160
КОРРУПЦИЯГА ҚАРШИ КУРАШИШДА ЖАМОАТЧИЛИК
НАЗОРАТИНИ АМАЛГА ОШИРИШ ОБЪЕКТЛАРИ
Гўзалхон НУРМУҲАММЕДОВА
,
ю.ф.ф.д
. (PhD),
доцент
Ўзбекистон Республикаси Жамоат хавфсизлиги университети
ОБЪЕКТЫ ОСУЩЕСТВЛЕНИЯ ОБЩЕСТВЕННОГО КОНТРОЛЯ В
ПРОТИВОДЕЙСТВИИ КОРРУПЦИИ
Гузалхон НУРМУХАММЕДОВА
,
д.ф.ю.н
. (PhD),
доцент
Университет общественной безопасности Республики Узбекистан
OBJECTS OF PUBLIC CONTROL IN COUNTERACTION WITH
CORRUPTION
Guzalkhon NURMUHAMMEDOV,
Doctor of Philosophy, Associate Professor, University of Public Safety of the
Republic of Uzbekistan
Аннотaция
:
Мақолада сўнгги йилларда республикада коррупцияга
қарши курашиш давлат сиёсати даражасига кўтарилганлиги
,
қолаверса
,
унга
қарши курашишнинг асосий чора-тадбирларидан бири бу жамоатчилик
назоратининг ўрнатилиши каби масалалар ёритилган
.
Жумладан
,
коррупцияга
қарши курашишда жамоатчилик назоратини амалга ошириш механизмлари
,
жамоатчилик назоратининг объекти
,
бу борада олимларнинг фикрлари ва
норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар таҳлил этилган
.
Аннотaция
:
В статье освещаются вопросы
,
что в последние годы В
республике борьба с коррупцией поднялась на уровень государственной
политики
,
и одной из основных мер борьбы с ней является установление
общественного
контроля
.
В
частности
,
анализируются
механизмы
осуществления общественного контроля в борьбе с коррупцией
,
объект
161
общественного контроля
,
мнения ученых и нормативно-правовые документы на
этот счет
.
Abstract:
The article highlights the issues that in recent years in the republic
the fight against corruption has risen to the level of state policy, and one of the main
measures to combat it is the establishment of public control. In particular, the
mechanisms for exercising public control in the fight against corruption, the object of
public control, the opinions of scientists and legal documents on this subject are
analyzed.
Калит сўзлар
:
коррупция
,
коррупцияга қарши курашиш
,
жамоатчилик
назорати
,
объектлари ва субъектлари
.
Ключевые слова
:
коррупция
,
борьба с коррупцией
,
общественный
контроль
,
объекты и субъекты
.
Key words:
corruption, fight against corruption, public control, objects and
subjects.
Жамиятни тубдан модернизaция қилиш зарурати юзага келган ҳозирги
шароитда сиёсий етакчилар ва фуқаролик жамияти тузилмалари етакчилари
олдида ҳал этилиши лозим бўлган биринчи галдаги вазифа
–
бу давлат
ҳокимияти устидан кенг кўламли жамоатчилик назоратини ўрнатиш
,
фуқаролар
ва ташкилотларга ижтимоий хизматлар кўрсатишдир
.
О.В.Пищулиннинг фикрича
,
жамоатчилик назоратининг шартларидан
бири бу
–
фуқаролик жамияти институтлари тизими
,
етакчилари ва алоҳида
фуқароларининг масъулиятни ўз зиммасига ола билиши ҳамда уларнинг
бажарилиши учун жавобгарлик ҳиссига эга бўлишидир
[1].
Фуқароларнинг ҳаётий муҳим манфаатларига дахлдор жамият ва
давлатнинг барча соҳалари
–
жамоатчилик назоратининг объекти ҳисобланади
.
Зеро
,
Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг
7-
моддасида
«
Халқ давлат
ҳокимиятининг бирдан бир манбаидир
.
162
Ўзбекистон Республикасида давлат ҳокимияти халқ манфаатларини
кўзлаб ва Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ҳамда унинг асосида қабул
қилинган қонунлар ваколат берган идоралар томонидангина амалга оширилди
»
дейилган
.
Таъкидлаш лозимки
, “
Ўзбек тилининг изоҳли луғати”да
“
объект
” “(
лот
. –
нарса
)
сўзи киши фаолияти
,
диққат-эътибори қаратилган ҳодиса
,
нарса
”
деб
таърифланади
[2].
Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодекси назариясига кўра жиноят объекти
–
жиноий тажовуз қаратилган ва ана шу тажовуз орқали унга зарар етказилиши
мумкин бўлган ижтимоий муносабатдир
[3].
Жиноят ҳар бир жиноят қонуни
билан қўриқланадиган ижтимоий муносабатларга
,
хусусан
,
ҳокимият
,
бошқарув
ва жамоат бирлашмалари органларининг фаолиятини амалга оширишга зарар
етказади
.
Демак
,
коррупцияга қарши курашишда жамоатчилик назоратининг
объектлари сифатида бошқарув тартиби ҳамда одил судловни амалга
оширишнинг кафолатлари билан боғлиқ ижтимоий муносабатлар десак муболаға
бўлмайди
.
Ўзбекистон Республикасининг
“
Жамоатчилик назорати тўғрисида»ги
Қонунда мамлакатимизда жамоатчилик назоратининг объектлари аниқ белгилаб
берилган
,
хусусан
,
давлат органларининг ва улар мансабдор шахсларининг
:
–
қабул қилинаётган норматив-ҳуқуқий ҳужжатларда
,
қарорларда
,
шунингдек ривожланиш давлат
,
тармоқ ва ҳудудий дастурларида жамоатчилик
манфаатларини
,
жамоатчилик фикрини ҳисобга олишга
.
Тараққиёт стратегияси
лойиҳаси ҳам том маънода инсон ва жамият манфаатлари йўлида ишлаб
чиқилган
,
жамоатчилик мулоҳазалари
,
таклифлари билан янада бойитилиб
,
такомилига етказилган
;
–
фуқароларнинг
,
юридик шахсларнинг ҳуқуқлари ва қонуний
манфаатларини
,
жамият манфаатларини ҳимоя қилиш соҳасидаги қонунчилик
талабларининг ижро этилишини таъминлашга
;
Маълумки
,
ҳар бир давлат органи
163
ва ташкилоти фаолиятининг энг биринчи галдаги вазифаси инсон ҳуқуқларига
риоя этиш
,
фуқароларнинг қонуний манфаатларини таъминлаш ҳисобланади
;
–
ўз зиммасига юклатилган
,
ижтимоий ва жамоатчилик манфаатларига
дахлдор бўлган вазифалар ва функцияларни бажаришга
;
Бу орқали
“
Инсон қадри
учун
”, “
Давлат
–
инсон учун
”, “
Давлат хизматчиси
–
халқ хизматкори
”, “
Халқ
давлат органларига эмас
,
давлат органлари халққа хизмат қилиши керак
”
деган
эзгу тамойиллар бугун бу йўналишда юртимизда амалга оширилаётган эзгу
ислоҳотларни яққол намоён этади
;
–
давлат хизматларини кўрсатишга
;
Бунда
“
Фуқаролар эмас
,
ҳужжатлар
ҳаракатланади
”
деган муҳим тамойилга амал қилинаётгани унинг ҳаётий
ифодасини кўрсатади
.
Кечаётган бу ислоҳотларнинг уйғунлиги ва изчиллигини таъминлаш
баробарида
,
давлат хизматларини сифатли бажариш учун ваколатли органлар ва
ташкилотларнинг масъулияти ҳамда жавобгарлигини оширишга ҳам хизмат
қилмоқда
;
–
ижтимоий шериклик доирасида амалга ошириладиган битимлар
,
шартномалар
,
лойиҳалар ва дастурларни бажаришга доир фаолияти
жамоатчилик назоратининг объектидир
[4],
дея ажратиб кўрсатилган
.
Бу борада Президентимиз Ш.М.Мирзиёев Ўзбекистон Республикаси
Конституцияси қабул қилинганлигининг
27
йиллигига бағишланган тантанали
маросимдаги нутқида
“
Жамоатчилик назорати
,
биринчи навбатда
,
ҳуқуқни
муҳофаза қилувчи ва назорат идоралари
,
молия
,
банк
,
таълим
,
соғлиқни сақлаш
,
коммунал хўжалик
,
энергетика ва транспорт соҳаларида жорий этилиши зарур
.
Шунингдек
,
бозорлар ва савдо мажмуаларидаги маҳсулотлар ва хизмат
кўрсатиш сифати каби масалалар ҳам доимо жамоатчилик назоратида бўлиши
даркор
”[5],
дея жамоатчилик назоратининг объектларини бевосита таъкидлаб
ўтдилар
.
Вазирлар Маҳкамасининг
2018
йил
8
январдаги
“
Фуқаролар ва жамоат
ташкилотларини ҳуқуқбузарликлар профилактикаси ва жиноятчиликка қарши
164
курашишдаги фаол иштироки учун рағбатлантириш тартиби тўғрисида
Низом”га кўра
,
жамоатчилик назорати объекти сифатида
– “
фуқаролар
,
нодавлат
нотижорат ташкилотлари
,
шу жумладан диний ташкилотлар ҳамда фуқаролик
жамиятининг бошқа институтларининг ҳуқуқбузарликлар профилактикаси ва
жиноятчиликка қарши курашиш
”[6]
даги фаолияти белгиланган
.
Худди шунингдек
,
Вазирлар Маҳкамасининг
2020
йил
31
декабрдаги
“Коррупцияга оид ҳуқуқбузарлик ҳақида хабар берган ёки коррупцияга қарши
курашишга бошқа тарзда кўмаклашган шахсларни рағбатлантириш тартиби
тўғрисидаги низомни тасдиқлаш ҳақида
”[7]
ги қарорига кўра эса
, “
коррупцияга
оид ҳуқуқбузарлик ҳақида хабар бериш ёки коррупцияга қарши курашиш
”
жамоатчилик назорати субъекти сифатида фуқаролар томонидан жамоатчилик
назорати объекти дея айтишимиз мумкин
.
Коррупцияга қарши курашишда жамоатчилик назоратининг вазифалари
деганда норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар
,
кўрсатмалар
,
буйруқлар ва қабул
қилинган қарорларда белгиланган талабларга мувофиқ жамоатчилик назорати
объектларининг ҳолати ва хатти-ҳаракатларининг назорат қилинишини
тушуниш лозим
.
Коррупцияга
қарши
курашишда
жамоатчилик
назоратининг
принциплари деганда
–
жамоатчилик назорати субектларининг муайян назорат
ҳолатларида қонун ва қатъий ваколат доирасида амалга оширувчи
ҳаракатларининг умумэътироф этилган қоидасини тушуниш лозим
.
Жамоатчилик назорати
“
объекти
”
остида Қозоғистон Республикаси ижро
этувчи ҳокимият органлари фаолияти устидан жамоатчилик назорати органлари
томонидан назорат функцияларини амалга ошириш соҳасидаги жамоатчилик
билан алоқаларни ўрганиш тушунилиши керак
.
Ю.А.Нисневич жамоатчилик назоратининг объектлари сифатида
,
биринчи навбатда
,
давлат институтлари ва мансабдор шахсларнинг қарорлари ва
ҳаракатлари
[8]
бўлиши кераклигини айтиб ўтган
.
Бизнингча
,
жамоатчилик
назорати объектлари қаторига нафақат давлат органлари мансабдор
165
шахсларнинг фаолияти
,
балки хўжалик бошқарув органлари корхоналар
,
ташкилотлар ва муассасаларнинг фаолиятини ҳам жамоатчилик назоратининг
объекти қаторига киритиш мақсадга мувофиқ
.
Чунки
,
фуқароларнинг
,
юридик
шахсларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини
,
жамият манфаатларини
ҳимоя қилиш соҳасидаги қонун ҳужжатлари талабларининг ижро этилишини
таъминлаш бўйича
;
ўз зиммасига юклатилган социал ва ижтимоий манфаатларга
дахлдор бўлган вазифалар ва функцияларни самарали бажариш бўйича
;
самарали ва сифатли хизматларни кўрсатиш бўйича
;
ижтимоий шериклик
доирасида амалга ошириладиган битимлар
,
шартномалар
,
лойиҳалар ва
дастурларни бажариш бўйича уларнинг фаолияти ҳам жамоатчилик назорати
объекти бўла олади
.
Фикримизча
,
жамоатчилик назорати объектига доир муаммоларини
қуйидаги гуруҳларга бўлиб ўрганиш мақсадга мувофиқ
:
1.
Муайян ҳудуддаги ҳаёт хавфсизлигига доир муаммолар
:
шахсий
,
мулкий
,
санитария
,
озиқ-овқат
,
экологик ва бошқа турдаги
.
2.
Турар жой муҳитини яхшилашга доир муаммолар
:
хонадонлар
,
ҳовли
-
жойлар
,
кичик туманлар ва бошқалар
.
3.
Сифатли ижтимоий хизматлар кўрсатишга доир муаммолар
.
4.
Дам олиш ва ҳордиқ чиқаришни ташкил этишга доир муаммолар
.
Ш.А.Холиқова давлат ҳокимияти фаолияти устидан жамоатчилик
назорати объектларининг конституциявий-ҳуқуқий тавсифига тўхталар экан
,
қуйидагиларни алоҳида ажратиб кўрсатади
:
давлат органларининг фаолияти
,
ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти
,
хўжалик юритувчи субъектлар фаолияти
,
қонун чиқарувчи ҳокимият фаолияти
,
ижро этувчи ҳокимият фаолияти
,
суд
ҳокимияти фаолияти
.
Бироқ
,
биз Ш.А.Холиқованинг
“
Жамоатчилик назорати
тўғрисида”ги Қонунда айрим муносабатларнинг ўзига хослигидан келиб чиқиб
,
референдумларга
,
сайловларга тайёргарлик кўриш ва уларни ўтказиш
,
шунингдек мудофаа
,
жамоат хавфсизлиги ва ҳуқуқ-тартибот
,
тезкор-қидирув
фаолияти
,
суриштирув
,
дастлабки тергов
,
суд ишларини юритиш
,
жазоларни
166
ижро этиш соҳасида жамоатчилик назоратини амалга ошириш алоҳида қонун
ҳужжатлари билан тартибга солинишидан келиб чиқиб
,
мазкур йўналишлардаги
жамоатчилик
назоратига
татбиқ
этилмайди
[9],
деган
хулосаларига
қўшилмаймиз
,
зеро
,
санаб ўтилган соҳавий йўналишларнинг деярли барчаси
мансабдор шахслар томонидан содир этилади ҳамда коррупция билан боғлиқ
жиноятлар содир этилиш хавфи юқори ҳисобланади ва ўз-ўзидан жамоатчилик
назорати объекти доирасида бўлиши лозим
(
давлат сирларига оид муносабатлар
бундан мустасно
).
Вазирлар Маҳкамасининг
2013
йил
7
октябрдаги қарори билан
тасдиқланган
Фуқаролар
йиғинининг
жамоатчилик
назорати
ва
истеъмолчиларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича комиссияси тўғрисида
Намунавий низом
[10]
га ва
“
Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари
тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига мувофиқ фуқаролар
йиғинининг жамоатчилик назорати ва истеъмолчиларнинг ҳуқуқларини ҳимоя
қилиш бўйича комиссиянинг асосий вазифаларини таҳлил қилиш асосида
,
қуйидагиларни жамоатчилик назоратининг объектлари сифатида ажратиш
мумкин деб ҳисоблаймиз
,
яъни
:
“–
фуқаролар йиғини қарорлари
;
–
тадбиркорлик фаолияти субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний
манфаатлари
;
–
коммунал хизмат кўрсатиш ташкилотлари томонидан коммунал
хизматлар кўрсатиш сифати
;
–
иморатлар қуриш ҳамда ҳовлилар ва уйлар атрофидаги ҳудудларни
сақлаш қоидалари
;
–
ерлардан фойдаланиш ва уларни муҳофаза этишга доир муносабатлар
;
–
маҳаллий давлат ҳокимияти органлари раҳбарларининг фуқаролар
йиғинлари фаолияти соҳасига кирувчи масалалари
;
–
атроф-муҳитни муҳофаза қилиш
,
ҳудуднинг санитария ҳолати
,
уни
ободонлаштириш ҳамда кўкаламзорлаштириш масалалари юзасидан тегишли
167
ҳудудда жойлашган корхоналар
,
муассасалар ва ташкилотлар раҳбарларининг
фаолияти
;
–
фуқаролар йиғини кенгаши қарорига асосан тегишли ҳудуднинг
,
сув
таъминоти манбаларининг
,
турар жойларнинг
,
таълим муассасаларининг
санитария ва экология ҳолати
,
ёнғинга қарши хавфсизлик талабларига
,
ҳайвонлар сақлашнинг ветеринария-санитария қоидаларига
,
савдо қоидаларига
ва фуқароларга хизмат кўрсатиш маданиятига риоя этилиши
;
–
истеъмолчилар ҳуқуқларининг бузилиши ҳолатига доир масалалари
;
–
фуқаролар йиғини аъзолари томонидан тўйлар ва бошқа
маросимларнинг тавсия этилган меъёрлар асосида ўтказилишига доир
масалалар
”[11].
М.А.Ахмедшаева
,
Х.Р
.
Мухамедходжаевалар жамоатчилик назорати
объектлари сифатида жамоатчилик назоратига тортилмайдиган масалалар
,
соҳалар
; –
қонунларнинг ижроси юзасидан жамоатчилик назорати асослари
; –
ижро ҳокимияти органлари фаолияти юзасидан жамоатчилик назорати асослари
;
–
умумий овқатланиш муассасалари фаолияти юзасидан жамоат назорати
; –
тиббий муассасалар фаолияти юзасидан жамоатчилик назорати
; –
мактабгача
таълим муассасалари фаолияти устидан жамоатчилик назорати
; –
бола
ҳуқуқларига риоя этилиши юзасидан жамоатчилик назорати
; –
ҳуқуқни
муҳофаза қилувчи органлар фаолияти устидан жамоатчилик назорати
; –
озодликдан маҳрум этиш жазосини ўташ жойларида инсон ҳуқуқларига риоя
этилиши юзасидан жамоатчилик назорати
[12]
ни ўрнатиш лозимлигини
таъкидлашган
.
М.К.Нажимов ҳам бу борада
“
Жамоатчилик назорати тўғрисида”ги
қонунда жамоатчилик назорати доирасига фақат давлат органлари ва мансабдор
шахсларни эмас
,
балки давлат ташкилотлари ва корхоналари фаолиятида ҳам
инсон ҳуқуқлари ва манфаатларига риоя этилиши масаласини киритиш
лозимлигини таклиф этади
[13].
168
Коррупцияга қарши курашишда жамоатчилик назорати объектлари
қуйидагилар
:
−
давлат
органлари
фаолиятининг
очиқлиги
ва
уларнинг
ҳисобдорлиги
;
−
давлат органларининг
,
улар мансабдор шахсларининг ва бошқа
ходимларининг ўз зиммасига юклатилган вазифаларни бажариши
;
−
давлат органлари ходимларининг касбий ҳамда хизматдан ташқари
фаолиятининг принциплари ва қоидаларини белгиловчи одоб-ахлоқ қоидалари
;
−
давлат органлари ходимлари манфаатларининг тўқнашуви
;
−
давлат органлари томонидан жисмоний ва юридик шахсларнинг
мурожаатлари тўғрисидаги қонунчилик талабларига риоя этилиши
;
−
норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг ва улар лойиҳаларининг
коррупцияга қарши экспертизаси
.
Умуман олганда айтиш мумкинки
,
коррупцияга қарши курашишда
жамоатчилик назоратининг объекти деганда
–
мансабдор шахслари томонидан
қонунларга ва
(
ёки
)
бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатларга мувофиқ давлат
ҳокимияти
,
давлат хизмати
,
маҳаллий ўзини ўзи бошқариш органлари
,
тижорат
ва бошқа ташкилотларда давлат манфаатларини таъминлайдиган ижтимоий
муносабатлардир
.
Адабиётлар рўйхати/Библиографические ссылки
/References:
1.
Пищулин О.В
.
Цели
,
объекты и субъекты общественного контроля
. //
Вестник КГУ им
.
Н.А
.
Некрасова №
4, 2014. 108-110.
2.
Ўзбек тилининг изоҳли луғати
. 3-
жилд
.
А.Мадвалиев таҳрири остида
. –
Тошкент
: “
Ўзбекистон миллий энциклопедияси
”
Давлат илмий нашриёти
, 2007.
–
Б
.77
169
3.
Рустамбаев М.Х
.
Ўзбекистон Республикасининг Жиноят Кодексига
шарҳлар
.
Шарҳ
. 1-
том
–
Т
.: “Yuridik adabiyotlar publish”, 2023. – 784.
4.
Ўзбекистон Республикасининг
2018
йил
12
апрелдаги
“
Жамоатчилик
назорати тўғрисида”ги Қонуни
//”
Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари
тўплами
”, 2018
йил
16
апрель
, 15-
сон
, 304-
модда
5.
Президент
Шавкат
Мирзиёевнинг
Ўзбекистон
Республикаси
Конституцияси қабул қилинганининг
27
йиллигига бағишланган тантанали
маросимдаги маърузаси
, 2019
йил
7
декабрь
.
6.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг
2018
йил
8
январдаги
“Фуқаролар ва жамоат ташкилотларини ҳуқуқбузарликлар профилактикаси ва
жиноятчиликка қарши курашишдаги фаол иштироки учун рағбатлантириш
тартиби тўғрисида Низом
” // “
Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари
тўплами
”, 2018
йил
15
январь
, 2-
сон
, 26-
модда
7.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг
2020
йил
31
декабрдаги
“
Коррупцияга оид ҳуқуқбузарлик ҳақида хабар берган ёки
коррупцияга қарши курашишга бошқа тарзда кўмаклашган шахсларни
рағбатлантириш тартиби тўғрисидаги низомни тасдиқлаш ҳақида”ги қарори
//
Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси
, 31.12.2020
й
., 09/20/829/1693-
сон
;
Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси
, 21.05.2021
й
.,
09/21/322/0481-
сон
; 05.04.2022
й
., 09/22/153/0266-
сон
8.
Нисневич Ю.А
.
Гражданский контроль как механизм противодействия
коррупции
:
проблемы
реализaции
в
России
// URL:
http://www.civisbook.ru/files/File/Nisnevich_kontrol.pdf
9.
Холиқова Ш.А
.
Давлат ҳокимияти фаолияти устидан жамоатчилик
назоратини такомиллаштириш масалалари
//
ю.ф.ф.д
. (PhD)
илмий даражасини
олиш учун тайёрланган дисс
.
автореферати
.
10.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг
2013
йил
7
октябрдаги қарори билан тасдиқланган
“
Фуқаролар йиғинининг жамоатчилик
назорати ва истеъмолчиларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича комиссияси
170
тўғрисида Намунавий низом
”//
Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари
тўплами
", 2013
йил
14
октябрь
, 41-
сон
, 549-
модда
11.
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Фуқароларнинг
ўзини ўзи
бошқариш органлари тўғрисида”ги Қонуни
“
Ўзбекистон Республикаси қонун
ҳужжатлари тўплами
”, 2013
йил
14
октябрь
, 41-
сон
, 549-
модда
12.
Ахмедшаева М.А
.,
Мухамедходжаева Х.Р
.
Жамоатчилик назорати ва
унинг ҳуқуқий асосларини янада ривожлантиришнинг айрим масалалари
//
Ўзбекистон қонунчилиги таҳлили ♦
Uzbek law review
♦ Обзор законодательства
Узбекистана
, 2012
№
2. 74-76.
13.
Нажимов М.К
.
Жамоатчилик назоратини амалга оширишнинг
ҳуқуқий асосларини такомиллаштириш масалалари
//
Мамлакатимизда инсон
ҳуқуқларини таъминлашда давлат органлари фаолияти устидан самарали
жамоатчилик назорати механизмини ишлаб чиқиш ва такомиллаштириш
:
республика илмий-амалий конференцияси материаллари тўплами
. –
Тошкент
:
ЎзР МГ ҲТИ
, 2018. –
Б
.83.
14.
Рустамбаев
,
М
.
Х
. "
Жиноят ҳуқуқи
:
Махсус қисм
."
Тошкент
,
Ўқитувчи
(2003).
15.
Расулев
,
Абдулазиз
, and
Баходир Исмаилов
. "
Развитие системы
международных стандартов и законодательных основ зарубежных стран в сфере
защиты лиц
,
сообщающих о коррупционных правонарушениях
."
Общество и
инновации
1.3 (2020): 116-128.
16.
Исмаилов
,
Баҳодир
, and
Абдулазиз Расулев
. "
Совершенствование
механизма защиты прав собственности от коррупционных посягательств в
Республике Узбекистан
."
Общество и инновации
2.2 (2021): 180-195.
