hayot tarzini
shakllantiruvchi ko‘nikmalarni o‘rgatishga mas’uldir.
Shu sababli, sogʻlom turmush tarzini taʼlim tizimiga joriy qilish, yoshlarning
kelajakdagi muvaffaqiyatli hayoti uchun zarur bo‘lgan asosiy ko‘nikmalarni
shakllantirishga yordam beradi. Taʼlim muassasalarida sog‘lom turmush tarziga oid
maxsus dasturlar, darslar va amaliy mashg‘ulotlar orqali yoshlarni sog‘lom va baxtli
hayotga tayyorlash muhimdir. Bu, o‘z navbatida, jamiyatda sog‘lom va barqaror
rivojlanayotgan avlodni shakllantiradi, shuningdek, davlatning umumiy farovonligi
va salomatlik sohasidagi muvaffaqiyatlariga bevosita taʼsir koʻrsatadi..
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Karimov I.A. (2015). O‘zbekiston Respublikasida sog‘lom turmush tarzini
shakllantirishga doir strategiyalar. Tashkent: O‘qituvchi.
2. Xojaniyazov Sh. (2019). Ta’lim tizimi va sog‘lom turmush tarzi. Toshkent:
Akademnashr.
Talqin va tadqiqotlar ilmiy-uslubiy jurnali
Impact Factor: 8.2 | 2181-3035 | № 1(59)
~ 131 ~
3. Shonazarov M. (2018). Yoshlarni jismoniy va psixologik rivojlantirishda
sog‘lom turmush tarzining roli. Tashkent: Ta'lim.
4. Anderson, C., & Finkelstein, E. (2017). Health promotion and education in
the school environment. Journal of Health Education Research, 30(4), 450-463.
5. WHO (2018). Healthy Lifestyle and the Role of Education in Promoting
Health. Geneva: World Health Organization.
6. Shomurodov B., & Tursunov N. (2020). O‘zbekistonning ta’lim tizimida
sog‘lom turmush tarzini o‘rganish. Tashkent: Milliy Universitet nashriyoti.
Eslatma: Ushbu adabiyotlar namunaviy ro‘yxat sifatida keltirilgan bo‘lib,
sizning konkret tadqiqot ishlari uchun alohida manbalar va ilmiy ishlar qo‘llanilishi
mumkin.
