178
“O‘zbekistonda yer resurslarini boshqarishning ustuvor yo‘nalishlari: muammo va yechimlar”
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.
1.
О‘zbekistоn Respublikаsi Prezidentining 1991 yil 29 nоyаbrdаgi
PF-295-sоn fаrmоni “Respublikаdа dehqоn (fermer) xо‘jаliklаrini
yаnаdа mustаhkаmlаsh vа tаdbirkоrlik fаоliyаtini dаvlаt yо‘li bilаn
qо‘llаb-quvvаtlаsh tо‘g‘risidа”
2.
2003 yil 30 оktаbrdаgi “2004-2006 yillаrdа fermer xо‘jаliklаrini
rivоjlаntirish kоnsepsiyаsini аmаlgа оshirish chоrа-tаdbirlаri
tо‘g‘risidа”gi 476-sоn qаrоri.
3.
О‘zbekistоn Respublikаsining 2004 yil 26 аvgustdаgi О‘RQ-662-
II-sоn “Fermer xо‘jаligi tо‘g‘risidа (yаngi tаhrir)” Qоnuni.
4.
Vаzirlаr Mаhkаmаsining 2013 yil 31 yаnvаrdа 22-sоnli “Fermer
xо‘jаligining yer mаydоnini mаqbullаshtirish vа uni tugаtish tаrtibi
tо‘g‘risidа” qаrоri.
5.
Vаzirlаr Mаhkаmаsining 2013 yil 4-fevrаldаgi 22-sоn “Fermer
xо‘jаligi yer mаydоnini mаqbullаshtirish vа uni tugаtish tаrtibi
tо‘g‘risidаgi Nizоmni tаsdiqlаsh hаqidа” Qаrоri
6.
Mirzaabdullaeva
M.R.,Muqumov
A.M.,
Hamidov
F.R.,G.Sharipova. Yer huquqi. darslik. -T.:TIQXMMI, 2020, – 204 b.
АВТОМАТЛАШГАН ТИЗИМЛАРИ ШАКЛАНТИРИШДА
ТЕХНИК ВА ДАСТУРИЙ ТАЪМИНОТ МУАММОЛАРИ
Муқумов А.M.–
катта ўқитувчи, ТИҚХММИ МТУ
Аннотация.
Ушбу мақолада лойиҳа фаолиятини амалга
ошираётган ташкилотларда автоматлаштирилган технологияларни
жорий этишда техник ва дастурий билан боғлиқ муаммолар таҳлил
қилинган. Муаммолар буюртмачи компаниялар томонидан ишлаб
чиқарилган маҳсулотлар сифатига қўйиладиган талабларнинг
ўзгариши ва раҳбариятнинг лойиҳачиларнинг иш самарадорлигини
ошириш истаги билан боғлиқ.
Калит сўзлар: ахборот технологиялари, автоматлаштириш,
дастурий маҳсулот, лойиҳа, таъминот воситалари.
Бугунги кунда автоматлаштирилган технологияларнинг жорий
этилишига лойиҳалаш ташкилотлари ўртасида ҳам, компютер
ёрдамида лойиҳалашнинг автоматлашган тизимлари (ЛАТ) ишлаб
чиқарувчилари ўртасидаги рақобат ҳам катта таъсир кўрсатмоқда.
179
“O‘zbekistonda yer resurslarini boshqarishning ustuvor yo‘nalishlari: muammo va yechimlar”
Ушбу мақолада биз лойиҳалаш жараёнини автоматлаштириш учун
замонавий дастурий воситаларни жорий қилишда лойиҳа
ташкилотлари томонидан йўл қўйиладиган энг кўп тарқалган
типларини хатоларни кўриб чиқамиз.
Кўпчилик соҳа мутахассисларининг фикрларига кўра [1,2]
ЛАТ ни жорий қилишнинг асосий муаммолари уларнинг муҳимлик
даражасига мос келади. Шу сабабдан уларни муҳимлилик даражаси
бўйича таҳлил қиламиз:
1. Лойиҳалаш ташкилотлари рахбарларнинг лойиҳалаш
жараёнларини
автоматлаштирилган
тизимга
ўтказиш
истагининг мавжудлиги.
Ушбу эпизодда асосий муаммо корхона раҳбарияти томонидан
лойиҳалаш соҳасида янги ахборот технологияларига ўтишнинг
ҳаётий
зарурлигини
тушунишдир.
Компютер
ёрдамида
лойиҳалашнинг автоматлашган тизими (ЛАТ) молияни бошқариш,
ишлаб чиқариш ва корхона ресурсларини режалаштиришнинг
автоматлаштирилган тизими билан бир қаторда корхонанинг асосий
фаолияти умумий технологияси занжирининг таркибий қисмларидан
биридир. Ташкилот рахбарлари ҳар доим ҳам янги маҳсулотларни
чиқаришни тезлаштиришни ушбу технологиялардан фойдаланиш
билан боғламайдилар, чунки уларнинг ЛАТтехнологияларини жорий
этиш бўйича қарашлари ҳар доим ҳам ҳақиқатга мос келмайди. Шу
сабабли, ЛАТни иккинчи даражали вазифа сифатида жорий этишга
муносабат мавжуд бўлиб, уни ҳал қилиш фақат техник
мутахассислар учун зарурдир. Натижада, барча ҳаракатлар техник
жиҳозлар ва дастурий таъминотни асосланмаган холатда сотиб
олишга қаратилади.
Бизнинг фикримизча, лойиҳалаш ташкилотининг ҳар қандай
раҳбари ЛАТдан фойдаланишнинг тижорат фойдасини кўра олиши
ва кутилаётган даромаддан хабардор бўлиши керак. Шундай қилиб,
лойиҳалаш босқичларининг ҳозирги ҳолатини таҳлил қилишда
автоматлаштирилган тизимнинг аргументларини ҳисобга олиш
керак, улар келгуси харажатларни оқлаши, меҳнат унумдорлигининг
ошиши ва ишлаб чиқариш муддатларининг қисқаришини аниқ
кўрсатиши керак. Лойиҳа ҳужжатлари. шунингдек, корхона раҳбари
ўз ходимларига келажакда амалга ошириладиган ишларининг
муҳимлигини кўрсатиши ва жараённинг муҳимлигини таъкидлаб,
180
“O‘zbekistonda yer resurslarini boshqarishning ustuvor yo‘nalishlari: muammo va yechimlar”
жамоага автоматлашган тизимда ишлайдиган махсус лойиҳалаш
гуруҳига мойиллигини кўрсатиши тавсия этилади.
2. Молиявий харажатларни ҳисобга олиш учун
автоматлаштирилган тизимларни жорий этишда жуда муҳим.
Ишлаб
чиқаришнинг
лойиҳалаш
бўлимини
автоматлаштирилган тизимга ўтказиш учун нафақат ЛАТнинг
лицензияли дастурий таъминотини сотиб олиш ва ўрнатиш, балки
техник воситаларни модернизация қилиш ёки янгилаш, шунингдек,
мутахассисларни ўқитиш ва малакасини ошириш учун жараённи
амалга ошириш босқичида йирик молиявий ресурслар талаб
қилинади. Замонавий молиявий-иқтисодий шароитда молиявий
ресурсларнинг етишмаслиги туфайли кўпчилик лойиҳалаш
ташкилотлари хўжалик фаолиятида инвестиция объектининг
тартибини аниқлаш муаммосига дуч келинмоқда. Шунинг учун,
лойиҳа ташкилотлари биринчи навбатда, ахборот технологиялари
бўлимлари бюджетларини қисқартириб, операцион фаолият учун
кўпроқ зарурий харажатларга эътибор қаратмоқдалар. Шунинг учун,
ЛАТни сотиб олиш ва амалга ошириш харажатлари муаммосини
зудлик билан ҳал қилмасдан, балки олдиндан режалаштириш керак.
Чунки бу жараён бир марталик ҳаракат эмас, балки узоқ муддатли
стратегия ва режалаштирилган ишларни амалга ошириш тадбирлари
хисобланади. Кўпинча лойиҳалаш ташкилоти раҳбари лойиҳалаш
жараёнларини автоматлаштирилган тизимга ўтказиш бўйича
тегишли кўргазмага ташриф буюргандан сўнг, кўрган нарсасидан
ҳайратда
қолади
ва
қиммат
дастурий
таъминотга
эга
автоматлаштирилган иш тизимини сотиб олишга қарор қилади.
Бироқ, малакали мутахассислар бўлса ҳам, ушбу иш тизими корхона
муаммоларини ҳал қила олмайди, чунки лойиҳани ишлаш
жараёнларини автоматлаштирилган тизимга ўтказиш муаммоларини
ҳал қилиш режалаштирилган, молиявий жиҳатдан асосли ва
мувозанатли ёндашувни талаб қилади. Шундай қилиб, стратегик
режалаштириш чора-тадбирларини амалга оширмасдан, молиявий
таҳлилсиз йирик маблағларни инвестиция қилиш доим хам ижобий
натижа бермайди. Натижада, корхонанинг лойиҳа бўлимиини
автоматлаштирилган тизимга ўтказиш узоқ муддатга давомида
музлатилади, чунки жорий фаолият уни амалга оширишга имкон
бермайди.
181
“O‘zbekistonda yer resurslarini boshqarishning ustuvor yo‘nalishlari: muammo va yechimlar”
3. ЛАТни жрий қилиш бўйича чора-тадбирларни
муваффақиятли
амалга
ошириш
учун
малакали
мутахассислардан иборат жамоаларни шакллантириш зарур.
ЛАТни ишлаб чиқаришга жорий этиш бўйича чора-
тадбирларни амалга ошириш учун малакали кадрлар ва
ташкилотнинг бизнес-режаларида ташкилий ўзгаришлар зарур.
Афсуски, амалиёт шуни кўрсатадики, сўнгги йилларда ер тузиш ва ер
кадастри соҳасида юқори малакага эга бўлган кадрлар сезиларли
даражада камайган. Айни пайтда компютер ёрдамида лойиҳалаш
қобилиятига эга мутахассислар ҳам, оддий лойиҳачилар ҳам
етишмайди. Бизнинг назаримизда лойиҳа фаолияти билан
шуғулланувчи ташкилотларда пенсия ёшидаги мутахассислар ёки
бошқа соҳалар (агрономлар, қурувчилар, ўқитувчилар ва бошқалар)
мутахассислари,
университетни
яқинда
тамомлаган
ёш
мутахассислар ишлаётганлиги сабабли бу муаммо вужудга келган.
Шу сабабли, ёш кадрларнинг касбий тажрибаси етишмаслиги ва
пенсия ёшидаги ходимларни автоматлаштирилган тизимга ўтишга
шубҳа билан қараши туфайли ЛАТни амалга ошириш бўйича зарур
миқдордаги чора-тадбирларни амалга оширишда бир қатор
қийинчиликлар мавжуд. Бу холатни бартараф этиш учун, лойиҳалаш
ташкилотлари раҳбариятининг муҳим вазифаси турли ёшдаги
ходимларнинг бир-биридан билим ва кўникмаларни олиши учун
ўзаро манфаатли ишларни ташкил этишдан иборат бўлиб, бу
уларнинг биргаликда автоматлаштирилган тизимга ўтиш жараёнини
малакали ташкил этишига ёрдам беради. Лойиҳа ташкилотида
"устоз-шогирд" тизимини ривожлантириш учун тажрибали
ходимларни ёш мутахассисларни тайёрлашга рағбатлантириш зарур.
Шу билан бирга, ЛАТни жорий қилиш лойиҳасининг ҳар бир
иштирокчиси ўзи учун кежакда қандай имтиёзлар олишини
тушуниши ва иш ҳақининг пасайиши ёки меҳнат шароитларининг
ёмонлашишидан қўрқмаслиги керак.
Малакали муҳандис кадрларга эхтиёжи бўлган ишлаб чиқариш
ташкилотлари учун, шунингдек, ташкилот олий ўқув юртларининг
ёш ва иқтидорли талабаларини ўқитиш учун шартнома шартларига
мувофиқ корхона контракт пулини тўлаган ҳолда, келажак учун
мутахассисларни мақсадли тайёрлаш амалиётини ривожлантириш
тавсия этилади.
182
“O‘zbekistonda yer resurslarini boshqarishning ustuvor yo‘nalishlari: muammo va yechimlar”
ЛАТни
ишлаб
чиқиш
фаолиятига
жорий
этишни
муваффақиятли амалга ошириш учун лойиҳалаш гуруҳининг
ваколатларини ҳужжатлаштириш муҳимдир, чунки норасмий
келишувлар узлуксиз ўрганиш жараёнини қўллаб-қувватлаш учун
етарли эмас. Малакали ходимлардан ташқари, жамоа лойиҳа
иштирокчилари ва бошқа ходимлар ўртасидаги қарама-қаршиликни
минималлаштириш учун етарли даражадаги ваколатларга эга бўлиши
керак.
Табиийки, ЛАТни ишлаб чиқаришга жорий қилиш учун масъул
гуруҳ тизимни ўзлаштириш жараёнига жалб қилинган ходимларнинг
ишини назорат қилиш, компютер технологиялари ёрдамида янги
лойиҳалаш
усулларидан
фойдаланишни
назорат
қилиш
мажбуриятини олиши керак.
4. Соҳа учун керакли дастурий ва техник воситаларни
танлаш
Соҳанинг кўпчилик етук мутахассисларнинг фикрига кўра
[3,4,5,6], тегишли дастурий таъминот ва техник воситаларни танлаш
жуда муҳимдир. Шу фикрга кўра, бизнинг фикримизча,ЛАТнинг
дастурий таъминотини (техник, математик, услубий) сотиб
олаётганда, лойиҳа ташкилоти қуйидаги мақсадларни кўзлаши
мақсадга мувофиқ бўлади:
•
аниқ ишларни бажаришни автоматлаштирилган тизимга
ўтказиш
орқали
харажатларни
камайтириш
ва
меҳнат
унумдорлигини ошириш;
•
технологик жараёнларни лойиҳалашда мунтазам ишларни
минималлаштириш;
•
кўп меҳнат талаб қиладиган ёки махсус лойиҳавий ҳисоб-
китобларни автоматлаштирилган тизимга ўтказиш;
•
турли ҳисоботларни (стандарт ва ностандарт) ёки бошқа
чиқиш ҳужжатларини яратишни автоматлаштирилган тизимга
ўтказиш.
Бугунги кунда дастурий махсулотлар бозорида турли хил
муаммоларни ҳал қилашга мўлжалланган кўплаб ЛАТ лар мавжуд,
аммо улар қиммат нарх тоифасига эга. Шу сабабли мутахассислар
қуйидаги ҳаракатлар орқали сизга тегишли сифатли дастурий
таъминотни танлаш ҳамда ишлаб чиқаришнинг ўзига хос
хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда сотиб олиш, ўқитиш ва тегишли
183
“O‘zbekistonda yer resurslarini boshqarishning ustuvor yo‘nalishlari: muammo va yechimlar”
техник ёрдамга минимал молиявий ресурсларни сарфлаш орқали
эришиш йўлларини тавсия қиладилар:
а) реклама буклетларида, журналларда, интернетда мавжуд
ЛАТлар маркетинг таҳлилини амалга ошириш. Қабул қилинган
маълумотларга
асосланиб,
функционаллик
ва
молиявий
компонентлар нуқтаи назаридан кўпроқ мос келадиган тизим
фойдасига танлов қилинг. Бироқ, бу усул энг кам самарали
ҳисобланади, чунки реклама маълумотлари юзаки бўлиб, тизимнинг
функционаллиги ва камчиликларини тўлиқ очиб бермайди. Бундай
таҳлилни қуйида тавсифланган "c" бандига тайёргарлик босқичи
сифатида кўриш мумкин;
б) ўхшаш тармоқлардаги ишлаб чиқариш корхоналари
томонидан қўлланилган дастурий таъминотни сотиб олиш. Бу ерда
корхоналарнинг стандартлари фарқ қилиши мумкинлигини ҳисобга
олиш муҳимдир. Бундан ташқари, турли корхоналарда технологик ва
лойиҳа ҳужжатларини лойиҳалаш қоида ва усуллари турлича.
Шунинг учун, бошқа корхоналарда қўлланиладиган ЛАТ ларни
жорий қилишда уларни ташкил этиш шароитларига мослаштириш
учун вақт ва ресурс харажатларининг ўсишини ҳисобга олиш керак,
бу ўз навбатида қўшимча молиявий инвестициялар талаб қилади;
c) ЛАТ ишлаб чиқарувчи компания вакилларини корхонага
таклиф қилиш, улар профессионал нуқтаи назардан дастурий
маҳсулотларни (ДМ) намойиш этадилар, қўйилган саволларга жавоб
берадилар ва молиявий инвестицияларнинг аҳамияти ва ҳажмини
асослайдилар. ЛАТни танлашнинг ушбу усули энг маълумотли ва
самарали ҳисобланади, чунки ахборот технологиялари бозорида ўз
тизимларини тарғиб қилувчи мутахассислар етарли тажрибага эга ва
ишлаб чиқаришнинг ўзига хос хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда
керакли дастурий воситалар ва модулларни сизга таклиф қиладилар;
д) синов муддатидан фойдаланган ҳолда, яъни. ЛАТнинг
чекланган вақт давомида ишлаши. Ушбу усулнинг камчиликлари
кўпинча синов версиясида кўплаб функциялар мавжуд эмаслигидир.
Шунга кўра, тизимнинг функционал имкониятларини тўлиқ баҳолаш
имконсиз бўлиб қолади, бундан ташқари, тизимни сотиб олиш
тўғрисидаги қарорнинг мувофиқлиги сотиб олинган маҳсулотнинг
имкониятларини баҳолайдиган мутахассиснинг касбий маҳоратига
хам боғлиқ. Бу, шунингдек, тегишли молиявий харажатларни
184
“O‘zbekistonda yer resurslarini boshqarishning ustuvor yo‘nalishlari: muammo va yechimlar”
кўрсатадиган ЛАТ ишлаб чиқувчиларни ўқитиш ва маслаҳатини
талаб қилади.
Кўпгина ташкилотлар ЛАТРни жорий этишнинг дастлабки
босқичларида асосий инвестициялар дастурий таъминотни сотиб
олиш харажатлари эканлигига ишонишади, аммо лойиҳалаш
корхонасининг
стратегиясини
аниқлашда
тегишли
молиялаштиришни талаб қиладиган техник воситалар хам муҳим
рол ўйнайди.
Кузатишлар шуни кўрсатадики, дастурий таъминотнинг
функционаллигини оширадиган ЛАТ бозорида сезиларли ютуқлар
ҳар икки йилда пайдо бўлади. Бу шуни англатадики, шунга ўхшаш
вақт оралиғига эга бўлган лойиҳа тизимларини такомиллаштириш
билан аппаратга бўлган талаблар ҳам ортади. Шу сабабли, ЛАТнинг
эскиришини
кечиктириш
учун
корхона
аппарати
ЛАТ
функционаллиги учун оптималлаштирилган ва тизим талаблари
захирасига эга бўлиши хам жуда муҳимдир.
Шуни таъкидлаш керакки, бизнинг фикримизча, ЛАТ
муваффақиятли
ишлаши
учун
энг
минимал
шартлар
қуйидагилардир:
1.
Жорий этилаётган ЛАТ учун тизим талаблари захирасига
эга бўлган сервер компютерини ажратиш, технологик ҳужжатларни
сақлашни таъминлаш, сервер иловалари ва турли хизматлар
функцияларини амалга ошириш.
2.
Сервер маълумотларини марказлаштирилган захирага
кўчиришни ташкил этиш
3.
Ноқулай ташқи омиллар таъсирини ҳисобга олган ҳолда
маҳаллий ҳисоблаш тармоғини қуриш.
4.
Иш жойларини икки ўлчовли (2Д формат) ва уч ўлчовли
(3Д формат) учун табақалаштириш.
Юқорида келтирилганлардан қуйидаги хулосаларни чиқариш
мумкин:
1.
Агар корхона рахбарияти корхонада лойиҳани ишлаш
жараёнини автоматлаштирилган тизимга ўтказиш ғоясини
ҳақиқатан ҳам қўллаб-қувватласа, тизимнинг ҳамроҳ бўлган
потенциалини рўёбга чиқарса, дастурдан тижорат фойдасини кўрса
ва амалга оширишдан кутилаётган даромадни тушунса, ЛАТни
жорий этиш мумкин. ЛАТни ривожлантириш бўйича чора-
тадбирларни муваффақиятли амалга ошириш учун лойиҳада
185
“O‘zbekistonda yer resurslarini boshqarishning ustuvor yo‘nalishlari: muammo va yechimlar”
иштирок этувчи ходимларнинг ваколатларини, шунингдек, тегишли
ишларни бажариш вақтини ҳужжатлаштирадиган амалга ошириш
тартиби яратилиши керак. Тизимларни сотиб олиш, ишлаб чиқиш ва
техник хизмат кўрсатиш харажатлари олдиндан режалаштирилиши
ва технологик тараққиёт режасини ҳисобга олган ҳолда тегишли
бюджет моддаларига ўзгартиришлар киритилиши керак, чунки
лойиҳани муваффақиятли амалга ошириш учун қисқа муддат эмас,
балки узоқни кўзлаган стратегия зарур.
2.
Лойиҳа ташкилотлари университетлар билан ўзаро
алоқада бўлишлари талаб қилинади,чунки иқтидорли ва қобилиятли
талабаларни рағбатлантириш орқали ўзлари учун малакали
мутахассисларни тайёрлаш бўйича ўзлари учун платформа
яратадилар.
3.
ЛАТни
танлашда
корхонанинг
ўзига
хос
хусусиятларини, тегишли хизматлар бозоридаги ишлаб чиқарувчи
компаниянинг тажрибаси ва даражасини ҳисобга олиш, шунингдек,
бутун босқичда бўлажак молиявий харажатларни таққослаш
имкониятига эга бўлиш жуда хам муҳим.
4.
ЛАТни қўллаб қувватловчи таъминот воситаларини
шакллантиришда маълумотларни сақлаш ва қайта ишлаш
серверларини ташкил қилиш шартларини, шунингдек, тўлиқ
компютер тармоғини яратиш имкониятларини ҳисобга олиш керак.
Таъминот
воситалари
лойиҳа
тизимларининг
мавжуд
функционаллиги учун оптималлаштирилган бўлиши , шунингдек,
хавфсизлик чегарасига эга бўлиши керак. Бу мажмуанинг
эскиришини бироз вақтга кечиктириш имкониятини яратади.
Фойдаланилган адабиётлар рўйхати
1.Волков С.Н. Системы автоматизированного проектирования в
землеустройстве.-М.: КолосС. 2018.
2. Хлебникова Т.А. Создание цифровых карт и планов средствами
ГИС Панорама. 2007.
3.Каблов Е.В., Финогеев А.Г. Проблемы внедрения систем
автоматизированного проектирования в проектных предприятиях //
Современные наукоемкие технологии. – 2015. – № 11. – С. 14-17.
4. Abdugani Mukumov, Komil Xujakeldiev, Fayzullo Xamidov,
Sharafatdin Narbaev, Khudoyberdi Abdivaitov. Features of the
organization of agroclusters in the structure of land management projects.
E3S Web of Conferences 227, 01003
186
“O‘zbekistonda yer resurslarini boshqarishning ustuvor yo‘nalishlari: muammo va yechimlar”
5. S Avezboyev1 , A Mukumov1 , K Xujakeldiev2 , F Khamidov, Sh
Adizov3. Issues concerning the use of anti-erosion measures in land
management projects. IOP Conf. Series: Earth and Environmenta.
6. MukumovAbdugani Muratovich, Usmanov Yusuf Alikulovich,
Ruziboyev Sobir. The ways to increase the efficiency of dekhan and
household plots. International Journal of Psychosocial Rehabilitation, Vol.
24, Issue 03, 2020 ISSN: 1475-7192.
HUMUS CONDITION OF IRRIGATED SOILS IN THE
DESERT TERRITORY OF KASHKADARYA REGION AND
THEIRRESERVE FORMS
Murodova D. -
Independent researcher, NRU TIIAME,
Akhatov А. –
c.a.s., Research Institute of Environmental and Nature Conservation
Technologies
, Khayitov X. -
associate professor, PhD, NRU TIIAME
АNOTATION.
The soils of the researched area are of varying
degrees of salinity, and according to the percentage of dry residue,
chlorine sulfate ions, the soil layers alternate with non-saline, weak,
moderate and sometimes strong salinity, as well as irrigated land areas,
using the special hectare measurement function of the GAT software
account is given.
Key words:
Soil, dry residue, non-saline, weak, medium, strong,
area, section, hectare, mechanical composition, physical clay, potential,
reserve.
The process of soil formation was founded by the founder of soil
science, Russian scientist V.V. Dokuchaevin 1963. During these periods
V.V.Dokuchaev substantiated the factors of soil formation. He proved that
the main factor of the soil formation process depends on the relief, flora
and fauna, soil type, soil age, as well as on the remains of flora and fauna,
and they are an indicator of soil formation and its fertility.
The humus substance serves are the main sourcein the formation of
soil fertility and its increase.As a result, soil humus is formed under the
influence of physicochemical, chemical and microbiological
processes.Soil humus is one of the main indicators of fertility formation.
