
БУХОРО ВИЛОЯТИДА РЕСПИРАТОР АЛЛЕРГИК
КАСАЛЛИКЛАРНИНГ ЭПИДЕМИОЛОГИЯСИ
Бабаджанова З.Х.
Бухоро давлат тиббиёт институти доценти, тиббиёт фанлари доктори, Бухоро, Ўзбекистон
Аннотация:
ХХI асрнинг боши аллергик касалликларнинг (АЗ) ўсиши билан ажралиб турди. Аллергия ка
-
салликларининг кенг тарқалиши (аҳолининг 20% дан ортиғи) аллергия муаммосини глобал тиббий ва ижтимоий
муаммога айлантирди. Аллергия «цивилизация касаллиги» деб номланади. Бухоро вилоятидаги аллергик касал
-
ликларнинг ҳолатига ойдинлик киритиш мақсадида амбулатор-даволаш муассасалар амбулатор карталари ва
касаллик тарихлари асосида аҳолининг мурожаатини ўрганиб чиқдик. Беморларнинг умумий сони (иккала жинс,
ҳар хил ёш гуруҳлари) 1035 кишини ташкил этди. Кузатув бўйича беморнинг харитаси ишлаб чиқилди. Бухоро
вилояти учун аллергик хасталиклари умумий касалликлар сингари долзарб бўлиб қолмоқда. Аллергик касалли
-
кларнинг тарқалиши деярли ҳар бир туман учун ўзига хос хусусиятларга ва фарқларига эга, аммо баъзиларни
ўрганиш учун қўшимча илмий-тадқиқот ишларини олиб борилиши мақсадга мувофиқ.
Долзарблиги:
ХХI асрнинг боши
аллергик касалликларнинг (АЗ) ўсиши билан
ажралиб турди. Аллергия касалликларининг
кенг тарқалиши (аҳолининг 20% дан ортиғи)
аллергия муаммосини глобал тиббий ва ижти
-
моий муаммога айлантирди. Аллергия «циви
-
лизация касаллиги» деб номланади [1].
Аллергия касалликлари аҳолининг энг
ёш, меҳнатга лаёқатли аҳолисига таъсир эта
-
ётганлигини ҳисобга олсак, жуда катта меҳнат
йўқотишлари, катта ижтимоий-иқтисодий за
-
рар. Деярли ҳар бир шифокор, қайси мута
-
хассислигидан қатъий назар, эртами-кечми
аллергик касалликлар, дориларга, озиқ-овқат
маҳсулотларига нисбатан муросасизлик, ки
-
мёвий моддаларга ноодатий реакциялар ва
бошқа кўп нарсаларга дуч келади [2,4,5, 6, 7].
Сўнгги йигирма йил ичида касалликнинг
кескин кўтарилиши одамларга аллерген юки
-
нинг кўпайиши билан боғлиқ бўлиб, бу асосан
атроф-муҳитнинг ифлосланиши билан боғлиқ.
атмосфера ҳавоси, ичимлик суви, озиқ-овқат
ва тупроқ, аллерген сифатида ҳаракат қилув
-
чи кимёвий моддалар ва ҳозирги аср тиббий
ва ижтимоий муаммоларни ҳисобга олган ҳол
-
да аллергия асрига айланади(3).
Бухоро вилоятида кўп йиллардан буён
кўрсатилган муаммо бўйича маълумотлар
кам. Биз унинг баъзи жиҳатларини таҳлил қи
-
лишга ҳаракат қилдик.
Изланиш мақсади.
Бухоро вилоятида
респиратор аллергик касалликларнинг тарқа
-
Калит сўзлар:
аллергик касалликлар, тарқалиш, фарқлаш хусусиятлари.
Article
published: 19 October 2022
2022 / Issue 02 / Article 05
21
Medical science of Uzbekistan
лишини ўрганиш ва таҳлил қилиш.
Материаллар ва тадқиқот усуллари. Бу
-
хоро вилоятидаги аллергик касалликларнинг
ҳолатига ойдинлик киритиш мақсадида ам
-
булатор-даволаш муассасалари амбулатор
карталари ва касаллик тарихлари асосида
аҳолининг мурожаатини ўрганиб чиқдик. Бе
-
морларнинг умумий сони (иккала жинс, ҳар
хил ёш гуруҳлари) 1035 кишини ташкил этди.
Кузатув бўйича беморнинг харитаси ишлаб
чиқилди. Кузатиш бирликларининг йиғинди
-
си ушбу тадқиқотнинг статистик йиғиндисини
ташкил этди.
Ўрганилаётган материални ишлаб чиқиш
ва олинган натижаларни таҳлил қилиш учун
дастлаб статистик жадвал (асосан гуруҳли ва
қўшма) жадваллар тузилди. Биз объектив ва
ишончли маълумотларни олишни таъминлай
-
диган ижтимоий-гигиеник, статистик, эпидеми
-
ологик, клиник ва бошқа усулларни қўлладик.
Тадқиқот натижалари компютер дастурлари
тўплами ёрдамида қайта ишланди.
Ташхис мезонлари клиник, лаборато
-
рия ва инструментал тадқиқотлар натижала
-
рига асосланди.
Тадқиқотлар ва муҳокама натижалари.
Жадвалдаги маълумотлардан кўриниб
турибдики, аниқланган аллергик касалликлар
орасида биринчи учликни: бронхиал астма
(21,3%), аллергик конъюнктивит (20,5%) ва
аллергик дерматит (12,8). %), нафас олиш
йўллари аллергик касалликларининг умумий
Received:
10
October
2022
Accepted:
15
October
2022
Published:
19
October
2022

published: 19 October 2022
Medical science of Uzbekistan
2022 / Issue 02 / Article 05
22
сони (бронхиал астма, сурункали астматик
бронхит, поллиноз, аллергик конъюнктивит,
аллергик ринит) 69,4% ни ташкил қилди. Ал
-
лергия тарқалиши ушбу касалликлар туфайли
юзага келганлиги аниқланди.
Расм 1.
Бухоро вилоятидаги аллергик касалликлар тўғрисида маълумотлар.
Таҳлил шуни кўрсатадики:
1. Бухоро шахар, Ғиждувон, Жондор ту
-
манларида бронхиал астма устунлик қилади
(учраш даражаси 44,8-65,6%);
2. Айрим туманлар учун (Вобкен, Олот)
аллергик дерматит жиддий муаммо ҳисобла
-
нади (ўзига хос корреляция даражаси мос ра
-
вишда 94,2 ва 56,5% га этади);
3. Бухоро шахар, Олот, Бухоро туманла
-
рида полиноз долзарб бўлиб қолмоқда;
4. Қоракўл, Жондор туманлари ва Бухоро
шахарида сурункали бронхит - учраш даража
-
си 18,6-30,0% ни ташкил этди;
5. Айрим туманлардаги бошқа аллергик
Расм 2.
2015-2019 йилларда касалхонада даволанган беморлар
касалликлар (Бухоро шахар, Қоракўл, Олот,
Жондор, Ромитан туманларида- учраш дара
-
жаси11,1-26,1%), аммо бу маълум бир аҳами
-
ятга эга бўлиб, улар бир қатор касалликларни
бирлаштиради, қайсики якка ҳолда касаллик
-
ка таъсир этолмайди.
Вилоят кўп тармоқли клиник касалхона
-
си аллергология бўлимида касалликлар бўй
-
ича даволанган беморларни тахлил қилгани
-
мизда, сон жихатдан бу кўрсатгич 2015(18,3%)
йилдан 2017(21,1%) йилгача ўсиб бориб,
кейинги йиллар камайганлиги аниқланди. Ўр
-
ганилаётган аллергик хасталиклар орасида
бронхиал астма билан оғриб даволанганлар
сони кўпчиликн ташкил этгани маълум бўлди.
Кузатилаётган йиллар кесимида 2016 йилда
бу кўрсатгич энг юқори бўлиб 618 та беморни
ташкил этган бўлса, 2018 йилда эса бу кўрсат
-
гич 497 тага тенг бўлган. Шунга мос равишда

published: 19 October 2022
Medical science of Uzbekistan
2022 / Issue 02 / Article 05
23
Расм 3.
2015-2019 йилларда касалхонада даволанган беморлар ўрин кунлари
аллергик бронхит, дори аллергияси, атопик
дерматит касалликлари йиллар давомида
кўпайиб борган. Бунга сабаб аҳоли орасида
дори дармонларга бўлган муносибат ва поли
-
погмазия сабаб деб тахмин қилиш мумкин.
Шундай қилиб, юқорида айтиб ўтилган
-
ларни якунлаб, қуйидаги хулосаларга келиши
-
миз мумкин:
1. Аллергия касалликлари умуман Бухо
-
ро вилояти учун ҳам, алоҳида касалликлар
учун ҳам долзарб бўлиб қолмоқда;
2. Аллергик касалликларнинг тарқалиши
деярли ҳар бир туман учун ўзига хос хусусият
-
ларга ва фарқларига эга, аммо баъзилар учун
қўшимча илмий-тадқиқот ишларни таҳлил қи
-
либ олиб борилишини изоҳлайди.
Фойдаланилган адабиётлар:
1. Абелевич М.М., Тарасова А.А., Колпа
-
щикова И.Ф. и др. Эпидемиология бронхиаль
-
ной астмы у детей Нижегородской области //
Улучшение качества жизни при астме и ал
-
лергии: Сб. науч. работ. – СПб, 2016. – С. 3.
2. Аллаквердиева Л.И., Эюбова А.А.,
Исмаилов Т.А., Ахмедова И.А. Влияние эколо
-
гических факторов внешней среды на распро
-
странённость и течение бронхиальной астмы
у детей в г. Сумгатите // Пульмонология. –
2014. – №4. – С. 25.
3. Ахраров Х.Х. и др. Тригерные факторы
атопического дерматита у детей дошкольного
возраста // Рос. журн. кож. и вен. бол. – 2017.
– Т. 20, №6. – С. 347-351.
4. Балаболкин И.И. Современные пред
-
ставления о патогенезе и терапии атопическо
-
го дерматита у детей // Фарматека. – 2017. –
№1 (334). – С. 53-60.
5. Ханферян Р.А., Оганова Е.В. Экологи
-
ческие факторы роста распространенности
аллергических заболеваний в Краснодарском
крае и г. Краснодаре, 2016.
6. Каримова Н. ., Шамсиев Ф. ., Абдул
-
лаев С. . (2022). ДИСМИКРОЭЛЕМЕНТОЗЫ
У ДЕТЕЙ С БРОНХИАЛЬНОЙ АСТМОЙ И ИХ
ДИАГНОСТИЧЕСКОЕ ЗНАЧЕНИЕ. Междуна
-
родный журнал научной педиатрии , (5), 21–
24. https://doi.org/10.56121/2181-2926-2022-5-
21-24
7. Pakirdinov А. ., Yunusova С. .,
Abduraxmanov А. ., Khusainova З. ., & Toshpulatova
Ш. (2022). IMMUNOLOGICAL INDICATORS IN
PATIENT CHILDREN WITH NEURODERMITIS
IN THE PROCESS OF ACULINE AND REFLEX
THERAPY AND THE APPLICATION OF THE
DRUG BRONCHO - MUNAL. International
Journal of Scientific Pediatrics, (4), 16–21. https://
doi.org/10.56121/2181-2926-2022-4-16-21