О некоторых источниках, связанных с литературной средой Хорезма, хранящихся в рукописном фонде

ВАК
inLibrary
Google Scholar
Выпуск:
CC BY f
64-70
3
1
Поделиться
Эшмухамедова, М. (2018). О некоторых источниках, связанных с литературной средой Хорезма, хранящихся в рукописном фонде. Востоковедения, 1(1), 64–70. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/oriental-studies/article/view/15965
Марьям Эшмухамедова, Ташкентский государственный институт востоковедения

кандидат филологических наук, доцент

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

В статье даются сведения о рукописных источниках, которые были созданы в литературной среде Хорезма, о деятельности писателей, которые жили в той литературной среде, о современном состоянии и изученности источников.

Похожие статьи


background image

SHARQSHUNOSLIK / ВОСТОКОВЕДЕНИЕ / ORIENTAL STUDIES 2018, № 1

64

4.

«

Абдаху

Бахман

», 1244 (

Его

(

Всевышнего

Аллаха

)

слуга

Бахман

,

хиджра

, 1244 (1828)).

Печать

овальной

формы

,

объем

:7/10

см

5.

«

Бахман

,

1245»

Печать

квадратная

,

объем

:1,5/1,8

см

.

6.

«

Дурри

-

махфили

-

шахан

-

шахи

Иран

,

Бахман

ибн

Аббас

…»

(

Жемчужина

иранского

шахиншахского

общества

,

Бахман

сын

Аббаса

…)

Печать

квадратная

,

дата

и

конец

легенды

не

разборчивы

,

объем

: 3,2/3,6

см

.

7.

«

Бахман

ибн

Наиб

-

ас

-

салтана

Аббас

-

Мирза

Каджар

» (

Бахман

сын

Наиб

-

ас

-

салтана

Аббас

-

Мирзы

Каджара

).

Печать

квадратная

,

дата

печати

неразборчива

,

объем

:1,7/2

см

1

.

В

настоящее

время

Институт

рукописей

имени

Мухаммеда

Физули

НАН

Азербайджана

является

одним

из

крупнейших

рукописных

хранилищ

мира

.

Институт

располагает

богатой

и

уникальной

коллекцией

рукописей

по

всем

областям

средневековой

науки

на

различных

языках

мусульманского

востока

.

В

институте

хранится

до

40

тысяч

старинных

материалов

,

из

них

около

12

тысячи

это

рукописи

на

тюркском

,

в

том

числе

азербайджанском

,

пер

-

сидском

и

арабском

языках

.

Так

как

каталогизация

рукописей

в

Институте

Рукописей

НАНА

еще

не

завершена

,

к

сожалению

,

до

сегодняшнего

дня

в

каталоги

включены

и

описаны

менее

2000

персоязычных

рукописей

.

Однако

данный

факт

вселяет

в

нас

надежду

,

что

вскоре

могут

быть

обнаружены

новые

рукописи

из

обширной

коллекции

Бахман

Мирзы

.

Память

о

Бахман

Мирзе

,

талантливом

политическом

деятеле

,

полководце

и

ученом

,

остается

жить

в

его

трудах

,

а

также

в

разбросанных

по

многим

рукописным

хранилищам

мира

и

частным

коллекциям

,

рукописных

книгах

и

предметах

прикладного

искусства

Ирана

и

Азербайджана

XIX

века

.

ЭШМУҲАМЕДОВА

МАРЬЯМ

Филология

фанлари

номзоди

,

доцент

,

ТошДШИ

Қўлёзмалар

фондида

сақланаётган

Хоразм

адабий

муҳитига

тегишли

айрим

манбалар

хусусида

Аннотация

.

Ушбу

мақолада

Хоразм

адабий

муҳитида

яратилган

қўлёзма

манбалар

ҳақида

сўз

боради

.

Бу

маълумотлар

орқали

ана

шу

муҳитда

фаолият

олиб

борган

ижод

-

корлар

,

манбаларнинг

бугунги

аҳволи

ва

ўрганилиши

ҳақида

ҳам

хабардор

бўлиш

мумкин

.

Таянч

сўз

ва

иборалар

:

девон

,

баёз

,

адабий

муҳит

,

сиёҳ

,

тавсиф

,

таржима

,

манба

,

жанр

,

қоғоз

,

санъат

асари

.

1

Нагиева

Дж

.

М

.,

Нуралиева

Т

.

Н

.

Личные

и

казенные

печати

. –

С

. 19.


background image

SHARQSHUNOSLIK / ВОСТОКОВЕДЕНИЕ / ORIENTAL STUDIES 2018, № 1

65

Аннотация

.

В

статье

даются

сведения

о

рукописных

источниках

,

которые

были

созданы

в

литературной

среде

Хорезма

,

о

деятельности

писателей

,

которые

жили

в

той

литературной

среде

,

о

современном

состоянии

и

изучененности

источников

.

Опорные

слова

и

выражения

:

диван

,

баёз

,

литературная

среда

,

чернила

,

описание

,

перевод

,

источник

,

жанр

,

бумага

,

производение

искусства

.

Abstract.

The article contains information about the sources of manuscripts that were

created in Khorezm. In addition, from this article it can be learnt about activities of writers
who lived in that literary sphere and status of sources and attention to them at present.

Keywords and expressions:

divan, bayaz, literary envirovement, ink, desciription,

translation, source, genre, paper, works at art.

Мумтоз

адабиётимиз

тарихида

Хоразм

адабий

муҳитининг

ўзига

хос

ўрни

бор

.

Хоразм

азалдан

кўплаб

ижодкорларнинг

маскани

бўлган

.

Бу

ердан

етишиб

чиққан

олиму

фозиллар

кишилик

маданиятига

ўз

ҳиссасини

қўшган

.

Бу

обидаларнинг

кўпи

бизга

қўлёзма

манбалар

орқали

етиб

келган

.

Биргина

ЎзР

ФА

Шарқшунослик

институтининг

қўлёзмалар

фондида

Хоразм

адабий

муҳитида

туркий

тилда

битилган

ана

шундай

ёзма

обидалар

талайгина

.

Бу

қўлёзмаларни

қуйидагича

таснифлаш

мумкин

:

1.

Қўлёзма

баёзлар

ҳолидаги

манбалар

.

2.

Муаллифларнинг

алоҳида

девонлари

.

3.

Хоразм

адабий

муҳити

шоирларининг

мухаммасларидан

тузилган

қўлёзма

баёзлар

.

4.

Муаллифларнинг

тарихий

асарлари

ўрин

олган

қўлёзмалар

.

5.

Муаллифларнинг

таржима

асарлари

ўрин

олган

қўлёзмалар

.

6.

Бир

неча

шоирнинг

шеърий

девони

жамланган

мажмуалар

.

7.

Хоразм

адабий

муҳити

шоирларининг

ғазалларидан

тузилган

қўлёзмалар

.

8.

Дастхат

қўлёзмалар

.

2017

йилдан

бошлаб

ТошДШИ

да

ОТ

-

Ф

1-69

Санкт

-

Петербург

қўлёзма

-

лар

институти

ва

ЎзР

ФА

Шарқшунослик

институтида

сақланаётган

Хоразм

адабий

манбаларининг

комплекс

тадқиқи

номли

илмий

лойиҳа

асосида

иш

олиб

бориляпти

.

Бунда

ҳар

икки

фондда

сақланаётган

туркий

тилдаги

Хоразм

адабий

манбалари

ўрганилмоқда

.

Айтиш

керакки

,

ЎзР

ФА

Шарқшунослик

институтида

сақланаётган

Хоразм

адабий

муҳити

манбалари

маълум

қисми

-

нинг

тавсифи

СВР

(“

Собрание

Восточных

рукописей

” \ “

Шарқ

қўлёзмалари

тўплами

”)

да

берилган

1

.

Лекин

бу

каталогга

кирмаган

манбалар

ҳам

оз

эмас

.

Яна

шуни

ҳам

таъкидлаш

лозимки

,

СВРда

берилган

тавсифлар

қисқа

,

девонлардаги

шеърларнинг

боши

ва

охири

берилмаган

.

Соҳага

оид

батафсил

маълумотлар

тўлиқ

берилмаган

.

Демак

,

тавсифларни

кенгроқ

очиб

бериш

зарурати

бор

.

Шу

мақсадда

изланишлар

олиб

борилмоқда

.

1

Собрание

восточных

рукописей

Академии

наук

Узбекской

ССР

(

СВР

) /

Под

ред

.

А

.

А

.

Семёнова

.

Т

. I. – T., 1952;

СВР

/

Под

ред

.

А

.

А

.

Семенова

.

Т

. II. –

Т

., 1954;

СВР

/

Под

ред

.

А

.

А

.

Семенова

.

Т

. V. – T., 1960;

СВР

/

Под

ред

.

А

.

А

.

Семенова

,

Д

.

Г

.

Вороновского

.


background image

SHARQSHUNOSLIK / ВОСТОКОВЕДЕНИЕ / ORIENTAL STUDIES 2018, № 1

66

Кузатишлар

шуни

кўрсатадики

,

юқорида

зикр

этилган

қўлёзма

манбалар

ичида

қўлёзма

баёзлар

кўпроқ

учрайди

.

Бу

қўлёзма

баёзлардан

,

асосан

,

Чокар

,

Аваз

,

Мирзо

,

Ғуломий

,

Баёний

,

Камолий

,

Девоний

,

Мутриб

,

Надимий

,

Ходим

,

Музниб

,

Табибий

,

Ғозий

,

Асад

,

Амирий

,

Доий

ва

бошқа

шоирларнинг

шеърлари

ўрин

олган

.

Бундай

қўлёзмаларнинг

тарихи

кўпроқ

XIX

асрнинг

охири

ХХ

асрнинг

бошларига

мансуб

.

Табиийки

,

бу

даврда

кўчирилган

қўлёзмаларнинг

қоғози

фабрика

қоғози

,

айримлариники

эса

шилдироқ

Шарқ

қоғозидир

.

Шунингдек

,

бошқа

қўлёзмалардан

фарқли

равишда

,

уларда

саҳифалар

рақамланган

.

Ак

-

сарият

қўлёзмаларнинг

хаттоти

кўрсатилган

.

Уларнинг

хати

настаълиқда

,

айримлари

санъат

даражасидаги

гўзал

хат

билан

битилган

.

Муқова

эса

кар

-

тондан

.

Масалан

, 1178

ашё

рақамли

қўлёзма

баёз

.

Ундан

Чокар

,

Аваз

,

Муз

-

ниб

,

Баёний

,

Ниёзий

,

Умидий

,

Хокий

,

Ғозий

,

Асад

,

Амирий

ва

бошқа

шоир

-

ларнинг

ғазаллари

ўрин

олган

.

Ғазалларнинг

сони

253

та

.

Боши

(

басмаладан

сўнг

2

б

.):

روﺪﯿﻧ

ﯽﺼﻗا

ﺪﺼﻘﻣ

ﻦﯾﺪﻨﻣ

ﮫﺳرﻮﺳ

ﺮﮐ

ی

ﺮﭘ

لوا

روﺪﯿﻧ

ﺎﮭﯿﻓ

ﺎﻣو

ﺎﯿﻧد

زﻮﺳ

ﻮﺑ

ﺰﺟ

ی

ﺎﮑﺘﯿﺸﯾا

ﯽﻧ

Охири

(96

б

.):

ﮫﻠﯿﺑ

کﺎﻤﺘﯾا

دﺎﯾز

ﻦﯿﻘﺸﻋ

ﯽﻧ

هرﺎ

ﯿﺑ

مدﺎﺧ

ﻮﺑ

ﮫﻐﯿﺘﺳوا

نﺎﺑ

ﺪﯿﺷرﻮﺧ

لوا

ﺶﯿﻤﯿﮐ

ﮫﻤﻟﺎﺟ

ﺑرز

Матн

қора

сиёҳ

билан

гўзал

настаълиқда

фабрика

қоғозига

битилган

бўлиб

,

икки

устунли

саккиз

йўлдан

жойлаштирилган

.

Сарлавҳалар

қизил

сиёҳ

билан

ёзилган

.

Матн

жадвалга

олинган

.

Қўлёзма

варақлари

рақамланган

.

Қўлёзма

яхши

сақланган

.

Тарихи

: 1326

йил

.

Хаттот

:

Бобожон

девон

Тарро

ибн

Абдулазиз

махдум

. 96

варак

(2

б

–96

б

). 21

х

12.

Шарқ

муқоваси

,

картондан

,

мошранг

.

Қўлёзма

бадиий

жиҳатдан

аҳамиятга

молик

санъат

асари

даражасида

.

Ёки

1143

ашё

рақамли

қўлёзма

баёзни

оладиган

бўлсак

,

ундан

Баёнийнинг

31

та

,

Содиқнинг

21

та

,

Умидийнинг

13

та

,

Авазнинг

15

та

,

Ҳақирийнинг

30

та

,

Мутриби

Хона

Харобнинг

13

та

,

Хаёлийнинг

12

та

,

Султонийнинг

16

та

,

Саъдий

-

нинг

7

та

,

Мирзонинг

2

та

,

Оқилнинг

25

та

,

Девонийнинг

13

та

,

Ожизнинг

54

та

,

Шиносийнинг

5

та

,

Хокийнинг

48

та

,

Доийнинг

2

та

,

Ниёзийнинг

41

та

,

Юсуф

-

нинг

43

та

ва

Комилийнинг

13

та

шеъри

ўрин

олган

.

Қўлёзма

бадиий

жиҳатдан

аҳамиятга

эга

.

Хаттотлик

санъатининг

гўзал

намунаси

.

Матн

қора

,

сарлавҳалар

қизил

сиёҳда

ниҳоятда

чиройли

настаълиқ

хати

билан

Шарқ

қоғозига

2

устунли

10

йўлдан

нақш

усулида

битилган

.

Қўшжадвал

,

шеърлар

рақамлаб

чиқилган

.

Бу

қўлёзма

баёзларнинг

аҳамиятга

молик

томони

шуки

,

барчасининг

тарихи

кўрсатилган

.

Биринчи

кўлёзмада

номлари

зикр

этилган

шоирлардан

ярмининг

исми

2-

қўлёзмада

ҳам

учрайди

.

Агар

учинчи

қўлёзмага

мурожаат

этадиган

бўлсак

,

бу

рўйхатнинг

яна

янги

шоирлар

исми

билан

бойиб

бораётганини

кўриш

мумкин

.

Демак

,

Хоразм

адабий

муҳити

ижодкорлари

жуда

кўп

бўлиб

,

бу

ижодкорлардан

айримларининггина

асарлари

нашр

этилган

.


background image

SHARQSHUNOSLIK / ВОСТОКОВЕДЕНИЕ / ORIENTAL STUDIES 2018, № 1

67

Мазкур

қўлёзмалар

ичида

муаллифларнинг

алоҳида

девонлари

ҳам

бор

.

Бу

девонлардан

бир

шоирнинг

бир

неча

жанрдаги

шеърлари

ўрин

олган

.

Улар

ёки

Шарқ

қоғозига

ёки

фабрика

қоғозига

битилган

.

Хатлари

,

асосан

,

нас

-

таълиқда

,

айримлари

санъат

асари

даражасида

,

бадиий

жиҳатдан

юксак

дара

-

жадаги

китоб

ҳолига

келтирилган

.

Шунингдек

,

хаттотлари

ва

тарихи

кўрса

-

тилган

.

Масалан

, 345

ашё

рақамли

қўлёзма

.

Бу

қўлёзма

Авазнинг

турли

жанрдаги

шеърларини

ўз

ичига

олган

девон

.

Девон

санъат

асари

даражасида

битилган

бўлиб

,

ҳошияга

ҳам

ёзилган

.

Тарихи

ҳижрий

1325

йил

,

хаттот

Чокар

тахаллусли

ибн

Муҳаммад

Ёқуб

девон

.

Бундай

қўлёзмалар

ҳам

анчагина

.

Яна

шундай

қўлёзмалар

ҳам

борки

,

улардан

Хоразм

адабий

муҳити

шоирларининг

фақат

мухаммас

жанридаги

шеърлари

ўрин

олган

.

Масалан

,

1132

ашё

рақамли

қўлёзма

.

Ундан

Огаҳий

,

Рожий

,

Хўжа

ва

бошқа

шоир

-

ларнинг

мухаммаслари

ўрин

олган

.

Тарих

: 1323/1905

йил

,

хаттот

:

Мулла

Болта

Ниёз

.

Асар

настаълиқда

битилган

.

Бундай

қўлёзмалар

кўп

эмас

.

Юқорида

таъкидланганидек

,

Хоразм

адабий

муҳити

шоирларининг

фақат

ғазаллари

ўрин

олган

қўлёзмалар

ҳам

бор

.

Масалан

, 6969

ашё

рақамли

қўл

-

ёзма

баёз

.

Ундан

Надимий

,

Ходим

,

Чокар

,

Девоний

,

Юсуф

,

Камолий

,

Ғозий

,

Авазларнинг

ғазаллари

ўрин

олган

.

Боши

(

басмаладан

сўнг

2

б

.):

روﺪﻨﯾ

بﻼﻄﻣ

ﺎﮑﻨﺳ

بﻼﯾا

ﺎﮑﻨﻣ

ﻢﺘﺳ

و

ﻢﻠﻇ

روﺪﯿﻧ

ﺐﻠﻄﻣ

ﺎﮑﻨﺳ

بﻼﯾا

ﺎﺑﺮﻟد

ﺮﻓﺎﮐ

؟

ﯽﺸ

Охири

(166

б

.):

ﮫﺳﺮﯾا

ﯽﻧ

اد

ﯽﻠﮑﻧﻮﮐ

ﻞﯿﮐﺮﺑ

ﯽﻧ

ی

ﺪﺼﻘﻣ

برﺎﯾ

ناﺪﻨﺧ

دﺎﺷ

ﯽﻧا

ﺐﯿﻠﯿﻗ

ﻢﯾاد

Матн

қора

,

сарлавҳалар

қизил

сиёҳ

билан

фабрика

қоғозига

настаълиқда

ёзилган

.

Матн

икки

устунли

олти

йўлдан

жойлаштирилган

.

Варақлар

рақамлаб

чиқилган

.

Хаттот

:

Мулла

Муҳаммад

Шариф

ибн

Муҳаммад

Ёқуб

девон

.

Тарих

: 1326

йил

.

Шарқ

муқоваси

,

картондан

,

мошранг

. 166

варак

(2

б

–166

б

). 18

х

11.

Хоразм

адабий

муҳити

ижодкорлари

асарлари

ўрин

олган

бу

қўлёзмалар

ичида

бир

ижодкорнинг

фақат

таржима

асарлари

ёки

фақат

тарихий

асар

-

лари

ўрин

олган

манбалар

ҳам

бор

.

Бундай

манбалар

,

асосан

,

Муҳаммад

Ризо

Огаҳий

қаламига

мансубдир

.

Масалан

, 12229

сақланиш

рақамли

қўлёз

-

мадан

шоирнинг

бешта

асари

ўрин

олган

:

1.

Шоҳ

Озод

бахт

қиссаси

;

2.

Мажма

ул

-

ғаройиб

”;

3.

Туҳфат

ул

-

вузаро

”;

4.

Зубдат

ул

-

ҳикоят

”;

5.

Қобуснома

”.

Яна

шундай

қўлёзмалар

ҳам

борки

,

бир

шоирнинг

фақат

бир

жанрдаги

асарлари

сўнгида

бошқа

бир

нечта

шоирнинг

ҳудди

шу

жанрдаги

шеърлари

ўрин


background image

SHARQSHUNOSLIK / ВОСТОКОВЕДЕНИЕ / ORIENTAL STUDIES 2018, № 1

68

олган

.

Масалан

, 6932

ашё

рақамли

қўлёзма

.

Ундан

Огаҳийнинг

90

та

мухаммаси

ҳам

ўрин

олган

.

Бу

қўлёзмадан

Музниб

,

Содиқ

,

Юсуф

,

Камолий

,

Хокий

,

Шиносий

,

Роғиб

,

Ғозий

,

Надимий

ва

Чокарларнинг

ғазаллари

ўрин

олган

.

Боши

(

басмаладан

сўнг

2

б

.):

نﺎﯿﺼﻋ

رد

مﺪﺘﻓا

ﯽﮭﻟا

نﺎﻄﯿﺷ

ﺲﻔ

ﺪﺑ

مرﺎﺘﻓﺮﮐ

Охири

(249

б

):

ﮏﯾد

ی

ﺪﯿﻋ

زورﻮﻧ

نﻮﮐﺮﺑ

ﺮھ

ﯽﺒﮐ

بﺮﻄﻣ

بﻮﻟﻮﺑ

؟

ﺮﻟا

ﻦﯾﺪﻤﻏ

ﻦﯿﺳ

هدﺎﺑ

ﮏﻨﯿﻧ

ﯽﺒﻟ

ﯽھﺎﮐ

ﺐﯿ

ﯾا

Матн

қора

сиёҳ

билан

,

сарлавҳалар

қизил

сиёҳ

билан

чиройли

настаълиқда

фабрика

қоғозига

битилган

.

Икки

устунли

олти

йўлдан

жойлаштирилган

.

Ва

-

рақлар

рақамланган

.

Хаттот

:

Мулла

Муҳаммад

Шариф

ибн

Ёқуб

девон

.

Тарих

:

1328

йил

.

Шарқ

муқоваси

,

картондан

,

мошранг

. 18

х

11. 153

варак

(2

б

–153

б

).

Ўрта

асрларда

яшаб

,

ижод

этган

ижодкорларнинг

ҳаммаларининг

ҳам

асар

-

лари

тадқиқ

этилган

эмас

.

Ҳали

кўплаб

ижодкорларнинг

асарлари

илмий

жа

-

моатчиликка

маълум

эмас

ёки

айрим

шеърлари

чоп

этилгану

,

девонлари

чоп

этилмаган

,

исмлари

машҳур

эмас

.

Ана

шундай

шоирлардан

бири

Ҳабибдир

.

Бу

шоирнинг

ҳам

бир

неча

девонлари

мазкур

қўлёзмалар

хазинасида

сақланади

.

Улардан

бири

билан

танишамиз

. 946

ашё

рақамли

бу

қўлёзмадан

Ҳабибнинг

197

та

ғазали

, 25

та

мухаммаси

, 5

та

мусаддаси

ва

5

та

қасидаси

ўрин

олган

.

Боши

(

басмаладансўнг

3

б

):

اﺪﯿﭘ

دﺪﻋ

ﮫﻐﻤﻟﺎﻋ

ﮏﻨﯾﺪﻠﯿﻗ

ﯿﻟﺎﻤﻧ

ت

رﺪﻗ

ﯽھ

ذ

اﺪﯿﭘ

ﺪﺣ

ﮫﻐﮑﻨﯿﻓﺎﺻوا

ﯽﻧﺮھﺎﻇ

نﺎﮑﻣ

ﮫﻐﮑﻨﯿﺗا

ذ

ﯽﻧ

Охири

(59

а

):

ﺮھ

ﻢﯿﮑﺒﯿﺒﺣ

ی

ا

رﻮﻨﯾا

زﻮﺳ

ﮫﻐﯾ

داﺪﻌﺘﺳا

رﺎﮭﺑ

نﺎﺘﺴﺒﺷ

رﻮﻨﺳﺎﻣﺮﯾا

؟

ﯽﻣﻮﻠﻄﻣ

ﯽﺸﯿﮐ

ﯿھ

Матн

қора

,

сарлавҳалар

қизил

сиёҳ

билан

чиройли

настаълиқда

фабрика

қоғозига

кўчирилган

.

Икки

устунли

йигирма

бир

йўлдан

жойлаштирилган

.

Шеърлар

рақамлаб

чиқилган

.

Пойгирлар

бор

.

Девон

1327

йили

Мулла

Карим

-

берган

девон

ибн

Раҳмонберган

Хоразмий

томонидан

китобат

қилинган

.

Дастлабки

муқова

,

мошранг

картондан

.

Бундай

девонлар

кўплаб

мавжуд

.

Юқорида

дастхат

манбалар

ҳақида

сўз

айтилди

.

Мисол

тариқасида

улар

-

дан

бирига

тўхталамиз

.

Шуни

алоҳида

таъкидлаш

лозимки

,

ўрта

асрларда

яшаган

ижодкорларнинг

аксарияти

машҳур

хаттот

ҳам

бўлишган

.

Хоразм

адабий

муҳити

ижодкорлари

ичида

ҳам

ана

шундай

хушнавис

хаттотлар

бўлган

.

Улар

ўз

девонларини

ўзлари

китобат

қилганлар

.

Бундай

автограф

нусха

қўлёзмалар

бир

қанча

.

Масалан

, 7693

ашё

рақамли

қўлёзма

Фақирий

Хоразмий

мулла

Абдураззоқ

Маҳдий

қори

ибн

Абдужаббор

охунд

қори

-


background image

SHARQSHUNOSLIK / ВОСТОКОВЕДЕНИЕ / ORIENTAL STUDIES 2018, № 1

69

нинг

шеърларини

ўз

ичига

олган

девон

бўлиб

,

у

девон

тузиш

тартиби

бўйича

тузилган

.

Қўлёзмадан

шоирнинг

қуйидаги

жанрдаги

асарлари

ўрин

олган

:

1.

Дебоча

2.

Ғазал

– 180

та

3.

Мустазод

– 1

та

4.

Мухаммас

– 25

та

5.

Марсия

– 1

та

6.

Мусаддас

– 9

та

7.

Маснавий

– 3

та

8.

Мураббаъ

– 2

та

9.

Қасида

– 3

та

10.

Муножот

– 10

та

11.

Рубоий

– 4

та

12.

Қисса

ариза

– 2

та

13.

Панднома

– 5

та

14.

Айтишув

– 60

та

15.

Муаммо

– 6

та

Боши

(

басмаладан

сўнг

16

б

.):

اﺪﯿﭘ

ارا

ﻦﯿﻧﻮﮐ

ﻦﯿﺗرﺪﻗ

رﻮﻠﯿﻗ

ردﺎﻗ

ﯽھز

اﺪﯿﭘ

ﺎﻤﻧﻮﺸﻧ

ﺐﺠﻋ

ﻦﯾد

ﯽﻌﻨﺻ

اﺪﯿﻏﺎﺑ

نﺎﮭﺟ

Охири

(184

б

.):

ﯽﺑ

ﻦﻣ

ﺰﯿﮑﻨﯾ

ﺪﺼﻗ

ﺎﺳﺮﯾا

ﮫﭼﺮﮐ

کﺎﻣﺎﺗروا

ﯽﻧاﻮ

ك

ﺎﻣﻮ

ﻨﯿﺘﯾا

هر

ﻞھﺎﺟ

ﺐﯿﺘﯾا

رﺎﺴﮑﻨﺳ

ﮏﻨﯿﺘﯾا

ﻞﺘﻗ

1354

шамсий

, 23-

рамазон

,

панжшанба

куни

.

Матн

қора

,

сарлавҳа

қизил

сиёҳ

билан

чиройли

настаълиқ

(

йирик

ва

майда

)

хатида

дафтарга

ва

турли

рангдаги

фабрика

қоғозига

ёзилган

бўлиб

,

ҳар

саҳифада

икки

устунли

ўн

беш

йўлдан

жойлаштирилган

.

Пойгирлар

бор

.

Қўлёзма

рақамланган

.

Матндан

тушиб

қолган

қисм

,

шунингдек

,

хато

сўзлар

устига

чизиқ

тортилиб

,

ҳошияга

тузатилган

.

Асар

Хивада

ҳижрий

1333/

милодий

1914

йили

кўчирилган

.

Хат

-

тот

муаллифнинг

ўзи

,

яъни

бу

автограф

нусха

.

Қўлёзманинг

26

а

варағидаги

ёзув

мазмунидан

маълум

бўлишича

,

девон

Хоразм

дорус

-

салтанатида

саййид

Исфандиёр

Баҳодирхоннинг

буйруғи

билан

ёзилган

.

Девондаги

шеърлар

рақамланган

.

Айрим

варақларда

матн

учун

жой

ташлаб

кетилган

.

Қўлёзма

-

нинг

69

б

ва

70

а

варақларидаги

хат

ҳам

,

қоғози

ва

қоғоз

ўлчами

ҳам

бошқача

.

Демак

,

худди

шу

қўлёзманинг

бошқа

нусхаси

ҳам

бўлган

ва

ўша

нусхадан

кўрсатилган

варақлар

қирқиб

олиниб

,

бу

нусхага

ёпиштирилган

.

Қўлёзманинг

айрим

варақларида

доғлар

бор

.

Айрим

варақлардаги

матн

-

нинг

сиёҳи

бироз

хиралашган

.

Дастлабки

,

босма

нақшли

Шарқ

муқоваси

,

анор

рангли

картондан

.

Бундай

дастхат

девонлар

бир

нечта

.


background image

SHARQSHUNOSLIK / ВОСТОКОВЕДЕНИЕ / ORIENTAL STUDIES 2018, № 1

70

Умуман

,

ЎзР

Шарқшунослик

институти

қўлёзмалар

фондида

Хоразм

ада

-

бий

муҳитида

яшаб

ижод

этган

шоирларнинг

асарлари

жуда

кўп

.

Лекин

улар

ҳали

етарли

даражада

тадқиқ

этилмаган

,

девонлари

нашр

этилиб

,

илмий

жамоатчиликка

тақдим

этилмаган

.

Уларни

ўрганиб

,

асарларини

нашрга

тайёр

-

лаш

бугунги

кун

манбашунослари

олдида

турган

вазифалардандир

.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов