JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
Sharipova Go’zal
Osiyo xalqaro universiteti magistranti
O‘QITUVCHILARDA DEONTOLOGIK MADANIYATNI RIVOJLANTIRISH
STRATEGIYALARI
Annotatsiya:
Mazkur maqolada o‘qituvchilarda deontologik madaniyatni rivojlantirish
masalalari yoritilgan. Pedagogik faoliyatda axloqiy me’yorlarga asoslangan deontologik
yondashuvlar zamonaviy ta’lim tizimida muhim ahamiyat kasb etadi. Maqolada o‘qituvchi
shaxsining kasbiy etikasini shakllantirish, ijtimoiy mas’uliyat hissini kuchaytirish, axloqiy
tanlovga tayyorlash va professional xatti-harakatlarda o‘z-o‘zini nazorat qilish madaniyatini
rivojlantirish yo‘llari muhokama qilinadi. O‘quv jarayonida deontologik qadriyatlarni singdirish,
axloqiy treninglar va psixologik yondashuvlar orqali o‘qituvchilarni kasbiy etikaga asoslangan
faoliyatga yo‘naltirish strategik yondashuvlar sifatida ko‘rib chiqiladi.
Kalit so‘zlar:
deontologik madaniyat, o‘qituvchi etikasi, pedagogik deontologiya, axloqiy
qadriyatlar, kasbiy axloq, ta’lim sifati
Аннотация:
В статье рассматриваются стратегии развития деонтологической культуры у
педагогов.
Подчеркивается,
что
соблюдение
морально-этических
норм
в
профессиональной деятельности учителя играет ключевую роль в обеспечении качества
образования. Анализируются подходы к формированию профессиональной этики,
развитию самоконтроля, укреплению чувства ответственности и готовности к
нравственному выбору. Предлагаются стратегические меры, включающие этические
тренинги, психологическую поддержку и внедрение деонтологических ценностей в
образовательный процесс.
Ключевые слова:
деонтологическая культура, этика педагога, педагогическая
деонтология, нравственные ценности, профессиональная этика, качество образования
Annotation:
This article explores strategies for developing deontological culture among teachers.
It emphasizes the importance of moral and ethical standards in professional teaching practice,
which directly influences the quality of education. The article discusses the formation of
professional ethics, enhancement of self-control, cultivation of responsibility, and preparedness
for moral decision-making. It suggests strategic approaches such as ethical training,
psychological support, and integration of deontological values into the teaching process.
Keywords:
deontological culture, teacher ethics, pedagogical deontology, moral values,
professional ethics, quality of education.
O‘zbekiston ta’lim tizimida olib borilayotgan islohotlar pedagogik jarayon ishtirokchilaridan,
ayniqsa, o‘qituvchilardan yuqori darajadagi kasbiy va axloqiy saviyani talab qilmoqda.
O‘qituvchining shaxsiy namuna bo‘lishi, professional etikani buzmasligi, ta’limiy va tarbiyaviy
faoliyatda ijtimoiy adolat va axloq me’yorlariga qat’iy rioya qilishi zamonaviy pedagogik
jarayonning ajralmas qismiga aylangan. Shu munosabat bilan, o‘qituvchilarda deontologik
madaniyatni shakllantirish va uni izchil ravishda rivojlantirish dolzarb strategik vazifa bo‘lib
qolmoqda.
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
Deontologik madaniyat bu — o‘qituvchining axloqiy ongida kasbiy burch, majburiyat,
javobgarlik, xolislik, adolat, hurmat, sir saqlash kabi tushunchalarning chuqur ildiz otgan bo‘lishi
va ularni amaliyotda to‘laqonli namoyon etishidir. Pedagogik deontologiya o‘qituvchining har
bir harakatini axloqiy mezonlar asosida baholashga chorlaydi va u o‘z faoliyatida faqat
qonuniylik emas, balki axloqiylik mezonlariga ham amal qilishi lozimligini anglatadi.
Bunday madaniyatni rivojlantirishda birinchi navbatda, o‘qituvchini kasbiy o‘zlikni anglashga,
axloqiy refleksiya va o‘z-o‘zini tahlil qilishga undovchi muhit yaratish zarur. Shu bois, oliy
pedagogik ta’lim muassasalarida o‘qituvchi kasbining etik normalari, deontologik qoidalari,
kasbiy mas’uliyat va psixologik tayyorgarlik bo‘yicha alohida darslar va treninglar tashkil
etilishi maqsadga muvofiqdir. O‘qituvchi nafaqat bilim beruvchi, balki axloqiy namuna
ko‘rsatadigan yetakchi bo‘lishi kerak. Uning nutqi, muomalasi, tashqi ko‘rinishi, emotsional
barqarorligi, qarorlar qabul qilishda adolatga tayanishi — bularning barchasi deontologik
madaniyat darajasini belgilovchi mezonlardir.
Strategik yondashuvlardan biri sifatida mentorlik tizimi, ya’ni tajribali o‘qituvchilar tomonidan
yosh pedagoglarga kasbiy etikani o‘rgatish, real muammoli vaziyatlarda axloqiy yo‘nalish
ko‘rsatish amaliyotini yo‘lga qo‘yish zarur. Bundan tashqari, muntazam ravishda etik holatlar
bo‘yicha muhokamalar o‘tkazish, professional mas’uliyat bo‘yicha anonim so‘rovnomalar
tashkil etish, jamoaviy muhitda axloqiy qadriyatlar targ‘iboti deontologik madaniyatni
mustahkamlashda muhim rol o‘ynaydi.
Pedagogik jamoalarda axloqiy iqlimni sog‘lomlashtirish, baholash va mukofotlash mezonlarini
faqat natijalarga emas, balki jarayondagi etik yondashuvlarga qarab belgilash — bu madaniyatni
kundalik faoliyatga tabiiy singdirish imkonini beradi. Har bir o‘qituvchining kasbiy faoliyati
o‘zgaruvchan muhitda har doim axloqiy tanlovni talab qiladi. Bu tanlovda xolislik, adolat,
hurmat va doimiy o‘z-o‘zini rivojlantirish istagi asosiy yo‘naluv bo‘lishi lozim.
Xulosa qilib aytganda, o‘qituvchilarda deontologik madaniyatni rivojlantirish strategiyasi — bu
uzluksiz axloqiy o‘quv jarayoni, psixologik-pedagogik qo‘llab-quvvatlash, individual va
jamoaviy axloqiy refleksiya orqali shakllantiriladigan chuqur ichki madaniyatdir. Bunday
madaniyat yuqori ta’lim sifati va ijtimoiy ishonch garovidir.
Huquqiy asoslar:
“Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonun (Qabul qilingan: 23.09.2020)
– 32-moddada pedagog xodimlarning huquq va majburiyatlari belgilab berilgan bo‘lib, ularga
axloqiy qadriyatlarga rioya qilish majburiyati yuklatilgan.
“Pedagog xodimlarning maqomi to‘g‘risida”gi Qonun (Qabul qilingan: 30.12.2019)
– Ushbu qonun o‘qituvchilarning kasbiy axloq, odob-axloq qoidalari, professional burch va
vazifalarini aniq belgilab beradi. 7-moddasida deontologik tamoyillar ko‘zda tutilgan.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 18-avgustdagi 465-son qarori
– “Pedagogik etik kodeks”ni tasdiqlash haqida. Ushbu kodeksda o‘qituvchining axloqiy
normalarga asoslangan kasbiy xatti-harakatlari bayon etilgan.
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
YUNESKO va YUNISEFning xalqaro tavsiyalari
– “O‘qituvchilar holati to‘g‘risida”gi tavsiyalar (1966)da o‘qituvchining kasbiy etikasi, ijtimoiy
burchi, shaxsiy namunasi va madaniyati muhim tamoyil sifatida ko‘rsatilgan.
O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksi
– 184-moddasi: Mehnat intizomi va kasbiy etika qoidalari, xodimlarning mehnat axloqiga rioya
qilishi bo‘yicha tartib-qoidalar mavjud.
Adabiyotlar
1.
Akbarovna, I. S. (2024). THE IMPORTANCE OF FORMING MATHEMATICAL
CONCEPTS.
Multidisciplinary Journal of Science and Technology
,
4
(3), 912-917.
2.
Akbarovna, I. S. (2024). EMOTSIYALARNI TANISH, IFODALASH VA BOSHQARISH
USULLARI. Science, education, innovation: modern tasks and prospects, 1(3), 20-25.
3.
Ikromova, S. A. (2024). YOSHLAR VA PSIXOLOGIK KRIZISLAR.
Methods of
applying innovative and digital technologies in the educational system
,
1
(2), 283-288.
4.
Akbarovna, I. S. (2024). BOSHLANG ‘ICH TA’LIMDA INTEGRATSIYALASHGAN
YONDASHUVNING AHAMIYATI.
Introduction of new innovative technologies in
education of pedagogy and psychology
,
1
(3), 114-119.
5.
Akbarovna, I. S. (2024). BOSHLANG ‘ICH SINFLARDA O ‘QITISHDA
MULTIMEDIA TEXNOLOGIYALARINING ROLI.
Introduction of new innovative
technologies in education of pedagogy and psychology
,
1
(3), 108-113.
6.
Akbarovna, I. S. (2024). BOSHLANG ‘ICH TA’LIMDA O ‘YINLAR ORQALI O
‘QITISH: AFZALLIKLAR VA USULLAR.
Introduction of new innovative technologies in
education of pedagogy and psychology
,
1
(3), 126-131.
7.
Akbarovna, I. S. (2024). BOLALARNING O ‘QISH VA YOZISH KO ‘NIKMALARINI
RIVOJLANTIRISHNING SAMARALI USULLARI.
Introduction of new innovative
technologies in education of pedagogy and psychology
,
1
(3), 120-125.
