SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
“
THE
FUTURE STARTS WITH US: TOWARDS THINKING,
TECHNOLOGY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT
”
V
О
LUME 1. ISSUE 1. 2025
99
RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VA SUN’IY INTELLEKT:
YANGI ASRDA INNOVATSION TARAQQIYOTNING
YO‘NALISHLARI
Kamoliddinova Go'zalxon Kamoliddin qizi
kamoliddinovagozal08@gmail.com
Kimyo xalqaro unversiteti
2-kurs koreys tili filalogiyasi talabasi
Annotatsiya:
Ushbu maqolada raqamli texnologiyalar va sun’iy intellekt (SI)
sohasidagi global tendensiyalar, ularning zamonaviy jamiyatdagi o‘rni, iqtisodiy va
ijtimoiy tizimlarga ta’siri hamda O‘zbekiston misolida amalga oshirilayotgan
raqamli transformatsiya choralari tahlil qilinadi. SI asosidagi innovatsiyalarni joriy
etishda duch kelinayotgan muammolar va ularning yechimlari muallifiy yondashuv
asosida bayon etilgan.
Аннотация:
В
статье рассматриваются современные тенденции в области
цифровых технологий и искусственного интеллекта (ИИ), их влияние на
экономику, образование и общественные процессы. На примере Узбекистана
анализируются текущие инициативы в рамках цифровой трансформации, а
также даются авторские предложения по решению актуальных проблем.
Abstract:
This paper analyzes modern trends in digital technologies and
artificial intelligence (AI), their impact on economic, educational, and societal
systems. The article also explores Uzbekistan’s digital transformation policies and
offers practical recommendations for addressing key challenges.
Kalit so‘zlar:
sun’iy intellekt, raqamli transformatsiya, texnologiya,
innovatsiya, algoritm, axborot jamiyati
SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
“
THE
FUTURE STARTS WITH US: TOWARDS THINKING,
TECHNOLOGY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT
”
V
О
LUME 1. ISSUE 1. 2025
100
Ключевые слова
:искусственный интеллект, цифровая
трансформация,
технологии,
инновации,
алгоритм,
информационное общество
Keywords
:artificial intelligence, digital transformation, technology,
innovation, algorithm, information society
Kirish
XXI asr raqamli texnologiyalar va sun’iy intellekt inqilobi davri sifatida tarixga
kirib bormoqda. Butun dunyo bo‘ylab iqtisodiyot, ta’lim, tibbiyot, davlat boshqaruvi
va boshqa sohalarda sun’iy intellekt texnologiyalari chuqur joriy qilinmoqda.
O‘zbekiston ham “Raqamli O‘zbekiston –
2030” strategiyasi doirasida
raqamlashtirish va innovatsion texnologiyalarni rivojlantirishga katta e’tibor
qaratmoqda. Mazkur tadqiqot tahliliy va solishtirma usullarga asoslanib olib
borilgan. Asosiy ma’lumotlar Jahon banki
, OECD, World Economic Forum, Statista
va O‘zbekiston Respublikasi rasmiy hujjatlari (Prezident qarorlari, strategiyalar)
asosida tahlil qilindi.
Natijalarga va muhokamalarga to’xtalib o’tadigan bo’lsak,
Global
tendensiyalar quyidagilardan iborat:
Statista (2024) ma’lumotlariga ko‘ra, 2023
-yil
oxirida sun’iy intellekt sohasiga global investitsiyalar hajmi $240 milliarddan oshdi.
AQSh, Xitoy va Yevropa davlatlari SI sohasida yetakchilik qilmoqda. Bu
texnologiyalar sanoat, tibbiyot va transportda katta samaradorlik keltirmoqda.
O‘zbekistonda raqamli transformatsiya
da esa :
“Raqamli O‘zbekiston –
2030”
strategiyasi doirasida quyidagi natijalarga erishildi; Davlat xizmatlarining 70% dan
ortig‘i onlayn formatga o‘tkazildi
;
“AI Center Uzbekistan” faoliyatini boshladi
;
SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
“
THE
FUTURE STARTS WITH US: TOWARDS THINKING,
TECHNOLOGY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT
”
V
О
LUME 1. ISSUE 1. 2025
101
“One Million Uzbek Coders” loyihasi doirasida 100 mingdan ortiq
yoshlar IT sohasida bilim oldi.
Barchaga ma’lumki,
s
un’iy intellektning afzalliklari va xavflari
mavjud. Xususan, Tezkor tahlil va qaror qabul qilish, xatolikni kamaytirish, inson
mehnatini yengillashtirish
kabilar bo’lsa
, Ishsizlik xavfi,
Shaxsiy ma’lumotlar
xavfsizligi,
Etik me’yorlarning buzilis
hi kabi xavflari ham mavjud.
TAKLIF VA YECHIMLAR
1.
Bugungi raqamli transformatsiya jarayonida aholining keng qatlamlari,
xususan yosh avlod orasida raqamli savodxonlik darajasini oshirish ijtimoiy
taraqqiyot va texnologik mustaqillikning muhim omiliga aylanmoqda. Ayniqsa,
sun’iy intellekt (SI) texnologiyalarining jadal rivojlanayotgani, ularning kundalik
hayotga tobora chuqur kirib borayotganini inobatga olsak, raqamli savodxonlikni
oddiy texnik ko‘nikma emas, balki ijtimoiy zarurat sifatida qabul qilish lozim
bo‘ladi. Shu nuqtai nazardan, raqamli savodxonlikni maktab ta’limi tizimining ilk
bosqichidan boshlab izchil va tizimli ravishda o
‘rgatish muhimdir. Xususan,
umumta’lim maktablarining o‘quv dasturiga “Raqamli dunyo asoslari” deb
nomlangan integratsiyalashgan fan kiritilishi mumkin. Ushbu fan orqali o‘quvchilar
texnologik vositalardan foydalanish, ma’lumot xavfsizligi, raqamli etik qo
idalar,
sun’iy intellektning asosiy prinsiplari kabi muhim bilimlarga ega bo‘ladilar. Buning
uchun, albatta, pedagog kadrlarning o‘zi ham yuqori raqamli kompetensiyalarga ega
bo‘lishi zarur. Shu bois, o‘qituvchilarning malakasini oshirish maqsadida
zamonav
iy raqamli texnologiyalar va SI bo‘yicha maxsus kurslar, sertifikat
dasturlari yo‘lga qo‘yilishi taklif etiladi. Boshqa tomondan, yoshlarga qulay va
bepul ta’lim imkoniyatlarini yaratish uchun onlayn platformalarda ochiq darsliklar,
treninglar va interakti
v mashg‘ulotlar ishlab chiqilishi lozim. Bunday tashabbuslar
SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
“
THE
FUTURE STARTS WITH US: TOWARDS THINKING,
TECHNOLOGY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT
”
V
О
LUME 1. ISSUE 1. 2025
102
nafaqat raqamli savodxonlikni oshirish, balki jamiyatda texnologik
madaniyatni shakllantirishga ham xizmat qiladi.
2.
Sun’iy intellekt texnologiyalarining qo‘llanish doirasi hozirgi
kunda sanoat bilan cheklanib qolmayapti. Aksincha, u sog‘liqni saqlash, ta’lim,
ijtimoiy xizmatlar kabi ijtimoiy sohalarda ham yangi imkoniyatlarni ochmoqda.
Masalan, sog‘liqni saqlash sohasida SI yordamida tibbiy tasvirlarni avtomatik tahlil
qilish, erta diagnostika qilish, kasallik xavfini prognozlash kabi funksiyalarni
amalga oshirish mumkin. Bu esa tibbiy xizmatlar sifatini oshiradi, inson omilidan
kelib chiqadigan xatoliklarni kamaytira
di va sog‘liqni saqlash tizimining umumiy
samaradorligini oshiradi. Xuddi shuningdek, ta’lim sohasida SI texnologiyalari
yordamida o‘quvchilarning individual qobiliyatlariga moslashtirilgan o‘quv
dasturlarini ishlab chiqish mumkin. Bu esa ta’lim jarayonini
shaxsiylashtirishga, har
bir o‘quvchining ehtiyojiga mos metodikalarni tanlashga imkon yaratadi. Yana bir
muhim yo‘nalish bu nogironligi bo‘lgan shaxslar uchun sun’iy intellektga
asoslangan maxsus xizmatlarni ishlab chiqishdir. Jumladan, ovozli yordamchilar,
avtomatik tarjima tizimlari, interaktiv o‘qituvchilar kabi yechimlar nogironligi
bo‘lgan insonlarga ta’lim olishda va kundalik faoliyatni olib borishda katta ko‘mak
berishi mumkin. Shunday qilib, SI texnologiyalarining ijtimoiy sohalarga chuqur
integratsiyalashuvi zamonaviy, inklyuziv va samarali xizmatlar tizimini
shakllantirishga xizmat qiladi.
3.
Raqamli texnologiyalar sohasida ko‘plab mahsulot va xizmatlar xorijiy
ishlab chiquvchilarga bog‘langan holda faoliyat yuritmoqda. Bu holat esa axborot
xavfsizligi, iqtisodiy mustaqillik va texnologik suverenitet nuqtai nazaridan xavf
tug‘diradi. Shu bois,
sun’iy intellekt asosida mahalliy mahsulotlar, platformalar va
dasturiy yechimlarni ishlab chiqish strategik ahamiyat kasb etadi. Mahalliy SI
texnologiyalarini rivojlantirish uchun, eng avvalo, mahalliy startaplarni qo‘llab
-
SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
“
THE
FUTURE STARTS WITH US: TOWARDS THINKING,
TECHNOLOGY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT
”
V
О
LUME 1. ISSUE 1. 2025
103
quvvatlash tizimi yo‘lga qo‘yilishi lozim. Bu borada maxsus
innovatsion fondlar tashkil etilishi, moliyalashtirish, grant va
inkubatsiya dasturlari orqali yangi loyihalarni rag‘batlantirish zarur.
Shuningdek, mamlakat miqyosida yagona Sun’iy Intellekt Markazini yaratish orqali
tadqiqotchilar, talabalar, dasturchilar va investorlar o‘rtasida kooperatsiyani
kuchaytirish mumkin. Bu markaz innovatsion texnologiyalarni amaliyotga joriy
etishda tayanch nu
qtaga aylanishi lozim. Eng muhimi, o‘zbek tilida ishlaydiga
n
sun’iy intellekt xizmatlarini ishlab chiqish milliy identitet va axborot mustaqilligi
nuqtai nazaridan alohida e’tiborga molik. Jumladan, o‘zbek tilida muloqot qila
oladigan chatbotlar, matn tarjimonlari, tahliliy algoritmlar, ovoz tanish tizimlari va
boshqa intellektual xizmatlar ishlab chiqilishi kerak. Bunday tashabbuslar nafaqat
texnologik mustaqillikni ta’minlaydi, balki raqamli iqtisodiyotning yangi bosqichga
o‘tishiga ham asos bo‘ladi.
4.
Raqamli texnologiyalarning sur’at bilan rivojlanishi amaldagi qonunchilikni
muntazam ravishda takomillashtirib borishni taqozo etmoqda. Ayniqsa, sun’iy
intellekt (SI) texnologiyalari bilan bog‘liq murakkab etik, huquqiy va axborot
xavfsizligi masalalari i
lgari mavjud bo‘lmagan yangi muammolarni yuzaga
keltirmoqda. Masalan, SI asosida qabul qilingan qarorlar kim tomonidan mas’uliyat
bilan qoplanadi, foydalanuvchining shaxsiy ma’lumotlari qanday himoyalanadi,
yoki sun’iy ongning noto‘g‘ri qarorlari kimga y
uklanadi degan savollar dolzarbdir.
Shu bois, ushbu sohani tartibga soluvchi yuridik mexanizmlarni jahon tajribasi
asosida, lekin milliy ehtiyojlarga mos tarzda ishlab chiqish zarur. Birinchi navbatda,
SI orqali qabul qilingan qarorlar uchun huquqiy mas’ul
iyat chegarasini aniq
belgilovchi normativ-huquqiy hujjatlar ishlab chiqilishi kerak. Bundan tashqari,
raqamli erkinlik va axborot xavfsizligi o‘rtasida muvozanatni ta’minlaydigan
qonunlarni ishlab chiqish va joriy etish zarur. Aholining axborot maydonidagi
himoyasini kuchaytirish bilan birga, erkin fikr bildirish huquqini cheklab qo‘ymaslik
SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
“
THE
FUTURE STARTS WITH US: TOWARDS THINKING,
TECHNOLOGY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT
”
V
О
LUME 1. ISSUE 1. 2025
104
masalasi bu yerda markaziy o‘rinni egallaydi. Shu bilan birga, OAV,
blogerlar va kontent yaratuvchilarning SI’ni noto‘g‘ri yoki
manipulyativ maqsadlarda qo‘llashining oldini olish uchun
jamoatchilik nazorati, etik me’yorlar va axborot monitoringi tizimlari kuchaytirilishi
lozim. Huquqiy islohotlar orqali raqamli makon yanada barqaror, xavfsiz va
ishonchli bo‘lib boradi.
5.
Sun’iy intellekt texnologiyalarining ekologik sohada qo‘llanishi barqaror
rivojlanish va atrof-
muhit muhofazasini ta’minlashda muhim rol o‘ynashi mumkin.
Zamonaviy SI modellarining tahlil qilish, bashorat qilish va optimallashtirish kabi
imkoniyatlari ekologik monitoring tizimlarini yangi bosqichga olib chiqadi.
Masalan, AI yordamida havo va suv sifatini onlayn kuzatish, ifloslanish darajasini
avtomatik ravishda aniqlash, atrof-
muhitga salbiy ta’sir ko‘rsatadigan omillarni
oldindan prognoz qilish imkoniyati mavjud. Shu bilan birga, chiqindilar harakatini
raqamli xaritalar va dronlar orqali kuzatib borish, SI algoritmlari asosida ularni
samarali qayta ishlash bo‘yicha tizimlar ishlab chiqish mumkin. Bu jarayonlarda
ekologik tashkilotlarga texnologik imkoniyatlar yaratib berish uchun davlat
tomonidan subsidiya va grantlar ajratilishi muhim. Bundan tashqari, qayta
tiklanuvchi energiya manbalarini optimal boshqarishga qaratilgan SI modellarining
ishlab chiqilishi energiya samaradorligini oshirish va uglerod izini kamaytirishga
xizmat qiladi. Ekologik xavfsizlik
–
inson salomatligi va ijtimoiy barqarorlik bilan
chambarchas bog‘liq bo‘lgan masala bo‘lib, sun’iy intellekt bu borada samarali
yechimlar taklif qilmoqda.
6.
So‘nggi yillarda sun’iy intellekt yordamida yaratilgan yolg‘on kontent –
deepfake videolar, generativ matnlar, manipulyativ tasvirlar va boshqa raqamli
yolg‘onchilik shakllari axborot maydonini jiddiy tahdid ostiga qo‘ymoqda. Bu esa
nafaqat foydalanuvchil
arni chalg‘itadi, balki jamiyatda ishonchsizlik, ijtimoiy
SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
“
THE
FUTURE STARTS WITH US: TOWARDS THINKING,
TECHNOLOGY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT
”
V
О
LUME 1. ISSUE 1. 2025
105
beqarorlik va siyosiy manipulyatsiyaga olib kelishi mumkin. Ushbu
xavflarni bartaraf etish uchun texnologik va institutsional
yondashuvlarni uyg‘unlashtirish zarur. Eng avvalo, SI tomonidan
ishlab chiqilgan kontentni aniqlovchi algoritmlar, brauzer plaginlari va avtomatik
tanib olish vositalari ishlab chiqilishi kerak. Bunday texnologiyalar orqali
foydalanuvchilar yolg‘on ma’lumot bilan haqiqiy axborotni farqlay oladilar. Shu
bilan birga, ta’
lim tizimida axborot savodxonligini oshirish alohida ahamiyat kasb
etadi. Maktab va universitetlarda medialogiya, axborot etikasi, tanqidiy fikrlash kabi
fanlarni kiritish orqali yosh avlodni raqamli manipulyatsiyalardan himoya qilish
mumkin. Shuningdek, raqamli platformalarda feyk kontentni tarqatayotgan
sahifalarni avtomatik aniqlaydigan va bloklovchi tizimlar joriy etilishi lozim.
SI’ning o‘zini yolg‘on axborotga qarshi kurash vositasi sifatida safarbar qilish –
XXI
asrda raqamli xavfsizlikning asosi bo‘lib qoladi.
7
. Innovatsion infratuzilmani kuchaytirish va ilmiy salohiyatni qo‘llab
-
quvvatlash -
Sun’iy intellekt bo‘yicha yetakchi davlatlarning deyarli barchasi ilm
-
fan va texnologiyani bir-
biri bilan uyg‘unlashtirgan. Buning uchun zamonaviy
laboratoriyalar, tezkor ma’lumotlar almashinuvi va ilmiy tajriba maydonchalari
talab etiladi. Bu kabi holatlarga esa ilmiy-tadqiqot institutlari va universitetlar
qoshida AI laboratoriyalarini ochish; Doktorant va ilmiy izlanuvchilar uchun SI
bo‘yicha grantlar ajratish;
Raqamli texnologiyalar va sun’iy intellekt bo‘yicha
xalqaro hamkorlik doirasida qo‘shma loyihalar amalga oshirish
kabi yechimlarni
berishimiz lozim.
XULOSA
Yangi asrning asosiy belgilaridan biri
–
bu raqamli texnologiyalar va sun’iy
intellekt asosida shakllanayotgan yangi sivilizatsiyadir. Bu o‘zgarishlar butun
jamiyatning ijtimoiy, iqtisodiy, madaniy va siyosiy qatlamlariga chuqur ta’sir
SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
“
THE
FUTURE STARTS WITH US: TOWARDS THINKING,
TECHNOLOGY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT
”
V
О
LUME 1. ISSUE 1. 2025
106
ko‘rsatmoqda. O‘zbekistonning raqamli transformatsiya yo‘lidagi
sa’y
-harakatlari, xususan, Prezident tomonidan ilgari surilgan
“Raqamli O‘zbekiston –
2030” strategiyasi bu boradagi muhim
qadamlardandir. Taklif etilgan yechimlar
–
raqamli savodxonlikdan tortib, SI’ning
milliy mahsulotlarini ishlab chiqishgacha
–
kelajak taraqqiyotini muvozanatli,
barqaror va adolatli yo‘nalishga yo‘naltirishda muhim o‘rin tutadi. Bu borada eng
muhim resurs
–
bu inson kapitalidir. Aynan yoshlar, olimlar, mutaxassislar va
texnologlarga beriladigan imkoniyatlar orqali raqamli transformatsiya nafaqat
iqtisodiy yuksalishga, balki ijtimoiy adolat va rivojlanishga ham olib keladi.
Shunday ekan, biz raqamli texnologiyalar va sun’iy intellektni nafaqat vosita,
balki jamiyatni yanada samarali, inklyuziv va innovatsion qilish yo‘lidagi asosiy
kalit sifatida ko‘rishimiz zarur.
Xulosa qilib aytganda,
Sun’iy intellekt va raqamli
texnologiyalar jamiyatning har bir sohasida tub o‘zgarishlarni boshlab berdi. Ularni
chuqur o‘rganish, mahalliy sharoitga moslashtirish va xalq manfaatlariga xizmat
qiladigan tizimlar yaratish dolzarb vazifa hisoblanadi. O‘zbeki
ston bu borada katta
salohiyatga ega.
Muallif sifatida taklif etamanki, sun’iy intellekt sohasidagi milliy
platformalar, mahalliy dasturlash tillari va algoritmik resurslarni rivojlantirishga
alohida e’tibor qaratilishi lozim.Muallif sifatida ishonchim komilki, sun’iy intellekt
texnologiyalari O‘zbekistonda mahalliy ehtiyojlarga moslab ishlab chiqilsa, ijtimoiy
tenglik, adolat va ishsizlik muammolarining bir qismini ham bartaraf eta oladi
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI
:
1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ
-4851-sonli qarori, 2020-yil 5-
oktabr.
2. OECD. Artificial Intelligence in Society. Paris, 2022.
SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
“
THE
FUTURE STARTS WITH US: TOWARDS THINKING,
TECHNOLOGY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT
”
V
О
LUME 1. ISSUE 1. 2025
107
3. Schwab, K. The Fourth Industrial Revolution. World
Economic Forum, 2016.
4. Statista. Global AI Market Size Forecast 2024
–
2030.
https://statista.com
5. World Bank. Digital Economy for Development. Washington, 2023.
6. Harvard Business Review. The Future of AI-driven Business. 2023.
7. Oxford Insights. Government AI Readiness Index, 2023.
8. AI Center Uzbekistan. Faoliyat hisobotlari , 2024
