“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 3, ISSUE 01, 2025. YANUARY
ResearchBib Impact Factor: 9.654/2024 ISSN 2992-8869
11
LAZERNING TIBBIYOTDA QO‘LLANISHI
Termiz Iqtisodiyot serviz Unversiteti Tibiyot Fakulteti Pediateriya 24 01
talabasi Mamatkulova Gulsum
Annotatsiya:
Lazer texnologiyalari tibbiyot sohasida inqilobiy o‘zgarishlarga
sabab bo‘lgan va hozirgi kunda ko‘plab tibbiy amaliyotlarda keng qo‘llanilmoqda.
Lazerlar, o‘zining aniq va kuchli energiya chiqishi bilan, turli to‘qimalarga ta'sir
ko‘rsatish
imkoniyatiga
ega.
Ularning
tibbiyotda
qo‘llanishi
jarrohlik,
dermatologiya, oftalmologiya, stomatologiya va onkologiya kabi ko‘plab sohalarda
kengaymoqda. Ushbu maqolada lazer texnologiyalarining tibbiyotdagi qo‘llanishi,
afzalliklari, xavflari va kelajak istiqbollari haqida ma'lumotlar berilgan.
Kalit so‘zlar:
lazer texnologiyalari, lazerli diagnostika, jarrohlik,
dermatologiya, oftalmologiya, stomatologiya, tibbiyot.
Аннотация:
Лазерные технологии произвели революцию в области
медицины и в настоящее время широко используются во многих медицинских
практиках. Лазеры, благодаря своей точной и мощной мощности, способны
воздействовать на различные ткани. Их использование в медицине
расширяется во многих областях, таких как хирургия, дерматология,
офтальмология, стоматология и онкология. В этой статье представлена
информация о медицинском использовании, преимуществах, рисках и
будущих перспективах лазерных технологий.
Ключевые слова:
лазерные технологии, лазерная диагностика, хирургия,
дерматология, офтальмология, стоматология, медицина.
Abstract:
Laser technologies have revolutionized the medical field and are
now widely used in many medical practices. Lasers, with their precise and powerful
energy output, are able to affect various tissues. Their use in medicine is expanding
in many areas such as surgery, dermatology, ophthalmology, dentistry and oncology.
This article provides information on the medical uses, advantages, risks, and future
prospects of laser technology.
Key words:
laser technologies, laser diagnostics, surgery, dermatology,
ophthalmology, stomatology, medicine.
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 3, ISSUE 01, 2025. YANUARY
ResearchBib Impact Factor: 9.654/2024 ISSN 2992-8869
12
KIRISH
Zamonaviy tibbiyot, ilm-fan va texnologiyaning rivojlanishi natijasida,
yashash sifatini yaxshilash va kasalliklarni davolashda yangi imkoniyatlar
yaratmoqda.
Ushbu
soha,
an'anaviy
usullardan
tortib,
innovatsion
texnologiyalargacha bo‘lgan keng ko‘lamli yondashuvlarni o‘z ichiga oladi.
Zamonaviy tibbiyotda biotexnologiya, genetik muhandislik va molekulyar biologiya
kabi sohalar muhim rol o‘ynamoqda. Bu texnologiyalar yordamida kasalliklarning
sabablari chuqur o‘rganilmoqda va yangi dori vositalari ishlab chiqilmoqda. Gen
terapiyasi, masalan, genetik kasalliklarni davolashda yangi umidlar yaratmoqda.
Bunday yondashuvlar yordamida bemorlarning individual xususiyatlariga mos
ravishda davolash rejalari ishlab chiqilishi mumkin. Telemeditsina zamonaviy
tibbiyotning yana bir muhim qismi hisoblanadi. U bemorlarga masofadan turib
tibbiy yordam olish imkonini beradi. Mobil ilovalar va onlayn platformalar orqali
bemorlar o‘z sog‘lig‘ini nazorat qilish, shifokorlar bilan bog‘lanish va maslahatlar
olish imkoniyatiga ega. Bu, ayniqsa, chekka hududlarda yashovchi bemorlar uchun
katta qulaylikdir. Shuningdek, sun'iy intellekt va katta ma'lumotlar tibbiyotda yangi
imkoniyatlar yaratmoqda. Sun'iy intellekt yordamida kasalliklarni erta aniqlash va
davolash samaradorligini oshirish mumkin. Katta ma'lumotlar tahlili esa bemorlar
haqidagi ma'lumotlarni yig‘ish va tahlil qilish orqali individual davolash
strategiyalarini ishlab chiqishga yordam beradi. Zamonaviy tibbiyotda minimal
invaziv jarrohlik usullari ham keng tarqalgan. Ushbu usullar bemorlar uchun
jarrohlik aralashuvlaridan keyin tez tiklanish imkonini beradi va og‘riqni
kamaytiradi. Lazerli jarrohlik, endoskopik jarrohlik va robototexnika asosidagi
jarrohlik amaliyotlari bu sohada muhim o‘rin tutadi. Biroq, zamonaviy tibbiyotning
rivojlanishi bilan birga, etik masalalar va xavfsizlik muammolari ham yuzaga
kelmoqda. Genetik o‘zgartirishlar, sun'iy intellektning tibbiyotda qo‘llanilishi va
ma'lumotlarning maxfiyligi kabi masalalar zamonaviy tibbiyotda muhokama
qilinishi lozim. Umuman olganda, zamonaviy tibbiyot sog‘liqni saqlash sohasida
inqilobiy o‘zgarishlarga olib kelmoqda. Ilm-fan va texnologiyaning rivojlanishi
bemorlar uchun yangi imkoniyatlar yaratmoqda va kasalliklarni davolash jarayonini
yanada samarali va xavfsiz qilishga yordam bermoqda. Kelajakda zamonaviy
tibbiyotning yanada rivojlanishi va yangi yutuqlarga erishilishi kutilmoqda.
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 3, ISSUE 01, 2025. YANUARY
ResearchBib Impact Factor: 9.654/2024 ISSN 2992-8869
13
ADABIYOTLAR TAHLILI VA TADQIQOT METODOLOGIYASI
Lazerlarning tibbiyotda qo‘llanishi asosan ularning yuqori aniqlikda ishlash
qobiliyatiga bog‘liq. Lazerlar yordamida amalga oshiriladigan jarrohlik amaliyotlari
an'anaviy usullarga nisbatan ko‘proq aniqlik va nazoratni ta'minlaydi. Bu esa
bemorlarning tiklanish jarayonini tezlashtiradi va infeksiya xavfini kamaytiradi.
Lazerli jarrohlik, masalan, lazerli ko‘rishga o‘zgartirish jarayoni, ko‘zning ko‘rish
qobiliyatini yaxshilashda juda samarali. Ushbu jarayon ko‘zning korneya qismini
o‘zgartirish orqali ko‘rishni yaxshilaydi va ko‘zoynak yoki kontakt linzalarga
bo‘lgan ehtiyojni kamaytiradi. Dermatologiyada lazerlar teri muammolarini
davolashda keng qo‘llaniladi. Lazer yordamida teridagi pigmentatsiya, akne, qizil
va qora nuqtalar, shuningdek, terining umumiy ko‘rinishini yaxshilash mumkin.
Lazerli peeling va epilyatsiya kabi protseduralar terining ko‘rinishini yaxshilash va
yoshartirish uchun keng tarqalgan. Ushbu protseduralar bemorlar uchun kamroq
og‘riqli va tezroq amalga oshiriladi, bu esa ularning afzalliklaridan biridir. Lazer
yordamida teri ostidagi to‘qimalarga zarar yetkazmasdan, faqat terining yuqori
qatlamiga ta'sir ko‘rsatish mumkin. Bu esa bemorlarning tiklanish jarayonini
tezlashtiradi va muammolarni minimal invaziv usulda hal etishga imkon beradi.
Oftalmologiyada lazerlar ko‘z muammolarini davolashda, jumladan, ko‘zning qattiq
to‘qimalarini va ko‘rish qobiliyatini yaxshilashda ishlatiladi. Lazerli jarrohlik,
masalan, LASIK, ko‘zning ko‘rish qobiliyatini yaxshilashda juda samarali. Ushbu
jarayon ko‘zning korneya qismini o‘zgartirish orqali ko‘rishni yaxshilaydi va
ko‘zoynak yoki kontakt linzalarga bo‘lgan ehtiyojni kamaytiradi. LASIK jarayoni
ko‘pchilik bemorlar uchun qulay va samarali bo‘lib, ko‘rish qobiliyatini tezda
tiklash imkonini beradi. Ko‘zning lazerli davolash usullari, shuningdek, katarakt va
glaukoma kabi kasalliklarni davolashda ham qo‘llaniladi. [1]
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Lazerlar yordamida ko‘zning ichki bosimini nazorat qilish va o‘zgarishlarni
bartaraf etish mumkin. Stomatologiyada lazerlar tishlarni davolashda, shuningdek,
tishlarni oqartirishda keng qo‘llaniladi. Lazer yordamida tishlarni davolash jarayoni
an'anaviy usullarga nisbatan kamroq og‘riqli va tezroq amalga oshiriladi. Lazerlar
yordamida amalga oshiriladigan stomatologik protseduralar, masalan, tishlarning
kariesini davolash va tishlarni oqartirish, bemorlar uchun qulayroq va samaraliroq
bo‘lishi mumkin. Lazerli stomatologiya, bemorlarning og‘riq va stress darajasini
kamaytirishga yordam beradi. Tishlarni davolash jarayonida lazerlar yordamida
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 3, ISSUE 01, 2025. YANUARY
ResearchBib Impact Factor: 9.654/2024 ISSN 2992-8869
14
kariesni aniqlash va davolash, shuningdek, tish to‘qimalarini saqlab qolish
imkoniyati oshadi. Onkologiyada lazerlar o‘smalarni olib tashlashda va
radioterapiya jarayonida ishlatiladi. Lazerlar yordamida o‘smalarni aniq va minimal
zarar bilan olib tashlash mumkin, bu esa bemorlarning tiklanish jarayonini
tezlashtiradi. Lazerlar onkologik kasalliklarni davolashda yangi imkoniyatlar
yaratadi va bemorlar uchun yanada samarali va kamroq og‘riqli davolash usullarini
taqdim etadi. Lazerli davolash usullari, shuningdek, radioterapiya jarayonida o‘sma
hujayralarini yo‘q qilishda qo‘llaniladi. Ushbu usul yordamida o‘smalarni o‘z
vaqtida aniqlash va davolash imkoniyati oshadi.[2]
Lazer texnologiyalarining afzalliklari bilan bir qatorda, ularning ba'zi xavflari
ham mavjud. Lazerlar noto‘g‘ri ishlatilganda yoki tajribasiz shifokorlar tomonidan
qo‘llanilganda teri yoki ko‘zlarga zarar yetkazishi mumkin. Shuning uchun, lazerli
protseduralarni faqat malakali va tajribali mutaxassislar tomonidan amalga oshirish
zarur. Bemorlar lazerli jarrohlik yoki davolashdan oldin shifokor bilan batafsil
maslahatlashishi va barcha xavflarni tushunishi muhimdir. Lazerlar yordamida
amalga oshiriladigan jarrohlik va davolash usullarining xavfsizligini ta'minlash
uchun, shifokorlar doimo bemorlar bilan ochiq va halol muloqot qilishlari kerak.[3]
Kelajakda lazer texnologiyalarining tibbiyotda qo‘llanishi yanada rivojlanadi
deb kutish mumkin. Yangi lazer texnologiyalari va usullari ishlab chiqilishi,
shuningdek, lazerlarning samaradorligini oshirish va xavfini kamaytirish uchun
yangi tadqiqotlar olib borilishi kutilmoqda. Lazerlar yordamida amalga
oshiriladigan jarrohlik va davolash usullarining yanada kengayishi, shuningdek,
yangi kasalliklarni davolashda lazerlarning qo‘llanilishi, tibbiyotda lazer
texnologiyalarining o‘rnini yanada mustahkamlashi mumkin. Lazerlar yordamida
amalga oshiriladigan jarrohlik va davolash usullari, bemorlarning hayot sifatini
oshirish va kasalliklarni davolashda yangi imkoniyatlar yaratishga yordam beradi.
Shuningdek, lazer texnologiyalarining rivojlanishi tibbiyotda innovatsiyalarni
keltirib chiqaradi. Yangi lazer texnologiyalari va usullari, shuningdek, tibbiyot
sohasida yangi tadqiqotlar va rivojlanishlarga imkon yaratadi. [4]
Lazerlar yordamida amalga oshiriladigan jarrohlik va davolash usullari,
shuningdek, bemorlarning sog‘lig‘ini yaxshilash va kasalliklarni erta aniqlashda
muhim rol o‘ynaydi. Lazer texnologiyalarining rivojlanishi, tibbiyot sohasida yangi
imkoniyatlar yaratadi va bemorlar uchun yanada samarali davolash usullarini taqdim
etadi. Lazer texnologiyalarining tibbiyotda qo‘llanishi, shuningdek, kasalliklarni
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 3, ISSUE 01, 2025. YANUARY
ResearchBib Impact Factor: 9.654/2024 ISSN 2992-8869
15
erta aniqlash va davolashda ham muhim rol o‘ynaydi. Masalan, lazerli diagnostika
usullari, masalan, lazerli spektral analiz, to‘qimalarning o‘zgarishlarini aniqlashda
yordam beradi. Bu usul yordamida kasalliklarni erta bosqichda aniqlash va davolash
imkoniyati oshadi, bu esa bemorlarning umuman sog‘lig‘ini yaxshilashga yordam
beradi. Lazerlar yordamida amalga oshiriladigan diagnostika usullari, shuningdek,
kasalliklarning rivojlanish jarayonini kuzatish va davolash samaradorligini
baholashda muhim ahamiyatga ega.[5]
Umuman olganda, lazer texnologiyalari tibbiyot sohasida inqilobiy
o‘zgarishlarga sabab bo‘lgan va kelajakda ham rivojlanishda davom etadi. Lazerlar
yordamida amalga oshiriladigan jarrohlik va davolash usullari, bemorlarning hayot
sifatini yaxshilash va kasalliklarni davolashda yangi imkoniyatlar yaratishga yordam
beradi. Tibbiyotda lazer texnologiyalarining qo‘llanishi, shuningdek, bemorlarning
sog‘lig‘ini yaxshilash va kasalliklarni erta aniqlashda muhim rol o‘ynaydi. Lazer
texnologiyalarining rivojlanishi, tibbiyot sohasida yangi imkoniyatlar yaratadi va
bemorlar uchun yanada samarali davolash usullarini taqdim etadi. Bundan tashqari,
lazer texnologiyalarining tibbiyotda qo‘llanishi, shuningdek, kasalliklarni erta
aniqlash va davolashda ham muhim rol o‘ynaydi. Masalan, lazerli diagnostika
usullari, masalan, lazerli spektral analiz, to‘qimalarning o‘zgarishlarini aniqlashda
yordam beradi. Bu usul yordamida kasalliklarni erta bosqichda aniqlash va davolash
imkoniyati oshadi, bu esa bemorlarning umuman sog‘lig‘ini yaxshilashga yordam
beradi. Lazerlar yordamida amalga oshiriladigan diagnostika usullari, shuningdek,
kasalliklarning rivojlanish jarayonini kuzatish va davolash samaradorligini
baholashda muhim ahamiyatga ega. Lazer texnologiyalarining tibbiyotda
qo‘llanishi, shuningdek, kasalliklarni erta aniqlash va davolashda muhim rol
o‘ynaydi. Lazerlar yordamida amalga oshiriladigan jarrohlik va davolash usullari,
bemorlar uchun yanada samarali va kamroq og‘riqli bo‘lishi mumkin. Tibbiyotda
lazer texnologiyalarining rivojlanishi, bemorlarning sog‘lig‘ini yaxshilash va
kasalliklarni davolashda yangi imkoniyatlar yaratishga yordam beradi. Lazer
texnologiyalarining tibbiyot sohasida qo‘llanilishi, shuningdek, kasalliklarni erta
aniqlash va davolashda muhim rol o‘ynaydi. [6]
Jarrohlik lazerlarining tibbiyotdagi ahamiyati so‘nggi yillarda sezilarli darajada
oshdi. Ushbu texnologiyalar an'anaviy jarrohlik usullariga nisbatan ko‘plab
afzalliklarni taqdim etadi, bu esa bemorlar va shifokorlar orasida keng tarqalgan
qiziqish uyg‘otmoqda. So‘nggi yillarda lazerli jarrohlik amaliyotlari ko‘paydi.
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 3, ISSUE 01, 2025. YANUARY
ResearchBib Impact Factor: 9.654/2024 ISSN 2992-8869
16
Masalan, 2020-yilda global lazerli jarrohlik bozorining qiymati 3.5 milliard dollarni
tashkil etgan bo‘lsa, 2025-yilgacha bu raqam 5.7 milliard dollarga yetishi
kutilmoqda. Bu o‘sish, lazerli texnologiyalarni qo‘llashning kengayishi va ularning
samaradorligini tan olish bilan bog‘liq. Oftalmologiyada lazerlar ko‘z sog‘lig‘ini
saqlashda muhim rol o‘ynaydi. LASIK jarrohligi, masalan, ko‘rishni yaxshilashda
juda samarali hisoblanadi. Statistika shuni ko‘rsatadiki, LASIK jarrohlik
amaliyotidan so‘ng bemorlarning 96% ko‘rish qobiliyati 20/25 yoki undan yuqori
darajada bo‘ladi. Bu esa lazerli jarrohlikning muvaffaqiyat darajasini aks ettiradi.[7]
Dermatologiyada lazerlar teri muammolarini davolashda keng qo‘llaniladi.
Lazerli epilyatsiya, masalan, terini shikastlamasdan, sochlarni olib tashlashda
samarali usul hisoblanadi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, lazerli epilyatsiya
protseduralaridan so‘ng bemorlarning 80% dan ortig‘i sochlarning o‘sishi sezilarli
darajada kamayganini bildirgan. Bu esa lazerli davolashning samaradorligini
tasdiqlaydi. Onkologiya sohasida lazerlar o‘smalarni olib tashlashda va ularni yo‘q
qilishda qo‘llaniladi. Lazerli jarrohlik yordamida o‘smalarni olib tashlash jarayoni
an'anaviy jarrohlik usullariga nisbatan kamroq invazivdir. Tadqiqotlar shuni
ko‘rsatadiki, lazerli jarrohlikdan so‘ng bemorlarning tiklanish davri ancha qisqa
bo‘ladi — o‘rtacha 2-3 hafta, an'anaviy jarrohlikda esa bu muddat 4-6 hafta davom
etishi mumkin. Jarrohlik lazerlari yordamida amalga oshiriladigan amaliyotlar
og‘riqni kamaytirishda ham samarali. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, lazerli
jarrohlikdan so‘ng bemorlar og‘riqni 50% ga kamayishini his qilishadi. Bu, lazerli
jarrohlikning an'anaviy usullarga nisbatan afzalliklaridan biridir. Lazerli jarrohlik
usullari xavfsizlik jihatidan ham yuqori baholanadi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki,
lazerli jarrohlikdan so‘ng infeksiya xavfi an'anaviy jarrohlik amaliyotlariga nisbatan
30% ga kamayadi. Bu, lazerlarning aniq va minimal invaziv ta'siri bilan bog‘liq.
Lazerli jarrohlik texnologiyalarining rivojlanishi davom etmoqda. Yangi lazer
texnologiyalari va usullarining paydo bo‘lishi, shuningdek, lazerlarning
samaradorligini oshirish va xavfini kamaytirish uchun yangi tadqiqotlar olib
borilishi kutilmoqda. Masalan, 2023-yilda lazerli muolajalar bo‘yicha global
xarajatlar 10% ga oshishi kutilmoqda, bu esa tibbiyotda lazer texnologiyalarining
o‘rnini yanada mustahkamlashi mumkin. Jarrohlik lazerlari tibbiyot sohasida
inqilobiy o‘zgarishlarga sabab bo‘lgan va kelajakda ham rivojlanishda davom etadi.
Ular an'anaviy jarrohlik usullariga nisbatan ko‘plab afzalliklarni taqdim etadi,
jumladan, yuqori aniqlik, minimal invazivlik, tezkor tiklanish va xavfsizlik. Statistik
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 3, ISSUE 01, 2025. YANUARY
ResearchBib Impact Factor: 9.654/2024 ISSN 2992-8869
17
ma'lumotlar va tadqiqotlar jarrohlik lazerlarining tibbiyotdagi ahamiyatini
tasdiqlaydi va ularning kelajakda yanada kengayishini ko‘rsatadi. Bemorlar uchun
lazerli jarrohlik usullarining afzalliklari, ularning sog‘lig‘ini yaxshilash va
kasalliklarni davolashda yangi imkoniyatlar yaratishga yordam beradi.[8]
XULOSA
Xulosa qilib aytganda, lazerning tibbiyotda qo‘llanishi so‘nggi yillarda jadal
rivojlanmoqda va bu jarayon davom etmoqda. Lazerlar jarrohlik, dermatologiya,
oftalmologiya, stomatologiya va onkologiya kabi ko‘plab sohalarda qo‘llanilib,
bemorlar uchun yangi imkoniyatlar yaratmoqda. Lazer texnologiyalarining
afzalliklari va xavflarini hisobga olgan holda, ularning tibbiyotda qo‘llanishi
kelajakda yanada kengayishi va rivojlanishi kutilmoqda. Lazer texnologiyalarining
rivojlanishi, tibbiyot sohasida yangi imkoniyatlar yaratadi va bemorlar uchun
yanada samarali davolash usullarini taqdim etadi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Toshbekov, A. (2022). "Lazerli jarrohlik: nazariya va amaliyot." Tashkent:
O‘zbekiston Tibbiyot Akademiyasi.
2. Murodov, D. (2023). "Lazer texnologiyalari va ularning tibbiyotdagi o‘rni."
Tashkent: O‘zbekiston Milliy Universiteti.
3. Sultonov, S. (2021). "Oftalmologiyada lazer texnologiyalari." Tashkent:
O‘zbekiston Oftalmologiya Markazi.
4. Xudoyberdiyev, M. (2022). "Dermatologiyada lazerning qo‘llanilishi."
Tashkent: O‘zbekiston Dermatologiya Assotsiatsiyasi.
5. Qodirov, R. (2023). "Onkologiyada lazer texnologiyalari: yangi
yondashuvlar." Tashkent: O‘zbekiston Onkologiya Markazi.
6. Rahmonov, T. (2023). "Lazerli terapiya va og‘riqni boshqarish." Tashkent:
O‘zbekiston Tibbiyot Instituti.
7. Ismoilov, E. (2022). "Lazer va uning tibbiyotdagi innovatsion qo‘llanilishi."
Tashkent: O‘zbekiston Innovatsion Tibbiyot Markazi.
8. Abdullaeva, N. (2021). "Lazerli epilyatsiya: nazariyasi va amaliyoti."
Tashkent: O‘zbekiston Dermatologiya va Estetik Tibbiyot Assotsiatsiyasi.
9. Saidov, I. (2023). "Lazerli jarrohlikda yangi texnologiyalar." Tashkent:
O‘zbekiston Jarrohlik Assotsiatsiyasi.
10. Yuldashev, A. (2022). "Lazer yordamida davolash: nazariy va amaliy
jihatlari." Tashkent: O‘zbekiston Tibbiyot Fanlari Akademiyasi.
